Банктің меншікті капиталы

мамұны
Кіріспе .............................................................................................................3
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУЛИКАСЫНЫҢ БАНК ЖҮЙЕСІ................................4
1.1. Ақша-несие саясаты.......................................................................................7
1.2. Ашық нарықтағы операциялар .....................................................................9
2. ҚР БАНК ІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ РЕТТЕУ......................................11
2.1. Банк кызметін реттеу әдістері.......................................................................14
2.2 Банктік қадағалаудың әдістері......................................................................22
2.3Банк ресурстарын қалыптастыру операциялары..........................................23
2.4 Банктік меншікті капиталы: көздері мен қызметтері...................................23
2.5 Банктін меншікті капиталының жеткіліктігі................................................28
2.6 Банктің тартылған қаражаттары....................................................................30
2.7 Банктің депозиттік операциялары.................................................................31
Банктің депозиттік емес ресурстары..............................................................36
Банктің инвестициялық операциялары..........................................................37
3. БАНКТІҢ ЕСЕП АЙЫРЫСУ-КАССАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ.................40
3.1 Есеп айырысу операциялары, олардың жіктелуі..........................................40
3.2 Банктік шотты ашуды ұйымдастыру тәртібі................................................42
3.3 Есеп айырысу формалары мен құралдары....................................................43
3.4 Қазақстанның қаржы нарығындағы коммерциялық банкінің қызметіне сипаттама................................................................................................................50
Қорытынды.......................................................................................................54
Қолданылған әдебиеттер........................................................................55
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты коммерциялық банктерге сипаттама келтіру, ҚР
Жалпы, Коммерциялық банк — бұл ақшалай резервтерді құрайтын,
Сондай-ақ, бұл курстық жұмыста коммерциялық банктің басқару құрылымы,
Бұл кустық жұмыста коммерциялық банктің ақша-несие саясаты, ашық
Қазақстан Республикасының банк жүйесі.
Елімізде қабылданған банктік заңдылықтарға сәйкес Қазақстан Республикасындағы банк
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі — мемлекеттік орталық банк
Өзге банктердің барлығы (Мемлекеттік даму банкісінен басқасы) -
Бүгінгі таңдағы Қазақстанда қызмет ететін банктік жүйенің не
Қазақстан Республикасындағы соңғы жылдардағы
І-кесте
Қазақстан Республикасындағы несие жүйесі туралы мәліметтер кезеңнін соңына
Несие жүйесінің элементтері 12.2004 12.2005 12.2006 06.2007
Екінші деңгейдегі банктердің барлығы: 48
11 44 38 35
оның ішінде:
мемлекеттік 1 2 2 2
мемлекет аралық 1 1 - -
Шетел капиталының
қатысуымен. 16 16 17 16
оның Ішінде:
- 100%/50%-дан аса, 9/7
оның ішінде 12 11 11 10
еншілес банктер
* Сандық мәліметтер ҚҰБ-нің статистикалық бюллетенінен алынған N6
"ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы" ҚР заңы.
1-кестеден көріп отырғанымыздай, банктеріміздің саны жылдан жылға азаюда.
Іс жүзінде Коммерциялық банкте барлык, кассалық резевтердің шоғырлануы
Әлемдік тәжірибеде орталық банктің қызметін ұйымдастырудың әр түрлі
- мемлекеттің 100%
- акцияның бір
- орталық банктің
АҚШ-та орталық банктердің мүлкіне мемлекет қатынаспайды, олардың капиталы
Коммерциялық банк өзінің атқаратын мәні жағынан біртұтас ұйым
2004 жылдан бастап, " Коммерциялық банкі туралы" ҚР
Сол сияқты, Коммерциялық банкке мынадай қосымша міндеттер жүктеледі;
- мемлекеттің ақша-несие саясатын жасау;
- төлем жүйесінің қызмет етуін қамтамасыз ету;
- қаржы жүйесінін тұрақтылығын қамтамысыз ету;
- банктік қызметті
Коммерциялық банктің несиелік ресурсы төмендегідей көздерден құралады:
- меншікті қаражат есебінен;
- басқа банктерден
- ҚР төңірегінде тартылған қаражаттардан;
- арнайы мемлекеттік қорлар мен бюджеттің уақытша
Коммерциялық, банктің басқару құрылымы.
Қазақстанның Коммерциялық банкі
Басқарма және Басқарма болып негізгі
Коммерциялық банктің
2004 жылдан бастап, Үкіметтің қаулысымен Коммерциялық банктің құрылымынан
Оның қүрамына: банктің қадағалау, бағалы қағаздар нарығын реттеу
Осындай өзгерістерге сәйкес Коммерциялық банктің атқаратын қызметтері де
Коммерциялық банк мынадай классикалық қызметерді атқарады:
- ақшаны эмиссялау;
- ақша-несие саясатын жүргізу;
- төлем жүйесін үйымдастыру;
- төлем балансын құру;
- валюталық реттеу және валюталық бақылау. Коммерциялық банк
- бірінші кластық эмитенттермен шығарылатын алты айлық қайтару
- мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алады және
- депозиттік ссртификаттармен қайтару мерзімі бір жылға жататын
- депозиттік жөне есеп айырысу операцияларын жүргізе
- қаржы қүралдарымен операцияларды жүзеге асырады;
- қажет кезінде
- чектерді жазып вексельдерді береді;
- жарғыға қайшы
1.1.Ақша-несие саясаты
Қазақстан Коммерциялық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және
ҚКБ ақша-несие саясатының басты мақсаты - Коммерциялық валютаның
басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтама-сыз етуді көздейді.
Ақша-несие саясаты — бул айналыстагы ақша массасын, несие
Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі - Коммерциялық банк
Шаруашылық конъюктурасының жағдайына байланысты ақша-несие саясатының екі типі
2. Экспанцондық ақша-несие саясаты.
Рестрикциялык ақша-несие саясаты - екінші деңгейлі банктердің нвсиелік
Экспанциондық ақша-несие саясаты - несие беру көлемін кецейтумен,
Соңғы жылдардағы ақша-несие саясатының басты көздеген бағыты: инфляцияны
• Сыйақы мөлшерлемелерін белгілеу;
• Ең төменгі міндетті резевтер нормасын белгілеу;
• мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу және
• банктерге және үкіметке несиелер беру;
• валюталык, нарықта интервенциялау;
• кейбір жағдайларда, несиелік операциялардың жекелеген
Қазіргі уақытта жоғарыда аталған қүралдардың ішінде іс-жүзінде қодданылып
Коммерциялық банк өзінің жүргізетін операциялары бойынша мынадай ресми
- ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі;
- ресми есептік (дисконттык) мөлшерлемесі;
- РЕПО және кері РЕПО операциялары бойынша
- "овернайт " займдары бойынша сыйақы
- күндізгі займдар бойынша сыйақы мөлшерлемесі.
Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі - ақша нарығының жалпы
Ресми есептік (дисконттык} мөлшерлемесі - ақша нарығының жалпы
РЕПО және кері РЕПО операциялары бойынша сыйақы мөлшерлемелері
"Овернайт" заемдары бойынша сыйақы
Күндізгі заемдар
Ең төменгі резервтік талаптар. Ақшалай нарықтағы тепе-тендікті қамтамасыз
Резервтік талаптар ашық нарықтагы операциялар және пайыз саясатымен
Ақша-несие саясатының бұл құралы 1993 жылы 1 қаңтарда
1.2.Ашық нарықтағы операциялар
Ашық нарықтағы операциялар — бұл Коммерциялық банктің айналыстағы
Бұл біршама ақша массасын, коммерциялық банктердің етімділігі және
Коммерциялық банк нарықта бағалы кағаздарды сату арқылы оны
Несиелік операциялар Несиелеу және қаржыландыру операцияларына соңғы жылдары
Валюталык, интервенция
Коммерциялық банктің валюталық интервенциясы — деп Коммерциялық валюталық
Коммерциялық банктің валюталық нарықтағы интервенция дербес түрде кез
Коммерциялық банк ақша-несие саясатының бағыттарын бір жылға анықтап
Осындай ақша-несие саясаты қана Коммерциялық банктің инфляцияны төмендету
Ақша-несие саясаты қаржы нарығының түрақтылығын сақтауға, сақтандыру нарығының,
Инфляциялық таргеттеу тұсындағы ақша-несие саясатының негізгі құралдарының біріне
2003 жылы Қазақстан Республикасында валюталық режимді либерализациялау, бірінші
Жалпы 2006 жылы ақша-несие саясатын жүргізу қаржы нарығындағы
2006 жылы орташа жылдық инфляция 6,4% болды. Жыл
2006 жылы Коммерциялық банктің таза халықаралық резервтері 58%-ға
Коммерциялық банктің таза халықаралық резервтерінің өсуі ақша агрегаттарының
2006 жылы қаржы секторының негізгі сегменті — банк
2006 жылы екінші деңгейдегі банктердің жиынтық активтері 46,5%-ға
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНК ІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ РЕТТЕУ
Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру
ҚР-ғы коммерциялық банктер өз қызметінде 1995 жылы 30
Коммерциялық банктер - банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді.
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап
3 кесте
Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің сандық құрамы * кезеңнің
Банктер түрлері 01. 1992 01. 1999 01.
Екінші деңгейдегі банкпгердің барлығы: 130 101 82
соның ішінде:
Мемлекеттік 4 4 6 1 1 1
Мемлекет арал ық 1 1 1 1
Шетел капиталыныц қатысуымен 8 9 22 23
Еншілес банктер 5 5 7 11 12
Сандық мәліметтер ҚР Ұлтгық банктің N 1. 2003-2006жж.
90-шы жылдың басында банктердің саны 200-ден асты, әрине
Лицензияның өзіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық
ҚР-ғы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын белгілемейді,
Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицен-зиядан басқа ҚР
Сонымен қатар, Қазақстандық коммерциялық банктерге бағалы металдармен операцияларды
Лицензия алуға өтінішпен бірге жоғарыда аталған талаптарды орындағандығын
Аталған заңның 30-бабына сәйкес банктік операцияларға мыналар жатады:
- занды тұлғалардың депозиттерін
- жеке тұлғалардың депозиттерін
- банктердің және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге
- заңды және жеке тұлғалардың
кассалық операциялар: банкнота мен монетаны қа-былдау, беру, қайта
- аударым операциялары: занды және жеке тұлғалардың ақшаны
- есепке алу операциялары: заңды жөне жеке түлғалардың
- заемдык операциялар: ақы төлеу, мерзімін белгілеу жөне
- заңды және жеке тұлғапардың, оның ішінде корреспондент-банктердің
- сенім (траст) операциялары: сенім білдірушінің тапсырмасы бойынша
- клирингтік операциялар: телемдерді
- сейфтік операциялар: клиенттердің құжатты формада шығарылған бағалы
- ломбардтық операциялар: тез іске асатын бағалы қағаздар
- төлем карточкаларын шығару;
банкнота мен монеталарды және бағалы заттары инкассациялау және
- шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру;
- төлем қүжаттарын инкассоға қабылдау (вексельден басқаларын);
- чек кітапшаларын шығару;
- бағалы қағаздар нарығындағы клирингтік қызмет;
- аккредитивті ашу, растау және ол бойынша міндеттемені
- ақшалай формада орындалуды көздейтін, банктік кепіл-хаттарды беру;
- үшінші түлғаның атынан акшалай формада орындалуды көздейтін
Банктер багалы қағаздар нарығында басқа да көсіби қыз-мет
- брокерлік — мемлекеттің бағалы қағаздарымен;
- дилерлік —
кастодиандық;
клирингтік.
Осы аталған қызмет түрлеріне Коммерциялық банктен жекелеген және
Қазақстандық тәжірибеде басқа дамыған шетелдік тәжірибелер сияқты жарияланған
металдар немесе басқа да материалды бағалылықтар мен (ғимарат,
Жарияланған жарғылық қордың 50 %-ның ақшалай түрдегі сомасы
2.1.Банк кызметін реттеу әдістері
.
Коммерциялық банк халықаралық банктік тәжірибеде қолданылатын пруденциялық нормативтер
Қойылған талаптарға банктің қаржылық жагдайының сәйкестігі туралы мәселені
Пруденциялық нормативтер немесе орындауға міндетті басқа да нормалар
Банктік қызметті жүзеге асырумен байланысты шыгын-дарды табу мақсатында
Банктер жүргізетін операцияларының түрлері мен көлеміне байланысты өздерінің
Банк қызметін реттеу шараларының ішіндегі ең маңыздысы пруденциялық
1) жарғылық қордың ең төменгі мөлшері;
2) меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффициенті;
3) бір қарыз
4) өтімділік коэффициенті;
5) ашық валюталық позиция лимиті;
6) негізгі қорларға және басқа қаржылай емес
1. Банктің жаргылық капиталыныц еқ төменгі
Меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффициенті
Меншікті капитал (К) — бүл I деңгейлі капитал
Банк инвестициясы — акцияның (жаргылық капиталда катысу үлесі)
Ұйымдардың субординирленген қарызына жұмсалымдар мынадай шарттардың біріне сәйкес
- жоғарыда аталған заңды тұлғалардың қаржылық есебі халықаралық
- жоғары аталған занды тұлғалардың акциялары Қазақстан қор
- жоғары аталған занды тұлғалардың қарыз рейтингі
Бірінші деңгейлі капитал (К1) мыналардан құралады:
- төленген жарғылық капитал;
- қосымша капитал;
- өткен жылдардағы
- шегерілген (-):
- материалдық емес
- өткен жылдардағы зиян;
- ағымдық жыддағы шығыстардың
Екінші деңгеилі капитал мыналардан құралады:
- ағымдық жылдағы табыстардан
- бағалы қағаздар мен негізгі құралдарды қайта бағалау
- тәуекелді есепке алып өлшенген активтер сомасының 1,25%-нан
- бірінші деңгейлі капитал сомасының 50%-нан аспайтын сомадағы
Банктің субординарлық қарызы - бұл мынадай талаптарға сәйкес
1) депозит немесе міндеттеме болып табылмауға тиіс;
2) банктің немесе онымен байланысты аффилиирленген тұлғалар
3) алдын ала (толық немесе жартылай) өтелумеуге тиіс;
4) банктің таратылуы барысында соңғы кезекте қанағаттандырылуға
Банктің субординарлық қарызы - бастапқы қайтару мерзімі 5
Облигация субординарлық қарызға және меншікті капиталға жатуы мүмкін,
Банктің субординарлық қарызы меншікті капитал ретінде есепке алынады
1-ші жылы - субординарлық қарыздың 80% сомасы;
2-ші жылы - субординарлық қарыздың 60% сомасы;
3-ші жылы - субординарлық қарыздың 40% сомасы;
4-ші жылы - субординарлық қарыздың 20% сомасы;
5-ші жылы - субординарлық қарыздың 0% сомасы,
Меншікті қаражаттардың (меншікті капиталдың) жеткіліктігі төмендегідей екі коэффициенттің
Банктің бірінші деңгейлі капиталының барлық активтер сомасына қатынасы
к1 = КІ - ИК / A
мұнда,
К I — бірінші деңгейлі меншікті капитал;
ИК - банктің акцияға жұмсаған инвестициялары және басқа
А — банктің жиынтық балансына сәйкес барлық активтерінің
Банктің меншік капиталының тәуекел дәрежесіне қарай топтасқан активтерге
К2= K / Ар-Пс
мұнда,
К - банктің меншік капиталы;
Ар – тәуекел дәрежесіне қарай топтасқан активтер және
Пс - арнайы резервтер (күмәнді және үмітсіз активтер
3. Бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің жоғарғы мөлшері
Бір қарыз алушыға келетін, төуекелдің мөлшері мыналардың сомасынан
1) банк балансында есепке алынатын, қарыз
2) соңғы бес жыл ішінде банк балансынан шегерілген,
3) ҚР заңцарында немесе жасалған келісім-шартта козделген негізде
- банк қарамағына берілген депозиттегі ақшасы, ҚР Үкіметі
ҚР Үкіметі және Коммерциялық банкіне қатысты талаптары; Standard
Бір қарыз алушыға келетін тәуекел мөлшері қарыз алушының
кЗ = Т / К
мұнда,
Т - тәуекел мөлшері (несие лимиті);
К — банктің меншік капиталы.
кЗ — тің мәні мынадай екі жағдайда қарастырылады:
Банкпен ерекше қарым-қатынастағы қарыз алушылар үшін, - 0,10-ден
Басқа да қарыз алушылар үшін — 0,25-ден аспауы
4. Ағымдағы өтімділік коэффициенті.
Өтімділікті бақылап отыру мақсатында банктер ағымдағы өтімділік коэффициенттерінің
Өтімділік коэффициенті екі коэффициент көмегімен анықталады:
банктің агымдагы өтімділік коэффициенті (к4.1); банктіц
Ағымдағы өтімділік коэффициентінің ең теменгі мәнін Коммерциялық банктің
Ағымдағы өтімділік коэффициенті (к4) өтімділігі жоғары активтердің орташа
Ағымдағы етімділік коэффициенті (к4.2) төмендегідей түрде есептеледі:
К4.І= АОР / Мор
мұндағы.
АОР - өтімді активтердің орташа айлық шамасы;
К4 — ағымдағы етімділік коэффициенті.
Өтімділігі жоғары активтерді есептеуге мыналар жатады:
• қолма-қол ақшалар;
• мемлекеттің бағалы
• құйма қымбат бағалы металдар;
• Коммерциялық банктегі Standard
• Standard & Рооrs және
Талап етілуге дейінгі міндеттемелерге мыналар есептеледі:
• клиенттердің және
• "овернайт" банкаралық несиелері;
• есеп айрысу мерзімі көрсетілмеген
Банктердің қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті (к5) үш ай
к4.2 = АОР / Мор
мүндағы,
АОР- өтелу мерзімі үш айдан аспайтын активтердің орташа
Мор — үш ай мерзімге дейін тартылған талап
к5 — қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті.
Өтімділік коэффициентін есептеуде мынадай баптар есепке алынбайды:
1) стандартты активтерден басқа активтер;
2) сенім туралы келісімшартына
3) Коммерциялық банктің офшорлық аймақ
Есептік мерзім ішінде банкте кредиторлар мен депозиторлар алдында
Банктер ағымдағы өтімділік коэффициентін есебімен қатар активтер мен
Аталған активтер мен міндеттемелерді мерзімдеріне қарай салыстыру кестесін
Активтердің, міндеттемелердің және шартты міндеттемелердің графаларының
5. Ашық валюталық позиция лимиті
Коммерциялық банк Басқармасы Standard & Рооrs және басқа
Ашық валюталық позиция — осы уақытта немесе алдағы
Ұзын валюталык, позиция — белгілі бір шетел валютасында
Қысқа валюталык, позиция — белгілі бір шетел валютасында
Әрбір шетел валютасы бойынша ашық валюталық позиция жеке-жеке
Шетел валюталарына қатысты ашық валюталық позиция лимиті талаптар
Жекелеген шетел валюталарына қатысты ашық валюталық позиция лимитін
Банктің валюталық нетто-позициясы барлық шетел валютасындағы банктің ұзын
Шетел валютасында бейнеленген талаптар мен міндетте-мелер сондай талаптар
Шетел валютасында операциялар жүргізуге лицензиясы бар банктер, аптаның
Нормативтерді есептеген кездегі соңғы
Жекелеген шет мемлекеттердің
Валюталық нетто-позициясының бекітілген жоғарғы мөлшері:____________________
Кез келген шетел валютасы бойынша есептік апта ішінде
Жекелеген шетел валютасы бойынша ашық валюталык позиция лимитінен
6. Негізгі қорлареа және басқа қаржылай емес активтерге
Негізгі қорларға жөне басқа да қаржылай емес активтерге
к5 = И / К
Мұндағы,
И - негізгі қорларға және басқа да қаржылай
1) ғимарат және құрылғылар;
2) салынып жатқан негізгі құралдар;
3) банктің жалға алған ғимараттары
4) компьютерлік жабдықтар;
5) көлік құралдары;
6) жалға беруге арналган негізгі құралдар;
7) қаржылық лизингке қабылданған негізгі құралдар;
8) басқа негізгі құралдар;
9) Қаржылық есептің N 38 халықаралық стандартына сәйкес
10) басқа материалдық запастар;
11) капитал жүмсалымдары бойынша дебиторлық қарыздар.
Банктердің пруденциялық нормативтерді сақтауына Коммерциялық банк бақылау жасайды.
Пруденциялық реттеу жүргізу нәтижесінде анықталған банк заңцарының бүзылуына
Банктер пруденциялық нормативтер мен орындалуы міндетті басқа да
а) міндеттеме-хатты талап ету; э) банкпен жазбаша келісім
б) ескерту жасау;
в) орындауга міндетті бүйрық хат беру.
Міндеттеме хаты — банктің бар кемшіліктерді мойындап, банк
Жазбаша келісімі — анықталған кемшіліктерді дереу жою және
Ескерту хаты — Коммерциялық банктің банктік заңдылықпен Қарастырылған
Бұйрық хат — Коммерциялық банктің айқындалған кемшіліктерді белгіленген
2.2 Банктік қадағалаудың әдістері
Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеу Коммерциялық банктің
Мүндағы басты міндеттерінің бірі — бүл банктердің қызметін
Бұл қашықтан (дистанционды) қадағалау әдісі және инспекциялық әдісі.
Ақпараттық есеп базасы. Банктердің қызметін кешенді түрде сипаттайтын
Қаржылық талдаудың мақсаты — енді пайда болып келе
2.3 Банк ресурстарын қалыптастыру операциялары
Коммерциялық банктер бір жағынан, шаруашылық субъектілердің уақытша бос
"Банк ресурстары" термині "несиелік ресурсы" қараганда кең ұғымды
Банк ресурстары - бұл банктің пассивтік операциллары негізінде
Нарықтық қатынастарға өту барысында банктік ресурс-тарының қүрылымында біршама
Коммерциялық банктердің ресурстарының құрылымы олардың мамандануы, әмбебаптығы және
Банк ресурстарының қүрылымына мыналар жатады:
1) Банктің меншікті капиталы.
2) Банктіц заемдык, жөне тартылган қаражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті кшитал үлесі
2.4 Банктік меншікті капиталы: көздері мен қызметтері
Коммерциялық банктердің меншікті капиталынын, ролі мсн шамасы, басқа
Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды.
Меншікті жөне тартылган коммерциялық банк ресурс-тары Коммерциялық банкте
Банктің меншікті капиталы - банктің қаржылық турақтылығын, коммерциялық
Банктің меншікті капиталының құрылымы бірдей емес, себебі, оларға
Сонымен, қазіргі коммерциялық банктердің меншікті капиталы мьшадай баптар
• жарғылық капитал;
• резервтік капитал;
• қосымша капиталдар;
• банк операциялары
• бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заиды тұлға ретінде міндетті
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер төмендегідей екі ұйымдық формаларда
• акционерлік банк формасында;
• пай
Пай қосу арқылы құрылған банктің жарғылық капиталы Құрылтайшылық
Меншікті капиталдың құрамдас бөлігі - акционерлік капитал. Бағалы
Акционерлік капитаддың құрылымы әр банктерде ер түрлі келеді.
а) меншікті акционерлік капитал,
б) банктік резервтер, яғни
в) банктің ұзақ мерзімді
Банктің жай акциясын иеленушілер, банктің таза табысынан дивидент
Банктің артықшылығы бар акцияларын иеленушілер тұракты пайыз түрінде
Сонымен қатар, банктер қаражат тарту максатында облигацияларды шығарады.
Жалпы, банктің акционерлік капиталының құралуы төмендегідей кезеңдерден тұрады:
1. бағалы қағаздардың проспект
2. бағалы қағаздарды эмиссиялауды тіркеу;
3. банк-эмитенттің бағалы қағаздарын тіркеу;
4. шығарылатын және орналастырылатын бағалы қағаз-дардың
Акционерлік банктер акцияларды төмендегідей жағдай-ларда шығарылады:
банкті акционерлік формада құру;
- банктің жарғылық қорын ұлғайту үшін косымша акциялар
Банктің меншікті каражатының түріне резервтік қор жатады. Резервтік
- банк қызметінде пайда болуы мүмкін зияндардың орнын
Сондай-ақ, резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз
Крсымша капиталдар - негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған
Арнайы қорлар - негізгі қорларды қайта бағалау негізінде,
Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді төмендету
Бөлінбеген пайда — акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін
Банктің меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
- банк пайдасы;
- акциялар шығару;
- құрылтайшылар және пай қосушылар санын арттыру;
- облигациялар шығару жатады.
Банктік капитал банктің дербестігін қамтамасыз ете отырып, оның
- қорғаныс қызметі;
- шұғыл қызметі;
- реттегіштік қызметі;
- айналым қызметі;
- резервтік қызметі.
Банктің меншікті капиталының қорғаныс қызметі, оның капиталының шамасының
Банк капиталының қорғаныс қызметі - банктің салым иелеріне
Банк капиталының шұғыл қызметі қорғаныс кызметіне қарағанда екінші
Қаржы және салым иелерінің мүдделерін камтамасыз етуден басқа
Банктің меншікті капиталына қатысты ережелер, оның ең төменгі
Айналым қызметі. Кез келген банк капиталы банкрот-тыққа қарсы,
Резервтік қызметі. Тәуекелдер тек активтік операцияларға ғана емес,
Банктердің төлем ресурстарының мүмкін болар тапшылығына байланысты міндетті
Банктің капиталының резервтік қызметі тәуекел активтердің болуына байланыссыз,
2.5 Банктін меншікті капиталының жеткіліктігі
Банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі ұзақ уақыт бойы ғылыми-зерттеу
Банктер өздерінің активтерін арттыру үшін капиталдьщ төменгі мөлшерде
"Капиталдың жеткіліктілігі" термині банктің жалпы тұрақтылығын жөне оның
Банктің ресурсындагы меншікті капитаддың оте төменгі үлесінде болуы
Банк меншікті капиталын ұлғайтуға негіз болатын төмендегідей факторларды
- банктердің дивидендтері өнеркөсішік көсіпорын активтеріне қарағанда, пайыз
банк кебіне тұрақсыз қысқа мерзімді қарыз кездеріне кеңіл
Сондықтан, кез келген саяси немесе экономикалық өмірдегі жағдайлар
Демек, банк капиталының жиынтық деңгейінің жеткіліктігі банк жүйесін
Банктердегі немесе жалпы банктік жүйедегі капитал көлемін тура
Банк меншікті капиталын бағалау әдістемесі туралы сұрақ 80-ші
Кук коэффициенті, банк капиталы мен оның баланстан тыс
Базель келісіміне сәйкес, банктің капиталы екі деңгейге бөлінеді:
I деңгейлі капиталға: қарапайым
II деңгейлі (қосымша)
Базель келісімінің бекіткен нормативтік коэффициентіне сәйкес, екінші деңгейдегі
Бұл коэффициентті біздің тәжірибемізде есептеу үлгісі 2-тақырыпта пруденциялық
2005 жылдың 1 қаңтарына екінші деңгейдегі банктердің меншікті
Банк меншікті капиталының жеткіліктігі жоғарғы деңгейде сақталған. Оның
2.6 Банктің тартылған қаражаттары
Банк ресурстарының құрылымында тартылган қаражаттар үлесі меншікті қаржаттармен
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе
Банктік тәжірибеде барлық
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды.
Депозит — бул клиенттердің (жеке жоне зацды тулгалардыц)
Депозиттік емес тартылған қаражаттар — бұл банктіц алган
Депозиттік емес банктік ресурс кездері мен депозиттер өзара
Депозиттік емес тартылған ресурстармен көбіне ірі коммерциялық банктер
Банктің депозиттік операциялары
Депозиттік операциялар активті және пассивті болып бөлінеді. Активті
Пассивті депозиттік операциялар - бұл клиенттердің уақытша бос
Қазіргі банктік төжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес
Экономикалык, мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
- талап етуіне дейінгі депозиттер;
- мерзімді депозиттер;
- жинак, салымдары; бағалы қағаздар.
Сондай-ақ, оларды төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
- мерзімдеріне қарай;
салым иелерініц категорияларына қарай;
қаражаттарды салу және
пайыз төлеу тосіліне қарай;
банктіц активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;
басқа.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай түрлерге
- жеке тұлғалардың шоттарына;
- көсіпорындар және
- жергілікті билік ұйымдарының
- қаржылық мекемелердің шоттарына;
- шетелдік азаматтарының шоттарына.
Талап етуіне дейінгі депозиттер — бұл салым иелерінің
арқылы қолма-қол ақшаларын алатын әр түрлі шоттардагы
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозитгерге мыналар
- мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың,
- әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
- есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
- басқа
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
Ал, кемшілігі — бүл шот бойынша пайыз мүлде
- ақша салу және
- шот
банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммер-циялық банк Орталық
Мерзімді депозит – бұл банктерде белгілі бір мерзімге
Бүл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе
Бұл салымның ерекшелігі - талап еткенге дейінгі депозитке
Депозиттің бұл түрін алдын ала хабарлау негізінде немесе
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
- меншікті-мерзімді депозиттер;
- алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер. Меншікті-мерзімді
30 күнге дейінгі;
- 30-90 күнге дейінгі;
- 90-180 күнге дейінгі;
- 180 күннен 360 күще
- 360 күннен жоғары.'
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінен алдын ала хабарлау
- есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға
шоттағы қаражат баяу айналады;
- тұрақты пайыз төленеді;
- пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар
- бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең
Тағы бір кеңінен таралған депозиттердің түрі - жинақ
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жүмыстарды талап етеді:
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама
Жинақ салымдарының төмендегідей срекшеліктері болады:
- ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
- шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай
Ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті тұрде
Отандық банктік тәжірибеде жинақ шоттары тек жеке тұлғаларға
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
- мерзімді жинақ салымдары;
- қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары; ұтыс
- мақсатты және ағымдық салымдар; алдын ала алуын
- валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
Косымша жарна қосатын салымдар — бұл шоттағы қаражатқа
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, уздіксіз төлемдерді
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік,
Депозиттік және жинақ сертификаты - бұл салым иесіне
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуінё қарай екі түрлі
- атаулы сертификаттар;
- мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің
Депозиттік жөне жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетілген
Әлемдік банктік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып, уақыты
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықта
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ сертификатының
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын төлеуге
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарыньщ бірнеше түрлері қолданылады.
Депозитгік нарық еліміздегі қаржы нарығының берден бір дамып
* Сандық мәліметтер Коммерциялық банктің статистикалық бюллетенінен алынған
** Резидент еместердің шоттары қосылған
Депозиттік нарықтың тұрақты дамуына әр түрлі секторлар, соның
12 кесте
Депозиттік нарықтағы өзгерістер
Көлемі
млрд теңгеде Өзгерістер, %-бен Үлес салмағы,
1.01.2004 1.01.2005
Депозитгердін барлығы, 603,2 37,7 100,0 100,0
соның ішінде:
ұштық валютада 214,5 40,9 39,1 40,0
шетел валютасында 361,7 35,7 60,9 60,0
занды тұлғалардың 352,5 39,3 57,8 58,4
жеке тұлғалардың 250,7 35,7 42,2 41,6
аудармалы депозиттер 220,4 65,5 30,4 36,5
өзге депозитгер 382,8 25,6 69,6 63,5
Халық салымдары** 257,4 38,8 100,0 100,0
соның ішінде,
ұлтгық валютада 67,5 36,9 26,6 26,2
шетел валютасында 189,9 39,5 73,4 73,8
тыалап ету салымдар 45,3 17,4 20,8 17,6
мерзімді салымдар 212,1 44,5 79,2 82,4
Осындай жағдайда, коммерциялық банктердің активтік эперацияларын қаржыландырудың басты
- депозиттік ресурстардың қаржыландыратын
- депозиттік операциялар
- депозиттік операцияларды ұйымдастыру
салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін
2.8 Банктің депозиттік емес ресурстары
Банк депозиттік емес ресурстары банктің қысқа мерзімді етімділігін
Банкаралық несие - бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін
Депозиттік емес қаражаттардың бір түріне Коммерциялық банктің коммерциялық
Овернайт — банктердің Коммерциялық, банктегі корреспонденттік шотында дебеттік
Күндізгі заем — банктік жумыс куні ішінде банктердің
Бағалы қағаздарды қайта сатып алу негізінде сату келісімі
Мүндағы қарыз алушының міндеттемесі, ягни ол келісілген күні
Коммерциялық банктерде векселъдерді қайта есепке алу және несие
Банктер тек қарапайым вексельдерді гана шығарады. Банк вексельдерін
2.9 Банктің инвестициялық операциялары
Банк қызметіндегі инвестицялаудың өзіндік ерекшелігі бар. Кең мағынада,
Ал, тар мағынада, банктік инвестиция - табыс немесе
Сонымен қатар, банктік инвестициялау деп негізгі капиталға жүмсаған
Банктің инвестициялық қызметі инвестициялық саясат көмегімен жүзеге асырылады.
Банктердің инвестициялық саясаты - банк қызметінің тұрақты жұмыс
Банктің инвестициялық саясатының басты бағыттары мынадай бөлімдерді қамтиды:
• инвестициялық саясаттың басты мақсаты;
• баланс активі мен пассивіндегі квазиинвестициялық
• инвестициялық операциялардын сапасы үшін жетекшілер мен атқарушылардың
• инвестициялардың құрамы мен қүрылымы;
• бағалы қағаздардың сапасының деңгейінің және өтеу мерзімінің
• инвестициялар портфелінің диверсификациялануына
• портфельдің құамына түзетулер енгізу механизмі;
• сақтау тәртібі жөне сақтандыру механизмі;
• пайдалар мен зияндардың есебі;
• компьютерлік қамсыздандыру бағдарламалары. Банктердің
Бағалы қағаздар бизнесіндегі андеррайтинг — бұл бағалы қағаздарды
Банктердің инвестициялық операциясы бағалы қағаз-дармен жасалатын операцияларды сипаттайды.
Қор бағалы қағаздарының өзін екі негізгі топқа беледі:
1) мемлекеттің багалы кагаздары;
2) мемлекеттік емес (корпоративтік) багалы қаеаздар.
Мемлекеттің бағалы қағаздары табыстылығына қарай үш түрге белінеді:
- Дисконттык,,
Мысалы, 91 күнге шығарылған, номиналдық қүны 100 теңге
100-75 = 25 теңге немесе
25теңге: 75 теңге (бастапқы салынған инвестиция)* 100 %
Сонымен қатар, егер 91 күнге салсаңыз, онда бір
- Купондык,,
- Аралас, яғни купон
Бүгінгі танда ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердін инвестициялық операцияларға
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы
• акциялар;
• облигациялар;
• депозиттік және жинақ сертификаттары;
• ипотекалық куәліктер;
• депозитарлық қолхаттар.
Осьшардың ішінде инвестицялау операциялары акциялар мен
Акция — бұл акционерлік қоғамның жарғылык, капиталына улес
Дивидент төлеу тәсілінің айырмашылығына байланысты жай және артықшылықты
Акциялар шығару формасына қарай да ажыратылады: құжатты (сертификатпен)
Облигация — оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куәландыратын
Қазақстандағы айналыста жүрген облигациялар табыстылығана қарай екі түрге
Купондық облигация - инвестор-банкке пайыз мөлшер-лемесі формасында, яғни
Дисконттык, облиғация - инвестор-банктің облигацияны шығарушыдан номиналдық құнынан
Мысалғы, облигацияның ағымдағы бағасы 100 теңге, купон мөлшерлемесі
Купон/баға * 100 = 10/100*100 = 10%
Егер облигация бағасы өсіп, 150 тенгені қүраса, онда
10/150*100 = 6.66%
БАНКТІҢ ЕСЕП АЙЫРЫСУ-КАССАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ
3.1 Есеп айырысу операциялары, олардың жіктелуі
Отандық банк тәжірибесінде банктердің есеп айырысу-кассалық операциялар мынадай
банктік шоттар ашу;
Коммерциялық немесе шетел валютасында аударым операциялары;
алдағы уақытта валюталалау күні қойылуға тиісті, Коммерциялық валютадағы
төлемнің шартын өзгерту не қайтару;
валюталық операцияларға бақылау жасау;
шоттың архивін беру;
шоттан қолма-қол ақша беру;
ұсақ ақшаларды ірілеп беру;
банктен кеңсеге дейін немесе
қүндылықтарды жеткізіп беру.
Отандық банктер есеп айрысу операцияларын ұйымдастырушылар болып табылады
Есеп айырысу операциялар мынадай белгілеріне оайланысты жіктеледі:
Есеп айырысу субъектілеріне қарай:
банктік емес секторлар (шарушылық субъектілері) арасындағы
жеке сектор – үй шарушылықтарының банктер арқылы есеп
банктік сектор - банкаралық есеп айырысулар.
Есеп айырысу объектілеріне қарай:
тауарлы операциялар бойынша есеп айрысулар; бюджет
банк ссудалары, вексельдері және басқа да міндеттемелері бойынша
Есеп айырысу аумағына қарай:
I. Мемлекет ішіндегі есеп айрысулар, оның ішінде: бір
II. Мемлекет арасында (халықаралық) есеп айырысулар. Есеп айырысу
- сауда операциясы басталғанға дейінгі (аванстық) төлемдер;
мәміле жасалған соң, мерзімді төлемдер;
- коммерциялық несие шартында, ягни мөміле жасалған сон
- мерзімінен бүрын, яғни келіскен мерзімге дейін;
- ашық шот бойынша (жоспарлы), яғни тауарларды алған
- мерзімі кейінге қалдырылған, ягни бастапқы белгілсн мерзімін
- мерзімі өтіп кеткен
Есеп айырысу жүйелеріне қарай:
- пошта байланысы арқылы; телеграф-телетайп байланысы арқылы;
- телефон байланысы арқылы; электрондық байланыстар арқылы;
СВИФТ (Дүниежүзілік банкаралық телекомуникация коғамы) жүйесі арқылы
Есеп айырысу формаларына қарай:
I. Қолма-қолсыз аударымдар (банктік), оның
- кредиттік; дебеттік;
- ашық шот арқылы;
- аккредитив;
- инкассо.
II. Қолма-қол
Есеп айырысу төсіліне қарай:
- толық есеп айрысулар;
- жартьшай есеп айырысу;
Өзара талаптар
I. Кредиттік
- төлем тапсырмасымен;
II. Дебеттік аударымдар құралдарымен есеп айрысулар,
- төлем талап-тапсырмасы, чек, вексель,
- инкассалық өнімдер;
II. Аралас құралдар арқылы есеп айрысулар, яғни бірде
Есеп айырысу шамасына қарай: ірі төлемдер; ұсақ төлемдер;
1) жалақы, бюджет, сақтандыру жөне т.с.с.
2) материалдық қүныдылықтар үшін төлемдер;
3) ссудалар үшін төлемдер;
4) сот шешімі
3.2 Банктік шотты ашуды ұйымдастыру тәртібі
Есеп айырысу-кассалық операциялар негізінен клиенггердің банктердегі ашқан ағымдық
Қазіргі кездегі екінші деңгейдегі банктерде шоттар ашу тәртібі
Жоғарыдағы ережеге сөйкес, ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктерді шот
Резидент-заңды тұлғаларү шін:
• Жарғысының көшірмесі (нотариалды куәландырылған);
• Статистикалык. карточка;
• Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы
• СТТН кешірмесі;
• Филиалдар мен өкілеттік үшін, резидент-заңды тұлғаның басшыларына
• Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік
• Қол қою және мөр басу үлгісі бар
• Қол қоюшы тұлғаларға арналған бүйрықтың көшірмесі мен
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
II. Бейрезидент-зацды тұлғалар үшін:
• Мемлекеттік немесе орыс тілінде дайындалған, Филиал немесе
• Статистикалық карточка;
• Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің
• СТТН көшірмесі;
• Филиалдар мен өкілеттік үшін, бейрезидент-занды тұлғаның
• Қол қою және мөр басу үлгісі бар
• Жеке куәлігі (көшірмесі);
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
///. Шаруа (фермер) шаруашылгы:
• Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу)
• СТТН көшірмесі;
• Жерді пайдалануға
• Қол қою
• Жеке куөлігі (көшірмесі);
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
IV. Жеке кәсіпкерлер ушін:
• Жеке көсіпкерді мемлекеттік
• СТТН көшірмесі;
• Қол қою және мөр басу үлгісі бар
• Жеке куәлігі (көшірмесі);
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
V. Шетелдік дипломатиялық және консулдық өкілеттіктер үшін:
• ҚР Сыртқы істер министрлігінен берілген, оның
• Қол қою
• Жеке куөлігі (көшірмесі);
• Банктік шот ашу туралы өтініш; )
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
VI. Жеке түлеалар үшін:
• Жеке куөлігі (көшірмесі);
• СТТН көшірмесі;
• Қол қою және мөр басу үлгісі бар
• Банктік шот ашу туралы өтініш;
• Банктік шот туралы келісім-шарт.
3.3 Есеп айырысу формалары мен құралдары
Банктің есеп айрысу-кассалық операциялары екі формада жүзеге асады:
Қолма-қол ақшалармен есеп айырысулар — бұл нақты ақшалармен
Мұндағы нақты ақшаларға: банкноталар жөне монеталар жатады. Қолма-қол
Есеп айырысу операцияларының басым белігі қолма-қолсыз түрде жүреді.
Қолма-қолсыз ақшалармен есеп айырысулар — клиенттердің банкте ашқан
Мұндағы, қолма-қолсыз ақшалар - чектер, пластикалщ карточкалар электрондык,
Қолма-қол ақша мен қолма-қолсыз ақшалар арасынца тыгыз байланыс
"Қазақстан Республикасы аумағында төлем қүжаттарын пайдалану жөне қолма-қолсыз
• төлем тапсырмасы;
• төлвм талабы-тапсырмасы;
• инкассалық укім;
• чекпен есеп айырысу;
• вексельмен есеп айырысу.
Аталған төлем қүжаттарының мынадай өзіне төн көрсеткіштері болуға
1) төлем қүжатының атауы;
2) төлем қүжатының
3) ақшаны аударушының (тәлеушінің)
4) ақшаны аударушы
5) бенефициардың (ақшаны алушының) толық аты-жөні
6) бенефициар-банктің толық аты-жөні және банктік идентификациондық коды;
7) төлемнің тагайындалу коды;
8) санмен және жазбаша түрде берілген
9) төлемді
10) бенефициардың және ақшаның аударушының салықты төлеуші ретіндегі
Төлем қүжаттары қағаз жөне электрондық жолмен толтырылуы мүмкін.
Төлемдердің тағайындалуының бірдей классификаторы Қазақстан Республикасындағы ақша-несие және
Төлемдердің тағайындалуының бірдей классификаторының құрылымы төмендегідей:
I II
мұндағы:
I - ақшаны аударушының резиденттік белгісі;
II - ақшаны аударушының экономит секторы,
III - бенефициардың резиденттік белгісі;
IV - бенефициардың экономика секторы;
V, VI, VII - валюта және багалы металдар
VIII - отрация турі;
IX - төлемніц сипаты;
X - тәлемніқ ашып кәрсетілуі.
Резиденттік белгісі ҚР-ның валюталық зандылықтарына сейкес анықталады жөне
"1" - резидент;
"2" - бейрезидент.
Экономиканыц секторының коды мынадай:
0 - Халықаралық үйымдар;
1 - Орталық Үкімет;
2 - Аймақтық және жергілікті басқару органдары;
3 - Орталық (үлттық) банктер;
4 - Басқа депозиттік ұйымдар;
5 - Басқа қаржылық ұйымдар;
6 - Мемлекеттік қаржылық емес ұйымдар;
7 - Мемлекеттік емес қаржылық емес ұйымдар;
8 - Үй шаруашылығына қызмет керсететін, коммерция-лық емес
9 - Үй шаруашылықтары.
Телемнің тағайындалу коды операцияның турін анықтайтын 10 санаттан
0 - Зейнет ақы жөне жөрдем ақы;
1 - Қолма-қол ақшамен
2 - Шетел валютасы
3 - Депозиттер;
4 - Займдар;
5 - Қазақстан Республикасының бейрезиденттерінің шы-ғарған
6 - Қазақстан Республикасының резиденттерінің шығарған
7 - Тауарлар мен материалдық емес активтер;
8 - Көрсетілетін қызметтер;
9 - Бюджетке телемдер мен бюджеттен төлемдср. Төлемдердің
• төлем тапсырмасы;
• төлем талабы-тапсырмасы;
• салык, (кеден) органдарының инкассалық
• аударуга берген өтініш;
Төлем тапсырмасымен есеп айырысу - бүл қазіргі кезде
Төлем тапсырмасы — ақшаны аударушының (төлеушінің) аталган тапсырмада
Төлем тапсырмасымен есеп айырысу мынадай төлемдерді жүзеге асыру
Төлем тапсырмасы оны толтырған күннен бастап (оны толтырған
Төлем тапсырмасын теңге және шетел валютасы бойынша таолтырылу
Төлем талап-тапсырмасы — бенефициардың төлеушіге огаи қызмет көрсетуші
Төлем талап-тапсырмасын берефициар толтырады да, оны коммерциялық қүжаттармен
Төлем талап-тапсырмасы банктегі аударушының шотында ақша болған жағдайда
Төлем талап-тапсырмасы бойынша төлеуден бас тартатын болса, оны
1-тауарды жабдыкріау (қызмет кәрсету); 2-төлем талап-тапсырмасин аударушының банкіне
Төлем тапап-тапсырмасымен есеп айырысудың мынадай артықшылықтары бар: келісім-шарт
Инкассалық үкім — заң актілерінде көзделген жагдайда ақшаны
Инкассачық өкім салық және кеден органдарына толенбеген толемдерді,
Инкассалык өкімде төлемнің тағайындалуы ақшаны аударушының банктік шотынан,
Салык және кеден органдарынан келіп түскен инкассалық өкім
Чекті есеп айырысу барысында төлем қүралы ретінде заңцы
• егерде төлеуші тауарды алғанға дейін телегісі келмей,
• сатушы белгісіз болған жағдайда.
Еліміздегі чекті пайдалану барысы 1998 жылғы 5 желтоқ-сандағы
Аталған ережеге сөйкес чектер төмендегідей түрлергс бөлінеді:
Кепілденген чек - чек берушінің банкіндегі шотындагы қаражаттың
• Кепілдендірілмеген чек - чек беруші банктің
• Қамтамасыз етілген чек — банкке
• Қамтамасыз етілмеген чек — депозитпен қамтамасъз етілген
Ережеге сәйкес, чек - бүл чек берушінің чекті
Чектер қолма-қолсыз төлемдерді жүзеге асыру және қолма-қол ақшал
Чектің қызмет ету мерзімі тотырылған күнді есептемегенде он
Вексель қолма-қолсыз есеп айырысу бір құралына жатады. Себебі,
Вексель - белгілі бір соманы алдын ала келісілген
Вексельдің екі түрі бар: жай және аудармалы. Вексельдің
Жай векселъ (соло) — вексельді ұстаушыға вексельде көрсетілген
Аудармалы вексель (тратта) — вексельде көрсетілген соманы білгілі
Жай және аудармалы вексель - коммерциялық вексельдің түрлері
Вексель айналысын бірінші болып қолдаушылардың қатарында Казкоммерцбанк төжірибесін
Сонымен қатар, осы банк 2005 жылы домицилиант ретінде
Мұндағы, "домицилиант" — вексельде көрсетілген төлемді жүзеге асыратын,
Аккредитивтік есеп айырысу формасы. Аккредитивпсн есеп айырысу жиі
Аккредитив - бұл сатып алушының тапсырмасы бойынша сатып
Егер де аккредитивті ашатын банк, клиенттің тапсырмасы бойынша
Аккредитивтің мынадай түрлері болады:
• өтелген және өтелмеген;
• қайтарылатын және қайтарылмайтын.
Өтелген (қаражат аударылган) - бұл эмитент-банктің міндеттемесінің іс-өрекетінің
Өтелмеген (кепілденген) - бұл банктердің өзара корреспонденттік
жабдыктаушының банкіне сатып алушының банкісінің шотынан қаражатты шегеруге
Кепілденген аккредитивті эмитент-банк сатып алушымен келісім-шарт негізінде, сондай-ақ
Әрбір аккредитив қайтарылатын немесе қайтарылмайтын болуға тиіс. Ондай
Қайтарылатын аккредитив жабдықтаушының келісімінсіз эмитент-банктің өмірімен өзгертілуіі немесе
Қайтарьшмайтын аккредитив жабдықтаушының келісімінсіз өзгере немесе күшін жоя
Аккредитив формасын пайдалану арқылы есеп айырысуда қолма-қолсыз ақшамен
3.4 Қазақстанның қаржы нарығындағы коммерциялық банкінің қызметіне сипаттама
Банк банктiк қызметтердi нарықтың барлық салаларында және де
Қазақстан Коммерциялық Банкi қаржылық нарықтың барлық салаларына қатысты,
Коммерциялық Банкi сақтандыру жұмысын жүргiзуде бай салты мен
Өзiнiң тарифтiк және пайыздық саясатында Банк елдiң кең
Коммерциялық Банкi халықтың тартылған салымдары, компаниялар мен кәсiпорындар
Коммерциялық Банкi жеке тұлғалардың салымдарын кепiлдендiретi жүйенiң қатысушысы
Коммерциялық Банкi үлкен қаржылық ресурстары мен халық –
Банк және қаржылық – корпоративтi iстерге қатысты барлық
ААҚ “Қазақстан Халық Банк” банктiң өзi және де
Инвестиция саласында
Қазақстандық емитенттердi мемлекеттiк және корпоративтi қаржылық құралдарға инвестициялау;
Шетелдегi қаржылық нарықтағы iшкi инвесторлардың қаржыларын тиiмдi басқару.
Тұрғындар мен Заңды тұлғаларға қор нарығының мүмкiншiлiктерi туралы,
Қорлы нарық саласында
Корпоративтi және аумақтық вексельдiк бағдарламалар, жобаларды әзiрлеу бойынша
Қазақстандық тұтынушыларға андерайтингтiк iстер бойынша қызмет көрсету.
Потенциалды тұтынушыға қорлы нарықта делдалдық ықзмет көрсету.
Е – банкинг және Е – бизнес саласында.
Бюджеттiк төлемдер мен кәсiпорындардың жұмысшыларына жалақыны төлеу қызметiн,
Әртүрлi коммуникациялық қызмет көрсету (Интернетке шығуға мүмкiндiк, интернет
Жеке тұлғаларға интернет – банкинг қызметiн көрсету.
Сату және лизинг, әртүрлi банктiк және компьютерлiк жабдықтарды
Қаржылық пен қаржылық емес институттарға қолданбалы программалық қамтамасыздандыруды
Аймақтық (Республикалық) қаржылық клиринг негiзiнде банктiк карточкалы өнiмдерге
ААҚ “Қазақстан Халық Банкi” өзiнiң клиенттерiне ұсынатын барлық
Депозиттердi теңге мен шетел валютасында алу;
Заңды тұлғаларға кассалық – есеп айрысу қызметiн көрсетедi;
Жеке тұлғларды Интернет жүйесi арқылы қызмет көрсету;
Шет ел қолма – қол валюталарын айырбастау операциялары;
Заңды және жеке тұлғаларға несие беру;
Заңды және жеке тұлғалармен қолма – қол ақшасыз
Халықтың коммуналдық және басқада төлемдерiн қабылдау;
Зейнетақы мен жәрдемақыларды төлеу.
Жоғарыда көрсетiлген қызметтерден басқа Банк 50 ден астам
“Қазақстан Коммерциялық Банк” мемлекеттiк бағалы қағаздар нарығының белсендi
Жобалау процессi жұмыс тобы мен координарлық жүргiзушi комиссияның
Бағыныңқы жүйенi жобалау процессiнiң әр сатысы бойынша тапсырыс
Техникалық жобаны жасау мен жұмыс жобасын жасау сатыларын
Сатылар мен кезеңдердiң жұмыстары автоматтандырылатын объектiлердiң ерекшелiктерiне тән
ерекше бағыныңқы жүйе, яғни бөлiмшелердiң несесе Коммерциялық банктiң
сатып алынатын және өзгертулерсiз (немесе маңызды емес өзгертулермен)
Ақпараттық технологиялар бөлiмшесiмен және территориялық филиалда компъютерлiк жүйелердi
Бағыныңқы жүйенiң типiн анықтау автоматтандырылатын объектiлердi зерттеу кезiнде
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл курстық жұмыста Қазақстан Республикасының банк жүйесі, оның
Коммерциялық банк өзінің атқаратын мәні жағынан біртұтас ұйым
Қазақстанның Коммерциялық банкі
Коммерциялық банк мынадай классикалық қызметерді атқарады:
- ақшаны эмиссялау;
- ақша-несие саясатын жүргізу;
- төлем жүйесін үйымдастыру;
- төлем балансын құру;
- валюталық реттеу және валюталық бақылау.
Сондай-ақ, коммерциялық банк ақша-несие саясаты, ашық нарықтағы операцияларды
Бұл жұмыста сонымен қатар коммерциялық банктің ұйымдастыру
Қорыта келе айтарым, мен бұл курстық жұмыстың тақырыбын,
Қолданылған Әдебиеттер тізімі
Назарбаев Н.А. Казахстан - 2030. Процветание, безопасность и
Бабичева Ю.А. Банковское дело. – Москва: Экономика,
Бралиева Н.Б. Информатизация общества как особенностъ современного этапа:
Информационные системы бизнеса,Бралиева Н.Б., Тимошенко В.Ф., Гагарина Н.Л.
Экономикадағы ақпарат жүйелері, Бралиева Н.Б., Байшоланова Қ.С., Гагарина
Бухгалтерские информационные системы, Тулегенов Э.Т., Бралиева Н.Б., Л.А.
Диго С.М. Проектирование баз данных. – М.:Финансы и
Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции. – Москва:
Жуков Е.Ф. Денъги. Кредит. Банки. - Москва: Банки
Инструкция о служебных командировках работников государственных объединений, предприятий
Камаев В.Д. Учебник по основам экономической теории.
Лаврушин О.И. Банковское дело. – Москва: Финансы
Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Процветание, безопасностъ и улу÷шение благосостояния
Неверова Е.Г. Технология проектирования баз данных и знаний.
Ремеев В.П. FOX PRO 2,5 для MS DOS.
Родостовец В.К. Совершенствование бухгалтерского учета в РК. 1994.
Учет расчетов по командировкам. Родостовец В.К, Надеева Н.В.
Сван Т. Delphi 3.0. – Киев: Диалектика, 1997.
Сейткасимов Г.С. Денъги. Кредит. Банки. – Алматы: Экономика,
Уткин Э.А. База данных банкира.– Москва: ЭКМОС, 1998.
Фаронов В.В. Delphi 7. Учебный курс. - Москва:
Delphi 4. Руководство разработчика баз данных. Фаронов В.В.,
Шафрин Ю. Основы компъютерной технологии. – Москва: ABF,
Настолъная книга валютного дилера. – Москва: Верба, 1992.
Положение о Националъном банке РК.
Положения о структурных подразделениях НБРК.
Проблемы правового обеспечения репо в Казахстане. - Журнал
Сайт “О Националъном банке Республики Казахстан” в Internet,
Учет и анализ: БИКО. Библ
55