МАЗМҰНЫ
Кіріспе .............................................................. 3
І тарау................................................................7
1.1. Футбол тарихы...........................................7
1.2. Футболдағы дайындық түрлері.....................................14
1.3. Футболды оқытудың әдістемелік негіздері.......................................17
ІІ-тарау .............................................................22
2.1. Футболдағы үйретудін әдістемелері мен құралдары........................22
2.2 . Футболдағы жылдам және баяу шабуыл тактикасы.........................28
2.3 . Қимыл сапасын өлшеу...................................................38
ІІІ-тарау ..............................................................47
3.1 . Қақпақшы әдісі.......................................... 47
3.2. Дене сапасын арттыру тапсырмаларын орындау................................62
Қорытынды .........................................................68
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ...........................................70
Қосымша ............................................................. 71
Кіріспе
Футбол – спорттық ойындардың ішінде халық арасында өте сүйікті,
Қазіргі заманғы спорттың биік ауыр жүгі, жауапты жарыстардың көптігі,
Жас спортшылардың спорттағы жетістіктерін және алдағы үлгерімдері дәрежесін болжамдарын
Зерттеу объектісі: Бақылау түрлерінің жүзеге асыруы тиісті кезені мен
Зерттеу пәні: Балаларды , жасөспірімдерді футбол ойнаудын әдіс
Зерттеу мақсаты: Педагогикалық бақылау футболшылардың спорттық-техникалық дайындығының
Зерттеудің міндеттері: Футболшшылардың шапшандығы, ептілігін дамыту бағытында дайындалу процестерін
Зерттеудің ғылыми болжамы: Ұсынылып отырған әдіс- тәсілдер арқылы
Зерттеу көздері: Рессейлік , Қазақстандық және шетелдік спортшылардың еңбектері,
Зерттеу әдістері: Зерттеу мәселесі бойынша педагогикалық , психологиялық ,
Зерттеудің теориялық және ғылыми жаңалығы:
1.Балалар мен жасөспірімдердің тұлғалық даму ерекшелігіне психологиялық көзқарас бағытында
2.Жасөспірімдердің тұлғалық даму ерекшеліктерін анықтау мүмкіндіктерінің пәнді көрнекі құралдар
Зерттеудің практикалық мәні: Зерттеу барысында жинақталған материалдарды, мектеп
Зерттеу кезендері:
1-ші кезеңде:
Зерттеу мәселесі бойыншы материалдар жиналды;
Ғылыми апарат анықталды;
2-ші кезенде:
Зерттеу нәтижелері жүйеге келтірілді;
Сараптама жасалды;
Диплом жұмысының құрылымы:Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан , қорытынды
1.1. Футбол тарихы
Футбол жер бетінде ең кен тараған және ең сүйікті
Ойынның ұзақтығы-әрқайсысы 45мин болтын екі кезендік ойын.
Мектеп оқушыларында оның ұзақтығы,ойыншылардың саны,жасы және дайындығына байланысты әр
Ойыншының тұрысы және орын ауыстыруы .Доппен айла-тәсілдер жасау футболдың
Футболшылар допты аяқмен және баспен соғады.Допты табанның ішкі жағымен
2) Сол шенберде тұрып допты аяқпен беріп баспен ұру.(допқа
3) Жартылай шеңберде тұрып өткен тақырыптын техникасын қолданып әртүрлі
4) Қарама қарсы екі қатарда тұрып әдістін әртүрлі элементтерін
5) Үш немесе төрт бұрышта тұрып әртүрлі техникалық элементтерді
6) допты аяқпен баспен беру, алып жүру, тоқтау .
10) 3-і қапаға қарсы 20-25 метр және 5-7 метрге
Допты тоқтату кезінде ең бастысы-ол ойыншының аяғынан кері
Домалап келе жатқан допты табанның ішкі жағымен тоқтатқанда дененің
Жоғарыдан түсіп келе жатқан допты табанмен де,табанның ішкі жағымен
Допты алып жүру.Допты алма-кезек тебу арқылы алып жүреді.Допты тіке
Допты тартып алу-өте күрделі тәсіл.Қарсыластан допты тартып алу үшін
Қақпашының ойыны.Қақпашы-командадағы ең басты,аса қажетті ойыншы.Ол аландағы ойыншылардын негізгі
19-ғасырдың соңына қарай футбол Еуропа мен Латын Америкасы
1.2. Футболдағы дайындық түрлері
Алқымның сыртқы бөлiгi деп алкымның ортасымен табанның шеткi
Мұнымeн соғу өте жиi қолданылады. Доп жиi ширатылады, мұның
Осындай соғуды орындау үшiн екпiндi түра немесе шамалы ғана
Сiлтеудің алдында соғаттын аяқтың еттері мен буындары босаңсиды. Аяқ
Допқа жақындағанда , аяқты сiлтегенде, аяқты алдыға қозғағанда және
Домалап келе жатқан допты соғудағы техникалық қимылдар қозғалыссыз, бiр
Жоқ. Басты міндeт өзінің қозғалыс шапшандығын доп козгалысының шапшандығының
Ойыншыдан домалап кеткен допты соғарда тiрелетiн аяқ доптың жанына
Доптың -ұшу биiктiгi оған жасалған cоққыға байланысты, ал ол
Домалап келе жатқан допты тебудi үйренүдi қозгалыссыз допты тебудi
1.3. Футболды оқытудың әдістемелік негіздері.
Допты аяқпен тебудің турлерi: табанның iшкi жағымен, сыртқы
Ұру және тебу тәсiлдерi көп болғанымен, оларды жан –
Дайындалу кезеңі – тебетiн аяқты сілтеу және жерге тірейтін
Тебетiн аяқты дұрыс сiлтеу yшiн ақырғы адым кeңіpeк болғаны
Бiріншi кезең – дайындық кезеңi допқа ұмтыла жүгiру.
Ұмтыла жүгiрудiң қашықтығы, оның жылдаамдығы ойыншылардың өздерiне, яғни олардың
Допқа ұмтылып жүгiру бастапқы тебу жылдамдығын ұлғйтуға әсер етедi.
Жұмыс кезеңi - допты тебу, ұру және аяқты сiлтеу.
Жоғарыдан ұшып келе жатқан допты секiрiп барып ұстарда қақпашы
Кеуде тұсында ұшып келе жатқан допты ұстағанда аяқтың ұшына
Егер доп төмен ұшса, онда отырып, iшке тиген кезде
Егер доп жермен домалап келе жатса, онда аякты бугiп
Егер доп қақпашыны жанап домалайтындай болса, онда допқа қарсы
Егер доп қақпашыдан қашықтау үлкен жылдамдықпен ұшып бара жатса,
Допты ұстауға ұмтылғанда қате жiберiп қоятындай кауiп болса, онда
Допты ойынға қосу. Допты ойынға қақпашы әр турлi тәсiлмен
Ойын тәсiлдерiн үйрену
Ауысу барысын үйрену төмендегiдей: жүгiру, тоқтay, ceкipy және бұрылу.
Жугiрiп жүрiп iстелетiн жаттығулар осылай iстеледi: тiк жүгiру, әp
1. Жылдам және баяу жүгiрiстердi алмастыру.
2. Алға қарап, арқаңды алдыға қаратып және айнала жүгiру.
3. Алдымен және артпен алмасып алға қарай жүгiру.
4. Аяғыңды алшақтай бiр бағытқа жүгiру.
5. Қатты жылдамдықпен осы жылдамдықты өзгертпей жүгiру (отыру, жату
6. Әртурлi кедергiмен, тік сызықпен және қыйсық сызықпен жүгiру.
7. Әртурлi жылдамдықта эстафетаға жүгiру. «Торғай және қapғa» ойыны.
Tоқтay ойын тәсiлi өзiндiк ауырпашылығы жоқ жеңiл iстeyгe болады.
1. Жүгiрiп келгеннен кейiн алаңда тоқтау, алдынала келiсiлген жерге
2. Жүгiрiп кележатып ұстаздың ұсқырығымен тоқтay (дауыспен немесе көрiп)
3. Доп ұстayдaн кейiнгi тоқтау
Ceкipy. Ең алдымен орнында ceкipy үйретiледi, одан кейiн бiр
Секiрудi үстiгe қарай үйрену қажет, бiрақ және үстiге-алға, үстiгe
1. Бiр аяқпен және eкi аяқпен ceкipy, аяқтан аяққа
2. Қозғалмайтын кедергiлерден бiр аяқпең, eкi аяқпен бетiңдi жаныңа
3. lлiнiп тұрғаң затқа талпына eкi аяқпен 180 және
4. Әртурлi ceкipy жаттығyлар допты жерге соғa жасау, әp
5. Қысқа скакалкадан (бiр аяқпең eкi аяқпен аяқты ауыстра
6. Қозғалыс ойындар «қармақ», «Қайта қайта ceкipy»
Тебу техникасын жетiлдiру ойын жаттығуларында жүргiзiледi.
1 . «Қарсы эстафета». Жаттығүшылар eкi топқа бөлiнiп, бiр-бiрiнен
2 . «Бос қақпа». Бiр-бiрiне қарама қарсы 25-30 м
3 . «Айналдырып өт те, қақпаға теп». Бағандарды айналдырып
Бұл соққы кезiнде оқушы доппен кездесемін-ау деген орынды алдын
және сирақ буынынын бүгiлген аяк кең қойылады, кеуде шама.
Coғy алдындағы сәттe дене кейiн шалқайтылып, арка еттері ширатылады.
Кез ашык болады және допты бақылап отырады. Маңдай мiндеттi
2.1. Футболдағы уйретудін әдістемелері мен құралдары.
Мұндай тоқтату былайша орындалады. Салмақ тyceтiн аяқ доп түседi-ау
1. Секiрiп түскеннен соң тоқтату. Eкi оқушының бiреуi допты
2. Eкi оқушы 8 м арақашықтықта бiрiне бiрi қарсы
3. Бiр жағына жұлқығаннан кейiн тоқтату. Eкi оқушы бiрiнен
Төмен түсіп келе жатқан допты табанның iшкi жағымен тоқтaтy.
Бұл тәсiл буйiрлей ұшқан немесе ойыншының сырт жағынан кеткен
Дағдыны игеру жаттығyлары:
1. Допты тоқтатуға ұқcac қимылдарды бiрнеше рет жасау.
2. Беру. Eкi оқушы допты бiр-бiрiне лақтырып, оны табанның
3. Бiр жағына тасталған допты тоқтату. Әрiптесi допты ойыншының
Ұшып келе жатқан допты табанның iшкi жағымен тоқтaтy.
Бұл тәсiл түсіп келе жатқан допты табанның iшкi жағымен
Жазылған саусақтар допты бүйiрiнен кысатындай етіп, оны алақаңдарда ұстайды
Б.қ. - аякты алшақ қойып немесе адымдау қалпында тұру.
Аяқ табандары бүйiрдегi сызыктң сыртында немесе сызықтың
Бойында болады, доп қашан қолдан кетiп болғанша аяктарды жерден
Адымдап лактыру техникасының орнынан лақтыру техникасын шамалы ғана айырмашылығы
Футболдағы күш пен жылдамдықтын байланысы.
Допты алыс қашықтыққа жеткiзу ушiн қажет тәсiл, сонымен бiрге
Қозғалусыз жатқан доп бiр қалыпты жылдамдыңпен жугіріп келіп доға
Жугiрiп келудiң соңғы адыммен бiр мезгiлде соғатын аяқ тiзеден
Дағдылану үшiн жаттығулар:
Eкi ойыншы бiрiнен бiрi 10 м қашықтықта тұрады. Оның
Төмендете соғу. Қақпадан 6-7 метр қашықтықта Tұpғaн оқушы төмедетеcоғуғa
Арақашықтықты өзгерту арқылы соғу. Eкi ойыншы бiр-бiрiнен 20-23 м
қашықтықта турады. Олардың арасына бағана қойылады.
Оқушылардың мiндетi - допты әрiптесiне бағана арқылы бағыттау.
Бағана арқылы соғу. Eкi ойыншы бiр-бiрiнен 20-25 м қашықтықта
тұpaды. Олардың арасына бағана қойылады. Оқушылардың мiндетi – допты
Қатты тебу. Қақпашы допты домалатып жiбередi, ал ойыншы жүгiрген
бойы 10-12 м жерден допты екпiндете теуiп, қақпаға бағыттайды.
Аяқ алқымының сыртқы жағымен соғу. Бұл допты орта және
Маңдай отасымен доп соғу. Бұл соғу былайша жузеге асырылады.
Бұдан соң белден басталатын шұғыл қозғалыспен кеуденiң жоғары жағы
Маңдай ортасы арқылы допты басқа жаққа жiберуге болады. Бұл
Жартылай ұшқан допты соғу. Жаңа ғана алаң үстінен ceкipe
Ұшып келе жатқан допты соғу. Бұл соғулар әрiптесiне тез
Бiрiншi жағдай. Бiр бүйiрден ұшып келе жатқан допты оңға
Екiншi жағдай. Түсіп келе жатқан допты теуiп, оны езiнен
Ұшiншi жағдай. Бас үстінен ұшқан допты соғу.
Ойыншының ic-қрекетi: 1) допты иық деңгейiне дейiн тycipy; 2)
Жалпы төзімділік және оның футболдағы рөлі.
1. Допты eкi ойыншы әp тәсiлмен беру.
2. Допты қозғалыспен алға қарай бере ойыншылардың орындарын ауыстырмай.
3. Допты үш ойыншыға лақтыра орындарын ауыстыра.
4. Допты қозғалыс арқылы кездескен колоннаға беру. Колоннаның ара
5. Қозғалыс ойындардағы допты лақтырудың әp турлерi: «допқа таласу»,
Жаттығу үлгiсi:
1. Бiр орнында допты жүргiзе әp биiктiкте ceкipтe орындау.
2. Допты қозғaлыс барысында тез және ақырын жағдайда орындау.
3. Үйренушiлер шеренгiге тұрaды. Белгiден кейiн бiр ойыншы допты
4. Допты кедергiден айланып жүргiзу.
5. Қимылды ойындар «Немiрлердi шақыру» Үйренушiлер колоннаға бiр бiрден
Қақпаға лақтыруды негiзi мына әдiстерден оқыту басталады: қолды бүге
2.2.Футболдағы жылдам және баяу шабуыл тактикасы.
Ойынның ойдағыдай өтyi қакпашының жоғарғы дәрежелiгiне байланысты. Қақпашының әдiс
Қозғалуы: қақпашы негiзiнен нық адымдарымен жанға, алға және артқа
Допты қолмен ұстay: қақпашы өзiне келген допты әp тәсiлдермен
Құлay: қақпашы жоғарыда жазылған әдiстердi қолдана допты ұстай алмаса
Допты ойынға қосу: қақпашы тез және тура допты ойынға
Финты әдiсi: қақпашы кеудесiн төмен ұстай қолымен қимылдайды. Қақпашы
Қақпашының ойын барысында техникасын үйрену:
Қақпашыны қақпада турудан қозғалудан бастап үйретедi. Содан соң допты
Жаттығу үлгiлерi:
1.Ұстау әp жерлерден қақпаға қатты келмеген допты, қақпашы қақпаға
2. Eкi үйренушi қақпаның әp бұрышына допты кезектесе тебедi.
3. Қақпашы қабырғадан 2-3 м ара-қашықтықта тұрады. Ұстаз немесе
4. Ойын «Допты жүргiзушiге бермеу». Үйренушiлер шеңбер құрып және
5. Ойын «Қорғауды күейту» Үйренушiлер допты бiр-бiрiне тебе, затқа
Футболдағы командалық техника .Бiрiншi ұстаз тактикалық тұруды көрсетедi қорғаушымен
қорғау алаңында үйренедi.
Жаттығу үлгiлерi:
1. Екеулеп жаттығулар. Бiр ойыншы доппен алаңда қозғалыста, ал
2. Үйренушiлер топты алты адамнан құрып жартылай шеңбер пiшiнiн
3. Устаздьң баста деген белгiсiне қарап шабуылшылар қақпаға шабуыл
4. Қорғаушы ойыншылар шабуылшыларды күтiп алады қақпа алаңында одан
5. Қорғаушылар қақпа алаңындағы сызықта тұpaды. Шабуылшылар доппен алдаса
6. Ұстаз қақпашыға доп тебедi. Бұл кезде eкi ойыншы
Футболдағы үйрету мен жаттығулардын принциптері.
Маңдай ортасымен доп соғу. Бұл соғу былайша жузеге асырылады.
Ойыншы мына позицияны қабылдайды: аяқтар иық кеңдiгiмен бiрдей және
Дағдылану үшiн жаттығyлар:
1. Доп бас үстiнде. Оқушы допты басынан асыра лақтырып,
2. Жонглерлiк. Оқушылар допты бастарынан асыра лақтырысып, допты жоғарыда
3. Дәл беру. Eкi оқушы бiр-бiрiнен 3-4 м жерде
4. Айтылған жаттығулар ұқcac қимылдармен алма-кезек ауыстырылып, мына ретпен
Секiрiп барып, допты маңдай ортасымен coғy. Бұл соғу техникалық
Дағдылану ушiн жаттығyлар:
1. Оқушылар бiр орыннан eкi аяқпен серпiлiп, ceкipy устiнде
2. Оқушылар екеу-екеуден тұрады: бiреуi допты созылған қолымен жоғары
3. Жұптарға беру. Оқушы допты шеңберде тұpғaн әрiптесiне тастайды.
Футболдағы жеке ойыншы тактикасы.
Ұшып келе жатқан допты coғy. Бұл соғулар допты әрiптесiне
Бiрiншi жағдай. Бiр ұшып келе жатқан допты өзiнен оңға
Екiншi жағдай. Түсiп келе жатқан допты теуiп, оны өзiнен
Ойыншының iс-әрекетi:
1) аяқ алқымынық ортадан жоғары тұсымен допқа жанасу;
2) соғатын аяқ толықтай тiзеден түзелетiндей етiп, допты соғу
3) допты төмендете беру ушiн допты соғу сәтiнде тебетiн
Үшiншi жағдай. Бас үстiнeн ұшқан допты соғу.
Ойыншының iс-әрекетi:
1) допты иық деңгейiне дейiн түcipy;
2) осы сәтте кеуденi артқа шалқайту, таяныш аяқтық тiзесiн
3) соғатын аяқты шұғыл жоғары көтеру;
4) доп жоғары емес, кepi ұшуы ушiн аяқты оның
Дағдыны игеру үшiн жаттығyлар:
1. Жонглерiқ. Ойыншылар үш-төрт адамнаң топтарға бөлiнедi, әрбiр топта
2. Екпiнмен жүгiрiп келiп соғу. Eкi ойыншы 10-12 метр
3. Бiр жағына жылжыту арқылы соғу. Eкi ойыншы бiр-бiрiнен
4. Допты өзiне тастау. Ойыншы допты өз алдына тастайды
Футболда жүгіріп келіп соғу мен алып жүру.
Бұл coғy допты алыс қашықтыққа жеткiзу үшiн қажет тәсiл.
Қозғалусыз жатқан доп бiр қалыпты жылдамдықпен жүгiрiп келiп доға
Жүгiрiп келудiң соңғы адымымен бiр мезгiлде соғатын аяқ тiзеден
Дағдылан үшiн жаттығyлар:
Eкi ойыншы бiрiнен бiрi 10 м қашықтықта тұрaды. Оның
Аяқ алқымының сыртқы жағымен coғy.
Бұл допты орта және алыс қашықтықта жеткiзуде, қақпа алдындағы
Дағдылану ұшiн жасалатын жаттығyлар:
1. Нысанаға соғу. Оқушы 8-10 м қашықтықтан қақпа торының
2. Алысқа coғy. Жарысушьшар допты алысқа жеткiзу ушiн қақпаша
3. Аяқ алқымының iшкi жағымен соғyды үйренген кездегiдей тапсырмалар
Аяқ ұшымен coғy. Бұл тәсiл ойыншы қарсыласымен доп үшiн
Футболдағы ойын техникасын топтастыру
Ойынға допты қолмен жоғары, жанға және төмен лақтырып қоcуғa
Допты ирелендетiп алып жүрудi бастапқыда 6-10 м қашықтық аралығында
Ойыншылардың қозғалысы мен әдiс-тәсiлдерi
Алаңдағы ойыншылар кептеген ойын әдiстерiн және әp түрлi қозғалыс
Допты тебу - футбол ойынының негiзгi тәсiлi.
Ұру және тебу тәсiлдерiнiң негiзгi мiндетi доп ұшқан
кездегi ұшу бағыты мен ұшу жылдамдығын caқтay.
Қозғалмаған жылжып бара жатқан және ұшып бара жатқан
Допты алқымнын: сыртқы белiгімен алып жүру барысында жоғарыда айтылған
Домалап келе жатқан допты аяқ алкымынң сырткы жанымен соғу.
Алқымның сыртқы бөлiгi деп алкымның ортасымен табанның шеткi
Осындай соғуды орындау үшiн екпiндi түра немесе шамалы ғана
Сiлтеудің алдында соғаттын аяқтың еттері мен буындары босаңсиды. Аяқ
Допқа жақындағанда , аяқты сiлтегенде, аяқты алдыға қозғағанда және
Домалап келе жатқан допты соғудағы техникалық қимылдар қозғалыссыз, бiр
Жоқ. Басты міндeт өзінің қозғалыс шапшандығын доп козгалысының шапшандығының
Ойыншыдан домалап кеткен допты соғарда тiрелетiн аяқ доптың жанына
Доптың -ұшу биiктiгi оған жасалған cоққыға байланысты, ал ол
Домалап келе жатқан допты тебудi үйренүдi қозгалыссыз допты тебудi
2.3. Қимыл сапасын өлшеу.
Қозғалыс үстіндегі адам күшінің сапасын оның қимыл сапасына, атап
Күш сапасын өлшеу. Оқу сабақтарындағы ең қарапайым күш (динамиқалық
Өлшеу көзінде барлық сынаушылардың денесі бірдей болу керек, әйтпесе
Сонымен бірге күшті өлшейтін қимылдың жылдамдығын да ескеру қажет.
1-мысал. Ерлер тобындағы қатыстық күшті белтемірге тартылып өлшеу.
Б.Қ. - белтемірден жоғары ұстау. Бұйрық бойынша тартылады. Иек
Егер сынаушы салмағы белгісіз болса, онда алдын ала медициналық
4-мысал. Шалқадан жатып денені көтеріп-түсіру арқылы оқушылардың бел қаттылығының
Дене тәрбиешісі мен спортшының жеке гигиенасына қандай талаптар қойылады?
Күн тәртібі немесе оны қатаң сақтау үнемі тұру уақыты
Соңында бұл адамның тек сыртқы ұйымдастырылғанын емес, оның ішкі
Күн тәртібін құруға кірісерде өз жұмыстарыңның барлық түрін-оқу мен
Тәулік уақыты Қызмет түрлері
7.00 Тұру және төсек жинау.
7.05-7.20 Таңертеңгілік гигиеналық гимнастика.
7.20-7.45 Шынығу процедуралары жуыну, киіну.
7.45-8.00 Таңертеңгі тамақ.
8.00-8.20 Сабаққа бару жолы (серуен).
8.30-14.30 Оқу сабақтары, қоғамдық жұмыстар.
(үзілісте-екінші таңертеңгі тамақ)
14.30-15.00 Үйге дейінгі жол (серуен)
15.00-15.30 Түскі тамақ
15.30-16.30 Түстен кейінгі демалыс
16.30-18.00 Дене жаттығуларымен өз бетінше айналысу
және жаттықтыру сабақтары, сол сияқты үй
жұмыстары, бос уақыт және т.б.
18.00-18.10 Бесін тамағы
18.10-20.00 Үй тапсырмаларын дайындау.
20.00-2030 Кешкі тамақ.
20.30-22.00 Бос уақыт (серуен, кітап оқу,
т.б.).
22.00- Ұйқыға жату.
Ұйқы-күн тәртібінің ажырамас бөлігі. Ұйқы кезінде ағза демалады, күшті
Ұйқы қажеттігі әдетте 14-16 сағ. бойы үздіксіз сергек жүруден
Дене тәрбиесі және спортпен айналысатын оқушылар қарбалас жұмыс кезеңінде
Тері мен денені күту. Біздің денеміздегі тері жамылғылары ағза
Теріде микроорганизмдер үшін ыңғайлы орта болатын май мен тер
Ыстық сумен жуынуға моншаға бару үшін спортшыға аптасына бір
Кейбір спорт ойындары мен бірсайыстарда (баскетбол, гандбол, регби, күрес
Сонымен бірге шаш та үнемі күтімді қажет етеді, ол
Tic пен ауыз қуысы күтімі-бұл тек ағарту жұмысы емес.
Ауыз куысындағы ас қалдығы микробтар үшін қолайлы жағдай туғызады.
Қызыл ет тканьдерінің ең дұрыс жаттықтыруы ауыз душы (гидромассаж)
Ауыз қуысының күтіміне арнайы дәрігердің тексеруі де (санация) кіреді.
Дене және ақыл-ой еңбегінің гигиенасы. Адамның жүйке жүйесі үздіксіз
Дене еңбегінің тиімділігі жұмысшының артық қимылын алып тастауға қызу
Үздіксіз және қарқынды ақыл-ойы еңбегі ОЖЖ-нің шаршауын туындатады. Бас
3.1. Қақпашы әдісі.
Қазіргі заманғы футбол өте әр қилы және күрделі.
Сондай- ақ қақпашы қайсар , төзімді, қорғанысты басқара
Қақпашының ойын бүкіл команданың ойынына әсер етеді.Оның
Қақпашының әдістері.
Қақпашының әдістері алаңдағы ойыншылардан көп айырмашылық әдістері
Қақпашының әдістері допты ұстап алу ,қағып жіберу,қайтарып жіберу және
Ойын үстінде әр түрлі жағдайларда әріптестерінің орналасуына
Ойын барысында қақпашы алаңдағы ойыншының да әдістерін
Допты ұстап алу.
Допты ұстап алу- қақпашының негізгі әдісі.Бұл әдіс көбінесе
Қақпашыдан алыс ұшып ұшып бара жатқан допты
Допты астынан ұстау.
Бұл әдісте доп домалап кележатқанда доп
Доп жермен домалап келе жатқанда қақпашының дайындық
Жұмыстық фаза : доп алаңдағы ол білезік буынымен
Ақырғы фазада қақпашы түзеліп тұрады .Қазіргі замандағы
Бұл кезде алдын ала доптың қозғалыс
Допты үстінен ұстау .
Допты үстінен ұстайтын жағдай : Доп орташа траекториямен
Дайындық фазасында бастапқы қалыпта қақпашы қолын алдыға
Доптың ұшу биіктігіне байланысты қолдары сәл
Жұмыстық фазада доп алақанға тиген мезетте саусақтарымен
Доптың жылдамдығы бүгулі тұрған қолдарды білезік
Ақырғы фазада қақпашы қолдарын бүркенішше бөоліп ,ең қысқа
Ойын барысында негізінен допты ұстау белгілі бір
Қақпашы бір аяқпен қозғалыста ал екі аяқпен ррында тұрып
Жерден итерілер уақытта қолдар сермелеп жоғары допқа
Допты жанынан ұстау .
Бұл әдісті доп қақпашының жанынан раташа
Сол жаққа қарай дене де сәл қисаяды.
Жұмысты фазамен ақырғы фаза жоғарыда айтылып кеткен
Допты құлап барып ұстау.
Бұл әдісте доп аяқ астынан көздеп көбінесе
Допты құлап ұстау әдісінің екі варианты бар :
Бірінші вариантта – доп қақпашыдан 2. 2,5м қашықтықта
Ұшу фазасы бар вариантта доп қақпашыдан едәуір
Домалап бара жатқан немесе төмен ұшып бара
Ауырлық күшінің салдарынан жерге түсеміз.Мұнда дене мүшелері
Допты қағып жіберу.
Допты ұстап алу ға болмайтын жағдайда қарсыластың әрекеті
Допты бір қолмен немесе екі қолмен
Мұнда бірінші әдіс көбінесе қолайлы , өйткені
Допқа қарсы қақпашы тез арада бір немесе
Допты қақпадан алысырақ қағу қажет. Қақпашыдан алшақ ұшып
Қарсыластардың бір-біріне жерлетіп немесе әуелетіп жіберген доптарын
Бірінші вариант қақпашы күшті қолын бүгіп, денесін қолын
Дене де артқа майысады . Дене мен қолды
Допты секіріп барып жұдырықпен қағу қақпашыға
Қақпаға ұшып келе жатқан допты оның жоғарғы
Асырып жіберу бір немесе екі қол
Допты лақтыру.
Қазіргі заманғы футболда қақпашылар көбінесе өз
Егерде допты лақтыру қашықтығы ойласақ онда
Бұл әдіс көбінесе бір қолмен анда-санда екі
Допты жоғарыдан лақтыру .
Бұл әдіс ең көп тараған әдіс .Бұлай допты
Бастапқы қалып- тұрыс аяқ адымы ашық Доп алақанда
Допты жанынан лақтыру .
Бұл әдістің ерекшелігі доп алысқа ұшады .Бірақта дәлдігі
Допты астымен лақтыру.
Бұл әдіспен допты төмендетіп көбінесе жермен жібергенде
Допты екі қолмен лақтыру.
Бұл әдіс көбінесе бастан асырылып жасалады.Бұл әдісті
Қақпашының тәсілдері.
Ойының тәсілдері деп – барлық ойыншылардың әрекеттері тек кана
Ойынның негізгі тәсілдері – неғұрлым қолайлы тәсілдер кездесетін
Футбол ойынының өзі шабуыл мен қорғаныстың алма
Қазіргі заманғы футбол әр- түрлі және күрделі.Сондықтан
Қазіргі заманғы футболда қақпашы тек қана
Қақпашы ойынның негізгі тәсілдерін былайша бөлуге болады :
қорғаныстағы іс- әрекеттер,
шабуылдағы іс-әрекеттер,
әріптестерінің іс-әрекеттерін ұйымдастыру және басқару
Қақпашының қорғаныстағы тәсілдері:
Қақпашының негізгі қызметі қақпаны қорғау. Мұнда оның іс-әрекеттерін екі
Қақпадағы іс-әрекеттер қақпада тұрғанда шабуылшының соққысын қайтару
Орыннан тебу , орналасу.
Қақпада дұрыс орналаса білу қақпаға соғылған допты ұстауды жеңілдетеді.
Белгілі шабуылшының соққыларының бағытын білу .
Шебер қақпашылар әр мықты шабуылшылардың ойындарын талдайды .Жақсы шабуылшылардың
Өзінің мықты және әлсіз жерлерін білу.Ойында қақпашы өзі мықты
Қақпашының жүгіріп шығып қолданатын тәсілдері.
Ойынның көпетген тәсілдерінде қақпашыға қақпаны тастап алға жүгіріп шығуға
Келесі жағдайда қақпашы қақпаны тастап кетуі мүмкін :
Қақпадан шығу өте қажет
Ойыншылардың ойыналанына орналасуына байланысты, допты секіріп барып жоғарыдан ұстауға
Қарсылас прострел жасап доп қақпаға жақын болса.
Қақпашы қақпадан келесі жағдайларда шығып кетпеуі қажет.
Белгілі бір доп ұстайтың кезге үлгермейтінің білсе
Бір қорғаушы шабуылшымен допқа таласып жүрсе
Ойын аланында қарсыластардың да өз әріптестерінің де ойыншылар саны
Мұнда оның қозғалысына кедергі жасауы мүмкін.Қақпадан шыққан соң, қақпашы
Қақпашының шабуылдағы тәсілдері.
Допты ұстап алғаннан кейін шабуылдын бастапқы фазасын дұрыс өрбіту
Допты қақпаның алдынан теуіп шабуыл бастау тәсілі.
Допты қақпаның алдынан теуіп шығарудын екі тәсілі бар :
Допты өзіне қайтарып алу үшін қақпашы допты қорғаушыға теуіп,
Допты ашық тұрған әріптесіне жеткізу.Қақпашы допты өзінің ашық тұрған
Бірақта қақпашы жеткізу неғұрлым қысқа болса соғұрлым дәлірек болады.
Жауапты шабуыл ұйымдастыру тәсілдері.
Допты иемденген соң шабуылшы жауапты шабуылды бастайды.Ол шабуылды не
Жауапты шабуылды бастаған кездк ақпашы белгілі бір тәсілдерді қолданады.Себебі
Допты аяқпен тепкенде команданың іс-әрекетің білу
Ойынның өрбуіне іс-әрекеттердің позициясын лезде білу.
Өз шабуылшыларының допқа таласу мүмкіндіктерін білу.Әсіресе әуеде
Өз қақпасының максималды қауіпсіздігі.
Әріптестерінің іс-әрекеттерін басқару.
Қазіргі заманғы футболда қақпашыны шабуыл ұйымдастырушы немесе қорғаныс шебінің
Қақпашының өз тәсілдерің жетілдіруге тиісті тәсілдері:
Нақтылы , уақытында жылдам іс-әрекет таңдай білу.
Қақпада тұру және айып аланында еркін ойнау.
Әріптестерімен байланыста болу ойынды толық көре, түсіне
Қазіргі замнғы футбол .
Футбол ойыны өте күрделі және әр қилы.Сондықтан да
Қақпашы ойынның 90 минут болса да кез келген мезетінде
Дене сапасын арттыру тапсырмаларын орындау .
Әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарынан орын алу Қазақстан
Қазақстан 1996 жылдан бастап Олимпиадалық, Әлемдік және халықаралық жарыстарға
Дене жаттығуларының үйрету әдістемесінде дидактиканың мазмңұның ерекшелігіне мәлім қағидалары
Дене күш сапасын арттыратын жаттығуларын үйрету ғамалиясында барлық жұмыс
Сонымен қатар дене күш сапасын арттыратын қимыл-қозғалысты байланыстыратын заңды
Дене күш сапасын арттыруды үйретудегі жүйеліліктің ерекшелігі сол –
1. Алтыншы сыныптықтардың жалпы дене даму деңгейін көтеру (спорт
2. 13 жастағы баскетболшылардың жылдамдық төзімділігін арттыру (мектептің спорт
3. 16-17 жастағы оқушы қыздардың секіруін дамыту (8 сабақ,
4. 15 жастағы қыздарды 300 м. қашықтықты 1 минут
Мұғалім сабақ шарттарымен және оқушы құрамымен таныстырады. Бұл нақты
Бұл тапсырмалардың орындалу мысалдары теменде келтірілген.
Спортшының арнайы дене сапасын дамытудың үлгі жоспары.
Тапсырма: Аяқ бұлшықетінің серпілу күшін тіреле секіруді орындау үшін
Бұл тапсырманы орындау үшін келесі дене жаттығулары ұсынылады.
1. Төмендеу биіктіктен (50-70 см) секіріп, мезеттік секірумен ең
2. Сол жаттығу, бірақ белсенді қарсы әрекет; еден мен
3. Секірткіш жіппен әр ырғағында ең жоғарыға секіру.
4. Гимнасттың иық артынан ұстап тұрған әріптесінің әлсіз қарсылымен
5. Жүгіріп келіп, тебіліп, гимнастикалық көпірден ұшып өтіп, төсенішке
Жүктеме мөлшері апталық айналымда мынадай болуы мүмкін.
САБАҚТАР
1 2 3 4 5 6
№3
2 реттен 2-4 жүру
№4 жаттығу
6-8 реттен
3 жүру №2 жаттығу
6 реттен
3 жүру №5 жаттығу
3 реттен
6 жүру №1 жаттығу
3 реттен
6
жүру №1
жаттығу
2 реттен
2 жүру
№5
жаттығу
3 реттен
3 жүру
Аяқ бұлшықеттерінің серпімділік күшін дамытудың нәтижесін анықтау үшін мынандай
1. Бір орында секірудің биіктігін Абалаков құралының көмегімен өлшеу.
2. Тебілу күшін тензометрикалық есептегішпен өлшеу.
3. Көпірден ырғағындағы мәре күшін динамометр арқылы өлшеу.
Бұрынғы көрсеткіштер мен соңғы нәтижені салыстырғандағы жақсару үлгерім көрсеткіші
Дене сапасын айналу әдісімен дамытудың үлгі жоспары
Тапсырма: 15 жастағы ұл балалардың Президенттік тест тапсыру үшін
Бұл тапсырманы орындау үшін төмендегі дене жаттығулары берілген:
1. Тірекке тіреле тұрып қолды бүгу және жазу.
2. Аспалы темірден аяқты тигізе көтеру.
3. Төмен аспалы темірден аяқты тірей ырғып, кейін қарай
4. Бөксемен жатып денені көтеру және түсіру, аяқтар бекітілген.
Сабақтан, сабаққа берілетін жүктемелер мөлшері
САБАҚТАР
1 2 3 4 5 6 7 8
ЖҚ* ЖК+2 Х2
2 ЖК+3
2 ЖКН,3х
2 ЖК+3 х2 2 ЖК+3 х3
2 ЖК+3 х3
2 ЖҚ
ЖҚ - әр оқушының кешенге кіретін қайталау жаттығуларының ең
Күш дайындығының жақсару сынағы мен көрсеткіші мыналар болып табылады:
1. Кешен жаттығуларының ЖҚ үлкейту.
2. Көлденең темірге 6 рет тартылу.
3. Аспалы темірге тіреле айнала көтерілу - 2 рет.
4. Оқулықта дене сапасының айналу әдісі туралы ашылып айтылмағандықтан,
Бұл әдіс әсіресе топтық сабаққа есептелінген, сонымен бірге жүктемені
Белгілі бір дәрежеде таңдалынып алынған арнайы дене жаттығулары кешенінің
Бірінші сабақта әр кешен жаттығуынан оқушының жоғарғы жетістіктерін тексереді.
Жоспарда әр сабақта оқушылар үшін нақты жүктеме беріледі. Сонда,
Жүктемені қайталау санын көбейтіп, немесе бір айналымдағы қайталау жаттығулары
Сабақтан, сабаққа берілетін жүктемені айналым санын көбейтіп (мысалы, ЖҚ+2/2х2),
Қортынды
Футбол еңбекші бұқараны дене шынықтыру және спортпен тиянақты айналысуға
Спорттық тартымдылығы – бәсекеде. Спорттық жекпе-жек техникалық шеберлікті жетілдірудің
Жарысты ширақ ұйымдастыру, салтанатты түрде өткізу,жеғімпаз командаларды наградтау, құрыметті
Футболменмен айналысу-тек дене тәрбиесінің ұтымды жолы емес, жастарды пайдалы,
1.Спортпен айналысу бәрін ұмыттратын әуестікке айналмасуын мұқият
2.Оқушы өзінің жеке табысына ғана масаттанып қоймай,команданың табысын мақтан
3.Даңдайсуға жол бермей,қарсыластардың күшіне де сыйлау сезімімен қарауды тәрбиелеген
4.Командадағы жаттығу,ұйымшылдық пен тәртіп тағы үнемі назарда болуы керек.
Футбол командасының ең бір шешілмей келе жатқан мәселенің бірі
Қолданылған әдебиеттер.
Футбол под. Ред.Казанова П.Н
М.ФиС.1978г.
Зациорский В.М. Спортшының дене сапасы. М., ДТ және С.
Шолик М. Айналымдық жаттықтыру. М., ДТ және С. 1966
Дене тәрбиесі.Мектепке арналған бағдарлама.М.,Просвещение,1976ж.
Листелло О. Дене тәрбиесінің ойын-спорт әдісі. М.,ДТжәнеС, 1959 ж.
Дене тәрбиесі. Орта және сегізжылдық мектептеріне арналған бағдарламалар. М.,
М.Н.Қобланов, Ж.Ж.Ысқақов. Спорт терминдерінің сөздігі мен тарихы. Раритет, Алматы.
Физическая культура в школе журналы. Аникеева Н.Н. "Коньки тебуге
Бой жазу ілімі мен әдістемесі. В.И.Филипповичтің басшылығымен. М., Просвещение,
Ақпаев Т.А., Адамбеков М.И., Тастанов Э.Ж. Оқушылардың дене тәрбиесін
11. Теория и методика физ.воспитания
М.1979г.
12. Қасымбекова С. Дене тәрбиесі
А.2002г.
13. Основы методики тренировки.
М,1995г.
14. Спортивные игры
М,1973.
2