МАЗМҰНЫ
бет
КІРІСПЕ
1 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Экономикалық өсу, оның мәні және көрсеткіштері
Экономикалық өсудің типтері және оның ерекшеліктері
Экономикалық өсудің факторлары
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ ТАЛДАУЫ
Қазақстан Республикасындағы жалпы ішкі өнімнің дамуының серпігін талдау
Қазақстан экономикасының өсу динамикасын талдау
Қазақстан Республикасының аймақтық дамуын талдау
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Экономиканы қай жағынан алып қарасақ та, олардың барлығы экономикалық
Экономикалық өсу ұғымын бiз ылғида ұзақ мерзiмде қарастырамыз. Өйткенi,
Осылайша, экономикалық өсу толық жұмысбастылық жағдайындағы потенциалды өнiм өндiру
Қазақстан Республикасы XXI күрделi өзгерiстермен аяқ басты. Міне осы
Бұл мәселенiң өзектiлiгi әлемдiк экономикалық қауымдастықта елiмiздiң нарықтық бағытта
Сондықтанда болар бүгiнгi күнi экономикалық дамудың тиiмдi жолдарын табу
Экономикалық өсу әдетте ЖIӨ-нiң нақты өсуiмен бағаланады және
Экономикалық өсудiң тұрақтылығы шаруашылық саясатты жүргiзудiң бiрден-бiр көзi. Экономикалық
Халық санының өсуiмен қатар, экономикалық өсу бұл өмiр сүру
Мiне осыдан келiп мен курстық жұмысымның тақырыбын “Экономикалық өсу
Бұл тақырыпты алудағы мақсатым жұмыс барысында жалпы экономикалық өсу,
1 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Экономикалық өсу, оның мәні және көрсеткіштері
Экономикалық өсу – адамзат қоғамының үдемелі дамуын бейнелейтін маңызды
Осы (жаңа) заманғы теория мен практикада "экономикалық өсу" термині
есептеуде баға факторын және өзге де құрылымдық өзгерістерді
Дүниежүзілік банктің ресми анықтамасына сәйкес жалпы ішкі өнім (ЖІӨ)
Халықаралық практикада ЖІӨ есептеудің үш әдісің пайдаланады:
1) табыстарды бөлу әдісі. Осы әдіс кезінде ел экономикасынан
2) табыстарды пайдалану әдісі. Мұндағы алынған табыстар, оларды түпкілікті
3) өндірістік тәсіл – табыстар, тауарлар мен қызмет көрсетулер
Осы үшін әдістің үшеуі бойынша есептеп шығарылған теориялық нәтиже
жұмсалған шығыстар әрқашан екіншісі үшін табыстар болып табылады,
"Экономикалық өсу" ұғымы қарапайым ой деңгейінде түсуге жеңіл ұғым
Сандық көрсеткіштердің маңыздылығын жоққа шығармастан, біз экономикалық өсуді анықтауда
Экономикалық өсуді зерттеу барысында келесі тағы бір мәселе көлденең
Экономикалық өсу мәселесі әлі көптеген терең ізденістер жүргізуді талап
Кез келген елде экономикалық өсу мәселесін шешу барысында ең
Экономикалық өсудің маңыздылығы біздің елде дұрыс түсініліп, Қазақстан мемлекетінің
Экономикалық өсудің маңыздылығы төмендегілермен анықталады. Біріншіден, экономикалық өсу ұлттық
Төртіншіден, экономикалық өсу жаңа технологияларды жасау немесе игеру үшін
Бесіншіден, экономикалық өсу қажеттіліктердің өрлеу заңына сәйкес туындаған жаңа
Экономикалық өсу екі тәсілмен өлшенеді:
1. Жалпы ішкі өнімнің немесе ұлттық табыстың нақты өндірісінің
2. ЖІӨ-ң немесе ҰТ-ң халықтың жан басына шаққандағы көлемінің
Осы екі тәсіл қандай мәселе және қандай мақсатпен зерттелетініне
Қазақстан бес жылдан астам уақыт бойы биік қарқынмен дамып
Экономикалық өсу қоғамдық өнімді сапалы және сандық көбейтуімен, сапалы
Экономикалық өсу бірнеше жағдайда пайда болады:
1. пайдаланбайтын ресурстар өндіріске бағытталғанда;
2. өндірістің сандық факторы көбейеді ;
3. өндірістің бар факторлары жақсы технологияларды ашу мен пайдалануға
Бірінші жағдай төменде келтірілген суретпен көрсетіледі. Экономика ішкі нүкте
экономикалық өсу
Қазіргі таңда ел экономикасы қарқынды даму үстінде. Жылдық орташа
Экономикалық өсуге екі жол арқылы жетуге болады: экономикалық қызметке
Экономикалық өсудің экстенсивті үлгісі – ұлғайтылған ұдайы өндірістің ең
Экономикалық өсудің қарқынды үлгісінің басты айрықша белгісі – техникалық
Бұл ретте мемлекеттің экономикалық дамуы өндіріс ресурстарын пайдалану тиімділігінің
Экономикалық өсуді сипаттайтын индикаторлар болып табылатындар: ЖІӨ нақты өсуі,
1.2 Экономикалық өсудің типтері және оның ерекшеліктері
Экономикалық өсудің негізгі екі типі бар: экстенсивтік және интенсивтік.
Интенсивті экономикалық өсу қолдағы бар факторларды тиімді және үнемді
Бірақ нақты өмірде экстенсивті және интенсивті экономикалық өсу таза
Сондықтан елдердің экономикалық өсу типі сипатталғанда, әдетте негізінен экстенсивті
Қазіргі Қазақстан экономикасына негізінен экстенсивті даму тән болып отырғанына
Экономикалық өсу экономиканың бір қалыпты оң қозғалысын және оның
Экономикалық өсудің қазіргі типінің өзіндік ерекшелігі бар. Оның артта
ҒТР-ның қазіргі дәуірі технологиялық революция айдарымен жүзеге асып,
- еңбекті сақтандыратын технологияны кеңінен қолдану, яғни робототехниканы кеңінен
-ресурстары сақтау технологиясы, шикізат пен материалды кешенді өңдеу арқылы
Жаңа жағдайда өндіріс нәтижесіне баға беру өзгереді: бірінші орынға
Экономикалық өсудің жаңа сапалық белгісі- өндірістің прогрессивті құрылымының құрылуымен,
Қазіргі жағдайда ғылым ролінің өзгеруімен экономикалық өсу жаңа сапалық
Экономика өсуінің қайнар көзі - экономикалық ресурстар, экономикалық мүдделер
1.3 Экономикалық өсудің факторлары
Экономикалық өсу факторларының 3 тобы бар:
ұсыныс;
сұраныс;
бөлу;
Ұсыныс факторлары болып табылатындар:
1. Табиғат ресурстары. Бай табиғат ресурстарына ие болу экономикалық
2. Еңбек ресурстары. Экономикалық өсуге жұмыспен қамтамасыз етілу деңгейі,
3. Негізгі капитал. Экономикалық өсуге инвестицияның үнемі көбеюі, капиталдың
4. Ғылыми-техникалық удеріс. Өнертапқыштық және жаңартпалық, оны өндіріске енгізу
5. Қоғамның жиынтық сұранысы. Жиынтықты сұраныстың жоғары деңгейі кәсіпкерлерді
Экономикалық өсудің факторларын үш топқа бөлуге болады: ұсыныс факторы
Ұсыныс факторлары түпкілікті бір сипатқа ие: олар өте сирек
Экономикалық нақты өсуі сондай-ақ сұраныс факторларына да байланысты болады.
Жоғарыда көрсетілген факторлармен қатар экономиканың өсуіне бөлу факторлары да
• өндіріс ресурстарын салалар, кәсіпорындар, елдегі аймақтар бойынша нақты
• шаруашылық қызмет субъектілерінің арасында табыстарды бөлудің
Экономиканың үдемелі дамуына байланысты мыналар өседі:
1) өндіріс көлемі;
2) елдің әлемдегі беделі;
3) адамдардың материалдық қамтамасыз етілуі, олардың бос уақыты, білімі
4) өндіріс механикаландырылады және автоматтандырылады, еңбек жағдайы жақсарады және
в) еңбек қызметінің қарқындауымен байланысты проблемалар туындатады.
Экономика өсуінің факторларын көбіне экономиканың өсуінің типімен топтайды.
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ ТАЛДАУЫ
2.1 Қазақстан Республикасындағы жалпы ішкі өнімнің дамуының серпігін талдау
Жалпы ұлттық өнім секілді ЖІӨ көрсеткіші де ел экономикасында
Республиканың 2000-2005 жылдардағы даму кезеңі транзиттік ретте сипатталады. Еліміз
Соңғы статистикалық мәліметтерге сүйенсек, Қазақстан Республикасының жалпы ішкі өнімі
Жақын көршілес елдерге қатысты мәліметтер де қызығушылық тудыратының күмәнсіз.
Қытайлықтардың сатып алу қабілеті 9,48 триллион долларды құрайды. Бұл
Халықаралық беделді сарапшылардың талдауна сүйенсек, Қытайдың аймақтағы дәстүрлі бәсекелесі
Қазақстанның ЖІӨ диаграммасы
Халықаралық беделді сарапшылар деңгейі жоғары Америкадан кейінгі екінші орында
Сарапшылардың Қазақстанға қатысты келесі бір назар аударатын дерегіне тоқталсақ,
"Соңғы 5 жылда еліміздің экономикасы жыл сайын 10 пайыздық
Қазақстандағы ЖІӨ қарқынын сипаттайтын диаграмаға және жоғарыдағы барлық мәліметтерге
кесте-1
2007 жылдың бірінші жартыжылдығындағы ЖІӨ
2008 ж. бірінші жарты жылдығында
млн. теңге құрылым,
%-бен өткен жылдың тиісті кезеңіне,
%-бен
нақты көлем
индексі дефлятор
1 2 3 4 5
Жалпы ішкі өнім 5 495 327,0 100,0 110,2 113,2
Тауарлар өндіру 2 263 265,2 41,2 111,3 110,5
Ауыл, орман шаруашылығы және балық аулау 120 393,9 2,2
Өнеркәсіп 1 722 535,8 31,4 106,8 111,1
Құрылыс 420 335,5 7,6 136,8 106,0
Қызметтер өндірісі 2 848 898,5 51,8 108,9 115,3
Жалпы қосылған құн 5 112 163,7 93,0 110,0 113,1
Өнімдерге және импортқа салынғын таза салықтар 383 163,3 7,0
2008 жылдың бірінші жартыжылдығында жалпы ішкі өнімнің нақты көлем
ЖІӨ көрсеткішінің елдегі экономикалық өсуге тікелей әсерін төмендегі 2-ші
Оның нәтижесі ішкі шикізат байлықтарын ел ішінде өңдеу, ұлттық
Экономикалық өсуді өлшеуде қолданылатын, ЖІӨ көрсеткіші көбінесе осы уақытқа
кесте 2
Өнеркәсіп жұмысының экономикалық көрсеткіштері
Жылдар Өнеркәсіптегі ЖҚҚ-ның республикалық ЖІӨ-дегі үлесі,% Өнеркәсіп орындардың саны
2000 33,2 14 326 1 798 260 115,5
2001 30,7 13 343 2 000 233 113,8
2002 29,5 13 177 2 336 929 110,5
2003 29,1 12 707 2 836 002 109,1
2004 29,3 13 004 3 867 857 110,4
2005 29,8 13 322 5 253 000 104,8
2006 29,5 13 305 6 509 896 107,2
2007 28,3 13 394 7 815 865 105,0
2008 32,2 12 065 10 196 233 102,1
2009 30,6 11 329 9 121 525 102,7
2.2 Қазақстан экономикасының өсу динамикасын талдау
Еліміздің экономикасының қазіргі кезеңде тұрақты ұзақ мерзімдік өсуді қамтамасыз
Экономикалық өсудің тұрақты динамикасы оның өсу қарқынының төмендеуіне байланысты
Бір жағынан – нарықтық экономиканың қалыпты қызмет жасауы экономикалық
Экономистер көптеген жылдар бойы бұрындары және қазіргі кезде де
Алайда нақты нарықтық экономика құрылымы әлдеқайда күрделі: тұтынушы саны
Жинақтау тұтынушының жиынтық табысының бір бөлігі ретінде экономикалық шеңбер
Демек, жинақтау макроэкономикалық тепе–теңдікті бұзады. Экономикалық өсудің ең жақсы
Кейнстік моделі табыс қозғалысының басқаша құрылымын қарастырады:"табыстар>сұраным", бірақ "табыстар-
Жинақтау инвестицияның негізін құрайтынын және жинақтау мен инвестиция ылғи
Егер табысты ақшалай түрде емес натуралды заттай түрде қарастырсақ,
Өндірістік және капиталдық тауарлардың жалпы шығарылауы нақты сұраным немесе
Инвестициялық сұраным экономикалық жүйедегі бірден-бір ең маңызды динамикалық элемент
Жиынтық сұраным – тауар мен қызмет көрсетудің әртүрлі көлемін
Жиынтық ұсыным – кез келген баға деңгейіндегі нақты өндіріс
Басқаша айтар болсақ, тепе-теңдік жағдайы ресурстарды толық қолданғанды көрсетпейді.
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
Елбасы Нурсылтан Назарбаев биылғы Қазақстан халқына Жолдауында «Біздің ұлттық
Бірінші кезең-романтикалық, либералдық. Еркіндік пен демократияны жариялауды өз-ақ ескіні
Екінші кезең-инфляцияның ауздықтауға, қатаң қаржы, ақша-кредит саясатын жүргізүге, нарықтық
Қатаң бағыт елді гиперинфляциядан және экономиканың күйреүінен құтқарып қалды.
Сондай-ақ ол реформаларды бостандық пен демократияның қажеттігі жөнінде жариялаумен
Айтарлықтай қатаң экономикалық саясат ұстанған, елдің экономикалық тынысын нақты
Қазақстан экономикасы әлеуметі жағынан өзін-өзі қамтамасыз ете алатын болғанымен,
Бүгінде Қазақстан дүние жүзінде әлемдегі ірі өндірушілердің біріне айналды
Қазақстан әлемдік және минералдық шикізат кешеніндегі өзінің күшті позицияларын
Қазақстанның өзара қатынастардың жаңа класына кіру шарттары айтарлықтай қатаң.
Қазақстанда жоғары сапалы болат пен арнаулы қорытпалардың қуатты саласын
Өз өнеркәсібінің көтеріліп жатқанына қарамастан Қазақстан темір, хром, марганец
Әлем деңгейінде 215-ке жуық мемлекет бар екенін ескерсек, оның
1999-2004 Қазақстанның ішкі ұлттық өнімі 60% жуық өсті. өсу
Адам басына шаққанда ІЖӨ бізде 2004 жылы 2700 долларға
Дегенмен, жоғарыда аталған ұлттық байлықтың адам басына шаққан мөлшері
ҚОРЫТЫНДЫ
Экономикалық өсу кеңiнен тараған құбылыс болып табылады. Экономикада болып
Осы уақытқа дейiн жүргiзiлiп келген экономикалық бағдарламалар өз жемiсiн
Бiрақ бiзде экономикалық өсудiң негiзгi қоры болып отырған бұл
Елiмiздiң экономикалық даму барысында бүгiнде көптеген мәселелер мен кедергiлер
- демографиямыздың әлсiздiгi және көп ұлттылық;
- бiр жақты шикiзат бағыттылығы;
- әлемдiк экономикаға ықпалдасудың әлсiздiгi;
- кәсiпорындардың жалпы техникалық-технологиялық артта қалуы;
- өңдеушi өнеркәсiптiң мардымсыздығы;
- ғылым мен өндiрiс арасында ықпалды байланыстың болмауы;
- халықтың кейбiр бөлiгiнде әлi де кеңестiк ойлаудың сарқыны
- ел территориясында глобалды және өңiрлiк экологиялық проблемалардың көптеп
- елiмiзде туристiк индустрияны дамытудың қолайлы жақтары бола тұрып,
Қорыта келгенде, елiмiзде жүргiзiлген экономикалық шаралар өз өнiмiн берiп,
ҚОЛДАНЫЛҒЫН ӘДЕБИЕТТЕР
1 Н.А. Назарбаев. “ Қазақстан – 2030 “
2 Әкiмбекеов С., Баймұхамбетова А.С. Жанайдаров У.А. Экономикалық
3 Экономическая теория. А.И. Добрынина, Л.С. Тарасевича. Саннк-Петербург
4 Шумпетер Й. Теория экономического развития –
5 Мамыров Н.Қ., Тiлеужанова М.Ә. - Макроэкономика:
7 Әкімбеков С.Ә., Баймухамбетова А.С., Жанайдаров У.А. Экономикалық теория.
8 Купешова Сауле Телеухановна “Теория
9 Есентугелов А. Долгосрочная стратегия развития экономики и
10 Мэнкью Н.Г. Принципы экономикс. – СПб: Питер
11 Стратегия “Қазақстан Республикасының Индустриялы-инновациялы дамуының 2003-2015 жылдарға
12 Н. Ә. Назарбаев. «Қазақстан әлемдегі бәсекеге барынша
13 «Қазақстан – 2030 Стратегиясы Қазақстан дамуының жаңа кезеңінде»
14 Статистика Казахстана. Алматы, - 2009 г.
33
А тауары
к
н
В тауары