Жоспар
Кіріспе 2
I бөлім. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау мен болжаудың мазмұны
1.1. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың қажеттігі, міндеттері және мақсаттары
1.2. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың қағидалары мен 7
әдістері. 7
II бөлім. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың кезеңдері мен түрлері
2.1. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауды жасау кезеңдері 10
2.2. Қаржы жоспарларының негізгі түрлері 11
2.3 Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың объектісі 16
III бөлім. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауды жетілдіру жолдары 18
3.1. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау мен болжауды жетілдіру (бизнес-жоспар)
Қорытынды 23
Қолданған әдебиеттер 24
Кіріспе
Нарықтық қатынастардың құрылымын да, мемлекет тарапынан оларды реттеу
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың түсініктемесін бермес бұрын, қаржының не
Осы жұмыста қарастырылатын қаржылық жоспарлау мемлекеттік қаржыны басқару
Жоспарлау (болжау) қаржыны басқарудың жүйесінде маңызды орын алады.
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау - бұл белгілі бір кезеңге
Қаржыны жоспарлаудың міндеті — жұмылдырылатын және пайдаланылатын қаржы
Экономикалық жоспарлау жүйесінде қаржылық жоспарлау белсенді рөль атқарады,
I бөлім. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау мен болжаудың мазмұны
1.1. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың қажеттігі, міндеттері және мақсаттары
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау мен болжау — бұл қаржы
Кәсіпорынның қаржысының табысты іс-әрекет етуі және қоғамдық процестерге
Кәсіпорынның қаржылық керсеткіштерді, белгіленетін қаржы операцияларын негіздеп дәлелдеуге,
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау - бұл қаржы жоспарларын (тапсырмаларын)
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың объектісі шаруашылық жүргізуші субъектілері мен
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың мазмұны ақшалай табыстар мен қорланымдарды
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау экономиканы және оның буындарын басқарудың
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың нақтылы міндеттері
қаржы саясатымен айқындалады. Бұл: жоспарлы тапсырмаларды орыңдауға қажетті
Жоспарлау:
1) экстенсивтілігімен (әлеуметтік-саяси және экономикалық құбылыстардың кең шеңберін
2) қарқындылығымеы (кәміл техника
3) тиімділігімен (қорытындысында қаржыны басқару қойған міндеттерге жетудің
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауда мына тәсілдемелер пайдаланылады:
а) автоматтық (өткен жылдың деректері келесі жылға көшіріледі.
э) статистикалық (өткен жылдардың шығыстарын қосып, өткен жылдардың
б) нөлдік база тәсілдемесі (барлық айқындамалар қайта есептелуі
Нарықтық экономика жағдайында жоспарлау басқарудың функциясы ретінде экономикалық
бірдей қамту нысанын алуы тиіс. Егер жоспарлы экономикада
Демек, нарықтық экономикада тауарлар мен қызметтерді өндіру мен
Шаруашылықты жүргізудің нарықтық жағдайында қаржылық жоспарлау шаруашылық жүргізудің
Кәсіпорынның қаржылық болжау - мемлекеттің мүмкін болатын қаржы
Кәсіпорынның қаржылық болжау әр түрлі әдістерді қолдануды қажет
экономикалық процестерді анықтайтын факторларға қарай қаржы жоспарлары көрсеткіштерінің
корреляциялық-регрессиялық талдау; тікелей сараптамалық бағалау әдісі.
Шаруашылық жүргізудің нарықтық жүйесінде сонымен бірге индикативтік, яғни
Қазақстанда индикативтік жоспарлау 1993 жылдан бері қолданылады. Оны
Индикативтік жоспарлаудың қазіргі кезеңдегі басты ерекшелігі зерттемелік қасиеті.
Индикативтік жоспардың ажырағысыз бөлігі индикативтік қаржылық жоспарлау болып
экономикалық тетіктерді - реттелетін бағаны, субсидияларды, кредиттерді, салық
Әлеуметтік-экономикалық болжау жүйесінде қаржылық жоспарлау белсенді рөл атқарады.
1.2. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың қағидалары мен
әдістері.
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың әдістемелігі аса маңызды мына қағидаттарға
Орталықтандырылған және орталықтандырылмаған тәсілдемелердің үйлесуі. Бұл Кәсіпорынның қаржы
Биліктің жергілікті органдары бюджеттерінің олардың аумағында орналасқан шаруашылық
- бірлік қағидаты Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың экономикалық және
жоспарлаудың үздіксіздік қағидаты перспективалық және жылдық (ағымдағы) қаржы
Кәсіпорынның Қаржылық жоспарлаудың бұл қағидаты ағымдағы және перспективалық
жоспарлау өзіне мақсаттар мен міндеттерді қалыптастыруды және баяндауды
бағдарламалау деп мақсаттарға жету үшін пайдаланылатын құралдардың қолда
бюджет жасау - жалпы көпжылдық бағдарламаларды қаржы жылдары
Кәсіпорынның Қаржылық жоспарлау (болжау) белгілі әдістердің көмегімен жүзеге
1. Экстраполяция (немесе коэффициенттер) әдісі. Оның мағынасы қаржылық
мүмкін болатын ішкі шаруашылық резервтерді анықтауды есепке алмайды;
материалдық және ақша ресурстарын пайдалануға теріс әсер етеді,
Нормативтік әдіске сәйкес жоспарлы қаржылық көрсеткіштер белгіленген нормалар
Математикалык, үлгілеу әдісі: процестің үлгісін құру және оны
4. Баланстық әдіс шығындардың
5. Сараптық бағалаулар әдісі жоспарлау объектісінің жай-күйінің параметрлерін
II бөлім. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың кезеңдері мен түрлері
2.1. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауды жасау кезеңдері
Объективті талаптарға жауап беретін Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауды ұйымдастыру
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауда тарихи мына ұйымдық қағидаттар қалыптасты:
Нарықтық қатынастар жағдайында аумақтық және предметтік-мақсатты қағидаттар кеңінен
Кәсіпорынның қаржы жоспарларын жасау негізінен үш кезеңнен тұрады:
Екінші кезеңде әлеуметтік жөне экономикалық даму жоспарлары мен
Үшінші кезеңде сметадағы тапсырмалар және кірістердің баптары үйлестіріліп,
қорланымдарды көбейтудің көздері іздестіріледі, оларды аса тиімді пайдаланудың
2.2. Қаржы жоспарларының негізгі түрлері
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың негізгі құжаты болып келетін қаржы
Басқарудың барлық деңгейлерінде жасалынатын саны көп қаржы жоспарларын
Кәсіпорынның жиынтық қаржы жоспарлары жалпы мемлекеттік қаржы ресурстарының
Нысаны бойынша олар әрқашан жиынтық жоспарлар болып табылады,
Қазіргі кезде жиынтық қаржы жоспарлары жалпы мемлекеттік, салалық,
Жиынтық қаржы балансы деп орта мерзімді (бесжылдық) кезеңге
Баланстың кіріс бөлігі мыналарды кірістіреді: таза табыс, тұтынуға
түсетін түсімдер, салықтар мен алымдар, қысқа мерзімді несиелендірудің
Шығыстар бөлігінің аса маңызды көрсеткіштері: экономиканы дамытуға жұмсалатын
Кәсіпорынның Жиынтық қаржы балансы сөйтіп ұлттық шаруашылықтың қаржы
Дүние жүзінің барлық елдерінде оперативтік Кәсіпорынның қаржы жоспары
Мемлекеттік бюджет кәсіпорынның қаржы жоспарлары мен болжамдарының жүйесінде
Бюджет баланс нысанында жасалады, онда ағымдағы кезеңге арналған
Аса маңызды оперативтік қаржы жоспары болып табылатын мемлекеттік
_ Шаруашылық жүргізудің социалистік жүйесі мен қаржы жүйесінің
Кей жылдары бүкіл ұлттық шаруашылықтың, жеке республикалардың жиыитық
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдерде бюджеттен басқа жалпымемлекеттік
Жиынтық қаржы жоспарлары тек қаржы жүйесінің буындары бойынша
Кәсіпорынның Салалық, (ведомстволық) қаржы жоспарларының жүйесі материалдық өндіріс
Кәсіпорынның аумақтық қаржы жоспарларына мыналар жатады: аймақтардың жиынтық,
Кәсіпорынның Қаржы жоспарларының барлық түрлері өзара байланысты: мәселен,
Мезгіліне қарай қаржылық жоспарлау жылдық, орта мерзімді (үшжылдық,
Шаруашылық байланыстар мен экономика тендестігінің бұзылуына, дағдарыстан туған
Кәсіпорынның бастапқы қаржы жоспарларының саны жиынтық қаржы жоспарларына
Кәсіпорынның бастапқы қаржы жоспарларын топтастырудың негізіне кірістердің, шығыстардың
Бұл топтардың әрқайсысының Кәсіпорындарының бірқатар ортақтығымен қатар жеке
Кәсіпорынның Қаржы жүйесінің барлық сфераларын, буындарының қаржы жоспарлары
Бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің қаржы жоспарлары смета деп
Қаражаттарының айналымы үлкен емес шаруашылық жүргізуші субъектілер екі
Кәсіпорынның кірістері мен шығыстары балансының ерекшелігі сол, онда
Есептеулер мен ақша қаражаттарының айналымдарын тіркеу (бекіту) арнаулы
"Түсімдер" бөлімінде өнімді (жұмыстарды, қызметтер көрсетуді) өткізуден түскен
2.3 Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың объектісі
Кәсіпорынның каржылық жоспарлаудың объектісі шаруашылық жүргізуші субъектілері мен
Жоспарлау:
1) экстенсивтілігімен (әлеуметтік-саяси және
2) қарқындылығымен (кәміл техника
3) тиімділігімен (қорытындысыида
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауда мына тәсілдемелер пайдаланылады:
а) автоматтық (өткен жылдың деректері келесі жылға кешіріледі.
ә) статистикалық (өткен жылдардың шығыстарын қосып өткен жылдардың
б) нолдік база тәсілдемесі (барлық айқындамалар қайта есептелуі
Нарықтық экономика жағдайында жоспарлау басқарудың функциясы ретінде экономикалық
Демек, нарықтық экономикада тауарлар мен қызметтерді өндіру мен
III бөлім. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауды жетілдіру жолдары
3.1. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау мен болжауды жетілдіру (бизнес-жоспар)
Нарыққа өту кезінде Кәсіпорын қызметін тиімді басқарудың шешуші
Бизнес-жоспар - бұл кәсіпкерлік қызметтің техникалық-экономикалық негізіне сайма-сай
Кәсіпорынның қаржы бизнес-жоспары бірқатар кестелер мен баланстарды -
Сөйтіп, нарықтық ортада Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау анағұрлым жоғары
Басқаруда және шаруашылық-қаржылық қызметті жоспарлауда қаржылық көрсеткіштер -
Шаруашылық жүргізуші төменгі буындарында, мысалы, мынадай аса маңызды
өнімді (жұмысты немесе қызметті) өткізуден түсетін табыс;
өткізілген өнімнің (жұмыстың, қызметтердің) өзіндік құны;
жалпы табыс;
кезең шығысы;
негізгі қызметтен түсетін табыс (зиян);
табыс салығының сомасы (төленген);
таза табыс (немесе зиян).
Мыналар шаруашылық жүргізуші субъектілердің көлемдік көрсеткіштері болып табылады:
инвестициялар көлемі; жарғылық капиталдың мөлшері;
өндірістік және әлеуметтік даму қорларының (қолдану, тұтыну немесе
жабдықтаушылармен, тұтынушылармен, банкпен, бюджеттен есеп айырысудың көрсеткіштері (кредиторлық
төленген дивидендтердің, үлестердің мөлшері;
айналым қаражаттары көздерінің көлемі.
Мыналар салыстырмалы көрсеткіштер болып табылады:
табыстылықтың (рентабелділіктің) деңгейі;
акциялар бойынша табыстылық;
негізгі және айналым капиталдарын пайдаланудың көрсеткіштері (қор қайтарымы,
өтімділіктің көрсеткіштері.
Айрықшалықты көрсеткіштер банк, сақтық қызметтерінде, зейнетақы және басқа
Салық салу кезінде жиынтық жылдық табыс, жиынтық жылдық
Мемлекеттік ұйымдар мен мекемелерде жалпы және жеке элементтер
Кәсіпорынның жиынтық қаржы көрсеткіштеріне бюджеттің кірістері мен шығыстарының,
Ұлттық шаруашылық деңгейіндегі Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштер мемлекеттің қаржы
Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерді есептеу кезінде нормалар мен нормативтер
Нормалар мен нормативтер салыстырмалы немесе абсолюттік шамаларда (пайыздарда,
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауда қаржы ресурстарын жасаудың, бөлудің және
Сөйтіп, қызметтің қаржы нәтижелерін жоспарлау мен болжау процестеріндегі
Басқаруда және шаруашылық-қаржылық қызметті жоспарлауда Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштер
Шаруашылық жүргізуші төменгі буындарында, мысалы, мынадай аса маңызды
өнімді (жұмысты немесе қызметті) өткізуден түсетін табыс;
өткізілген өнімнің (жұмыстың, қызметтердің) өзіндік құны;
жалпы табыс;
кезең шығысы;
негізгі қызметтен түсетін табыс (зиян);
табыс салығының сомасы (төленген);
таза табыс (немесе зиян).
Мыналар шаруашылық жүргізуші субъектілердің көлемдік көрсемкіштері болып табылады:
инвестициялар көлемі;
жарғылық капиталдың мөлшері;
өндірістік және әлеуметтік даму қорларының (қолдану, тұтыну немесе
жабдықтаушылармен, тұтынушылармен, банкпен, бюджетпен есеп айырысудың
төленген дивидендтердің, үлестердің мөлшері;
айналым қаражаттары көздерінің көлемі.
Мыналар салыстырмалы көрсеткіштер болып табынады:
табыстылықтың (рентабелділіктің) деңгейі;
акциялар бойынша табыстылық;
негізгі және айналым капиталдарын пайдаланудың көрсеткіштері (қор
өтімділіктің көрсеткіштері.
Айрықшалықты көрсеткіштер банк, сақтық қызметтерінде, зейнетақы және басқа
Салық салу кезінде жиынтық жылдық табыс, жиынтық жылдық
Мемлекеттік ұйымдар мен мекемелерде жалпы және жеке элементтер
Кәсіпорынның жиынтық, қаржы көрсеткіштеріне бюджеттің кірістері мен шығыстарының,
Ұлттық шаруашылық деңгейіндегі кәсіпорынның қаржылық жоспарының көрсеткіштер мемлекеттің
Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерді есептеу кезінде нормалар мен нормативтер
Нормалар мен нормативтер салыстырмалы немесе абсолюттік шамаларда (пайыздарда,
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауда қаржы ресурстарын жасаудың, бөлудің және
Қаржы нормалары мен нормативтері сондай-ақ бекітілетін және есеп-қисаптың
Көптеген Кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштер бір мезгілде нормалар, нормативтер
Қорытынды
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау мен болжау - саналы басқарудың
Нарықтық қатынастар жағдайында шаруашылықты жүргізудің белгіленетін түпкі нәтижелеріне
Кәсіпорынның қаржы жоспарының жүйесіне кіретіндер:
Кәсіпорындардың және олардың салаларының кірісі пен шығысының
балансы
қоғамдық ұйымдардың қаржы жоспарлары
бюджеттік ұйымдардың сметасы
әлеуметтік сақтандыру бюджеті
мемлекеттік бюджет
мемлекеттің жалпы қаржы жоспары
Кәсіпорынның қаржылық болжау - мемлекеттің мүмкін болатын қаржы
Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың басты міндеттері:
қаржы ресурстарының шығу бұлағын және көлемін анықтау
рационалдық теңгерту
өндірістік және өнідірістік емес сфералары арасындағы ақша айналысын
приоритетті даму бағыттарында ақша қаражаттарын концентрациялау
Объективті талаптарға жауап беретін қаржылық жоспарлауды ұйымдастыру оның
Экономикалық жоспарлау жүйесінде кәсіпорынның қаржылық жоспарлау белсенді рөль
Қолданған әдебиеттер
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: оқулық. Алматы, 2005.
Құлпыбаев Серік. Қаржы: оқу құралы. Алматы: Мерей, 2001
Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник.
Қаржы және оны басқару. Оқу құралы. Құлпыбаев С.
Бабич А.М., Павлов Л.Н. Финансы: учебник. М., 2001.
Дробозина Л.А. Финансы. Учебник для вузов. М.: ЮНИТИ,
Макконелл Кэмпбелл Р., Брю Стэнли Л. Экономикс: принципы,
Словарь современных экономических и правовых терминов / Авт.-сост.
Экономика. Краткий словарь. - Ростов н/Д: Феникс, 2001.
1