Жоспар:
Кіріспе
I Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысын басқару
II Мемлекеттің қаржысын басқару
III Қаржылық бақылаудың мәні мен маңызы
IV Каржылық бақылаудың сыныптамасы
V Аудиторлық бақылау (аудит)
Қорытынды
КІРІСПЕ
Қаржыны басқару — бұл қаржыны және шектесуші экономи-калық
Қаржыны басқарудың мақсаты макроэкономикалық теңгерілімдікте, бюджет профицитінде, мемлекетгік
Қаржыны басқарудың негізіне мына қағидаттар қойылған:
басқарудағы демократизм;
қаржы мәселелеріне саяси тәсіддеме (көзқарас);
басқарудағы экономикалық және әкімшілік әдістердің оңтай-лы үйлесуі (үштасуы);
басқарудың ғылымилығы;
орталықтандырылған, салалық және аумақтық басқарудагы келісушілік;
басқарудағы жауапкершілік;
шаруашылық шешімдерінің сабақтастығы.
Қаржыны басқарудыц екі аспектісін ажырата білген жөн: біріншіден,
Қаржыны басқаруга гылыми көзқарас қаржы қатынастарының әрбір сферасында,
Қаржы қатынастарының әрбір сферасы мен әрбір буынында бас-қару
Қаржылық ақпараттық ғьшыми негізделген жоспарлау мақса-ты үшін де,
Жоспарлау (болжау) қаржыны басқарудың жүйесіңде маңызды орын алады.
Үйымдастыру — басқарудың барлық буывдарының жөнге са-лынғандығын, айқындығын,
Қаржыны басқаруды дүрыс үйымдастырудың маңызы зор. Көбінесе қаржыны
Қаржылық реттеу — бүл жоспарлы тапсырмалардың орында-луы үшін
Бақылау- басқарудың элементі ретінде жоспарлау процесінде де, сонымен
Қаржыны басқаруда басқа кез келген басқарылу жүйесіндегідей басқарудың
лады. Қаржы қатынастарын олардың сфераларына сөйкес объектілердің екі
Кәсіпорыңцарда және ұлттық шаруашылық саласында қаржы-ны басқаруды кәсіпорындардың,
Нарықтық экономиканың қалыптасып, дамуы жағдайындағы қаржыны басқару қаржы
Өткен кездің оңтайлы тәжірибесіне келеңсіз қарау қаржының дамуына,
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, мемлекеттің қаржысын басқа-рудың қолданылып жүрген
Біріншіден, өкіметтік операцияларды қамтудың толық еместігі.
Қазіргі кезде өкіметгік операциялардың едәуір бөлігі, биліктің аймақтық
далану жөніндегі операцияларға, шетел валютасындағы бюджет операцияларына, сондай-ақ
Екіншіден, түсімдерді уақтылы алуға жеткілікті бақылау жа-самау.
Қаржы министрлігі, Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі бұл
Үшіншіден, мемлекеттік бюджет тапшылыган қаржыландыру жүйесінің кемшіліктері. -
Бүрынғы КСРО-да мемлекеттік бюджеттің тапшылығын қар-жыландырудың дәстүрлі көзі
Мемлекеттік бюджет тапшылығын жабудың баламалы қаржы көзі ретінде
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысын басқару
Бүл буынның қаржысын басқаруды министрліктердің, ведом-стволардың, концерндердің, ассоциациялардың,
Қоғамдық үйымдардың қаржысын осы үйымдардың қаржы бөлімдврімен топтары
Министрліктер мен басқа жоғарғы органдардың қаржы бас-қармаларының аппараты
Қаржы жүйесінің бүл буынында нарық жағдайында басқару қаржы
нан қосымша қаржы ресурстарын ең тиімді етіц тартуға,
Кәсіпорындарда қаржы менеджментінің объектілері мыналар болып табылады: жылжымайтын
Қаржы менеджменті уәждемелерге — адамдардың немесе үжым-дардын қажеттіліктері
Шаруашьшық жүргізуші субъектілердің қаржы бөлімдері (служ-балары) кредит және
Шаруашылық серіктестіктерінде қаржыны басқаруда басқа функциялармен қатар, жоғарғы
Қаржы бөлімінің қүрылымы әдетте болжаңды-талдамалық, есеп-қисап, шағым,
Қаржы-өтім бөлімдері бюджетпен, банктермен, жоғарғы үйым-дармен есеп айырысу
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы службалары-ның маңызды міндетгері мыналар
табысты немесе пайданы өсірудің жолдарын іздсстіру жөне рентабелділікті
ендіріс, күрделі қаржылар, жаңа техниканы ендіру және басқа
Мемлекеттің қаржысын басқару
Қаржыны басқару стратегиялық, яғни қаржыны жалпы басқа-ру және
мақсатты бағдарламаларды және басқаны іске асыруға арналған қаржы
Қазақстан Республикасы Президентіне көп жағдайда Прези-дент аппараты арқылы
республикалық бюджетті әзірлеу және оның атқарылуы туралы есеп
Республикалық бюджет комиссиясын қүрады, ол туралы қағвданы бекітеді,
Қазақстан Республикасының аумағында төтенше мемлекетгік бюджет енгізу туралы
мемлекеттегі жағдай мен республиканың ішкі және сыртқы саясатының
5) Қазақстан Республикасының Үлттық қорын басқаружөніндегі кеңес қүрады
6) Қазақстан Республикасындағы төтенше немесе соғыс жағдайларында тиісті
Қаржыны жалпы басқару Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін
Қаржылық бақылаудың мәні мен маңызы
• Каржылык. бақылау - қаржы жүйесінің
Қаржылық бақылау каржыны баскарудьщ функциялық элементтерінің бірі. Ол
Қаржылық бақылаудың болуы экономикалық категория ретіндегі каржыға бақылау
Сөйтіп, бақылау функциясы каржыны бақылаудың құралы ретінде пайдалану
(Бакылау функциясы — каржының ішкі касиеті, ал каржыльщ
Ғылыми негізделген каржы саясатын, тиімді каржы механизмін калыптастыруға
Қаржьшык бақылаудың өзгешілігі — оның ақша нысанында жүзеге
Қаржылық бақылау мыналарды тексереді: экономикалық заңдар талабының сақталуы;
Қаржылық бақылаудың іс-әрекетшің сфврасы бақылаудың баска түрлерімен: әкімшілік,
1.қаражаттардың жүмсалуын тексеру (шығыстардың сұралған сомаларға сәйкестігі және
2каржы жүйесінің барлық буындары бойынша мемлекеттік ресурстарға каражаттарды
3есеп және есепте мекағидаларының сакгалуын тексеру
Бақылауды жүзеге асырудың негізгі кагидаттары мыналар болып табылады:
бакылаудың реттвлілігі, жаппайлылығы, әмбебаптылыгы,
бакьілаудың превентивтілігі, яғни оның алдын алу сипаты;
әрекетгілік, нақтылық, жариялылық — бүларға бақылау жүмысын дүрыс
бақыладудың алаламаушылығы (біреуге тартпаушылык);
бақылау органдары кызметкерлерінің тәуелсіздігі.
Каржылык, тәртіп — бұл белгіленген үйғарымдардың және мемлекеттің,
Қаржьілық бақылаудың міндеттерін, олардың түрлерін, нысандары мен әдістерін,
кдрастьгоған жен, яғни ол микро- немесе макродеңгейде жүргізіледі.
Макродеңгейдегі кяржылық бакылау - бұл бүкіл мемлекет аукымында
болып табылады:
ақшалай қаражаттардың орталыктандырылаған қорларын калыптастырып, тиімді пайдалану процесін
қаржы кдтынастарын іске асырудың колданылып жүрген нысандары мен
Жиынтық каржы жоспарлары (сметалары), аумакгык, салалық түрғыда олардың
Биліктің заң шығарушы органдары мен басқарудың мемелкеттік органдары
Микродеңгейдегі каржылык бақылау — меншіктің барлық нысанындағы шаруашьшық
Микродеңгейдегі каржылык бақылаудың міндеттері:
1.кәсіпорындардың каржы саласындағы қолданылып жүрген заңдардың сакгалуын кэмтамасыз
2.шаруашылык жүргізуші субъектілердің бюджет алдындағы міндеттемелерін орындауының дер
3. қаржы ресуртстары өсуінің ішкі өндірістік резервтерін табу;
4.ресурстардың барлық түрлерін үгымды пайдалануға, бухгалтерлік есепті дұрыс
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің каржы-шаруашылык, қызметі бұл деңгейде бакьілаудың
Каржылық бақылаудың сыныптамасы
Қаржылық бақылаудың сыныптамасы субъектілердвгі айырмашылықтарга, бакылау іс-кимылдарын жургізудің
Қазақстан Республикасының казіргі каржылык бақылау жүйесі оны жүзеге
Мемлекеттік каржылық бақылау (сыртқы және ішкі) — мемлекетгік
Мемлекеттік қаржылық бақылау объектілері — Қазакстан Республикасының Үкіметі,
Мемлекеттік қаржылық бақылау органдары — Республикалық бюджеттің аткарылуын
Мемлекетгік каржылық бақылау мынадай типтерге бөлінеді:
1.сәйкестікке бакьілау жасау — мемлекеттік қаржылык бақылау объектісі
2.каржылык есептемені бакылау — мемлекеттік қаржылық бакылау объектісінің
және уақыттылығын бақылау.
Тиімділікгі бақылау — мемлекетгік каржьшық бақылау объектісінің республикалық
Мемлекеттік каржылык бақылау мынадай түрлерде жүзеге асырылады:
кешенді бакылау — мемлекеттік каржылық бақылау объектісінің нақгы
үстеме бақылау — мемлекеттік қаржылық бакылау объектісіне кдтысты
Мемлекеттік қаржылық бақылауды жүргізу құпиялылық режімін қамтамасыз ету
Мемлекеттік қаржылық бақылау стандарттарын мемлекеттік қаржылык бакылау оргаидары,
Бақылау нәтижелері бойынша мынадай актілер кабылданады:
1 қорытынды — Республикалык бюджеттің аткдрылуын бакылау жөніндегі
негізінде жасайтын қүжатты;
2 Республикалык бюджеттің аткарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің
отырысында алкалы негізде кабылданатын және оның бақылау нәтижелері
аткдрылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің кдулысын ол арналған
3 мәслихаттың тексеру комиссиясының кдулысы
аткдрушы оргавдар мен тиісті жергілікті бюджеттер қаражаттарын пайдаланатын
кызмет көрсететін ұйымдар орындауға міндетті күжат;
4 ұсыным — Республикалық бюджеттің аткдрылуын бақылау жөніндегі
кемшіліктерді жою үшін, сондай-ақ құкық қорғау органдарына
жіберетін күжаты;
5 нүскама — ішкі бақылау жөніндегі орталық уәкілетті
жою туралы мемлекеттік органдар мен баскд да үйымдардың
6 бақылау актісі — мемлекеттік қаржьшық бакылау органдары,
жасаған күжат;
7 бақылау жүргізу туралы есеп — белгілі бір
Сыртқы бакылауды:
1 республикалык деңгейде — Республикалық бюджеттің аткдрылуын бақылау
2 жергілікті деңгейде мөслихаттардың тексеру комиссиялары жүзеге асырады.
Республикалық бюджеттің аткдрылуын бақылау жөніндегі есеп
Республикалық бюджеттің аткарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті туралы
Мемлекеттік каржылық бақылау жалпымемлекеттік және ведомстволык, бақылау аркылы
Жалпымемлекетгік каржылык бақылау ведомстволык бағыныштылығы мен меншік нысанына
Мемлекеттік каржылар жүйесінде бақылау салықгық, бюджеттік бакылау, сақтық
Салыктык, бақылау салық заңнамасының аткарылуы, бюджетке салық және
Барлык өкілетті органдар қаржылық бақылауды тиісті бюджеттің жобасын
Ведомствольщ каржылық бакылау жеке министрліктің, ведомствоның өкілдіктері шегінде
Ведомстволық бақылау шеңберінде ішкішаруашылыкгьщ бакылау яғни накгылы шаруашылық
Ішкішаруышылыкгык бақылаудың мақсаты есеп саясатын да коса алғанда,
Нарыкгық қатынастар жағдайында ішкішаруашылыктық бақылау оның бұрынғы ұғынысындағы
Кргамдык, крржыльщ бакылау — бұл түрлі коғамдык үйымдардың
Аудиторльщ бакылау — ведомстводан тыс тәуелсіз қаржылық бақылау.
Шетеддік аудиторльщ уйымдар Қазақстан Республикасында аудиторлык, қызметті тиісті
Бақылаудың мұндай нысандары бақылаушы органдардың көбісінің қызметіне тән.
Қаржъшык алдын ала бакшгау акдіа қорларын жасау, бөлу
Агымдагы каржылық бакылау қаржы жоспарларының аткарылу процесінде, шаруашьшық-
Кейінгі (келесі) каржыльщ бакылау — каржы операцияларын жасағаннан
Аудиторлық бақылау (аудит)
Қаржылық бақылауды жетілдірудің аса маңызды бағыттарының бірі каржылық
Нарықгық реформалардың терендей түсуі жағдайыңдағы каржьшық бақылау жуйесінің
Аудиторлық палата коммерциялық емес, тәуелсіз, кәсиби, өзін-өзі баскаратын
Қаржы аудиты деп оған уәкілеттігі бар үйымдар мен
Аудит дамуының тарихы өзінің бастауын Үлыбританиядан алады, мүнда
Тексеріс кызметі бірінші кезекте мемлекеттің мүддесін қорғайды, бұзушылыктарға
аудит кезінде тексеруші ұйым мен бакылаудың объектісі арасындағы
аудиторлық қызметті клиент немесе оның келісімен аудиторлык корытындыны
аудиторлық тексерудің тиімділігін клиент аудитке жүмсалған шығындар мен
аудиторлық тексерудің нөтижелері юіиентке арналған аудиторлық қорытынды мен
аудиторлар алынған акдарат пен аудит нәтижелерінің құпиялығын Ісамтамасыз
Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың жүргізетін қызметтері сан алуан.
Қаржылық бақылаудың әдістері.
аудит кезінде тексеруші ұйым мен бакылаудың объектісі арасындағы
аудиторлық қызметті клиент немесе оның келісімен аудиторлык корытындыны
аудиторлық тексерудің тиімділігін клиент аудитке жүмсалған шығындар мен
аудиторлық тексерудің нөтижелері юіиентке арналған аудиторлық қорытынды мен
аудиторлар алынған акдарат пен аудит нәтижелерінің құпиялығын Ісамтамасыз
Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың жүргізетін қызметтері сан алуан.
өнімнің өзіндік құнына жатқызудың дұрыстығын тексеру және т.б.
Экономикалык талдау — бұл объектінің шаруашылық-қаржы қызметіне баға
Экономикалық талдауды шаруашьшык органдардың өздері де, сонымен бірге
Тексерулер мен қарап шыгуды бақылау органдары шаруашылық жүргізуші
Қаржылық бақылаудың негізгі әдісі — тексеріс — кейінгі
әр тұрлі органдар жүргізеді. Тексеріс бұл органдардың жоспары
Тексеру объектісі бойынша құжаттык,, нақгылы, толық (жаппай), іріктемелі
Кужаттык тексерісті жүргізген кезде есептер, сметалар ғана емес,
Накгьшы тексеріс кұжаттарды ғана емес, сонымен бірге қолда
Толык тексеріс деп белгілі бір кезендегі шаруашылык жүргізуші
Іріктемелі тексеріс кезінде бакылау каржы-шаруашылык кызметінің әйтеуір бір
Экономикалык талдау — бұл объектінің шаруашылық-қаржы қызметіне баға
Экономикалық талдауды шаруашьшык органдардың өздері де, сонымен бірге
Тексерулер мен қарап шыгуды бақылау органдары шаруашылық жүргізуші
Қаржылық бақылаудың негізгі әдісі — тексеріс — кейінгі
әр тұрлі органдар жүргізеді. Тексеріс бұл органдардың жоспары
Тексеру объектісі бойынша құжаттык,, нақгылы, толық (жаппай), іріктемелі
Кужаттык тексерісті жүргізген кезде есептер, сметалар ғана емес,
Накгьшы тексеріс кұжаттарды ғана емес, сонымен бірге қолда
Толык тексеріс деп белгілі бір кезендегі шаруашылык жүргізуші
Іріктемелі тексеріс кезінде бакылау каржы-шаруашылык кызметінің әйтеуір бір
Такырылтьщ тексерістер бір үлгідегі бірнеше кәсіпорындарда, мекемелерде немесе
Тексерістердің тәсілдерг. материалдық құндылыктарды түгендеу, кассадағы нақтылық ақша
аттык және ыңғайласпа текс Әрбір тексеріс пен тексеру
Әзірлік жұмысының негізінде тексеріс немесе тексерудің бағдарламасы, оның
Тексеріс немесе тексеруді жүргізудің бүкіл процесі бірнеше кезендерден
Тексеріс немесе тексеруді жүргізудің нәтежиелігі көбінесе жасалынған актінің
Каржылық бақылауды ұйымдастыру.
Қаржылық бақылаудың тиімділігі көп жағдайда оны үтымды ұйымдастырумен,
Жалпымемлекетгік каржылык, бакылауды мемлекеттік билік пен баскарудың мына
Құқықтық мемлекет құрылысының түжырымдамасын негіздей отырып каржылык бақылауы
мемлекеттік бюджеттің шығыстарын шамдандыратын кез келген шараларды бекіткен
бюджеттегі шығыстарды кэбылданған зандардың мақсаттарына сәйкестігін тексеру кезіндегі;
бюджеттің жасалуына тексеріс кезіндегі мемлекеттік шығыстар болып табылады.
Қазақстан Республикасы Парламенті мыналарға бақылауды жүзеге асырады:
бюджет ресурстарының түсу көздеріне, оларды үкіметтің де, заңнамалық
мемлекеттік меншікті пайдаланудың, мемлекеттік кәсіпорындардың жүмыс тиімділігіне, мемлекеттік
арнаулы корлар кдражаттарының пайдалануына;
Парламенттің алдын ала бақылауының негізгі мақсаты осы нақгы
Ел басының жарлыктарының, каульшарының және өкімдерінің аткдрылуын бақылауды
Республикалық бюджеттің аткарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті Кдзакстан
Республикалык бюджеттің аткарылуына бақылау жасау жөніндегі есеп комитетінің
республикалық бюджеттің аткарылуы жөніндегі заңдар мен баска нормативтік
еншікті мемлекет иелігінен алуға жөне жекеш республикалык бюджеттің
мемлекеттік қаржылык бақылау объектілерінің республикалық бюджеттің түсімдері мен
республикалык бюджеттік бағдарламалардың орындалуына және мемлекеттің кажеттіліктерін каржьшандыруға
бюджеттік инвестицияларды бакылауды жүзеге асыру;
Кдзақстан Республикасының Парламентіне кдрауға республикалық бюджеттің орындалуы туралы
Қазакстан Республикасының Үкіметіне бақылау сферасында кең өкілеттіктер берілген.
Өздерінің өкілеттігіне карай бақылау функцияларын жергілікті жердегі аткдрушы
Қаржы министрлігі, оның Каржылык бакылау комитеті және аумакдық
Мемлекеттік бакылауды Қаржы министрлігінің заңи тұлға кұқығындағы Крзынашылық
Қаржы министрлігінің Салық комитеті, оның аумақтық органдары есептелген
Экономика мен қаржы қызметі сферасында каржы тәртібін сакгауға
Агенттік (қаржы полициясы) органдарьшың негізгі міндеттері мыналар болып
екілеттігі шегінде мемлекеттің экономикалық кдуіпсіздігін, кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің,
камтамасыз ету;
салықгарды төлеуден жалтарынуға байланысты қылмыстардың, экономика мен қаржы
аддын алу, оларды аныктау, жолын кесу, ашу және
экономика саласындағы сыбайлас жемқорлық пен қылмысқа қарсы күрес
Агенттік (каржы полициясы) органдарының карауына жатқызылған мәселелер бойынша
Агенттіктің (каржы полициясының) аумакдык және мамандырылған органдары тиісті
Экономикалык қауіпсіздікті камтамасыз ету мақсатында экономика және қаржы
Барлық деңгейлердің өкілдікті органдары (маслихаттар, депутаттардың жиналыстары) қаржылық
Қаржы органдары жүргізетін бақылау барлык нысанда жүзеге асырылады
Ведомстволык каржылык бакылауды республика министрліктері, ведомстволары, жергілікті органдардың
Ішкішаруашылыктык бақылауды шаруашьыык жүргізуші субъектілердің экономикалық службалары (бухгалтериялар,
Қоғамдык, каржылык бакылауды еріктілік және ақысыз негізде топтар,
Нарықка өту жағдайында қаржылық бақылаудың рөлі мен маңызы
Баскарудың әкімшілік нысанынан нарыктық нысанына ету кезеңіндегі қаржылық
Нарықтык. қатынастар жағдайында экономикалық тұтқалар мен ынталандырмаларға жақсы
Нарық жағдайында жалпы экономиканың, жеке шаруашылык жүргізуші субъектінің
Адамдардың саналы, мақсатты қызметі ретіндегі басқару эко-номикалық заңдардың
• Қаржылык. бақылау - қаржы жүйесінің
Қаржылық бақылау каржыны баскарудьщ функциялық элементтерінің бірі. Ол
Қаржылық бақылаудың болуы экономикалық категория ретіндегі қаржыға бақылау
Сөйтіп, бақылау функциясы каржыны бақылаудың құралы ретінде пайдалану
Бақылау функциясы бұл:
А) - қаржы жүйесінің барлык буындарының ресурстарын жасау,
Б) - каржының ішкі касиеті, ал каржыльщ бакылау
С) - бұл түрлі коғамдык үйымдардың бақылауы.
Д) - бұл объектінің шаруашылық-қаржы қызметіне баға беру.
2. Қаржы басқарудың неше аспектісі бар:
А) – 2 С) - 4
Б) – 3 Д) – 5
3. Қаржы басқарудың негізіне қанша қағидаттар