ЖОСПАР
Кiрiспе
Негiзгi бөлiм
Қазақстан Республикасының туристiк саясаты және қазіргі жағдайы
Қазақстанда туризмдi проблемалары және дамытудың
перспективасы мен алғышарттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кiрiспе
Туризм – экономиканы тез арада жандандыратын құрал. Қазiргi
Туризм әлемдiк экономикада басты рөлдiң бiрiн атқарады. Дүниежүзiлiк
Туризмнiң қазiргi индустриясы табысы жоғары және серпiндi дамып
Дүниежүзілік Туристік Ұйым (ДТҰ) болашаққа арналған болжамдарына
Туризм, экономиканың басқа секторларына қарағанда, мультипликаторлық әсермен жақсы
Әлемдiк туристiк индустрияның дамуы жаңа туристiк-рекреациялық ресурстардың пайда
Туризм – экономиканың дамуының ұтылмайтын әдiсi: шикiзат сатуға
қазіргі жағдайы
Туристiк инфрақұрылым – кез-келген жағдайда ақша жасайтын механизм.
Нелiктен Қазақстанның туристiк саласын дамыту мақсатымен инвестициялар жiбермес:
Небары 30 жыл бұрын Антальяның жағалауы қазiргi Балқаш,
Көптеген елдерде туризм басты салалардың үштiгiне кiредi, туризм
жергiлiктi пайданың үлкеюi;
жаңа орындардың пайда болуы;
турөнiмнiң өндiрiсiне байланысты барлық салаларды дамытады;
туристiк центрлерде әлеуметтiк және өндiрiстiк инфрақұрылымын дамытады;
жергiлiктi халықтың өмiр деңгейiн жоғарылатады;
валюталық түсiмдердi жоғарылатады.
Осы жағдайларды ескере отырып, Қазақстан өз тәуелсiздiгiн алғалы
1992 жылдың 3 шiлдесiнде туристiк қызметтi реттейтiн ең
1997 жылы Қазақстан Республикасы Президентiнiң «Түркi тiлдес мемлекеттер
1998 жылы – «Жiбек жолы тарихи орталықтарын қайта
2000 жылдың 26 казанында әлемдiк туристiк нарықта елiмiздiң
2000 жылдың 29 желтоқсанында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң «Туристiк
2001 жылдың 14 қыркүйегiнде Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2001 жылдың 6 наурызында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң «Қазақстан
2001 жылдың 13 маусымында «Қазақстан Республикасында туристiк қызмет
Туризмдi дамыту саясатының мақсаттары мен қағидалары.
Туризм дамытудың мақсаттары:
сапасы, халықаралық туристiк рынок жағдайында өндiруге, сатуға және
республиканың туристiк әлеуетiн арттыру;
тарихи-мәдени және табиғи-рекреациялық ресурстарды сақтау және ұтымды пайдалану;
халықтың барлық жiктерiнiң туристiк ресурстарға қол жеткiзуiн қамтамасыз
тұрғындардың жұмыспен қамтылуын ынталандыру;
мемлекеттiк және жеке құрылымдардың туризм саласындағы өзара бiрлескен
шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту болып табылады.
Республикада саланы дамыту мынадай қағидалар негiзiнде жүзеге асырылады:
әрбiр адамның демалу және бос уақытын өткiзуге деген
халықтар мен мемлекеттер арасындағы өзара түсiнiстiк пен ынтымақтастықтың
әдiлеттiк пен егемендiк, саяси, экономикалық және әлеуметтiк жүйесiне
қоршаған ортаға және мәдени игiлiктерге ұқыпты қарау;
әлеуметтiк тепе-теңдiк пен даму, жеке адам мен қоғамның
туризмдi тұрақты дамыту.
Алға қойылған мақсаттарды iске асыру үшiн мынадай мiндеттердi
туризм саласындағы мемлекеттiк саясатты жандандыру;
туристiк қызметтi реттеу жүйесiн жетiлдiру;
туризм индустриясының құқықтық, ұйымдастырушылық және экономикалық негiздерiн
туристiк рынокты демпингке қарсы және мемлекеттiк қолдаудың басқа
туристердiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;
тартымды туристiк объект ретiнде Қазақстанның беделiн қалыптастыру;
ақпараттық қамтамасыз ету жүйесiн жетiлдiру;
туризм саласындағы ғылыми зерттеулердi тереңдету;
туризм саласындағы қызмет көрсетудiң статистикалық есебiнiң әдiснамасын халықаралық
туристiк объектiлердi қайта жаңғырту мен салу үшiн отандық
туристiк қызметтi стандарттау, сертификаттау мен лицензиялау негiзiнде туристерге
туризм саласындағыкадрлар даярлау мен бiлiктiлiгiн арттыру жүйесiн дамыту;
туризм саласындағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту;
қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi шараларды қамтамасыз ету, терi
туризм саласындағы келеңсiз үрдiстерден арылу.
Сонымен қорытындылай келе басқа өркениетті елдердегідей халықаралық туризімді
Қазақстандағы туризмнiң тарихи алғышарттары б.э.д. үшiншi мыңжылдықта қалыптаса
Қазақстан тәуелсiздiк алғанға дейiн туризм басқа да экономика
Қазақстанда туризм өндiрiсiнiң дамымай қалуының бiр себебi экономика
Қазақстан тәуелсiздiк алғаннан кейiн туристiк қызметтi реттеу мен
Бүгiнгi күнi бiздiң мемлекетiмiзде туризмдi дамыту «Туризм туралы»
Осы құжаттарды қабылдау туризмнiң қазақстандық нарығын дамытуға оң
Туризм саласындағы халықаралық қатынастарды дамытуға жасалған қадамдардың бiрi
Қазақстан Республикасының Статистика жөнiндегi агенттiгiнiң 2001 жылғы деректерi
1 ші-кесте
Қазақстан Республикасында қызмет атқаратын туристік фирмалар мен агенттіктер
Облыстар 1997 1998 1999 2000 2001
Қазақстан республикасы 350 403 425 690 770
Ақмола обл. 14 4 12 17 17
Ақтөбе обл. 11 12 13 17 13
Алматы обл. 11 28 22 30 35
Атырау обл. 4 3 5 9 13
Шығ.Қаз-н обл. 17 16 28 42 33
Жамбыл обл. 5 9 13 22 23
Батыс Қаз-н обл. 6 6 5 6 9
Қарағанды обл. 39 31 29 56 41
Қостанай обл. 8 7 12 13 12
Қызылорда обл. 1 1 1 9 10
Маңғыстау обл. 12 10 9 12 7
Павлодар обл. 27 21 19 20 15
Солт.Қаз-н обл. 15 12 3 4 5
Оңт.Қаз-н обл. 14 18 16 29 18
Астана қаласы
18 25 48 40
Алматы қаласы 166 206 213 356 479
* Туризм в Р.К. Стат сборник /
Қазақстандық кәсiпорындар 80 елдiң туристiк фирмаларымен шарттық қатынастар
Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар, Оңтүстiк Қазақстан облыстарындағы,
Тұтастай алғанда, 2001 жылы барлық меншiк нысандарындағы кәсiпорындар
Республика бюджетiнен түсетiн жалпы түсiмдердегi туристiк қызметтен түскен
Туристiк ұйымдармен 2001 жылы барлығы 228,3 мың
Қазақстандық туристердiң неғұрлым көп баратын жерлерi: Ресей, Қытай,
Туристiк қызметке жасалған таңдау көптеген турфирмалардың сыртқа шығу
Туризм аясындағы жеке формалардағы кәсіпорындармен ұйымдардың инвестициялау бағыттары
(нақтылы бағаларда, мың тенге)
Негізгі капиталға инвести-циялар Оның ішінде кәсіпорындардың жеке формалары
Мемлекет-тік
Жеке Оның ішінде Басқа мемлекет-тер, олардың заңды тұлғалары
Шетелдік қатысуы бар біріккен кәсіпорын-дар
Барлығы 957309724 137283393 525532522 270776289 294493809
Қонақ үйлер мен ресторандарға қызметтерді ұсыну, оның ішінде:
6384997
2825936
2561500
537472
997561
Ресторандары бар қонақ үйлерге қызметтерді ұсыну
3572985
2782364
699551
238658
91070
Ресторансыз қонақ үйлерге қызметтерді ұсыну
753246
35634
187628
4636
529984
Тау туристік базалармен жасөспірім туристік лагерлерге қызметтерді ұсыну
7828
-
7828
-
-
Басқада тұрғылықты жерлерге қызметтерді ұсыну
22641
-
2025
-
20616
Ресторандар тарапынан қызметтердің ұсынылуы
1092216
-
777941
212839
314275
Барлар тарапынан қызметтердің ұсынылуы
4300999
-
419805
81339
11194
Кәсіпорындармен мекемелер қарамағындағы асханалар тарапынан қызметтердің ұсынылуы
483211
7938
444851
-
30422
Дайын тағамды жеткізу 21871 - 21871 - -
Санаториялық курорттық мекемелердің қызметтері
208907
172726
36181
3012
-
Мәдениетпен спорт, демалу мен көңіл көтерулерді ұйымдастыру бойынша
15612741
9610941
5113475
417803
888325
Туризм в Р.К. Стат сборник / Агентство Р.К.
Сонымен бiр мезгiлде, шоп-туризм, ең алдымен, елiмiздiң бюджетiне
Бүкiл өркетниеттi дүние негiзгi туристер ағынын өздерiне тартуға
Көлiк. Бүгiнгi таңда Қазақстанның халықаралық авиажелiлерiнiң Германияға, Үндiстанға,
Автомобиль көлiгi шекаралас мемлекеттерге шоп-туризмдi ұйымдастыру және экскурсиялық
Негiзгi темiр жол тасымалдаушысы «Қазақстан темiр жолы» республикалық
Келешекте экологиялық жағынан таза қоғамдық туристiк көлiктi дамытуға
Орналастыру құралы. Туристiк бизнестi шектеушi елеулi факторлардың бiрi
Соңғы бес жылда 605 қонақ үй жабылды, 2001
Облыс орталықтарында шетелдiк келушiлерге сапасыз туристiк өнiм берудiң
Талдау көрсеткенiндей, туристiк сыныптағы қонақ үйлердiң (2-3 жұлдызды
Кадрлармен қамтамасыз ету. Туризм дамуындағы түйiндi мәселенiң бiрi
Халық шаруашылығының саласы ретiнде туризм сұраным мен ұсыныстың
Халықаралық туристiк рынок бүгiнгi күнi миллиардтаған айналымы және
ДТҰ-ның ұсынымдарын ескере отырып жүргiзiлген талдау мен қазiргi
Көрсетiлген басымдықтарға сәйкес бiрiншi кезекте игерiлетiн мынадай аудандар
Iле (Алматы қ., Түрген с., Талғар қ., Қаскелен
Солтүстiк Тянь-Шань (Кеген с., Нарынқол с., Жалаңаш с.,
Жаркент-Талдықорған (Жаркент қ., Көктал с., Басши с., Текелi
Балқаш (Балқаш көлi, Балқаш өңiрi с.)
Солтүстiк Жоңғар (Достық с., Алакөл көлiнiң маңы, Лепсi
Жамбыл (Тараз қ., Мерке с., Мойынқұм ауданы).
Түркiстан (Түркiстан қ., Тұрбат с., Отырар с., Шәуiлдiр
Сайрам – Шымкент (Шымкент қ., Сайрам с., Арыс
Жоғары Бұқтырма (Қатон-Қарағай с., Берiл с., Рахманов бұлақтары
Маңғыстау (Фетисово с., Ақтау қ., Ералиев – Құрық
Бұдан басқа, басымдықты игеру объектiлерiне жатқызуға болатын қазiргi
Орталық Азия аймағындағы туризмнiң ерекшелiгiн ескеру қажет. Жiбек
Сөйтiп, қазақстандық өнiм тек қана кешендi орталық азия
Турөнiмнiң институционалдық элементтерi үкiметаралық деңгейде келiсiлуi тиiс.
Қазақстандық турөнiм бiздiң аймақтағы көршiлерiмiздiң турөнiмдерiнен (ең болмағанда
Қазақстандық туристiк өнiмнiң ерекше белгiсi оның сипатының мауысымдығы
Жоғарыда көрсетiлген сегменттерге сәйкес инфрақұрылымның белгiлi бiр талаптары
Қазақстанның бизнес-туризм сегментiнде белгiлi бiр болашағы бар. Бұл
Турөнiмнiң маңызды құрамының бiрi көлiк болып табылады. Туристердi
Республика аумағының кеңдiгiн ескере отырып, нарықтың көрсетiлген
Туристiк жағынан дамыған көпшiлiк елдерде туризмнен түскен
Демалу құқығын пайдалануда халықтың аз қамтылған бөлiгi ретiнде
Бұл ретте, әлемдегi демалыс түрлерi мен туризм өндiрiсiнiң
Мемлекеттiк және жергiлiктi басқару органдары шағын бизнес кәсiпорындарында,
Әлеуметтiк туризмдi, оның iшiнде өлкетану, спорттық, жеке, емдеу-сауықтыру,
Осы мәселелердiң барлығын шешуде турөнiмнiң қалыптастырудың институционалдық элементтерiнiң
«Қазақстан» деген фирмалық атауы бар турөнiмдi жылжыту, оның
Туризмнiң материалдық базасын дамытуға бағытталған күрделi салымдар тиiмдiлiгi
Белгiлi инвестициялық саясат арқылы туризм қызметiне сұранысы мен
Туризм сферасында капиталды салымдар салудың мақсатты бағыты бар.
Туризмнiң тағы бiр ерекшелiгi елдiң экономикасына және тұтас
Туристiк мекемелердi пайдалану үшiн мамандар керек. Ал, өз
Экономикалық жағдайларды есепке ала отырып алдағы жылдарда республикада
1-бағыт – қазiр қолда бар материалдық-техникалық базада туристiк-экскурсиялық
2-бағыт – материалды базаны одан әрi дамуын, туристiк
Туризмнiң дамуының осы мақсаттары мен тапсырмаларын жаңа жағдайда
әлемдiк үлгiге жауап беретiн туризм индустриясын құру;
нарықтық механизмдi есепке ала отырып туризмнiң
нормативтiк-техникалық базисiн құру;
ғылыми бiлiмдердi, ең жақсы отандық және шетелдiк тәжiрибе
туристiк саланың барлық құрылымын қамтитын стандарттау жүйесiн құру.
Туристiк индустрияға керектi бағдарламаларды қаржыландырудың негiзгi қайнар көзi
Пайдаға салық жеңiлдiктерiн бере отырып кәсiпорындардың уақытша, еркiн
Болашақта туризм дамуының маңызды тапсырмаларын шешуге керектi өзiндiк
мезгiлдi есепке ала отырып тоқсан сайын реттелетiн туристiк
қондырғылар мен ғимараттарды күрделi жөндеуге қаржы бөлудi шектеу;
жаңа объектiлердi соғуды қатаң техника-экономикалық негiздеу;
өзiндiк коммерциялық құрылымдар құру;
валюта қаражатының бiр бөлiгiн шетелден тауар мен азық-түлiктi
Инвестициялық белсендiлiк пен инвестициялық ресурстарды шетелдiк капитал көмегiнсiз
Шетелдiк инвестициялауға туризмнiң қазiргi жағдайға сай инфрақұрылымын жатқызуға
Кез-келген инвестициялық процестiң басты қозғаушы күшi шетелдiк инвестордың
Қорытынды
Туризм – эконимиканы тезарада жандандыратын құрал. Қазіргі кезде
Туризм әлемдік экономикада басты рольдің бірін атқарады. Дүниежүзілік
Осы орайда мемлекет үшін туризмнің маңызды екенін ескере
Еліміздегі туризм саласының дамытылуының бірінші кезектегі міндеті оның
Мүмкіндігінше туристік қызметті реттеу шаралары жүзеге асырылуы тиіс.
Туризм саласына керекті кәсіби мамандарды дайындауда осы саланы
Еліміздегі туризмнің материялдық базаларының дамуына сәйкес шаралар яғни
Туризмнің дамуындағы ақпараттық – жарнамалық бағыттардың басты негіздері
Өркениетті елдердегідей туристер ағынын өздеріне тарту мақсатында бірінші
Ел ішіне әртүрлі мейлі ол рекрияциондық, танымдық, іскерлік
ДТҰ-ң ұсынымдары ескеріле отырып жүргізілген талдау мен тәжірибенің
Сонымен Үкімет тарапынан туризм саласын дамытуға қажетті жоғарыдағы
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының Заңы.
Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы// Егемен Қазақстан –
Қазақстан Республикасы Үкіметінің
Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың тұжырымдамасы туралы қаулысы// Қазақстан
Қазақстан Республикасы Үкіметінің
Туризм саласын дамытудың 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламасы туралы:
Александрова А.Ю. Международный туризм: учебник. – М: Аспект
Алтынбаев Б.А. Смыкова М.Р. Экономика и организания туризма:учеб.
Балабанов И.Т. Балабанов А.И. Экономка туризма: учеб. пос.
Борисова Ю.Н. Горанин Н.И. Экономика туризма: уч. пос.-
Буляев В.Г. Организация туристической деятельности.- М: Имидж, 1996
Буенко Н. Туризм – сектор экономики// Новости недели.-
Герчикова И.Н. Международное коммерческое дело.- М: Прогресс, 1998
Гуляев В.Т. Организация туристской деятельности: учеб. пос./ Мос.
Добрецов А. Экспорт услуг и международный туризм// ЭЖ,
Дурович А.П. Маркетинг в туризме: учеб. пос. –
Ильина Е.Н. Туроперейтинг: организация деятельности: учеб. пос. –
Кабушкин Н.И. Менеджмент в туризма: учеб.пос. Минск: БГЭУ,
Туризм в РК. Стат сборник/ Агентство РК. по
Квартальнов В.А. Романов А.А. Международный туризм: политика –
Попирян Г.А. Международное экономическое отношение: маркетинг в туризме.
Харрис Г. Кац К. Стимулирование Международного туризма в
Сенин В.С. Организация международного туризма: учебник.-М: Финансы и
17