>
Жоспар
Кіріспе 3
1 Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы 5
1.1 Бағалы қағаздардың негізгі түрлері 7
1.2 Акция және олармен операция 9
1.3 Қор биржасы және оның қызметі 13
1.4 Ақпараттық жүйені құрудың мақсаты 15
1.5 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар 15
1.6 Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар 15
1.7 Ұйымдастырумен жабдықтауға қойылатын талаптар 17
1.8 Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар 18
1.9 Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар 19
1.10 Математикалық жабдықтау 22
1.11 Концептуалды сызба 23
1.12 Кіріс ақпараттары 24
1.13 Шығыс ақпараттары 24
Қорытынды 26
Пайдаланған әдебиеттер 28
Кіріспе
Қазіргі Қазақстан экономикасы нарықтық қатынастардың қалыптасу процесінің жүруімен сипатталады.
Экономикалық реформаның басты мақсаттарының бірі - кәсіпорынды мүліктік жауапкершілігі
Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары экономикалық-құқықтық механизмге негізделеді. Бұл
Қазақстан Республикасының мемлекеті бағалы қағаздар нарығын құру және оны
Берілген жұмыстың тікелей мақсатына оралатын болсақ, біздің басты мақсатымыз
Берілген жұмыстың шарты мынандай: Бағалы қағаздар және олардың
1 Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы
Құнды қағаздар нарығын құнды қағаздарды оның қатысушылары арасында шығару
Құнды қағаздардың халықаралық және ұлттық нарығы.
Регионалды және аймақтық нарықтар.
Құнды қағаздардың нақты бір түрлерінің нарығы (акция, облигация, т.б.).
Құнды қағаздардың мемлекеттік және корпоративтік (мемлекеттік емес) нарығы.
Құнды қағаздардың бастапқы және екінші нарығы.
Құнды қағаздар нарығының қызметтерінің негізгі екі тобын бөліп көрсетуге
─ барлық нарықтарға тән-жалпы нарықтық қызметі;
─ басқа нарықтардан ерекшеленетін арнайы қызметі.
Жалпы нарықтық қызметіне төмендегілерді жатқызуға болады:
─ коммерциялық қызметі-яғни белгілі нарықта жасаған операциялардан пайда табу
─ бағалық қызметі-яғни нарықтық бағаның қалыптасу процесін, олардың тұрақты
─ақпараттық қызметі-нарық өзінің қатысушыларына сауда объектілері мен оның қатысушылары
─ реттеуші қызметі, яғни нарық сауда тәртібі мен онда
Құнды қағаздар нарығының арнайы қызметтеріне келесілерді жатқызуға болады:
─ қайта болу қызметі;
─ қаржылық және бағалық тәуекелді сақтандыру қызметі.
Қайта бөлу қызметі шартты түрде үш түрге бөлінеді:
─ ақша қаражаттарын салалар мен нарықтық қызмет сферасында қайта
─ халықтан, яғни өндірістік емес формадан өндірістік формаға жинақты
─ мемлекеттік бюджет тапшылығын инфляциялық емес негізде қаржыландару.
Бағалық және қаржылық тәуекелді сақтандыру қызметі немесе хеджирлеу-фьючерстік және
Құнды қағаздар нарығының құрамды бөліктері.Құнды қағаздар нарығының құрамды бөліктері
─ бастапқы және екінші нарық;
─ биржалық және биржадан тыс нарық;
─ дәстүрлі және компьютерлендірілген нарық;
─ кассалық және тез.
Құнды қағаздар саудасы дәстүрлі және компьютерленген нарықтарда жүзеге асады.
─ сатушы мен сатып алушылардың кездесу орындары мен олардың
─ сауда мен оны қамтамасыз етуді толық автоматизациялау процесі,
Кассалық құнды қағаздар нарығы-бұл келісімдерді 1-2 күні аралығында тез
Тез құнды қағаздар нарығы-орындалу мерзіміне қарай әртүрлі келісімдер жасалатын
1.1 Бағалы қағаздардың негізгі түрлері
Бағалы қағаз қаржылық құжат болып саналады, бұл құжатты
Бағалы қағаздың маңызды түрі – облигациялар. Облигациялар-бұл ұстаушысының
Купоны нөлге тең облигациялар да болады. Бұл облигацияларға процент
Облигацияның акциядан айырмашылығы:
─ акция ұстаушысы компанияның меншік иесі болады, ал облигация
─ акция қарағанда облигацияның айналым мерзімі шектелген;
─ акция ұстаушысы компанияны басқаруға қатысу құқығына ие болса,
─ облигацияның проценттер төлеудегі артықшылығы:
Бірінші кезекте облигациялар бойынша проценттер төленеді, тек соңында ғана
Өндірістегі жұмыстың айналымдылығы, яғни өнімді өндіру, оны сату және
Вексель-қарызды өтеудегі заңды түрде бекітілген төлем міндеттемесі. Ол бағалы
Вексель-тауар-ақша қатынастарын және коммерциялық несиені дамытуда ертеден келе жатқан
Вексель төлем дағдарысын реттеп, заттық қорлардың айналысқа түсуін жеделдетіп,
Вексель нарығының қызметі-қысқа мерзімді несие беру арқылы ақша қаражатын
Басқа қарыз міндеттемелерінен вексельдіңүш түрлі айырмашылығы бар:
● Біріншіден, векселдің дерексіздігі, яғни қарызды қандай жағдайға, не
● Екіншіден, оның даусыздығы, яғни қарызды қандай жағдайға алғандығына
● Үшіншіден, вексельдің айналмалылығы, яғни вексель иемденуші оны басқа
1.2 Акция және олармен операция
Акция дегеніміз - бұл акция иесінің акционерлік қоғам капиталына
Акция өз кезегінде, оның иесіне тиісті акция салмасымен сәйкес
Егер акционерлік қоғам тиімді жұмыс істеп отырса, онда акционерлерлік
Бағалы қағаздар нарығында, бірінші кезекте қор биржасында бір кәсіпорынның
Акционерлік қоғамның бірқалыпты жұмыс жасауы брысында акцияның иелері өздерінің
Дивидент
Рендит =------------------------------- . 100.
Сатып алу бағасы
Егер де 50 теңгелік номиналдық құны бар акция 250
100
10.--------------------- = 4%
Қор биржасындағы және банктердегі акцияның сатылу және сатып алу
Акция бағамының формуласын т-мендег3дей формула к-мег3мен аны0тайды:
Дивидент
Акция бағамы = --------------------------- . 200
Қарыздық пайыз
Акция бағамы әр түрлі бағыттардан туындайтын көптеген факторлардың әсер
Акционерлік қоғам акционерлерге түрлі артықшылықтар беретін акцияларда айналысқа шығарады.
Сондай-ақ, акциялар жай және артықшылығы бар акцияларға бөлінеді. Жай
Артықшылығы бар акциялар үшін компаниялар оларды сатып алуда тұрақты
Жай акцияны өтуден бұрын артықшылығы бар акциялар иелеріне, олардың
1.3 Қор биржасы және оның қызметі
Қор биржасы - бұл бағалы қағаздардың бірқалыпты айналысы үшін
─ қор нарығында биржалық делдалдардың бағалы қағаздарды сату жолымен
─ өндірісті және ел үкіметінің шығыстарын несиелеу және қаржыландыру;
─ бағалы қағаздармен жасалатын операцияларды шоғырландыру, сұраныс пен ұсыныс
Қор биржасы қаржы ресурстарын жинақтау, шоғырландыру және қайта бөлу
Қор биржасы өз қызметінде мынадай қағидаларға сүйенеді:
─ қаншалықты биржадағы мәмілелердің ауызша жасалып, кейіннен заңды түрде
─ сауда-саттық ережелері мен есеп арқылы қаржы делдалдарының қызметінің
Бұл қағидалардың қамтамасыз етілуі нәтижесінде қор биржасында бағалы қағаздарды
Қор биржасы жеке кәсіпкерлік принципінде жұмыс істейді немесе оны
Сонымен, қор биржасы-бағалы қағаз иелерінің биржа мүшелері, яғни делдалдар
1.4 Ақпараттық жүйені құрудың мақсаты
Ақпараттық жүйені құрудың мақсаты бағалы қағаздарды сатуды талдаудың ақпараттық
Бұл талаптар мыналар:
Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар
Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар.
Ұйымдастырумен жабдықтауға қойылатын талаптар
Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар.
Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар.
1.5 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар
Ақпараттық ресурстарды жиынтық мәліметтер деп атайды, белгілі бір мекеме
1.6 Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар
Ақпараттың қолдануысыз басқару процесі мүмкін болмағандықтан, ақпараттық жүйеде ақпаратпен
Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын экономикалық
Ақпараттық жүйені ақпараттық жабдықтау өзіне жүйеде қолданатын экономикалық ақпараттар
Ақпараттық база (АБ) – бұл ақпараттық жүйенің функционерлену кезінде
Машина ішіндегі ақпарат базасы – бұл ақпараттық жүйені жұмыс
Ақпараттық жабдықтау
2-кесте
Элементтер Сипаттамалар
Ақпараттық технология Мәліметтер базасында негізделген
Мәліметтер базасы типі Реляциондық
Кодтау жүйесі Фасеттік жүйе
Ақпараттық қорғау АЖ-мен жұмыс істеу кезінде парольдер жүйесі қолданылады.
1.7 Ұйымдастырумен жабдықтауға қойылатын талаптар
Автоматтандырылған ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істеудің негізгі шарты
Ақпараттық жүйені тұрғызу – ақпарат кезеңдерін зерттеуді, жобалау шешімдері
Ұйымдастырумен жабдықтау ақпараттық жүйенің тиімді жұмыс істеу үшін өте
Белгілі ережелерге бағындыру құжаттары ақпараттық жүйені тұрғызудың, жұмыс істеу
1.8 Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Техникалық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйе жұмыс істеуді қолданылатын
Барлық операцияларды үш сатыға топтауға болады:
Ақпаратты алу.
Ақпаратты түрлендіру.
Ақпаратты тұтыну.
Бірінші саты – экономикалық объектілердегі қызмет барысында туындайтын бастапқы
Екінші саты – ақпаратты түрлендіру операцияларының тобы, кеңістік және
Үшінші саты – операциялар тобын және олардың бас қарушылық
Басқарудың ақпараттық кезеңінің негізгі сатысына сәйкес келесі техникалық жабдықтар
Ақпаратты жинау және тіркеу;
ақпаратты өткізу;
машиналық тасығыштарды дайындау;
ақпаратты өңдеу;
ұйымдастыру техникасы.
Ақпаратты жинау және тіркеу жабдығы бастапқы мәліметтерді тасығыштарға тіркеуге
Ақпаратты өткізіп беретін жабдық мәліметтерді өңдеу орталықтарына және оны
Машиналық тасығыштарды дайындау жабдығы, мәліметтерді машиналық тасығыштарға, оның ішінде
Техникалық құралдар кешені
3-кесте.
Техникалық құралдар атауы Физикалық модуль Сипаттамалары
ДЭЕМ Іntel Pentіum 4 Процессор
Зерделік сақтаушы құрылғы
МҚДЖ
Монитор
Перне тақтасы
Тышқан Іntel, 2.4MHz
512Mb
80Gb
19 дюймдік
105 батырмалы
2 баспалы
Принтер Принтер HP LaserJet
Факс – модем Факс – модем Sony – 42S
Телефон Телефон Panasonіk
1.9 Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Программалық жабдықтау деп – техникалық жабдықтау жүйесі жұмыс істеуде
Жалпы программалық жабдықтау – бұл жабдықтаудың кең көлемдегі қолданушыларға
Операциялық жүйе – ол есептеу кезеңін тиімді ұйымдастырып және
Есептеу кезеңін ұйымдастырудың тиімділігі ақпараттық жүйенің тәсілін, оның генерациясының
Сынаққа арналған программалар (тесттер) ДЭЕМ-нің жұмыс қабілетін тексеріп, егер
Арнаулы программалық жабдықтауға ҚПП мен бөлек функцияларды орындайтын және
Мәліметтерді басқаруда ;
мәліметтерді орындаудың типтік орындалу ретін;
деректі программалық әдістерін;
дискретті программалар әдістерін;
үздіксіз есептерді шешу әдістерін және басқаларды
орындайтын алгоритмдердің, әрі есептердің шешілу әдістерінің ерекшеліктеріне қарай бөлуге
Нақты объектінің ақпараттық жүйесінің арнаулы программалық жабдықтауына функционалды ҚПП
Программалық жабдықтау
4-кесте
Тип Атауы Мүмкіндіктері
Жалпы программалық жабдықтау
ОЖ Mіcrosoft Wіndows NT Server 4.0 Күшті 32-битті көп
Mіcrosoft Wіndows NT Workstatіon 4.0
MS Offіce XP Дербес ЭЕМ үшін күшті 32-битті көп
Mіcrosoft Wіndows ХР professіonal Дербес ЛЕЖ үшін күшті 32-битті
Арнаулы программалық жабдықтау.
ҚПП Delphі 7 Локальді және желідегі базалармен жұмыс
МББЖ Paradox 7 Локальді база Paradox 7 жұмыс жасау,
Қорғау
ОЖ паролі Желіге енуді бақылайды.
МББЖ паролі МБ кестелеріне ену құқын анықтайды.
Вирусқа қарсы программа Мәліметтерге қауіп төндіретін әр түрлі
1.10 Математикалық жабдықтау
Математикалық жабдықтау – бұл ақпаратты өңдеудің математикалық, үлгілері мен
Ақпараттық жүйені математикалық жабдықтау құрамына мыналар кіреді:
Типтік және жасалатын әдістемелер, ақпаратты өңдеу алгоритмі;
Мәліметтерді іздеу және сорттау алгоритмі, шығыс құжаттарын қалыптастыру және
Ақпараттық жүйені математикалық жабдықтаудың жалпы талаптарына мыналар кіреді:
Математикалық әдістер мен алгоритмдердің тиімдісін қолдану ;
ҚПП–н көрсететін типтік әдістерді, алгоритмдерді, модель-дерді және мүмкіндіктерді максималды
Қолданылған математикалық әдістер техникалық және программалық құралдардың мүмкіндігін ескеруді,
Алгоритмдерді көрсетудің барлық түрі жіберіледі: формулалы, сызба, блок-жүйе, сөзбен
Математикалық жабдықтау алгоритмдері келесідей жалпы талаптарға жауап беруі тиіс:
ҚПП –де пайдалануға негізделген стандарттық, іздеушілік және септеулік процедураларын
ақпаратты іздеудің шешімдерінің нақты мәнінің болмауы;
өз сипаттамасында программа тілінің мүмкіндіктерін максималды пайдалану;
есептердің функционалдық байланысын қамтамассыз ету;
қатысты жай блоктарға бөлшектеп байланыстыруды енгізу;
программаның орындауы жолына бақылау енгізу;
Математикалық әдістер мен тәсілдер және олардың шешімдері берілген нақтылықтағы
1.11 Концептуалды сызба
Концептуалды схема ақпараттық жүйе құру мен оның іс
Ақпараттық жүйелер-бұл күрделі жүйе болып келеді.
Сондықтан оларды жеке бөлшектер мен элементерге бөлуге, (декомпозициялау) тура
Әдетте декомпозициялау анықталған белгілеріне қарай жасайды. Ақпараттық жүйелер
Ол функционалды және жабдықтаушы бөлшек. Функционалды бөлігіне функционалды жүйелердің
Жүйеше дегеніміз-жүйенің анықталған белгілері бойынша бөлінген дербес бөлшегі.
Ақпараттық жүйенің функционалдық бөлшегі- ол жүйешелер немесе есептер жиыны
Функционалдық жүйеше–нақты функциянермен шектелген ақпараттық жүйенің (АЖ) бір бөлігі.
Қамтамасыз ету бөлігі- бұл автоматтандырылған тәртіпте (режимде)
жүйенің қызымет етуі үшін қажетті жағдайлардың жиынтығы.
Қамтамасыз ету бөлігі мыналардан тұрады- техникалық қамтамасыз
Акциянын құнын талдаудың ақпараттық жүйесіндегі негізгі мәселе Акция құнын
1.12 Кіріс ақпараттары
Кіріс ақпараты – бұл пернетақтадан түскен сигналдар, мәліметтер, құжаттар
Кіріс құжаттары және олардың негізінде алынған файлдар өз кезегінде
Қайта өңдеуге түсетін ақпарат бақылаудан өтуі қажет. Ең аз
№ Компаниялар Акция түрі Акция құны Акция саны
1 Қуат атаулы 1000 1000
2 Қуат Ұсынушы 2000 2000
3 Евразия Жай 3000 5000
4 Евразия Артықшылық 4000 1000
1.13 Шығыс ақпараттары
Шығыс ақпараты – бұл басқару объектісіне, қызметшіге немесе басқа
№ пайда Қарыз проценттік деңгейі бағасы
1 $50 5% 1000
2 $70 7% 1000
3 $80 9% 88,8
4 $40 10% 400
Қорытынды
Қазақстан Республикасының бағалы қағаздарын шығару мен сатудың ақпараттық жүйесін
Берілген жұмыстың негізгі мақсаты-бағалы қағаздарды сатуды талдаудың ақпараттық жүйесін
Бірінші бөлімде бағалы қағаздар нарығының мазмұны мен маңызы, жалпы
Екінші бөлімі бағалы қағаз түрлеріне соның ішінде қор биржасындағы
Жалпы қорытындылай келгенде бағалы қағаздар нарығын құру шаруашылықты орталықтан
Айтылған мәселелердің барлығы мемлекетіміздің экономикалық дамуының бүгінгі кездегі сатысында
Пайдаланған әдебиеттер
А. Көшенова «Бағалы қағаздар нарығы» Алматы 1999
Ғ.С. Сейітқасымова «Ақша, Несие, Банктер» Алматы 2001
З.С. Сеилова «Құнды қағаздар нарығы» Қарағанды: Арко 2000
Қ.Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев «Қаржы»
С.Т. Міржақыпов «Банктегі бухгалтерлік есеп»
3