Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Қаржы және есеп факультеті
Қаржы кафедрасы
Курыстық жұмыс
Тақырыбы: « Қазақстан Республика мемлекетінің салық саясатының ерекшелігі»
ЖОСПАР
Кіріспе............................................................................................................3
1-бөлім. Салық саясатының мазмұны мен маңызы
1.1. Салық салудың мәні..............................................................................5
1.2. Салық жүйесінің экономикалық ролі және салық механизмі...........9
2-бөлім. Қазақстан Республикасының салық саясатын жетілдіру
2.1. Салық салудың қазіргі кездегі механизмі.........................................14
2. 2. Салық саясатының негізгі бағыттары...............................................16
2. 3. Басқа дамыған елдерден ерекшелігі..................................................21
Қорытынды.................................................................................................28
Қолданылған әдебиеттер тізімі.................................................................30
Кіріспе
Салықты жетілдіру ұзақ даму жолынан өткен көптеген елдерге
Салық салынатын нысандарды және нақты пайданы айқындауда халықаралық
Осы жұмыс «Қазақстан Республикасының салық саясаты және
Салық жүйесі өте күрделі жүйе. Мемлекетіміздің әл –
Мемлекеттік салық саясатын – салықтар саласындағы іс- шаралары
Бұл жұмыста мынадай мәселелерді ашуға тырыстым:
Салық саясатының мазмұны мен маңызы;
- Қазақстан Республикасының салық саясатының жүргізілуі мен
Салық саясатының бюджетті толтырудағы рөлі;
Қазақстан Рнеспубликасының салық саясатының бюджеттің кіріс бөлігін толтырудағы
Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының салық саясатын дамыту жетістіктері.
Қазіргі экономикалық дағдарыстан әлі де құтыла алмай отырған
Айта кету керек, 1995 жылы 24 сәуірде Президенттің
Біздің салық жүйеміздің жоғары деңгейде көріне білгені елімізге
Қазақстанның 2030 жылғы дейінгі даму стратегиясында болашақтағы мемлекетіміздің
1-бөлім. Салық саясатының мазмұны мен маңызы
1.1. Салық салудың мәні
Салықтар - мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемелекет
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын
Салықтың мынадай негізгі қызметтері бар:
реттеушілік;
фискалдық;
қайта бөлу.
Жоғарыда көрсетілген негізгі функциялармен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау
Реттеушілік қызметі – салықтың ең негізгі қызметі. Осы
Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің
Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын
Салықтардың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджеттік қызметі.
Қайта бөлу арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі
Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін пайдалан отырып,
Салықтардың мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырамыз немесе жіктейміз:
Салық салу объектісіне байланысты;
Қолданылуына қарай;
Салық салу органына байланысты;
Экономикалық ерекшелігіне байланысты;
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне.
Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жанама
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке
Жанама салықтар – тікелей емес, жанама түрде тауар
Салық кодексінде салықтардың 9 түрлі, алымдардың 13 түрі,
Бұл ретте. салықтардың мынадай түрлері белгіленген.
Корпоративтік табыс салығы.
Жеке табыс салығы.
Қосылған құн салығы.
Акциздер.
Жер қайнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері.
Әлеуметтік салық.
Жер салығы.
Көлік құралдарына салық.
Мүлік салығы.
Бюджетке басқа да міндетті салықтар:
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу үшін алым.
Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеу үшін алым.
Жылжымайтын мүлікке және олармен мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркеу
Радиоэлектр құралдары мен жоғарғы жиілікті құрылғыларды мемлекеттік тіркеу
Механикалық көлік құралдары мен тіркелгендерді мемлекет тіркеу үшін
Теңіз, өзен және шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркеу
Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркеу үшін алым.
Дәрілік заттарды мемлекеттік тіркеу үшін алым.
Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлік құралдаының жүріп өту
Аукциондардан алым.
Елтаңбалық алым.
Қызметтің кейбір түрлері мен айналысуға құқық үшін лицензиялық
Теледидарлық және радиотарату ұйымдарына радиожилік спектрін пайдалануға рұқсат
Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлем.
Жер үсті көздерінен су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлем.
Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем.
Жануарлар әлемін пайдаланғаны үшін төлем.
Орман пайдаланулары үшін төлем.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлем.
Радиожилік спектрін пайдаланғаны үшін төлем.
21.Кеме жүретін су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлем
Мемлекеттік барс.
Кеден төлемдері.
Төлем.
Алымдар.
Бюджетке түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне қарай
Салық салу элементтері мыналар:
Субъект, объект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем
Салықты алатын және салыққа иелік ететін органдардың ерекшелігіне
Жалпы мемлекеттік салықтарға мына салықтар жатады:
заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
қосылған құнға салынатын салық;
акцизнер;
бағалы қағаздармен жасалатын операцияларға салынатын салық;
жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемлері;
Жергілікті салықтар мен салымдар:
жер салығы;
заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
көлік құралдарына салынатын салық;
кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды және заңды тұлғаларды
жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқы үшін алынатын алымдар;
аукционда сатудан алынатын алым;
Экономикалық белгісіне қарай салықтар табысқа салынатын салық және
Табысқа салынатын салықтар салық төлеушінің кез келген салық
Ал,тұтынуға салынатын салықты,салық төлеуші тұтынушы ретінде тауар немесе
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
Салық жүйесі- өзінің құрамы жағынан бірнеше копненттерден тұратын
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынандай:қаржы қатынастары және осы
1.2. Салық жүйесінің экономикалық ролі және салық механизмі
Салық жүйесін мемлекет пен заңды тұлғалар арасындағы қаржы
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі
Қазақстан Республикасының 1991 жылы 25 желтоқсанда қабылданған. “Қазақстан
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты прициптерін, алым
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі
Қабылданған Заңға сәйкес 1992 жылдың бірінші қаңтарынан Қазақстан
Салықтар негізі пайдаға салынатын салық, табыс салығы қосылған
Басты себеп, ол біз салық жүйесін құрғанда
Салық қызметі органдары да, салық төлеушілер де мұндай
Сондықтан бұл салық жүйесінің нарықтық қатнастардың талабына толығымен
Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ
Осы концепцияны іс жүзіне асырудағы бірінші кезең Қазақстан
Қазақстан Республикасында 1995 жылдың шілдесінен бастап жаңа салық
Енді бұрын қызмет еткен 42 түрлі салықтар мен
Салықтың ең басты түрі болып табысқа салынатын салық,
Салық салудың негізгі принциптері біршама өз шешімін тапқан.
Соның немесе ағымдағы төлемдер бюджет кірісіне белгіленген мерзімде
Салықтар, айып пұл немесе өсім түріндегі берешектердің төленуін
Қосылған құн салығы бойынша декларация ҚР-ны4 Салық кодексіне
Салық жүйесі Қазақстан экономикасының тиімділігін көтеру инструменті бола
Қазақстан Республикасының мемкеттік бюджетте салық 1995-2001 жылдың бірінші
Әр жылда осы түсім бойынша өзгерістер мен ауытқулар
Ал салық бюджеттің түсімінің қанша бөлігін құрайтынына келсек
1-кесте Қазақстан Республикасының мемлекетінің бюджетінің құрылымы
1995 ж 1996 ж 1997 ж 1998 ж
ІІ жарты-на дейін
Салықтан түсім 105170 146874 175027 187896 225391 468340
Соның ішінде заңды тұлғалар
дың табысына 35270 41446 40285 38271 54759 163529
Қосылған құн салығынан 33259 53905 58801 81007 89030
Акциз 6308 10892 16737 18853 18956 19285 11371
Жеке тұлғалардың табысынан 28802 31280 41266 30127 35329
Мүлік салығы 1872 5902 13068 14625 15210 14763
Жер салығы 2659 3449 4870 5013 4644 5506
Әлеуметтік салық - - - - 7463 99082
Салықтан басқа да түсімдер
- - - - - -
Бюджетке түскен салық 1995 1996 1997 1998 1999
Барлығы 64,4 82,5 85,7 87,1 87,3 89,4 89,4
Заңды тұлғалардан табысынан 21,1 23,3 19,7 17,7 16,6
Қосылған құн салығы 20,8 30,3 28,8 37,6 27,0
Акциз 3,9 6,1 6,2 8,7 5,7 3,7 3,5
Жеке тұлғалардың
16,1 17,6 20,2 14,0 10,7 9,7 9,7
Мүлік салығы 1,2 3,3 6,4 6,8 6,4 2,8
Жер салығы 1,3 1,9 2,4 2,3 1,4 1,1
Әлеуметтік салық - - - - 21,3 18,9
Қалған бөлігі салықтан басқа түскен 35,6 17,5
2-бөлім. Қазақстан Республикасының салық саясатын жетілдіру
2.1. Салық салудың қазіргі кездегі механизмі
Қазіргі кезеңде, салық салу механизмі біздің Республикамызда қалыптаспаған
Салық саясатын нысаналы түрде қатайту инфляция мен мемлекет
Салық салу механизмiне төмендегiлердi жатқызуға болады:
- салық төлеушiлердi, салық салу объектiлерiн және салық
- салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
- бюджеттiң кiрiс юөлiгiн ағымдағы болжауға қатысу;
- трасферттiк бағаларды қолдау кезiнде мемлекеттiк бақылауды жүзеге
- өз құзыретi шегiнде мемлекеттiк бюджетке төленетiн мiндеттi
- салық салу саласындағы заңнасыманың қолдану тәжiрибесiн талдау
- салық заңнамасының орындалуын бақылауды жүзеге асыру бойыша
- қолданылып жүрген заңнамаға сәйкес таңбалауға жататын акцизделетiн
- салық берешегiн мәжбүрлеп өндiрiп алу жөнiндегi
- “Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
- салық мiндеттемелерiнiң туындау, орындау және тоқтатылу мәселелерiн
2.2. Қазақстан Республикасының салық саясатының негізгі бағыттары
Барлық қоғам мүшелерінің міндеті мен парызы заңда белгіленген
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық құрылысы мен
Оның әр түрлі себептері болуы мүмкін:
1) шаруашылық, кәсіпкерлік немесе өзгеде қызметті қалыпты жүргізуге
2) салық заңнамасының күрделілігі, сонымен қатар оның анық
3) салық қызметін ұйымдастырудағы кемшіліктер; қызметкерлердің төмен біліктілігі
4) салық сомаларын баю немесе көлеңкелі бизнестегі инвестициялау
Мемлекет салықтың қоғамдағы алатын маңызды рөлін ескере отырып,
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, қазіргі кезде экономиканың мүлтіксіз
Нарықтық қатынастардың қалыптасып, дамуы кезінде маңызды мәселелердің бірі
Салық саясаты – бұл мемлекеттің салық саласында жүргізіліп
1. мемлекетті қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету
2. жалпы мемлекеттің экономикасын реттеуге жағдай жасау
3. нарықтық қатынастар даму процесі кезінде пайда болатын
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында салық саясатының негізгі бағыты
Салық саясатының негізгі құралы салық жүйесі болып табылады.
Салық жүйесі дегеніміз салық түрлерінің формаларының салықты құру
Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің
Кіріс пен таза пайданы экономиканың жаңа бір саласына
Нақты салаға салық жеңілдігін орнату тәжірибе көрсетіп отырғандай
Ал салықтардың өзіне келетін болсақ мынадай мәселерді шешуді
Қазіргі кезде салық саясатының құрамдас бөлігі болып табылатын
Табыстарға салық бойынша жалтарынудың неғұрлым сипатты әдісі өндіріс
Жоғары табысты заңдастыру, зейнетақыны және бюджет саласындағы қызметкерлердің
Сонымен, салық жүйесінің алдындағы тұрған ең бірінші міндеті
Қазіргі кезде салық жүйесінің негізгі кемшіліктерін жою үшін
Салық жүйесіндегі маңызды мәселелердің бірі – бұл салық
Салық қызметі органдары мен салық төлеушілер бір –бірін
Қорыта айтқанда, жоғарыда аталған ұсыныстар жүзеге асыру қиынға
2.3 Басқа дамыған елдерден ерекшелігі
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін алғаннан кейін, басқа ТМД республикалары
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдар
Қазақстанның салық жүйесі өзінен нені көрсетеді? Экономикасы нарықтық
Сонымен салықтардың экономикалық табиғатында қайшылықтар бар, ол мемлекет
Осылармен қатар, практика көрсеткендей, экономикасы дамыған елдердегі ЖІӨ-нің
Қазақстан – ТМД елдерінің ішіндегі салық саясатын экономика
Қазақстан Республикасының салық саясатының басты бағыттары:
азаматтарды қорғауға бағытталған мемлекеттік бағдарламаларды орындау ( әлеуметтік,
өндірістің басты салаларын дамыту;
салық мөлшерлемесін көтеру арқылы емес, салық төлейтін жеке
Қазақстан Республикасының территориясында 17 салық түрі бар. Олардың
1998жылы мемлекеттік бюджеттің 70% салық түсімдері есебінен, 90%
жеке тұлғалардан табыс салығы;
заңды тұлғалардан табыс салығы (немесе бөлінбеген пайдаға салынған
қосымша құн салығы(ҚҚС)
әлеуметтік салық.
Бұл салықтардың Қазақстан мен Ресей мемлекеттерінде мемлекеттік бюджетке
Қазақстан мен Ресей мемлекеттерінің бюджеттік табыстарының
қалыптасуындағы салықтың салмағы, 1998жыл (%). 6-кесте
Салықтар түрлері Қазақстан
Барлық салықтар
Табыс салығы
Пайда салығы
ҚҚС
Әлеуметтік салық
Басқалары
Қазақстан бюджетіне түсетін табысты ҚҚС береді, негізінен осы
Жеке тұлғадан алынатын табыс салығы Қазақстан Республикасында тікелей
Салыстыру үшін Ресейде жағдайлары төмен азаматтарға табыс салығының
Қазақстанның салық жүйесінің нарыққа бейімделуі неден байқалады? Нарықтық
Пезиденттіміз Н.Назарбаев былай деді: « Салықтың бұлай төмендеуі
Бұл шарадан ЖІӨ-нің өсетіні күтілуде. Мемлекет өзінің ипвестициялық
Заңды тұлғалардың Қазақстандағы бөлінбеген пайдасынан алынатын салық тікелей
ҚҚС – жаңа салық болып табылады. Ол салық
ҚҚС мөлшерлемелерінің 20 % - 15%-ға кемуі 2
Біріншіден ҚР-ның экономикалық динамикасының тұрақтануы, екіншіден мемлекеттік бюджеттің
Әлеуметтік салық тікелей салық болғанымен кәсіпкер оны еңбек
Бұл салықтың көмегінен қоғамдық тұтыну қорының көлемі мемлекеттік
Қазақстан және Ресей мемлекеттік бюджеттерінің шығындарының құрылымдарын салыстырсақ
1996-1999жж Ресей, АҚШ, Қазақстанның мемлекеттік бюджет
шығындарының құрылымы . 7-кесте
Мемлекет, жыл Барлық шығындар Әлеуметтік қажеттілік Экономикалық қызмет
Қазақстан
1996 100 37 34 11
1999 100 44 8 13
Ресей
1996 100 22 29 16
1999 100 36 22 13
АҚШ
1996 100 33 14* 16
1999 100 29 14* 15
*инвестициялық негізгі капиталға (8%), және субсидия мен тағы
Қазіргі таңда Қазақстанда экономиканың ырықтандыру нысаны өтуде. Осы
Осы көрсеткіш Ресей мен салыстырғанда Қазақстанда 1999 жылы
Бұл жерде мынаны айтқан жөн, қазіргі таңда Қазақстан
Қорытынды
Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс
Қазақстан ұкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының
Осы концепцияны іс
Салық салудың негізгі қағидалары сақталып, салық салуда қарапайымдылық,
Республикада жаңа салық заңын дайындау жөнінде жұмыс басталды.
“Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы”
Жаңа салық заңының негізгі мақсаты шаруашылық
Мәселен, қазіргі кезде өнімнің (жұмыстың,
Жаңа салық заңы салықтың бұрынғы 45 түрінің орнына
Салық ауыртпалығын азайту жоғарыда
Жаңа салық заңына сәйкес салық салынатын
Салық салу тәртібін жүйелеу, қазіргі салықтардың тұрақтылығы
Ақыр аяғында жаңа салық заңы ережелерінің ескіге
Жаңа салық заңының ережелеріне егжей - тегжейлі тоқтамай-ақ
ПайдалынҒан Әдебиеттер
Қазақстан Республикасының Конституция – 2003 ж. Алматы.
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетiн басқа
Ермекбаева Б.Ж. Салықтар және салық салу:
Ермекбаева Б.Ж. Жалпы мемлекеттiк салықтар. Алматы,
Iлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. –
Худяков А.И., Наурызбаева Н.Е. Налог: понятие, элементы, установление,
Байдүйсенов А. Д. - Қазақстан салық жүйесіндегі кейбір
Балғабеков Н. Салық төлемдері - Шымкент келбеті 2001,
Салық мәдениеті - қоғам дамуының айқындаушы тетігі -
Қалманбетова Г. Салық жеңілдіктер артықшылықтары мен кемшіліктері -
Қанатов С. Салық жүйесінің жаңа нормалары –Заң 2001
Салық салу саласындағы құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауапкершілігі
Дулатов Ы. Мемлекеттің салық саясаты және оның кейбір
www.google.kz
www.yandex.kz
www.site.kz
www.minfin.kz
www.nationalbank.kz
www.nalog.kz
www.goverment.kz
2