ЖОСПАР
Кіріспе 3
1-тарау. Макроэкономикалық тұрақсыздық 4
1.1 Экономикалық циклдың мазмұны мен жалпы белгілері
1.2 Циклдың фазалары. Экономикалық көрсеткіштердің динамикасы 7
1.3 Циклдық толқуларды мемлекеттік реттеу 13
2-тарау. Жұмыссыздық және инфляция 16
2.1 Жұмыссыздық және еңбек рыногын реттеу 16
2.2 Инфляция және оның зардаптары 23
Қорытынды 26
Қолданылған әдебиеттер 27
Кіріспе
Экономикалық құбылыстарды қайталауға бейім тұратын рыноктың ерекшеліктерін өткен
АҚШ-та орын алған 1929 жылғы 29 қазандағы "қаралы
а) Мемлекеттік кепілдігі бар салымдар арқылы қарыз жүйесін
б) Долларды 40%-ке құнсыздандыру жолымен қарыз ауыртпалығын жеңілдету;
в) ауыл шаруашылығы өнімдері бағасын көтеру, ол үшін
г) монополиялардың құрылуын қолдау, күштеп картелдендіру;
д) қоғамдық еңбекті ұйымдастыру арқылы жұмыссыздықпен күрес;
е) жалақыны реттеу.
Экономикалық даму үшін бұл проблемалардың маңыздылығы ерекше болғаны
1-тарау. Макроэкономикалық тұрақсыздық
1.1 Экономикалық циклдың мазмұны мен жалпы белгілері
Экономикалық циклдарды зерттеушілердің бірі — А. Шпитгоф. Ол
Ол әрбір жаңа экономикалық циклдың пайда болуының ерекше
Мұның бастапқы пункті өрлеу деп есептеді А. Шпитгоф.
Мысалы, белгілі швед ғалымы Г. Кассель экономикалық циклдарды
Экономикалық циклды зертеуде өзінің ерекше пікірі бар оқымысты,
Дж. М. Кларк экономикалық циклды күнделікті бақылау арқылы
Оксфорд университетінің профессоры Дж. Хикс "Экономикалық цикл теориясына
Т. Вебленге қарағанда Дж. Хикс экономикалық циклды талдау
Швед мектебінің белгілі өкілдерінің бірі К. Векселдің пікірі
Техникалық прогреспен адамдар мүддесінің арасындаы алшақтық экономикалық жүйеге
Гарвард университетінен шыққан, көбіне оны американ Кейнсі деп
П. Самуэльсон "Экономика" атты кітабында экономикалық циклды жалпы
Шетел экономистерінің циклдық дамудың табиғаты туралы көзқарастарымен тереңірек
Бұрынғы кеңес экономистерінің ішінен экономикалық циклдар мен дағдарыстар
1.2 Циклдың фазалары. Экономикалық көрсеткіштердің динамикасы
Өнеркәсіп циклының ең айрықша белгісі — дағдарыстың фазалары,
Енді монополистік капитализмге дейінгі дәуірдегі өнеркәсіп дағдарысының бүкіл
Барлығы қолма-қол ақшамен есеп айырысуды талап етеді. Кеше
Бағалардың күрт төмендеуі мықты деген кәсіпорындарды банкротқа ұшыратты,
Алайда XІX ғасыр мен XX ғасырдың басындағы дағдарыстар
Мемлекеттің экономиканы реттеу рөлінің күшеюі және дағдарысқа қарсы
Алайда өнеркәсіптік дағдарыстар 70-жылдардың ортасына дейін проценттік ставкаға,
Келесі фаза жандану өндіріс деңгейі аздап өседі, жұмыссыздық
Рыноктық экономикадагы дағдарыстың абстрактілі ойша мүмкіндігі жай тауар
Дағдарыстың тууының екінші бір себебі, ақшаның төлем құралы
XX ғасырдың бірінші жартысы бүгінгі рыноктық шаруашылықтың дамуына
Құрылымдық дағдарыстар жекелеген салалар дамуындағы сәйкессіздіктен туындап, әдетте,
Мұнай, азық-түлік, энергетикалық және шикізат дағдарыстары соңғы онжылдықта
Түрлі елдер мен аймақтардағы өнеркәсіп циклдары сатыларының рыноктық
Экономикалық конъюнктураның үлкен циклдары тұжы-рымдамасының мұнін Н.Д. Кондратьев
І цикл XVІІІ ғ. 90 жылынан 1844—1857 жылдарға
ІІ цикл 18,44—1851
ІІІ цикл 1890—1896 жылдардан 1914—1920 жылдарға (жоғары
Алғашқы болжам ретінде мынадай тұжырымдама ұсынылды:
Өндіргіш күштер мен өндірілген материалдық игіліктердің қызмет көрсетуі
1.3 Циклдық толқуларды мемлекеттік реттеу
Бірінші параграфта циклдық толқулардың себептері жөнінде бірнеше кезқарастар
1 - к е с т е
Белгілері Неокейсиандық бағыт Неоконсервативтік бағыт
Бағыты Сұранысқа ұсынысқа
Мақсаты Тұтас шаруашылықты Жекеленген фирмалар-
реттеу (макроэкономи- дың кызметін анықтан-
ка) дыру
(микроэкономика)
Реттеудің 1. Салық-бюджет саяса- 1. Несие-ақша саясаты
басым ты 2. Салық-бюджет саяса-
бағыттары 2. Несие-ақша саясаты ты
Мемлекеттің Мадақтау Тежеу
рөлін
бағалау
Бастапқы нұсқау мен болжамға байланысты жоғарыдағы көрсетілген бағыттар
Құлдырау фазасында мемлекеттің шаралары іскерлік әрекеттерді ынталандыруға бағытталуы
Жалпы мемлекеттің циклдық толқуды бәсеңдету саясаты туралы айтқанда
К. Эклунд бұл графикті кейнсиандық үлгі тұрғысынан қарайды:
Дамыған елдерде министрліктер көбінесе өндіріс құрал-жабдығының иесі (билеу
1929—1933 жылдардағы әлемдік жойқын құрылымдық дағдарыс мемлекеттік реттеу
2-тарау. Жұмыссыздық және инфляция
2.1 Жұмыссыздық және еңбек рыногын реттеу
Мемлекеттің кәсіпкерлік іс-қызметіне оның толық не жартылай қатысуымен
Қазақстанда мемлекеттің үлесін 30—40%-ке төмендету көзделіп, көптеген мемлекеттік
Бұл елдерде экономиканың жеке секторын (жеке салаларын) дамыту
Сондықтан, өтпелі кезең үшін ең маңызды міндеттердің бірі
Нәтижесінде жұмыскерлердің жетіспеуінен толықтырылмаған жұмыс орындары құрылады, ал
Осы екі жағдай (жұмыссыздық және қамтылмаған жұмыс орны)
Бірінші және екінші жағдайда да еңбек рыногындағы тепе-теңдік
Тұрақты жұмыссыздар қатарының болуы бір нәрсені ғана куәландырады,
Ал осы бәсекеден тыс факторларға нені жатқызуға болады?
Ірі корпорациялар, әдетте, жалақы ставкасының уақыты жағынан тұрақты,
Бұл тарауда жұмыспен, еңбекпен қамтамасыз етудің классикалық теориясының
Қазіргі экономикалық теория жұмыссыздықтың үш түрін ерекше бөледі.
Фрикциондық жұмыссыздық, жұмыс күшінің аймақтылық, кәсіптік және жасына
Құрылымдық жұмыссыздық жекелеген аймақтар мен халық шаруашылығы салаларының
Циклдық жұмыссыздық экономикалық конъюнктураның өзгеруімен анықталады. Ол циклдық
Құрылымдық және фрикциондық жұмыссыздықтар оның "табиғи" деңгейін білдіреді.
Қазіргі жұмысшыға талаптың өзгеруі оның кәсіптік мамандық дәрежесінің
Көп ғасырлық тарихы бар еңбек рыногының дамуы оның
Еңбек рыногындағы әрекет ететін заңдар көрінісі (мысалы, сұраныс
Еңбек рыногын реттеу еңбекке деген сұраныс пен ұсынысқа
Кәсіподақтар, жалақыны өзгерту үшін түрлі маңызды әдістерді пайдаланады.
1. Кәсіподақтар еңбекті ұсынуды шектей алады. Мысалы, оны
2. Кәсіподақтар шартта көрсетілген жалақы ставкасын көтеруді,
3. Кәсіподақтар еңбекке сұранысқа
Қазіргі рынок өзіне мемлекеттің де ықпалын сезінуде. Мемлекеттің
Еңбек рыногына мемлекеттік әлеуметтік бағдарламасының (табысы аз отбасыларына
Еңбек рыногындағы мемлекеттің аралық қызметінің де рөлі маңызды.
Рынок еңбегін реттеуде еңбек биржасының алатын орны ерекше.
Францияда жұмыспен қамтамасыз етумен айналыстын, ол үшін жауап
Мемлекеттің еңбек биржаларымен қатар әр түрлі мамандықтар бойынша
Алайда еңбек рыногының жайына еңбек биржалары айтарлықтай ықпал
80-жылдардың ортасында еңбек рыноктарын реттеуде елеулі өзгерістер
Жұмысшылар компанияның пайдасын бөлісуге және шығынын өтеуге қатысатын
Еңбек рыногына үлкен икемділік, ауқымдылық беру кәсіпкерлердің еңбекті
Фирманың жұмысшылармен еңбек қатынастары да өзгереді. Жекелеген кәсіпорындар
Еңбек рыногының реттеу шеңберінің тарылу барысында заңдарды қайта
Еңбек рыногын флексиблендірудің қорытындысы оны реттеумен еңбекшілердің әлеуметтік
2.2 Инфляция және оның зардаптары
Соңғы кездерге дейін дүниежүзілік шаруашылықта инфляция, әдетте, төтенше
Инфляция қарқынының жай, орташа жүруі кезінде бағаның өсуі
Жоғары қарқынды (галопирующая) инфляция тұсында бағаның өсуі 20-дан
Аса зор, шексіз инфляция (гиперинфляция) айналымдағы ақша мөлшері
50—60-жылдарда көптеген елдерде инфляция орташа, бірқалыпты қарқынмен жүрді,
Инфляция балансталған, тепе-теңдікті болуы мүмкін, яғни бағаның өсуі
Болжамды, күткен инфляцияны кенеттен өршитін инфляциядан ажырата білу
Кенеттен болатын инфляция бағаның күтпеген кезде өсуімен сипатталады,
Инфляцияның зардаптары күрделі және көп түрлі болып келеді.
Иифляцияның әлеуметтік зардаптары да бар, ол ұлттық табысты
Қорытынды
Дағдарысқа қарсы шаралардың әлемдік тәжірибе жинақтаған бірінші кезекте,
— өндіріс және қызмет көрсету салаларының
— толық экономикалық дербестікке ұмтылатын шаруашылықтарды тікелей қаржыландырудан
— жергілікті орындарға жаңа экономикалық құрылымдарды (биржа,
— территорияда (аумақта)
— қалыпты кәсіпкерлік іс-қызметті қамтамасыз ету үшін заңдылықты
— жаңа, бәсекелі өндірістерді қалыптастыру үшін оларға ұйымдық
— еңбек рыногының жағдайын тиянақты түрде зерттеу және
Мемлекет заңдары өздігінен өмір сүрмейді, олар қоғам дамуы
Қолданылған әдебиеттер
Булатов А.С. Экономика. М.: Бек. 1996.
Инфляционные процессы в Казахстане / Вестник Турана, №2,
Инфляция: причины и закономерности Вопр. экономики. 1992.
Камаев В.Д. Экономика и бизнес. М.: изд-во МГТУ.
Красавина Л.Н. Инфляция в условиях современного капитализма.
Маконнелл К, Брю С. Экономикс. М.: Республика, 1993.
Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.Ә. Макроэкономика., Алматы., 2003ж.
Макроэкономика ( Часть ІІ ) Учебно-методическое пособие
Мэнкью Н.Г. Макроэкономика., М., 1994 г.
Самуэльсон П. Экономика. М.: Прогресс, 1964.
Социально-экономическое положение Республики Казахстан за январь-февраль 1999 года
Хейне П. Экономический образ мышления. М.: Новости. 1991.
Чепурин М.Н. Курс экономической теории. Киров.:
2