Мазмұны
Кіріспе 3
І. Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны ретінде
1.1 Салық жүйесі: түсінігі, құрылымы, және құру принциптері 5
1.2 Салық органы қызметін ұйымдастыру 10
1.3 Салықтық бақылау және оны жүргізудің негізі 16
ІІ. Салық органдарының экономикалық-бақылау қыметінің қазіргі жағдайы 27
2.1 Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен дамуы
2.2 Салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге
2.3 Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің тиімділігін бағалау 41
ІІІ. Салық органдарының экономкалық-бақылау қызметін жетілдіру 48
3.1 Салықтық бақылаудың шетелдік озық тәжірибесі 48
3.2 Салықты бақылауды жүргізу тиімділігін арттыру 51
Қорытынды 55
Қолданылған әдебиеттер тізімі 57
Кіріспе
Экономиканың тұрақты дамуы үшін мемлекет межелеген стратегиялық бағдарламалар мен
Қазiр салық органдарының алдында маңызды мәселе салықты өндiрiп алудың
Бюджеттерде қарастырылған шаралардың үздiксiз қаржыландыру республикалық және жергiлiктi деңгейлерде
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
Қазіргі жағдайғы салық органдарының экономикалық-бақылау қызметтерінің мәнін ашу, бақылауына
Алға қойылған мақсаттқа сәйкес келесідей міндеттер қалыптасады:
- салық жүйесінің құрылымы және құру
- салық органы қызметін ұйымдастыру;
- салық бақылау және оны жүргізудің негізі;
- Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен дамуы;
- салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге
- салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің тиімділігін бағалау;
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданыланған әдебиеттер тізімінен
Бірінші тарауда Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны
Екінші тарауда Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің қазіргі жағдайын бақылап
Үшінші тарауда Салық органдарының экономикаық-бақылау қызметін жетілдіру жолдары ұсынылған.
Дипломдық жұмысқа қолданылған әдебиеттер Қ.Қ. Ілиясовтың, С. Құлпыбаевтың «Қаржы»
І. Салық органдары – салық жүйесінің басты буыны ретінде
1.1 Салық жүйесі: түсінігі, құрылымы, және құру принциптері
Қазақстанның салықтық жүйесi 1991-1992 жылдары өте маңызды экономикалық қайта
Салық жүйесі – салықтар, оларды белгілеу, қолдану, төлеу және
Салық жүйесінің негізгі бағыттары (принциптері):
табыстар тең болса, оған салынатын салық мөлшерлері де тең
салық мөлшері барлық кәсіпорындарға, меншік формасына, қызмет түріне қарамастан
кешенді жүйеде салық салу әдістері тиімді қолдану керек;
жүйеде салық жеңілдіктері болады;
салық ерікті емес, нақты анықталған болу қажет, төлеу мерзімі,
әрбір салық салық төлеушіге ыңғайлы уақытта және тәсілмен алыну
салықты минимумнан жоғары болған кезде ғана төлеу керек, яғни
салық жеңілдіктері экономикалық саясаттың стратегиялық бағыттарына негізделеді;
салық жүйесі заңды түрде бекітіледі;
салық жүйесінің тұрақты болғаны тиімді;
Бұл принциптердің бұзылуы салықтардың ауыртпалығына, инвестициялық процестердің тежелуіне, қоғамдық
Салық жүйесі дегеніміз - салық төлеушілермен мемлекеттің мүдделерін
Салықтық қатынастарды реттейтін ҚР салық кодексі, кодекске қосымша нұсқаулар,
Салықтарды құру мен салу әдістері.
Салықтық бақылау түрлері мен нысандары
Ұйымдар
Салық қаржылық субкатегориялы болғандықтан, интеграциялық сипатта салық жүйесіне мынандай
Салықтар.
Салықтық қатынастар.
Салық органдары.
ҚР аумағында әрекет ететін міндетті төлемдер түрлері:
Салықтар:
Корпоративті табыс салығы.
Жеке табыс салығы.
Қосылған құн салығы.
Акциздер
4-1. Экспортталатын шикі мұнайға, газ конденсатына рента салығы.
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері.
Әлеуметтік салық.
Жер салығы.
Көлік құралдары салығы салық.
Мүлік салығы.
Ойын бизнесі салығы.
Алымдар:
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені және филиалдар мен өкілдіктерді есептік
Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеуге алған үшін алымдар.
Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмлелерді мемлекеттік тіркелгені
3-1. Жылжымалы мүлік кепілін және кеменің немесе жасалып жатқан
Радиоэлектронодық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркелгені үшін
Көлік құралдарын мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 11 желтоксандағы № 201-III Заңымен
Дәрі-дәрмек құралдаын мемлекеттік тіркелгені үшін алым.
8-1.Туындылар мен сабақтас құқықтар объектілеріне құқықтарды, туындылар мен абақтас
9.Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы.
9-1. Бұқаралық ақпарат құралын ес есепке қойғаны үшін алым.
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. 61 баптың 11 тармағының ҚР 2003 жылғы 4
12.Жекелеген қызмет түрлерімен айналасу құқығы үшін лицензиялық алым
Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға
Төлемақылар:
Жер учаскілерін пайдаланғаны үшін төлем ақы.
Жер бетіндегі көздерін су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
Қоршаған ортаны эмиссия үшін төлемақы.
Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлем ақы.
Орманды пайдаланғаны үшін төлем ақы.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
7-1.Қалааралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені үшін төлемақы.
Кеме жүретін су жолдарын пайдалынғаны үшін төлем ақы.
Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы.
Мемлекеттік баж
Кедендік төлемдер:
Кеден баж.
Кеден алымдар.
Алдын ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы.
Алымдар.
Салық – бұл мемлекеттің органдарының қызмет етуін қамтамасыз
Алым – белгілі бір құқықты беруге төленуі міндетті шарт
Баж – мемлекеттік қызмет көрсетуге айырбас ретінде заңдық мәні
Төлемақы – бұл мемлекеттік меншігінде және мемлекттік фискалдық
Салық категориясы субъекті үшін мәжбүрлі төлем, алым, өтініш білдірушіге
Баж мемлекетінің қызметіне төлем емес қызмет пен байланысты төлем
Әлемдік тәжірибеде кеңінен қолданылатын салық жүйесін құрудың принциптерін ғалым
Салық жүйесінің қарапайымдылығы – салық салу нысанын анықтайтын қарпайым
Салық жүйесінің бейтараптылығы, яғни салық жүйесі мемлекетті қолдап, салық
Салық жүйесінің тиімділігі, салықтарды белгілеу және оның төленуін қамтамасыз
Сызықтық пропорционалдық қолдану, сызықтық салықты қосылған құн салығына, табыс
Салық жүйесі ашықтығы немесе салыстырмалылығы, экономикалық қатынастар бойынша елдің
Қазақстан Республикасының салық кодексіне сәйкес салық салу принциптерінде салық
Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Республикасының салық кодексіне сәйкес
1.2 Салық органы қызметін ұйымдастыру
Мемлекеттің салық қызметі дегеніміз - бұл мемлекеттің салық салуды
Салықтардың үйлесімді белгілеу жолымен оны әрекет етуін қамтамасыз ететін
Салық салу саласындағы мемлекеттік билік органдарының құзырлығы мен уәкілеттілігін
Мамандырылған салық органдары жүйесін құрып олардың қызмет етуін қамтамасыз
Салық заңдарының сақталуына салықтық міндеттемелердің орындалуына салық бақылауын ұйымдастыру
Салық төлеушілердің салықтарды ерікті және мәжбүрлі төлеуін қамтамасыз
Салық заңдарын бұзғаны үшін және осы заң бұзушылыққа жол
Мемлеттің салық қарекеті белгілі бір әдістер көмегімен жүзеге асырылады.
Салық қарекеті әдістері дегеніміз - бұл мемлекет салық салуды
Салықты белгілеу мен қолданысқа енгізу.
Салық төлеушілерді есепке алу.
салықтың окладты түрлері бойынша салық салу объектілерін есепке алу.
Окладты салық түрлері бойынша салық салуды жүзеге асыру.
Табыс алу көзінен салықты алуды ұстап қалуды ұйымдастыру.
Салық төлеушілердің кейбір категорияларына салықтық есеп беру нысанын белгілеу.
Салық төлеушілердің өзендік салық міндеттемелерін орындалуына салық агенттері мен
Салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ететін шаралар қабылдау.
Салық органдары жүйесін ұйымдастыру
Салық заңдарын бұзғаны үшін заңдық жауапкершілікті белгілеу.
Салық заңдарын бұзылуына жауапты тұлғаларға белгіленген жауапкершілікті жіктеу.
Салық органдары – бюджетке төленетін міндетті төлемдерді есептеуді және
басшылық;
әкімшілендіру және ірі салық төлеушілердің мониторингтік басқармасы;
салықтық әкімшілендендіру басқармасы;
әдістеме басқармасы;
халықаралық салық салу басқармасы;
ішкі жұмыстар басқармасы;
анализдеу, кірістерді болжау басқармасы;
ақпарттық-технология басқармасы;
ұйымдастырушылық-қаржылық қамтамасыз ету басқармасы;
өндірістік емес төлемдер басқармасы;
заң басқармасы;
акциздерді әкімшілендендіру басқармасы.
Салық қызметі органдарының құқықтары
1. Салық қызметі органдары:
1) Салық кодексінде көзделген нормативтік құқықтік актілерді өз құзыреті
2) өз құзыреті шегінде салық міндеттемелерінің туындауы, орындалуы мен
3) Салық кодексінде белгіленген тәртіппен салық бақылауын жүзеге асыруға;
4) салық төлеушінің бухгалтерлік құжаттамасына, сметаларына ақшасының бар-жоғына, бағалы
5) салық төлеушілерден уәкілетті мемелекеттік орган белгілеген нысандар бойынщша
6) Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген тәртіппен салық тексеруін
7) орналасқан жеріне қарамастан табыс табу үшін пайдаланылатын кез
8) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін тізбе бойынша уәкілетті мемлекеттік
9) мыналарға:
салық салуға байланысты мәселелер бойынша тексерілетін салық төлеушіге заңды
қаржы нарығы қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі уәкілетті
заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Президенттігіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің
10) Салық Кодексінің ерекше бөлімінде көзделген жағдайларда салық төлеушінің
10-1) салық тексерулеріне басқа да мемлекеттік органдардың мамандарын тартуға;
11) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес соттарға талаптар қоюға
12) Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 49-бабы 2-тармағының 1), 2)
1-1. Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде
2. Салық қызметі органдарының Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзег
Салық қызметі органдарының міндеттері
1. Салық қызмет органдары:
1) салық төлеушінің құқықтарын сақтауға;
2) мемлекетің мүделерін қорғауға;
3) салық төлеушінің салық міндеттемелерін орындауына, Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
4) салық төлеушілердің, салық салу объектілері мен салық салуға
5) белгіленген салық есептілігінің нысандарын толтыру тәртібін түсіндіруге;
6) салық тексеруін қатаң нұсқамалар бойынша жүргізуге;
7) Салық кодексінің ережелеріне сәйкес салық құпиясын сақтауға;
8) Салық кодексінде көзделген мерзімдер мен жағдайларда салық төлеушіге
9) салық төлешінің өтініші бойынша үш күн мерзімнен кешіктірмей
10) салық төлеушіге берілетін, салық және бюджетке төленетін басқа
11) мемлекет меншігіне айналған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау,
12) салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдерін қолдануға және
13) Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне сәйкес
2. Салық тексеруі барысында салық және бюджетке төленетін басқа
3. Салық қызметі органдары Қазақстан Республикасының салық заңдарымен көзделген
1.3 Салықтық бақылау және оны жүргізудің негізі
Салықтық бақылау деп – салық заңдарын яғни Салық кодексі,
Салықтық бақылау субъектілері салықтық тексеру жүргізуге айрықша құқық берілген
Бақылауды жүргiзу уақытына қарай салықтық бақылаудың негiзгi үш формасын
Алдын-ала бақылау тексерiлiп жатқан алдын-ала операцияларды жетiлдiредi. Бұл жоспарлау
бухгалтерлiк есеп берулердi дұрыс орындауды визуалдық тексеру, яғни уәкiлеттi
салықтар бойынша есептеудi дұрыс құрғанын тексеру, олар өзiне бюджетке
алдағы өткен есеп беру кезенiнiң көрсеткiштерi мен есеп беру
бухгалтерлiк есеп берулер мен салықтың есептеулердегi қайталанатын көрсеткiштердiң келiсуiн
өңдеулiк тексерулердi нақты әдiстерi бақылау аймақтарында салықтың заң шығарудағы
Салық органдары жұмыстарында қолданылатын салықтың бақылаудың негiзгi формаларының бiрi
Эксперт-тексеру – бұл қысқа уақыт iшiнде ұйымның қаржылық-шаруашылық қарекетiнiң
Салықты бақылаудың тиімділігі олардың заңды бұзушылықтарды болдырмауына және салық
Салық бақылауы:
1. Салық бақылауы – салық қызметі органдарының салық заңдарының
2. Салық бақылауы:
салық төлеушілерді тіркеу есебі;
Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді есепке
бюджеке түсімдерді есепке алу;
қосылған құн салығын төлеуілерді есепке алу;
салық тексерістері;
камералдық бақылау;
салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметі мониторингі;
фискалдқ жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану ережелері;
акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постыларды белгілеу;
мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және сату
уәкілетті және жергілікі атқарушы органдарға бақылау жасау нысандарында жүзеге
3.Кеден органдары өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының кеден шекарасы
Алматы қаласының өңірлік қаржы орталығының қатысушыларын салықтық бақылауды салық
Салықты бақылаудың нәтижесі тек салықты төлеушілердің заңсыздығы мен қатар,
Салықтық бақылау – салықтық тексеру немесе тапсыру мақсатындағы бақылау
Қазіргі кезендегі салықтық бақылаудың басты мақсаттарына салық заңдарының тиісінше
1. Салық тексеруi - салық қызметi органдары жүзеге асыратын,
1-1. Арнайы бiлiмдi және дағдыны талап ететiн мәселелердi зерттеу
Алға қойылған мәселелер бойынша маман қорытынды жасайды, ол салықтық
2. Салық тексерулерiн салық қызметi органдары ғана жүзеге асырады.
3. Салық тексеруi мынадай түрлерге бөлiнедi
1) құжаттық тексеру;
2) рейдтiк тексеру;
3) хронометраждық зерттеу.
4. Құжаттық тексеру мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) кешендi тексеру - салықтың және бюджетке төленетiн басқа
2) тақырыптық тексеру – салық мiндеттемесiнiң салықтың және (немесе)
міндетті зейнетақы жарналарын жинақтаушы зейнетақы қорларына және әлеуметтік аударымдарды
банктердің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың
трансферттік бағаларды қолдану кезінде мемлекеттік бақылау мәселелері бойынша;
акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерінің өндірілуі мен айналымын мемлекеттік реттеу
салық төлеушi мен оның дебиторлары арасындаєы өзара есеп айырысуды
3) қарсы тексеру - егер салықтық тексерудi жүргiзу кезiнде
Қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы сомаларының дұрыстығына салықтық тексерудi
4) қосымша тексеру - салық төлеушiнiң шағымында жазылған мәселелер
5. Рейдтiк тексерудi салық қызметi органдары жекелеген салық төлеушiлерге
1) салық төлеушiлердiң салық органдарында тiркеу есебiне қойылуы;
2) фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолданудың дұрыстығы;
3) бiржолғы талонның және өзге де рұқсат ету құжаттарының
4) салық қызметі органдарының құзыретінде болатын акцизделетін тауарлардың жекелеген
6. Хронометраждық зерттеудi салық органдары салық төлеушiнiң нақты кiрiсiн
7. Салық тексеруiн жүргiзу, Қзақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген
8. Салық органы заңды тұлғаның өзiне салық тексеруiнiң жүргiзiлуiне
Салық тексерулерiн жүргiзудiң мерзiмдiлiгi
1. Салық тексерулерi мынадай мерзiмдiлiкпен жүргiзiледi:
1) кешендi - жылына бiр реттен жиi емес;
2) тақырыптық - салықтың және бюджетке төленетiн басқа да
Шағын кәсіпкерлік субъектiлерiн тақырыптық салықтық тексеру жылына бiр реттен
Салық тексерулерiн жүргiзудiң мерзiмдерi
1. Берiлетiн нұсқамаларда көрсетiлетiн салық тексерулерiн жүргiзудің мерзiмi, егер
2. Құрылымдық бөлiмшесi бар заңды тұлғаға салық тексеруiн жүргiзген
3. Ерекше күрделi мәселелердi тексеру кезiнде салық тексеруiн жүргiзудiң
4. Салық тексеруiн жүргiзу мерзiмi құжаттарды тапсыру туралы салық
Салықтық тексеру мерзiмiнiң iшiнде халықаралық келiсiмдерге сәйкес шет мемлекеттерге
5. Хронометраждық зерттеулер жүргiзудiң мерзiмi уәкiлеттi мемлекеттiк орган бекiткен
Салық тексеруiн жүргiзу негiздемесi:
1. Салық тексеруiн жүргiзу үшiн мынадай деректемелердi:
1) нұсқаманың салық органында тiркелген күнi мен нөмiрiн;
2) нұсқама шығарған салық органының атауын;
3) салық төлеушiнің толық атауын;
4) сәйкестендiру нөмiрiн;
5) тексеру түрiн;
6) тексеретiн адамдардың, сондай-ақ осы Кодекске сәйкес тексеру жүргiзуге
7) тексеру жүргiзiлетiн мерзiмiн;
8) құжаттық тексерулер кезiндегi тексерiлетiн салық кезеңiн қамтитын нұсқама
2. Рейдтiк тексеру тағайындалған кездегi нұсқамада аумақтың тексерiлетiн учаскесi,
3. Тақырыптық, қосымша, қарсы тексерулер тағайындалған кезде нұсқамада: салық
4. Нұсқамаға салық органының бiрiншi басшысы немесе оны ауыстыратын
5. Салық Кодексінде көзделген тексеру мерзiмi ұзартылған және (немесе)
6. Бiр ұйғарым негiзiнде бiр ғана салық тексеруi жүргiзiлуi
Салық тексеруiн жүргiзудiң басталуы:
1. Салық төлеушiге (салық агентiне) нұсқама берiлген кез салық
2. Салық органының салық тексеруiн жүргiзушi лауазымды адамдары салық
3. Салық органының салық тексеруiн жүргiзушi лауазымды адамы, рейдтiк
4. Рейдтiк тексеру жүргiзiлген кезде салық төлеушiге танысу үшiн
5. Салық төлеушiнiң (салық агентiнiң) нұсқаманы алудан бас тартуы
6. Салық тексерулерiн жүзеге асыру кезеңiнде тексерiлетiн салық кезеңiндегi
Камералдық бақылау
1. Камералды бақылау - салық төлеушiлер берген салық есептiлiгiн
2. Камералдық бақылау тiкелей салық органының орналасқан жерi бойынша
Салық төлеушiлер мониторингi ұғымы
1. Салық төлеушiлер мониторингi салық төлеушiлердiң нақты салық салынатын
Мемлекеттің де, салық төлеушілердің де мүдделеріне сәйкес үкімет және
Салықтық бақылау тек Қаржы министірлігінің құзыры арқылы, нақты айтсақ
ІІ. Салық органдарының экономикалық-бақылау қыметінің қазіргі жағдайы
2.1 Қазақстан Республикасының Салық органдары қызметінің қалыптасуы мен дамуы
1990 жылы Қазақ ССР Қаржы Министрлігінің 1990 жылғы 16
1991 жылдың шілдесінде – Қазақ ССР Президентінің «Қазақ ССР-де
1993 жылдың наурызында – ҚР «ҚР ҚМ салық қызметі
1995 жылдың сәуірінде – Қазақстан Республикасы Бас мемлекеттік салық
1996 жылдың қыркүйегінде – ҚР Үкіметінің № 1181 «ҚР
Қазақстан Республикасының дербес салық қызметі ұйымдастырылған күннен бастап біздің
Салық органдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ережелер мен шарттар
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитеті (бұдан әрі –
Комитеттің басты міндеттері мыналар болып табылады:
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету; этил спирті мен
2. Комитеттің заңды тұлғалар болып табылатын аумақтық органдары бар,
3. Комитет өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңнамаларына,
4. Комитет мемлекеттік мекеменің ұйымдастыру-құқықтық нысанындағы заңды тұлға болып
2. Комитеттің функциялары мен құқықтары
11. Комитет заңнамада белгіленген тәртіппен жүзеге асырады:
1) мемлекеттік саясатты іске асыруды қамтамасыз ететін функциялар:
Қазақстан Республикасы салық төлеушілерінің мемлекеттік тізілімін жүргізу; салық төлеушілерді,
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіпте салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметіне,
мұнай өнiмдерiнiң жекелеген түрлерiн өндiру және олардың айналымы бойынша
өз құзыретi шегiнде салық және бюджетке төленетiн басқа да
салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру және
«Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы»
салық мiндеттемелерiнің туындау, орындалу және тоқтатылу мәселелерiн жеке және
этил спиртi мен алкоголь өнiмін және импорттауды, темекі өнімдерін
өзге мемлекеттiк органдардың мұнай өнiмдерiн өндiрудiң және (немесе) олардың
өз құзыреті шегінде этил спиртін, алкоголь өнімін және темекі
салықтық құқық бұзушылықтарға қарсы күрес мәселелерi бойынша Қазақстан Республикасының
2) мынадай бақылау-қадағалаушылық функцияларды:
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуінің
нормативтiк құқықтық кесiмдерде белгiленген құзыретi шегiнде салықтық емес төлемдердің
трансферттік бағаларды қолдану кезінде мемлекеттік бақылауды;
мемлекеттiк бюджетке бөлінетiн мiндеттi төлемдердi есептеудi және (немесе) жинауды
қолданылып жүрген заңнамаға сәйкес таңбалауға жататын акцизделетін өнiмдер бойынша
акцизделетін тауарларды өндіруді жүзеге асыратын ұйымдардағы акциз бекеттерінің жұмысын
бақылауды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес этил спиртiнiң, алкоголь
өз құзыретi шегiнде нормативтiк құқықтық кесiмдердiң сақталуын бақылауды;
мұнай өнімдерінің айналымына мұнай өнімдерінің өндірісі және айналымы бойынша
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне мемлекеттік бюджетке төленетін мiндетті төлемдердi
этил спиртi мен алкоголь өнiмін және темекi өнiмдерiн өндiретiн,
Комитет және оның аумақтық органдары салық қызметi органдарының бiрыңғай
Салық комитеті
1. Салық кодексіне салықтық әкімшіліктендіруді оңайлатуға және салықтық тәртіпті
2. Салықтық тексеру жүргізуге салық төлеушілерді автоматтандырылған іріктеу тәртібі
3. 2004 жылдан бастап салық органдарының ақпараттық жүйелерді қолдана
4. Мүдделі мемлекеттік органдар (Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы, Қазақстан
5. Жеке тұлғалардың бюджетке салық төлеу мүмкіндігін банкоматтар, ақпараттық
6. ҚР Қаржы министрлігі Салық комитетінің жер қойнауын пайдалануға
Осы бөлім фискалдық мониторинг тиімділігін арттыру және ірі салық
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы ҚР ҚМ СК-нің Мамандандырылған бөлімі
7. «ҚР Салық төлеушісінің хартиясы», «ҚР салық органдары қызметкерлерінің
8. 2006 жылдың 9 айы ішінде өткен жылмен салыстырғанда
9. 2006 жылғы шілдеден бастап салық органдары мүлікті жария
2.2 Салық органдарның салықтарды дұрыс есептеу мен уақытылы төлеуге
Салықтық бақылау заңдылықтың орындалуын қамтамасыз ететін арнайы әдіс болып
Салықтың түсімдері 2006 жылда 1280433752 мын теңге, 2007
2008 жылдың салықтық түсімдерде корпорпциялық табыс салығы мен қосылған
Салық органдары корпорациялық табыс салығын төлеуге тартқан салық төлеушілердің
2008 жылы корпорациялық табыс салығы бойынша болжам 1013578900
Қосылған құн салығы бойынша болжам 883048712 мың теңге
1-сурет. Салықтық түсімдер
2008 жылға арналған акциздер бойынша болжам 29096665 мың теңге
Табиғат және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшін түсімдер бойынша
Кәсіпкерлік және кәсіби қызметті жүргізгені үшін алымдар 2006 жылы
2-сурет Түсүмдердің 2006 жылғы көрсеткіштер
Айтарлықтай түсімдер «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 19 қаңтадағы
Халықаралық саудаға және сыртқы операцияларға салықтар бойынша 2006 жылы
Халықаралық саудаға және операцияларға салынатын басқа да салықтар 2006
Басқа да салықтар 2006 жылы 19983 мың теңгені құраса,
Тұтастай мемлекеттік баж бойынша 2006 жылы 7731380 мың теңгенң
Келесі 3-суретте салықтық түсімдердің негізгі көздері жөніндегі деректер келтірілген.
Дерек көзі www.nalog.kz
3-сурет Мемлекеттік бюджеттің салық
Кедендік әкімшілік жүргізу туралы өткен жылдың осыған ұқсас кезеңімен
Өткен жылдың осыған ұқсас кезеңімен салыстырғанда ішкі өндіріс тауарларына
Мемлекеттік бюджет бойынша толық төленбеген төлемдер 50,7 млрд. теңгені
1-кесте
2006-2007 жж. I токсанда ҚҚС-тің түсуімен оны өтеу жөніндегі
млрд.теңге
2006 жылы І тоқсандағы факт 2007 жылы
І тоқсандағы факт Ауытқу Өсу қарқыны, %-бен
ҚҚС барлығы, соның ішінде 120,6 112,8 -7,8 93,5
ІӨТ ҚҚС 54,8 26,2 -28,6 47,8
Импортқа ҚҚС 65,8 86,7 20,9 131,7
ҚҚС өтелді 15,7 48,7 32,7 308,3
Дерек көзі www.salyk.kz
90-ыншы жылдары ашылған шағын жеке кәсіпорындар салық есептілігін ұсынбайды.
Толық төленбеген төлем үлесінің ең үлкені Ақтөбе облысына жатады,
Толық төленбеген төлемнің әрі қарай өсуіне жол бермеу мақсатында
2.3 Салық органдарының экономикалық-бақылау қызметінің тиімділігін бағалау
Салықтық тексерiстiң тиiмдiлiгiне талдау салық органдарындағы бақылау қызметiнiң жетiлдiрiлуi
Талдауды өткiзуде келесi көрсеткiштер қолданады: есепке қойылған заңды тұлғалар
Бюджетке бөлiнген сомалардың iшiнен 14 830 590,5 мың теңге
Жалпы мемлекет бойынша бөлiнген сомалар бойынша бөлiнген сомалар бойынша
Салық коммитетiнен жiберiлген төлемiнiң салықтық төлемге бөлiнген қарыздардың ең
Егер де тексерiс қорытындысы бойынша бөлiнген сомалармен және бөлiнген
Осылайша, Алматы қаласының салық коммитетiмен бөлiнген сомма 121 245
01.06.2006 жылға Қазақстан Республикасының салық органдарында 193 590 заңды
Осымен бiрге, салықтық заң шығарушылық мөлшерiн жұмысшылардың дұрыс емес
Аймақтық салықтық коммитетiнiң кесiндiсiнде бөлiнгенге дейiнгi сомманың азаюы
Келтiрiлген мәлiметтерден көргендей, әрбiр тексерiлген салық төлеушiден салық
4-суретте көрсетiлгендей ең көбiрек өтiнiш саны Алматы қаласы бойынша
2007 жыл үшiн бюджетке айыппұл санкциясының 39 106 млн.
Салық сферасындағы бақылау шараларының нәтижелiгi салықтық тексерiс ұйымымен байланысты
Салықтық тәжiрибе салықтық құқықты бұзумен күресудегi 2-принициппен ерекшеленедi: ескерту
2007 жылға деген салық органдарымен тексерiлген нәтижелер бойынша салық
4-сурет 2007 жыл үшiн Қазақстан Республикасының салық органдарына
Ескерту принципiнiң аясын кеңейту құқық бұзушылық санын азайту негiзгi
Салық органдары салықтық бұзушылықтың пайда болу мүмкiндiгiн ескерту бойынша
Жұмыстың тәжiрибесi ерекше жағдайда салық органдарының жұмысшылары өздерiнiң қызметтiк
Әкiмшiлiк жауапкершiлiкке алып келетiн заңсыз артық айыппұл санкциялары, салықтық
Болған жағдайлар қатарында құжаттардың нәтижелерi сапасыз – бiлiктiлiксiз рәсiмделедi,
Құжаттық тексерiстiң нәтижелерi бойынша салық төлеушiлердiң көрсетiлген өтiнiшiнiң себебiн
2005, 2006 және 2007 жылдың Қазақстан Республикасы салық органдарының
2005 жылдың нәтижесі бойынша облыстардың салық комитеттерінің түсімдері барлығы
3-кесте
Қазақстан Республикасы салық органдарының мемлекеттік бюджетке түсетін салық
мың.тенге
Облыстар 2005 жыл % 2006 жыл % 2007 жыл
Табыстар,
Барлығы 2098273009 100 2337001544 100 2629048106 100
Соның ішінде:
Ақмола облысы 24 501 181 1,168 35 914 300
Ақтобе облысы 148 544605 7,079 140 153723 5,997 12
Алматы облысы 66 591 516 3,174 91 550 135
Атырау облысы 468054 632 22,31 277698 878 11,882 205129698
ШҚО 61 394 396 2,926 106 262130 4,546 124343158
Жамбыл облысы 20 461 663 0,975 25 918 833
БҚО 97 809 645 4,661 167914 929 7,185 188314589
Караганды облысы 99 074 445 4,722 153 189226 6,554
Кызылорда облысы 137 275566 6,542 106 429645 4,554 35
Қостанай облысы 57 927 922 2,761 49 436 467
Манғыстау облысы 160 237802 7,637 168 591888 7,214 128396526
Павлодар облысы 68 396 938 3,26 94 786 455
СҚО 29 177 046 1,391 33 272 807 1,423
ОҚО 59 324 859 2,827 83 295 548 3,564
Алматы қ. 330788 858 15,76 493395 615 21,112 786360104
Астана қ. 232041198 11,06 272914 880 11,678 205957312 7,834
АЭА "Астана – жаңа қала"
АЭА "Ақпараттық технология паркі" 46
АЭА "Морпорт Актау" 2 756
АЭА "Оңтүстік" 2 018 8,6
ҚР ҚМ СК 29 284
Соның ішінде салықтық бақылауды орындаудан Атырау облысы 2005 жылы
Алматы қаласы бойынша 2005 жылы 330 788 858 теңгені,
Салықтық бақылауды жүргізуде Астана қаласы бойынша салықтық түсімері ең
АЭА «Астана – жаңа қала» бойынша түсімдер 2006 жылы
АЭА "Ақпараттық технология паркі" 2006 жылы 46 661 мың
АЭА "Морпорт Актау" 2006 жылы 2 756 355 мың
АЭА "Оңтүстік" 2006 жылы 2018 мың теңге, 2007
ҚР ҚМ СК 2006 жылы 29 284 385 мың
ІІІ. Салық органдарының экономкалық-бақылау қызметін жетілдіру
3.1 Салықтық бақылаудың шетелдік озық тәжірибесі
Америка құрама штаттарының салық қызметінің жұмысын тәжірбие негізінде зерттеу.
2007 жылдың 2 шілде мен 11 шілде арасында АҚШ-тың
Іссапар негізінде IRS, Дүниежүзілік банк, МВФ және МЦНИ өкілдерімен
Жалпы іссапар нәтижесінде келесідей қорытындыға келді, АҚШ-ғы салық төлеушілер
IRS жұмысының басты мақсаты салықтық міндеттерді ерікті орындаушыларды ынталандыру.
АҚШ-та салық жинақтары мына бөлімдері бойынша жинайды:
1) Федералдық салықтарды IRS жинайды;
2) Муниципалдық ( жергілікті) салықтарды муниципалитет және салықтық басқару
Басқа жағынан, АҚШ-тың салық органдары салық қызметіне үлкен жұмыс
Екінші жағынан, салық төлеушілер арасында тәртіп бұзушыларға қолданылатын шаралар
Сонымен қатар, IRS құрылымында қылмыстық тексеру бөлімі бар, ол
Салық органданры көп құқықтарына ие. Нақты айтсақ, декларациялар бойынша
Басқаша алсак, инспектор жазған қосымша салық төлеу жөнінде дәлелдерді
Алайда негізінде салық міндеттерін өлеу жөнінде дәлелдерді салық төлеуші
Салық органдары жұмысшылыраның жоғары рейтингі жұмыс жалақысының жоғры болғандығымен
IRS жанында омбудсмен институты ұлттық салық төлеушінің заңгері бар,
Омбудсмен салықшы жұмысына егер нормативтік ережелерде процесіне жұмысы сала
Салық органдары салық төлеушілердің өрісін өсіру жөнінде саясатты ойланып
Салық төлеушілерді ағартуды Бұқаралық ақпарат жүйесі арқылы жүргізеді методикалық
Белгілі бір салық төлеушілерге декларация төлеу жөнінде орталықтарда «Клиника
Осылайша мемлекет бәсекеге түсе алатындай жағдай туғызады, бірақ сонымен
Мемлекет юджет шығындарға сараңданбайды, егер бұл шығындар салық органдарының
Жыл сайын IRS қызметіне жұмысқа тұрарда алдын-ала дайындықтан өту
Осындай үлкен шығындарға қарамастан АҚШ салық органдарының жұмысының тиімділігі
Қазақстан Респуликасының Қаржы Министрлігінің Салық Комитетінің председателі Н. Рахметовпен
3.2 Салықты бақылауды жүргізу тиімділігін арттыру
Қазіргі жағдайдағы салықтық бақылауға жетілдірудің қажеттігі тәжірибе көрсеткендегі төменгі
салықтық бақылау субъектісінің ұйымдастырушылық, әдістемелік және материалдық-техникалық қамтамасыз етілуі
салықтық бақылау субъектісі мен салық төлеуші арасындағы қарым-қатынастарда кездесетін
- салықтық бақылау органының қаржылай жеткіліксіз қамтылуынан, яғни салық
Салықты бақылаудың тиімділігі олардың заңды бұзушылықтарды болдырмауына және салық
Экономиканың тұрақты дамуы үшін мемлекет межелеген стратегиялық бағдарламалар мен
Біз жұмыс тиімділігін арттыру тұрғысында негізгі үш стратегиялық бағытты
Корпоративтік басқарудың ең үздік тәжірибесін енгізу қажет дей отырып
2007 жылы 2008-2012 жылдарға арналға ҚР салық қызметінің даму
1. салық органдарының құзыретіндегі салық түсімдерінің ЖІӨ-ге қатынасын салықтық
2. Салық органдарының жұмыстарына қоғамның қанағаттануын 90%-проценттік деңгейге жеткізу.
Одан басқа, «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Қазақстан Республикасы Президентінің
Салық жүйесін Қазақстанның жаңа сатыдағы дамуының міндеттерімен сәйкестендіру қажет.
Қолданыстағы Салық кодексі экономикалық өсуде оң рөл атқарды, дегенмен,
Үкіметтің жаңа Салық кодексін әзірлеуі қажет. Ол экономиканы жаңғыртуға,
Жаңа Салық кодексі салық қызметтерінің оның нормаларын өз қалауларынша
Бірақ, ең бастысы, ол экономиканың шикізаттық емес секторы, әсіресе,
Қорытынды
Қорыта келгенде, Республикамыздағы салықтық бақылауды ұйымдастыруды жетілдіріп дамыту арқылы,
Салықтық бақылаудың қатаң әділ болуын, оның тұрақтылығын, тек фискалдық
Салық төлеушілердің салықтық міндеттемелерін орындау барысындағы қателіктерінің себебін ашып,
Алдын-ала бақылау түрін дамытып, салықтық құқық бұзушылықтардың болуына жол
Бір мекеменің қайта-қайта тексеріліп, екіншісін елеусіз қалдыруды болдырмау;
Салықтық бақылауды реттеуші заңдылықтарға енгізілетін өзгерістер жобасын ең төменгі
Салықтық бақылауды жүргізуші мамандарды дайындауға ерекше көңіл бөлу, атап
Қаржы Министірлігі жанынан оқу орындарының оқытушы-ғылыми қызметкерлері мен салық
Тексеру кезеңдерін қайта қарап, салық бақылауының заңнамасына өзгеріс енгізу
Қазақстан Республикасының Президенті кіші және орта бизнестің субъектілерін, мұнай,
Салықтың түсімдері 2006 жылда 1280433752 мын теңге, 2007
2005 жылдың нәтижесі бойынша облыстардың салық комитеттерінің түсімдері барлығы
Осы салық түімдердің түсуін мемлекеттік салық органдары бақылап отырады.
Қазіргі кезде, Мемлекет Басшысының тапсырмасы бойынша жаңа Қазақстан Республикасының
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы
Cалық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
С. М. Найманбаев «Салықтық құқық» оқулық. Алматы 2005ж. 400б.
Қ. Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев «Қаржы» Алматы 2005ж.
А. Д. Үмбеталиев, Ғ. Е. Керімбек «Салық және салық
Б. Б. Султанова «Салық есебі» оқу құралы. Алматы 2008ж.
С. Б. Баймұханова «Қаржылық есеп» оқулық. Алматы 2007ж. 296б.
Бухгалтерлік бюллетень 2007ж. №5 6-7б, №2 5-9б; 2006ж. №9
Худяков А.И. «Налоговое право РК» Алматы
А. А. Нурумов «Налоги и финансы рыночной экономики» Астана
Б. Б. Султанова «Налоговый учет» учебное пособие. Алматы 2007ж.
А. А. Нурумов «Налоги РК и развитых стран» учебное
«Налогообложении доходов нерезидентов РК» сборник №31 под общей редакцией
В. Д. Мельников, В. Д. Ли «Қаржының жалпы курсы»
Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі. Алматы 2007ж 140б.
Құлпыбаев С., Ілиясов Қ. Қ. «Қаржы» Алматы 2003ж.
Мельников В. Д. «Қаржы курсы» Алматы 2001ж.
Сейткасымов Ғ. С. «Ақша, несие, банктер» оқулық. Алматы 2005ж.
Ілясов К. К, Саткалиева А. А. «Государственный бюджет» учебник.
www. google.kz
www.minfin.kz .
www.astananalog.kz .
www.salyk.kz .
www.akorda.kz .
Егемен Қазақстан №150-151 (24726) 02.06.07 ж.
Астана. Қарашаның 1-і. ҚазАқпарат /Ернұр Ақанбай/
3