Мазмұны
бет
Кіріспе...............................3 - 5
1 Негізгі бөлім
1.1 ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ ҰСТАНЫМДАРЫ...........................6 - 8
1.1.1 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың психологиялық – педагогикалық
1.1.2 Электрондық оқулық түсінігі....................14 - 20
1.1.3 Электрондық оқулықтар, құрылымы.................21 - 26
1.1.4 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың тиімді-тиімсіз жақтары....27 -
1.2 ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДА КОМПЬЮТЕРДІ ҚОЛДАНУ...........29
1.2.1 Химия сабағында
(ДКМ) пайдалану..........................30 - 31
1.2.2 Химияны оқытуда интернетті тиімді пайдалану...........32 - 35
1.2.3 Ақпараттық технологияны
пәнге деген қызығушылығын, танымдық
естесақтау, ізденушілік кабілеттерін дамыту...............36
1.2.4 Компьютердің оқушы білімін тексерудегі ролі............40 - 41
2 Эксперименттік бөлім
2.1 Химия пәнінен ақпараттық технологияны қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері.............................42 - 43
2.2 Химия пәнінен дәстүрлі оқыту тәсілдерін қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері.............................44 - 45
2.3 Химиядан өткізілген дәстүрлі және дәстүрлі емес
сабақтардың саластыруына сараптама...................46 - 48
2.4 Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі
қолдану үлесіне талдау.......................49 -50
2.5 Компьютерлік технологияны қолданудың оқушылардың
танымдық-ізденушілік қабілеттерінің әсерін анықтау...........51 - 52
Қорытынды.............................53 - 54
Пайдаланылған әдебиеттер......................55 - 57
Қосымшалар
Кіріспе
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай
ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алып, Қазақстанның
Экономикасы күшті дамыған елдердің тәжірибесі білім беру
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
Оқу мен тәрбие саласындағы мұғалімдердің алдында тұрған аса
Қазіргі кезеңде мектеп мұғалімінің алдында тұрған маңызды ,
Қазіргі педагогика теориясы жаңашылдыққа бет бұрып, білім беру
Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісінде пайдалану- оқыту мақсатына
Қазіргі оқыту барысында қолданылып жүрген көптеген техологиялар жеке
Бүгін де неліктен білім технологиясы жайлы көп айтылуда?
Бұл жетістіктерге арнайы курс, тәжірбие алмасу және жалықпай
Зертеу объектісі: Семей қаласының № 37 мектеп-гимназиясы 9
Зерттеу мақсаты:
Оқушылардың ақпаратпен жұмыс жасау іскерлігін қалыптастыру арқылы коммуникативтік
Зерттеу міндеттері:
Болжамды іске асыру үшін төмендегідей міндеттер шығады:
– Ғылыми – педагогикалық әдебиеттерден жаңа ақпараттық технология
– Жаңа ақпараттық технологияны ұйымдастыру үшін материалдық техникалық
– Компьютерлік және саралап – деңгейлеп оқыту технологиясын
а) химия пәнінен электрондық оқулықты қолдану арқылы өткізілген
б) Химиядан өткізілген дәстүрлі және электронды оқулықты қолданып
в) Химиядан өткізілген дәстүрлі және электронды оқулықты
Ғылыми болжам:
– Егер Жаңа ақпараттық технологияны химия сабағында тиімді
– Жаңа ақпараттық технологияны қолданса әрбір оқушы
– Жаңа ақпараттық технологияны тиімсіз пайдаланғанда, қажетті
Зерттеу әдістері:
Бақылау алу, тестілеу, сауалнама алу, тәжірибе жасау, бағалау.
Эмпирикалық: Индукция, салыстыру, жіктеу тәсілдері.
Зерттеу іздену жолдарының кестесі: (Қосымша-А) көрсетілген
1 Негізгі бөлім
1.1 Жаңа ақпараттық технологияның дидактикалық ұстанымдары
Технология кез келген ғылымның (оның ішінде химия пәнінің
Білім беру жүйесінде де кезінде жаңа технология түрінде
Жаңа ақпараттық технологияға ғалымдар әр түрлі анықтама беріп
М.Жалдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек анықтамасын береді: Ол
Білім берудегі тез қарқынмен компьютерлендіру өзектілігі мына факторлармен
– Оқушыны
– Оқушылардың
– Оқушылардың
Компьютер жекелеген пәндерде оқыту құралы ретінде пайдалана отырып,
Қазіргі кезде танымдық қажетсіну ол- жаңа ақпаратты қажетсіну
Оқу әдістемелік құралдар жасау технологиялары дамып отырғанда оны
Қазіргі кезде оқу ақпаратының ең ауқымды кең тараған
Зерттелінген ғылыми-педагогикалық, техникалық әдебиеттерден «Компьютер» ұғымына төмендегідей анықтама
Технология терминінің түсіндірмесі әрқилы. Егер қазіргі кездегі баспасөз
а) Тұжырымдық негізі;
ә) Оқытудың мазмұндық бөлімі:
Оқытудың мақсаттары жалпы және тікелей;
Оқу материалының мазмұны;
Б) Іс әрекет (үрдістік) бөлімі технологиялық үрдіс:
Оқу үрдісін ұйымдастыру;
Оқушылардың оқу әрекетінің әдістері мен түрлері;
Мұғалімнің материалды меңгерту үрдісін басқарудағы іс әрекеті;
Оқу үрдісінің диагностикасы.[2,4,10]
Ал, технологияға қойылатын әдіснамалық талаптардың критерийлері мынандай болуы
Концептуалдық (тұжырымдамалығы) белгілі бір ғылыми концепцияға сүйену.
Жүйелілігі үрдістің логикасы (ой ізділігі) барлық бөлімінің өзара
Басқаруға икемділігі диагностика, жобалау, сатылы диагностика, коррекциялау мақсаты
Тиімділік конкуренция жағдайында жұмсалған күш, әрекеттердің тиімділігі, белгілі
Қайта жаңғырту басқа бір білім беру мекемелерінде басқабір
1.1.1.Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың психологиялық – педагогикалық мүмкіндіктері
Оқу үрдісін жандандыруды қамтамасыз ететін әдістің бірі –
Компьютерлік технология хабарды шексіз көлемде игеруге және аналитикалық
Компьютерлік технология танымдық белсенділікті арттыратын компьютерлік ойындар түріндегі
Қазіргі көздері – компакт дискілер мен қуатты процессорлар
Электрондық оқулықты қолдану оқушының жоғары белсенді дүниетанымын және
Компьютерлер оқушылардың бойында іс-әрекет рефлексиясын қалыптастыруға септігін тигізеді,
Арнайы бағдарламалар арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын туғызады.
Компьютерлік технология – адамның танымдық зерттеу қызметінің жан
Компьютерлік технологияның аталған мүмкіндіктері оны пайдаланудың педагогикалық мақсаттарын
Компьютер – оқу ісін жекелендіруге мүмкіндік бере отырып,
Адамның компьютердің көмегімен атқаратын оқу іс - әрекеттері
Оқытудағы компьютерлік бағдарламаның екі компоненттер тобын бөліп қарауға
Оқу материалдары, оған мәтін, суреттер, кестелер, репликалар, ережелер.
Арнайы алгоритмдер (бағдарламалы). Олар оқу материалын, олардың оқушыларға
а) оқушы мен компьютер байланысының ерекшеліктері: педагогикалық, ойынды,
ә) оқу әрекетін басқару ерекшеліктері: жауап кезінде
Компьютерлік бағдарлама оқушының әр әрекетіне “Жарайсың”, “Дұрыс”, “Өте
Жүйке жүйесінде қол мен көз қимылын бақылайтын арнайы
Қол мен көз қозғалысы қағаздағы мәтінді тез қамтуға
Кітап оқу табиғи жарықпен жүзеге асса, компьютер экраны
Компьютердің келеңсіз көрінісі де жоқ емес. Атап айтқанда,
Көздің демалуы үшін компьютерде экран өзгеріп отыратын бағдарламалар
Пәнді оқытудың сапасын жақсарту үшін қолдану берілген ерекшіліктерге
Бірнеше мәрте қайталау есебінен оқушылардың ойлау, сөйлеу және
Компьютер оқытылып жатқан пән мазмұнының әдістемесінің және көрнекілігінің
Бір компьютерлік бағдарламаның өзін әртүрлі аудиторияда, оқу орындарында
Бағдарламаны жасауға білікті мамандардың тартылатыны белгілі. Олай болса,
1.1.2 Электрондық оқулық түсінігі.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2006 жылдың 1 наурызында
Ал, электрондық оқулық жас буынның жаңа әдебиеті болып
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты - оқыту үрдісін
Білім берудің негізгі саласында «Электрондық оқулықтарды» пайдалану оқушылардың
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласындағы оқулықты пайдалану
Қазіргі уақытта электрондық оқулықтың қандай екендігі біртұтас
Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіндік береді.
Электрондық оқулықтың ең қажет элементі –аудиохабарлар. Мысалы, құстардың
Бір жағынан электрондық оқулықтың келеңсіз жақтары да бар.
Ең үлкен кемшілігі-фрагменттік бағдарлама. Ол материалды толық қамтуы
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының
оқу үрдісіне ақпараттық технологияларды іске асырудың жүйелі ғылыми-әдістемелік
оқушылардың тәжірибелік іс-әрекеттерінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың әдістемесін жасау;
мұғалімдердің ақпараттық технологияларды меңгеру және оқу үрдісінде пайдалану
оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық технологияларды
мектептің материалдық – техникалық базасын нығайту.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде, сонымен бірге
Бүгінгі таңда мектептің білім беру жүйесін ақпараттандыру
Сондықтан білім беруді жаңа сатыға көтеру үшін тек
оқу үрдісін дербестендіру. Мәселен, компьютер оқытуды нақты бір
нақты әрекетке негізделген кері байланысты қамтамасыз етеді. Мәселен,
материалды меңгеру жылдамдығын арттыруға болады.
Ғылыми педагогикалық-психологиялық әдебиеттерді және мектеп тәжірибесін оқып-үйрену мен
Бұл жүйенің негізін ақпараттық технологиялар құрайды. Енді оқытудың
Компьютерлік және ақпараттық сауаттылық. Компьютерлік сауаттылыққа электрондық
Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану оқышылардың өзіндік жұмыстарын ақпараттық
Электрондық оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын әдістемелік
Электрондық оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:
шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
дәстүрлі оқулықта көп ізденуді қажет ететін тиісті ақпаратты
гипермәтінді түсіндірмелерді бірнеше рет қарап шығу барысында уақытты
қысқа мәтіндермен қатар көрсетеді, әңгімелейді, жобалайды т.с.с. (мультимедиалы
әрбір студентке дербестік тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік беріп,
Белгілі бір білім бойынша білімді тексеруге мүмкіндік туады.
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген қызығушылығының
Қазіргі кездегі қоғамның ақпараттану жағдайына ақпараттық технологиялардың қарқынды
Классикалық педагогикада әдістемелік жүйенің бөліктері төмендегіше көрсетіледі:
Оқыту мақсаты;
Оқыту мазмұнының құрамы: ақпараттық теориялық бөлік, тәжірбиелік бөлік,
Оқыту құралдары;
Оқыту әдістері;
Оқыту түрлері;
Дәстүрлі әдістемелік оқу үрдісіндегі бөліктер бірдей және бір
Әдістемелік жүйенің бөліктерін электрондық оқытуға сәйкес толығырақ қарастырсақ,
Оқыту мақсаттары мен міндеттері білім беру, біліктілік пен
Оқыту мазмұнының құрамына әрдайым теория, білімді тәжірбиелік бекіту
Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Оқыту мақсаттары Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Білім беру Мәтіндік және мультимедиялық оқу материалдарының жинағы
Біліктілік пен дағдыны қалыптастыру Компьютерлік демонстрациялау бағдарламасы. Жаттықтырушы
Тәжірбие алмасу Электрондық кеңес.Интернет/Интернет Форум.
Интернет/Интернет конференция.
Алынған білім,, біліктілік пен дағдыны тексеру On-Line сабақтар.
Тестілеу. Тексеру тапсырмалары
Электрондық оқытудың әдістемелік оқыту моделінде оқыту құралдарының орын
Нақты бағдарламалық өнімді жасау мен қолдану технологиясы жеке-дара
1.1.3 Электрондық оқулықтар, құрылымы.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасының негізгі
Қазіргі кездегі көрнекі құралдың жаңа жанрларының бірі- мультимедиялық
Химиядан жасалатын зертханалық жұмыстарды да жаңа ақпараттық технология
Электрондық оқулықтың мазмүны оқушының интеллектілік ойлау қабі-летін дамытуға
Электрондық оқулықтар ара кашықтықтан оқыту формасына негізделіп жасақталады
Осы уақытқа дейін бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеуші, дидактикалық ойындар
Электрондық окулыктың құрылымы
Біз оқулықтың сыртқы құрылымын қарастыратын боламыз. Оқулықтың сапалылығы
1. Материалдың мәтін, сурет, график, кескін, кесте және
2. Материалдың кескін түрінде баяндалуы -
З.Өзіндік тексерудің (өзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі. Онда оқу
Материалдың мұндай түрде бейнеленуі оқушының есте сақтау қабілетінің
- сыртқы беті
- титульдық экран
- мазмұны
- аннотация
- оқу материалының толық баяндалуы (кескіндер, кестелер, графиктер,
- оқу материалының қысқаша мазмүны (кескін
- қосымша әдебиеттер (оның тізімін ғана
- өзіндік білімді тексеру жүйесі
- өзіндік бақылау жүйесі
- мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы
- авторлар тізімі
- терминдік сөздер
- оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық,
- оқулықпен жұмысты басқару жүйесі
Әрбір құрылымдық элементке жеке - жеке тоқталып, сипаттама
Сыртқы беті түрлі - түсті бояулармен боялып, эстетикалық
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғары білім мекемелері
Мазмұны. Ол оқулықтың негізгі қүрылымдық элементтерінің қатарына енеді.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынандай мәселелер қойылады: неден
Электрондық окулыққа койылатын талаптар:
1. Жан-жақтылығы.
2. Ізгіліктілік. Оңда кез келген орындаушы өзіне
3. Бейімділігі. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық
4. Модульдік. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлі оқулықтар
5. Экономикалык тиімділігі. Аталган оқулыққа сұраныс көп болуы
6. Тұтынушыға бағдарлау.
Электрондық оқулықты топтау
Ерекшелік деңгей
Дәстүрлік
Қағаз түріндегі оқулық
Материалдың бейнеленуі (өзінді
оқу мен өзіндік бақылау)
Тарату деңгейі
СD, DVD
Электрондық оқулық осы
дискеталар арқылы тара-
тылуы керек (жадының
көлемі)
Оқыту процесіндегі өзіндік бағалау деңгейі
Автоматтандырылған
Оқу материалдарының мазмұны
мен құрылымын кез келген уақыт-
та қолданушы өзін қолайлы жағ-
дайда өзгертуін.
цесіне өзгерістер.
Белгіленулер деңгейі
Терминдік
сөздер
глоссарий,
негізгі тү-
сініктердің териялдар
анықтама-
лары.
Электрондық оқулықты құрастырудың әдістемесі
Электрондық оқулықты құрастыру мына алгоритм бойынша жүзеге асырылады:
1. Оқу пәнінің мазмүндық көлемін бағалау.
2. Оқу элементтерін үйренушінің
3. Оқу материалын өзіндік білім алу деңгейіңе бөлу.
4. Оқу материалының мазмұнының негізгі элементтері (тарау, тақырып,
5. Электрондық сөздік-анықтаманы (глоссарий) дайындау.
6. Әрбір тақырыптар бойынша динамикалық және статистикалық компьютерлік
7. Тест материалдарын дайындау
8. Көрнекі материалдарды электрондық түрде дайындау.
9. Өзіндік және практикалық сабақтарды жүргізетін материалдарды дайындау.
10. Электрондық баспаны дайындау жүмыстарын мультимедиялық лабораториялардың мамандары
Электрондык, окулықтың кұрамы:
- аннотация;
- пән туралы қысқаша ақпарат;
- жұмыс бағдарламалары;
- электрондық оқулықпен және оның бөліктерімен жұмыс жасау
- ұсынылатын білім беру бағдарламалары;
- теориялық материалдар (лекция конспектілері);
- теориялық материалдарға негізделген оқу құралы;
- практикалық жұмыстарды орындауға негізделген әдістемелік құрал;
- практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының
- бақылау тапсырмалары;
- лабораториялық жұмыстардың әдістемелік нұсқалары;
- білімді бағалау критерийлерін айқындайтын тапсырмалар;
- бақылау тестілерінің жинағы;
- телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлері мен
- глоссарий;
әдебиеттер тізімі және Интернеттің.ақпараттық ресурстарына сілтемелер; озат мүғалімдердің
Электрондық оқулықты оқушыларға пайдалануға бергенде олар тез меңгере
1.1.4 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың тиімді-тиімсіз
жақтары
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімді және тимісіз жақтарына
Кесте-1 Ақпараттык технологияның тиімді-тиімсіз жақтары.
Тиімді жақтары
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін төмендегідей ұсыныс
Студенттердің болашақ педагогикалық қызметтеріне қажетті болатын білімділігі мен
Компьютерлік технологияларды тиімді пайдалану нәтижесінде компьютермен жұмыс істей
1.2 Химияны оқытуда компьютерді қолдану
Дербес компьютерді химия сабағында пайдалану – химияны оқыту
Химия сабағында компьютерлік оқытудың ерекшеліктерін анықтау үшін, біріншіден,
Оның құраушы элементтері мұғалім, оқушы, дидактикалық материалдар
ағынымен байланысқан.
сурет-1
Осы құрылымда алғашқы маңызды аспект рөлін мұғалім мен
Химияны оқытуда компьютерді қолдану бағыттар
сурет-2
1.2.1 Химия сабағында динамикалық компьютерлік модельдерді (ДКМ) пайдалану.
Сабақты тиімді ұйымдастырудың ұтымды жолдарының бірі –
Мұғалім динамикалық компьютерлік модельдерді пайдаланған кезде білу керек
сурет-3
60 жылдары қарқынды дамыған бағдарланған оқыту әдісі автоматтанған
Мақсатта сонымен қатар, жоғары компьютерлік біліктілігін, пәнаралық байланыс
1.2.2 Химияны оқытуда интернетті тиімді пайдалану.
Химия және химиялық білім саласындағы мәліметтер мөлшері, кез-келген
Интернет желісінде ғалымдарға, ұстаздарға, студенттерге, орта мектеп ұжымына
Әр сайттың мазмұнын толығымен баяндау мүмкін емес, өйткені,
Химиялық сайттар
Халықаралық сайттарда (электронды беттерде) химия пәні мүғалімі оқушылармен
Ең сенімді интернет-ресурстар ірі ұйымдарға қарасты. “СhemNet” желілік
Сайтта www.som.flio.ru айдарына сілтеме бар. Бұл айдардың
Пайдалы химиялык мәліметті www.chtmport.ru сайтынан табуға
www.chemistry.r2..ru Оқушыларға арналған, мұнда кез-келген мәліметті
www.center.fio.ru «Интернет-Білім» — бұл портал мұғалімдерге пайдалы.
www.formula44.narod.ru «Қосылыстар жайлы мәліметтер» — мектептің
www.chemistry.narod.ru. «Химия әлемі» — сайтгың мақсаты — химияның
www.chem.msu.su/rus/elibrary/ . «Химия пәні бойынша электрондык кітапхана» -
www.hemi.nsu. ru. «Химия негіздері» — электрондық оқулық.
www.chemistry.ssu.samara.ru. «Органикалық химия» - орта мектепке арналған электрондық
www.schoolchemistry.by.ru. «Мектеп химиясы» — порталда өте көп танымдық
Интернетте химиктердің көпшілігі пиротехникаға байланысты жұмыстар жасайды. Желіде
Ең қызығы, мектеп оқушылары мен студенттердің көпшілігі өз
Қазіргі таңда компьютер - өміріміздің қайталанбас атрибуты, онда
Химиялық білімді интернет желісінде игерудің тиімділігі — оқушыны
1.2.3 Ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқушылардың пәнге деген
Жаңа үшінші мыңжылдықта алдыңғы қатарлы өркениетті елдермен қатар
Бұл міндеттердің шешілуі оқу үрдісінде оқушылардың танымдық ізденімпаздығының
Қоғам сұранысына сай, жоғары сынып оқушыларының жеке тұлғасын
Химия сабақтарында оқушылардың іс-әрекетін дамыту, шығармашылықпен жұмыс істеу
Жалпы орта білім беру мектептерінде реформа жүргізудің маңызды
Химия сабақтарында компьютер химиялық білімді жетілдіруге арналған педагогикалық
Химия экспериментальды-теориялық оқу пәні ретінде тәжірибеге негізделеді және
Орта мектеп мұғалімдері ішінара қарама-қайшы проблемаға кездеседі: біріншіден
Бұл жағдайда жоғары сапалы оқулықтар мен толық комплексті
Химия пәні сабақтарында әртүрлі оқу программаларын қолдануға болады.
Мен жүйелік бағдарламаны қолдандым. Ол жүйелі түрде кездескен
Дәстүрлі технологиямен оқытуда мұғалімнің әрбір оқушымен кері қайтара
Оқуды программалаудың идеяларын түрлендіруде блоктык және модульдік оқыту
Информациялық.
Тесттік-информациялық.
Коррекциялық-информациялық (қате жауап берілген жағдайда қосымша оқыту ұсынылады)
Проблеммалық (алынған білім негізінде тапсырмалар орындау)
Тексеру мен коррекция блогы.
Модульдік оқытуда өздік оқытуды іске асыратын, жұмыс қарқыны
Методикалық көзқарас тұрғысында, әртүрлі себептер (улы заттар, жарылыс
Компьютер арқылы модельдерді қосу және өзгерту, оларды көлемі,
Компьютерді пайдаланудың жақсы аспектілері мен қоса мектепте қолдануда
Жүйелі түрде пайдалану үшін химияның барлық оқулық курстарын
Компьютер жүйесінің істен шығу қауіпін толық жою мүмкін
Химия пәнінің мұғалімдерінің компьютерлік білімдерінің төмендігі.
Мұғалім әр тақырыпқа байланысты ақпараттық технологиядан химимя ғылымында
Компьютердің жеке тұлғаны дамытудағы сабақта орынды қолданудың бірқатар
Келесі 4 - суреттен компьютердің жеке тұлғаны дамытуға
Компьютердің жеке тұлғаны дамытуға ықпалы
сурет-4
Сонымен, компьютерді пайдалана отырып, оқушының жеке тұлғасын, рухани
1.2.4 Компьютердің оқушы білімін тексерудегі ролі
Компьютер үрдісін басқарудың икемділігін қамтамасыз ете отырып, оқушылардың
Компьютер барлық жауаптарды тексетуге мүмкіндік береді, ал көпшілік
Компьютер оқушыда өз іс - әрекетінің рефлексиясын қалыптастыруға
Мұғалімдердің оқыту барысында сабақ түсіндіру, бақылау алу, тапсырманың
Компьютермен өткізілген әрбір сабақтан соң оқушы тест, бақылау
Компьютерді қолдану барысында ұстаздың әр оқушымен жеке жұмыс
2 Эксперименттік бөлім
2.1 Химия пәнінен ақпараттық-технологияны қолдану арқылы өткізілген сабақтардағы
25.02.-22.03.2009 жыл аралығында Семей қаласының № 37 мектеп-гимназиясында
1) «Спирттер мен фенолдар» тақырыбын электрондық оқулық қолдану
2) «Альдегидтер мен кетондар» тақырыбын электрондық оқулықтың көмегімен
3) «Карбон қышқылдары» тақырыбын электрондық оқулықтың көмегімен оқыту.
4) «Күрделі эфирлер. Майлар» тақырыбын электрондық оқулықтың көмегімен
5) «Көмірсулар» тақырыбын электрондық оқулықтың көмегімен оқыту. (Қосымша-Е)
Ақпараттық-технологияны яғни электронды оқулықты қолдану арқылы 9 «Г»
2 - кесте. 9 «Г» сынып оқушыларының Электрондық
№ Сабақтың тақырыбы. Оқушы саны Абсолюттік көрсеткіш Білім
1 Спирттер мен фенолдар. 30 100% 86,6%
2 Альдегидтер мен кетондар. 30 100% 90%
3 Карбон қышқылдары. 30 100% 93,3%
4 Күрделі эфирлер. Майлар. 30 100% 90%
5 Көмірсулар. 30 100% 89,9%
∑89,96%
Осы көрсеткіштерді қорытындылай келе, электрондық оқулықты химия пәнінде
9 Г сыныбында электронды оқулықты қолдану арқылы өткізілген
5 – сурет. 9 «Г» сыныбында электрондық оқулықты
Бұдан біз электронды оқулықты қолдану арқылы өткізілген сабақта
2.2 Химия пәнінен дәстүрлі оқыту тәсілдерін қолдану арқылы
25.02.-22.03.2009 оқу жылында Семей қаласының № 37 мектеп-гимназиясында
1) «Спирттер мен фенолдар.» тақырыбын оқытуда дәстүрлі оқыту
2) «Альдегидтер мен кетондар.» тақырыбын дәстүрлі оқыту әдістемесін
3) «Карбон қышқылдары, Күрделі эфирлер, Майлар.» тақырыбын дәріс
4) «Күрделі эфирлер. Майлар» тақырыбын дәстүрлі оқыту әдістемесін
5) «Көмірсулар» тақырыбын дәстүрлі оқыту әдістемесін қолдану арқылы
Химия пәнінен дәстүрлі оқыту тәсілдерін қолдану арқылы 9
3 - кесте. 9 «А» сынып оқушыларының Дәстүрлі
№ Сабақтың тақырыбы. Оқушы саны Абсолюттік көрсеткіш Білім
1 Спирттер мен фенолдар. 26 100% 77,2%
2 Альдегидтер мен кетондар. 26 100% 73%
3 Карбон қышқылдары. 26 100% 77%
4 Күрделі эфирлер, Майлар. 26 100% 74%
5 Көмірсулар. 26 100% 76,9%
∑ 75,62%
Химия пәні бойынша 9 «А» сыныбының білім сапасының
6 – сурет. 9 «А» сыныбында өткізілген дәстүрлі
9 А сыныбында дәстүрлі сабақ жүргізу нәтижесінде бұл
2.3 Химиядан өткізілген дәстүрлі және дәстүрлі емес сабақтардың
Дәстүрлі оқыту жүйесінің жетіспейтін жағы-барлық оқушылардың оқу үрдісіне
Сонымен қатар дәстүрлі оқытудың негізгі кемшілігі-оқу іс-әректінің маңызды
Ал ақпараттық-технологияны қолданғанда компьютер оқу үрдісін басқарудың икемділігін
Компьютермен жұмыс жасай отырып, оқушы кез келген тапсырманы
Дәстүрлі және электронды оқулықты қолдану арқылы өткізілген сабақтардағы
7 - сурет. Дәстүрлі және электронды оқулықты қолдану
Компьютер оқу материалын беру мүмкіндігін едәуір кеңейтеді. Түсті,
Семей қаласының № 37 мектеп-гимназиясының 9 «Г» және
І және ІІ тоқсан қорытындыларын сынып журналы бойынша
8 – сурет. Дәстүрлі және электронды оқулықты қолданып
9 «Г» және 9 «А» сыныптарында оқу жылының
2.4 Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі қолдану үлесіне
Оқыту үрдісін компьютер көмегімен басқару диапазоны өте кең:
Өзіміздің іс-тәжірибемізде жаңа тақырыпты түсіндіру барысында ақпараттық технологияны
Компьютерлік слайдтар арқылы түрлі иллюстрациялар, олардың басты негізгі
Сонымен, өзіндік іс-тәжірибеме, зерттелген материалдарыма сүйене отырып,
Компьютерді химия сабағында пайдалану
9 – сурет. Компьютердің химия сабағында пайдаланудың жолдары.
Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі қолдану үлесін 10-суреттен
Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі қолдану үлесі
10 – сурет. Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі
Жаңа тақырыпты түсіндіруде 50% қолдандық. Сонымен қатар, оқушылардың
2.5 Компьютерлік технологияны қолданудың оқушылардың танымдық-ізденушілік қабілеттерінің әсерін
Практикалық зерттеулердің нәтижесінде оқушылардың зерттеу қызметінің даму әдістемесінің
Жалпы ақпараттық технология арқылы химия пәнін оқыту арнайы
─ ойлау қабілетін дамыту;
─ дайын бағдарламаларды қолдана білу шеберлігін арттыру;
─ оқушылардың компьютерлік сауаттылығын ашу.
Өз іс-тәжірибемізде сабақ үрдісінде мынандай айғақтарға сүйендім:
1. Оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге үйрету.
2. Оқушылардың ақпараттық сауаттылығын арттыру.
3. Оқушының шығармашылық қабілетін дамыту.
4. Компьютер арқылы, оқушының жеке тұлғасын дамыту.
Сонымен қатар, сабақты түрлендіріп, қызықты өткізуге көмектесетін, оқушылардың
Ғалымдар пікірін, өзіндік іс-тәжірибені жалпылай келе компьютерлендірудің оқушылардың
Компьютерлендірудің оқушылардың танымдық-ізденушілік қабілетінің әсері
11 – сурет. Компьютерлендірудің оқушылардың танымдық-ізденушілік қабілеттерінің әсерінің
11 - суреттен оқу арқылы ақпараттың 10% ,
Олай болса, компьютерді жеке тұлғаны дамытудың тамаша құралына
Қорытынды
Компьютердің оқушылардың өзіндік дамып жетілуіне ықпал ететін құрал
Ендеше компьютерлік бағдарлама тек қана оқытуға ғана емес,оқушылардың
Мен, Семей қаласындағы №37 мектеп – гимназиясының 9
Қазіргі уақытта қоғамды ақпараттандыру мемлекеттік саясаттың негізгі элементтерінің
Әрине, менің ойымша, ең алдымен ұстаз «Компьютер» атты
Бұл ХХІ ғасырда бүкіл мұғалімдер мен оқушылар үшін
Егемен еліміздің болашағы жас ұрпақтын қолында десек, неге
Пайдаланылған әдебиеттер:
А.А.Гин.Приемы педагогической технологи: Свободы выбора. Открытость. Деятельность. Обратная
А.Н.Нағашыбаева. Химия сабағында ақпараттық технологияны қолдану./ Химия мектепте.
Бөрібаев Б. «Жаңа ақпараттық технологиялар». 1999 ж., Алматы
Б.Т. Тұрсынғалиева.Оқу үрдісінде компьютерлік технологияны қолдану ерекшеліктері./ Қазақстан
Васильева И.А., Осипова Е.М., Петрова Н.Н. Психологические аспекты
Государственная программа Презедента Республики Казахстан. Программа информатизации системы
Д.Ю.Добротин, А.А.Журин «Интернет в обучении химии»./Химия в школе.
Д.Н. Шардарбекова. Білім берудің жаңа технологиялары. / Қазақстан
Д.Т.Бекболова. Компьютерлік бағдарламалар-сабақта / Қазақстан мектебі 2006ж.- №
Ж.Кобдикова «Оқу процесін технологияландыру». 1992ж., Алматы.
Ж.С.Беккаримова. Электрондық оқулық және оның құрылымы / Информатика
Ж.Қ.Қараев. Активизация познавательной деятельности учащихся в условиях применения
Зорина Л.Я. Отражение науки в содержании образование /Теоретические
З.Т.Өмірбаева. Возможности использования информационно-коммуникативных технологии на уроках химии./Химия
К.М.Атыгаева. “Microsoft Word” және “Power Point” бағдарламаларымен жұмыс./
К.Н.Сажекенова, Б.Қ.Әділов.Мамандық пәндерді оқытуда компьютерлік-ақпараттық технологияларды қолдану әдіснамасы./Вестник
К.А.Жексенбина.Электрондық оқулықтардың алатын орны/Сынып жетекшісі.- 2006ж. № 3.
М.Ю.Афанасьева.Концепция компьютерной технологии обучения./ НИИ проблем высшей школы.
М.Ж.Жұрынов.Электрондық оқытудың әдістемелік аспектілері /Қазақстан мектебі -2004ж-
Мұсточпова А.С. Оқу процесінде оқушылардың белсенділігін арттыру. -Ақтөбе,
М.С.Раимбекова.Компьютер- оқытудың жаңа ақпараттық технологиясы./ Химия мектепте
С.М.Кеңесбаев, А.Г.Қазмағамбетов, Г.И.Салғараева. Болашақ мұғалімдерді дайындаудағы жаңа ақпараттық
С.М.Кеңесбаев, Г.И.Салғараева. Білімді ақпараттандыру барысында болашақ педагогті дайындау.
С.Ж.Пірәлиев, Б.М.Бутин, Е.Д.Абиров, А.А.Садықова. «Компьютерлік технологияларды пайдаланып химияны
Сергеева Т.А.Новые информационные технологии и содержание обучения.
Столарова.Л.М. Обучение с помощью машин. Пер.с анг./ Столарова.М.
Применение ЭВМ в учебном процессе / Под.ред А.И.Берга.Высшая
Человек и вычислительная техника. / Под. Ред О.К.Тихомирова.М.,
Чернобельская Г.М. Методика обучения химии: В 5ч. МГПИ
Ю.С.Шафрин. Основы компьютерной технологий. Справ.шк./Ю.С.Шафрин М.,Актэя 1997. стр.
ҚОСЫМША
Қосымша-А
Зерттеу іздену жолдарының кестесі:
Өзекті мәселе
Қосымша -Б
Сабақтың тақырыбы: § 53 Спирттер мен фенолдар.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес.
Сабақтың мақсаты: Спирттер мен фенолдарды қарастыру.
Білімділік мақсаты: 1) Спирттердің құрамын, физикалық және химиялық
2) Спирттер мен фенолдар туралы білімдерін тереңдету.
Дамытушылық мақсаты:
а) Логикалық ойлау, салыстыру, талдау, жинақтау қабілеттерін қалыптастыру.
ә) Диалектикалық - материалисттік дүниетанымының себептері мен салдарын
Тәрбиелік мақсаты: Сабақ арқылы оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін
Көрнекілігі: Компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта.
Сабақтың барысы.
I.Ұйымдастырушылық кезең.
Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Спирттер мен фенолдар»
1) Үй тапсырмасын қайталау.
2) Жаңа тақырыпты түсіндіру.
А) Спирттер мен фенолдар туралы жалпы мағлұмат беру.
Б) Спирттердің құрылымы.
В) Номенклатурасын қарастыру.
Г) Алынуын қарастыру.
Д) Физикалық қасиеттері.
Е) Химиялық қасиеттерін түсіндіру, реакция теңдеулері.
Ж) Қолданылуы.
З) Спирртердің адам өміріне зияндылығы.
Сабақ барысы:
Өткен тақырыпқа тапсырма
Метан →хлорметан → этан → этил хлорид →
Спирттер деп құрамындағы бір немесе бірнеше сутегі атомдары
Бір атомды спирттердің жалпы формуласы - R
Екі атомды спирттер (гликольдер) – молекуласында екі гидроксил
|
OH OH
Молекуласындағы үш гидроксил тобы бар, үш атомды спирт
CH2 – OH
|
CH – OH
|
CH2 – OH глицерин
Спирттер гидроксил тобының қай көміртегі атомымен байланысқанына орай
екіншілік спирттер CH3 – CH2 -CH – CH3
|
үшіншілік спирттер OH
OH
|
CH3 – C –CH3 болып бөлінеді
|
CH3
Сондай ақ спирттер қаныққан және қанықпаған спирттер болып
Спирттерді жүйелік номерклатура бойынша атау үшін сәйкес
Мысалы: С2Н5ОН.
Этил спиртінің молекулалық формуласы.
4
CH3 – CH2 -CH2 – CH2-OH
Бутанол-1
|
OH
Бутанол-2
Спирттердің изомериясы олардың көміртегі тізбегінің құрылысы
Алынуы:
1) Алкилгалогенидтердің гидролизі:
CH3 – CH2 –CI+HOH→ CH3 –CH2-OH+HCI
2) Алкендердің гидротациясы:
H2SO4/SiO2
CH2 = CH2 +HOH
3)Қанттарды ашыту арқылы:
C6H16O6→2C2H5OH+2CO2↑
Физикалық қасиеттері:
Этил спирті өзіне тән иісі бар ащы дәмді,
Химиялық қасиеттері:
Спирттердің химиялық қасиеттерін оның құрамындағы гидроксил тобы
1. Алкоголяттардың түзілуі. Спирттер сілтілік металдармен әрекеттесіп,
2CH3 – CH2 –OH+2Na→2CH3– CH2-ONa+H2
2. Күрделі эфирлердің түзілуі
Минералдық немесе органикалық қышқылдармен әрекеттесіп, спирттер күрделі эфирлер
O
//
C2H5 – OH+CH3 –C
\
OH
Этанол сірке қышқылы
3. Жай эфирдің түзілуі.
Спирттер сусыздандыратын (H2SO4) заттармен әрекеттесіп, жай эфирлер түзеді.
H2SO4
CH3 – OH+CH3 –OH →
Диметилэфирі
4. Тотығу реакциясы.
Спирттерді тотықтырғыштар: KMnO4, K2Cr2O7 аздап қыздырғанда тотығады. Нәтижесінде
[O]
CH3 – CH2 -OH
\
H
Сірке альдегиді
[O]
CH3 – CH –CH3
|
OH
Этил спиртінің қолданылуы.
Этанол көп мөлшерде синтетикалық каучук, лак алуға қолданылады.
Спирттердің адам өміріне зияндылығы.
Спирттер. Жеміс шырыны ашығанда түзілетін шарап спиртін адамдар
Метил спирті немесе метанол СН3ОН. Өзіне тән иісі
Этил спирті немесе этанол С2Н5ОН ағзаға зиянды әсер
Бекіту сұрақтары
Спирттердің жалпы формуласы
Спирттердің қандай алу жолдары бар?
Көп атомды спирттердің өкілдері
Спирттер қайда қолданылады?
Үйге: §53, 54. 128 бет №12, 9
Спирттер және фенодар тақырыбы бойынша электронды оқулықпен
Презентация 1. Спирттер, фенодар анықтамасы.
Сұрақтар.
1. Спирттерге, фенолдарға қандай функционалдық топ тән? (-ОН
2. Функционалдық топтар қандай топтармен байланысқан? (алкил радикалдары,
Анықтамасы.
Спирттер деп, бір немесе бірнеше гидроксил тобы көмірсутегі
Сұрақ.
1. Фенол мен спирттерде гидроксил тобы көмірсутек радикалымен
Анықтамасы.
Фенол деп ОН – тобы тікелей бензол сақинасымен
Презентация 2. Спирттер, фенолдар жіктелуі.
Сұрақ:
Көрсетілген қосылыстарды жіктеу негізі бойынша ажырат.
Презентация 3. Спирттердің алынуы.
Сұрақ:
CH3CI + HOH ( ?
CH3 – CH = CH2 + HOH (
Презентация 4. Спирттердің химиялық қасиеттері.
Түсіндірме: алкоголяттардың атауы радикал атауына «аты» жалғауын қосу
Сұрақ:
1. Төмендегі реакцияда қандай алкоголят түзіледі және қалай
CH3OH + Na ( CH3ONa + ?
2. Төмендегі реакцияда қандай эфир түзіледі?
CH3OH + CHCOOH ( ?
Қосымша - В
Сабақтың тақырыбы: § 53 Альдегидтер және кетондар.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес.
Сабақтың мақсаты: Альдегидтер мен кетондарды қарастыру.
Білімділік мақсаты: 1) Альдегидтер құрамын, физикалық және химиялық
2) Альдегидтер мен кетондар туралы білімдерін тереңдету.
Дамытушылық мақсаты:
а) Логикалық ойлау, салыстыру, талдау, жинақтау қабілеттерін қалыптастыру.
ә) Диалектикалық - материалисттік дүниетанымының себептері мен салдарын
Тәрбиелік мақсаты: Сабақ арқылы оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін
Көрнекілігі: Компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта.
Сабақтың барысы.
I.Ұйымдастырушылық кезең.
Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Альдегидтер мен кетондар»
1) Үй тапсырмасын қайталау.
2) Жаңа тақырыпты түсіндіру.
А) Альдегидтер мен кетондар туралы жалпы мағлұмат беру.
Б) Карбонил және кетотоптың құрылымы.
В) Номенклатурасын қарастыру.
Г) Алынуын қарастыру.
Д) Физикалық қасиеттері.
Е) Химиялық қасиеттерін түсіндіру, реакция теңдеулері.
Ж) Қолданылуы.
Жаңа сабақты түсіндіру.
Альдегидтер және кетондар.
О
//
Көмірсутек радикалдарымен байланысқан карбонил
\
Н
тобы бар органикалық заттарды альдегидтер деп атайды. Альдегидтерде
О
//
радикалымен байланысады. Жалпы формуласы R – C
\
H
Ал, кетондарда карбонил тобы екі көмірсутек радикалымен
||
O
Бұл карбонил тобындағы қос байланыстың біреуі σ –
δ -
//
R – C
\
H
Cондықтан химиялық реакция кезінде карбонил тобы жоғарға белсенділік
Альдегидтер мен кетондар қаныққан, қанықпаған, ашық және тұйық
Қаныққан альдегидтер мен кетондар
Альдегидтерді жүйелік номенклатура бойынша атау үшін қаныққан
O
// СН3
H – C
\
Н
O
//
CH3 – C
\
Н
O
//
CH3-CH2 – C
\
H
Альдегидтердің изомериясы көміртегі атомдарының тізбегінің құрылысына байланысты, ал
Алынуы:
спирттерді сутексіздендіру: О
2000Cu
CH3 – CH2OH →
- H2
H
2) ацетиленнің гидротациясы
Hq2+
HC =CH +HOH → [CH2=CHOH]
\
H
Кучеров реакциясы винил спирті
Химиялық қасиеттері.
Альдегидтер мен кетондар көптеген химиялық реакцияға белсенді
δ -
//
R – C
\
H
Cондықтан химиялық реакция кезінде карбоноил тобы жоғарға белсенділік
Қосылу реакциялары.
А) Альдегидтер мен кетондар никель катализаторы қатысында сутегіні
O
//
CH3 – C +H2
\
H
Этаналь
Ni
CH3 – C – CH3+H2
| |
O
Бутанон-2
Ә) Альдегидтер аммиакпен әрекеттеседі, кетондар әрекеттеспейді
O
//
CH3 – C +NH3
\
H
Б) Көгерткіш қышқылды (HCN) қосып алу
O
//
CH3 – C +
\
H
В) Альдегидтер спиртті қосып алып, жартылай ацетальдар түзеді
O
//
CH3 – C +CH3OH
\
Н
Егер, реакцияны хлорлы сутек қатысында қыздыру арқылы жүргізсе,
O
//
CH3 – C +2CH3OH
\
H
ацеталь
Кетондар спирттермен қиынырақ әрекеттеседі
2.Тотығу реакциясы
Альдегидтер жеңіл тотығып, қышқылдар түзеді, ал кетондар қиын
O
//
CH3 – C +Aq2O
\
H
3) Бекіту сұрақтары:
Альдегидтердің функцинолдық тобының аталуы?
Альдегидтерге сапалық реакциясына қандай реактив қолданылады?
Кучеров реакциясы нәтижесінде қандай зат түзіледі?
Үйге тапсырма: § 55. 184 бет №6(А)
185 бет №1(В)
№1. Берілген сірке альдегидің күміс оксидімен тотықсыздандыру
№2. 0,55 г сірке альдегидін 0,49 г
Қосымша-Г
Сабақтың тақырыбы: § 59 Карбон қышқылдары.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мақсаты: 1) Карбон қышқылдары туралы оқушылардың білімдерін
2) Карбон қышқылдарының физикалық және химиялық
қасиеттерін меңгерту.
Дамытушылық мақсаты:
а) Логикалық ойлау, салыстыру, талдау, жинақтау қабілеттерін қалыптастыру.
ә) Химияға деген қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты: Сабақты түсіндіре отырып оқушыларды жауапкершілікке және
Көрнекілігі: Компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру.
Электрондық оқулық арқылы жаңа материалды оқыту.
Сынып оқушыларының барлығымен жұмыс жасау.
Электрондық оқулықтағы тест тапсырмаларын орындау.
Бекіту сұрақтары.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы.
I. Жаңа сабақты түсіндіру.
А) Карбон қышқылдары туралы мағлұмат беру.
Б) Карбон қышқылдарының алынуы.
В) Карбон қышқылдарының физикалық қасиеттерін қарастыру.
Г) Карбон қышқылдарының химиялық қасиеттерін қарастыру, реакция теңдер\улері.
Д) Қолданылуы.
Сабақ барысы:
Молекуласында көміртек радикалымен байланысқан бір немесе бірнеше карбоксил
O
//
тобы C (-СООН)бар органикалық қосылыстарды
\
ОH
Жалпы формуласы – CnH2nO2. Карбон қышқылдары қаныққан, қанықпаған
Құрамындағы карбоксил тобының санына байланысты бір негізді, екі
Бір негізді карбон қышқылдарының молекуласында бір карбоксил тобы
Екі негізді карбон қышқылдарының молекуласында екі карбоксил тобы
Қаныққан бірнегізді, карбон қышқылдарын жүйелік номенклатура бойынша
Мысалы, Н-СООН –метан қышқылы
СН3 – СООН – этан қышқылы
Қаныққан бір негізді карбон қышқылдарының изомериясы
Алынуы:
Спирттерді тотықтыру арқылы:
T0,Cu
//
1) CH3OH
метанол метаналь
Н
О
//
2) H – C
\
Н
Физикалық қасиеттері.
НСООН – құмырсқа қышқылы. Құмырсқалардың бездерінен бөлінетін күйдіргіш
CH3 СОOH – сірке қышқылы. Сірке қышқылы -
Сірке қышқылының 6 – 9 % -дық судағы
Химиялық қасиеттері.
Карбон қышқылдарының қышқылдық қасиеті корбоксил тобына байланысты.
O
//
R – C
\
ОH
Тұз түзу. Карбон қышқылдары металдармен, сілтілермен, карбонаттармен
2R – COOH +Mq → (RCOO)2Mq+H2↑
R – COOH+NaOH →RCOONa+H2O
2R – COOH +Na2CO3 →2RCOONa + CO2↑+H2O
Мысалы, 2CH3COOH +Mq → (CH3 COO)2Mq+H2↑
Күрделі эфир түзу. Карбон қышқылдары спирттермен әрекеттесіп, күрделі
O
//
CH3COOH +CH3OH → CH3 – C
Сірке қышқылының метил эфирі
Қолданылуы:
Сірке қышқылының қолданылуы. Сірке қышқылы бояулар алуға, дәрі-дәрмектер
Сөзжұмбақ
Бір негізді карбон қышқылдары гомологтық қатарының екінші мүшесі.
Құмырсқа қышқылы күміс оксидімен әрекеттесіп, қандай органикалық зат
Формальдегидтің судағы 40% ерітіндісі?
Карбон қышқыладыры қандац реакцияға түседі?
Бір негізді қанықпаған карбон қышқылы.
Ацетальдегидті ашқан орыс ғалымы
Кабон қышқыладры суда ерігенде қандай үрдіс жүреді?
Этериыикация реакциясының нәтижесінде не түзіледі?
Ацетальдегидтерді алуда ең иімді де қолайлы шикізат.
Бекіту сұрақтары:
Карбон қышқылына тән функционалдық топ
Сірке қышқылының формуласы
Карбон қышқылы қандай қосылыстармен әрекеттеседі?
Этерификация реакциясы дегеніміз не?
Сабындану реакциясы қандай қосылыстар арасында жүреді
Үйге: §56. 193 бет №8(А)
№1(В)
Есеп
0,75 г сірке қышылы 100 г суда ерітілді.
Қосымша-Д
Сабақтың тақырыбы: § 60 Күрделі эфирлер. Майлар.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мақсаты: 1) Күрделі эфирлер мен Майлар
2) Күрделі эфирлер мен Майлардың, физикалық және химиялық
Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік мақсаты: Сабақ арқылы оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін
Көрнекілігі: Компьютер, электрондық оқулық.
Сабақтың барысы.
I.Ұйымдастырушылық кезең.
Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Күрделі эфирлер мен Майлар»
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
А) Күрделі эфирлер мен Майлар туралы мағлұмат беру.
Б) Физикалық қасиеттері.
В) Химиялық қасиеттері.
Г) Қолданылуы.
Сабақ барысы:
Күрделі эфирлер деп – қышқыл молекуласының карбоксил тобындағы
Күрделі эфирлер қышқылдар мен спирттер өзара әрекеттесіп,
O
//
CH3C +CH3 –
\
OH
Сірке қышқылы
Бір реакцияны этерификация реакция деп атайды. Күрделі эфирдің
Күрделі эфир иондарға ыдырамайтын қосылыстар.
Олар гидролиздену, тотықсыздану реакцияларына қатысады. Күрделі эфирлер қатарына,
Майлар дегеніміз үш глицериттердің күрделі қоспалары. Үш глицеридтер
Майлардың құрылысын былай көрсетуге болады.
O
//
CH2 – OH
O
|
CH – OH + HO
O
|
CH2 – OH
Глицерин
Табиғи майлардың құрамында үнемі глицерин және әр түрлі
Физикалық қасиеттері.
Май – биологиялық отын, жан – жануарлар үшін
Май – басты энергия көзі болуымен қатар, көптеген
Майлардың физикалық қасиеттері олардың құрамындағы қышқылдарға байланысты. Егер
Химиялық қасиеттері.
Майларды гидролиздеу.
Майларды сумен автоклавта қыздырса, олар глицерин мен карбон
O
//
CH2 – O – C - C17H35
O
|
CH – O – C - C17H35
|
//
CH2 – O – C - C17H35
Қолданылуы.
Майлар гидрлеу реакциясына түседі, гидрленген май сабын алу
Дүние жүзінже жылына ондаған миллион тонна май өндіріледі.
Көптеген күрделі эфирлер хош иісті болады. Гүлдердің, жеміс-жидектердің
Күрделі эфирлер майдың негізгі құрам бөліктері болып табылады.
Май тағамның құрамдас бөлігі. Май – маңызды биологиялық
Бекіту сұрақтары:
Күрделі эфирлер табиғатта қайда кездеседі?
Күрделі эфирлердің қоданылуы жөнінде не білесіңдер?
Майлар табиғатта қайда кездеседі?
Майды қалай сақтаған дұрыс?
Үйге тапсырма: Карбон қышқылы мен спирт әрекеттесіп күрделі
Қосымша-Е
Сабақтың тақырыбы: § 63 Көмірсулар.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мақсаты: 1) Көмірсулардың құрамын, физикалық және химиялық
2) Көмірсулардың жіктелуін қарастыру.
Дамытушылық мақсаты:
а) Оқушылардың жеке тұлғалық қасиеттерін дамыту.
ә) Диалектикалық - материалисттік дүниетанымының себептері мен салдарын
Тәрбиелік мақсаты: Сабақ арқылы оқушылардың оқу материалын эмоционалды
Көрнекілігі: Компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта.
Сабақтың барысы.
I.Ұйымдастырушылық кезең.
Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Көмірсулар».
1) Жаңа тақырыпты түсіндіру.
А) Көмірсулар туралы мағлұмат беру.
Б) Көмірсулардың жіктелуін қарастыру.
В) Көмірсулардың өкілдеріне тоқталу.
Г) Химиялық қасиеттерін қарастыру.
Сабақ барысы:
Көмірсулар табиғатта өте кең таралған және адам өмірінде
Ақуыздың биосинтезіне және тұқым қуалау қасиеттерінің берілуіне қажетті
Фотосинтез процесі деп қарапайым заттардан (H2O және CO2)
Фотосинтез сызба нұсқасы:
6CO2+6H2O→C6H12O6+6O2
Реакция нәтижесінде түзілген глюкоза өсімдік организімінде түзілетін басқа
Барлық өсімдіктер әлемінде жүріп жатқан фотосинтез процесінің үлкен
Кейбір көмірсуларды химиялық жолмен өндеу арқылы маталар т.б
Көмірсулардың жалпы формуласы CmH2nOn
Көмірсулардың жіктелуі.
Көмірсулар негізінен үш топқа бөлінеді: моносахаридтер, дисахаридтер, полисахаридтер.
І. Моносахаридтер деп молекуласында бір корбонил (альдегид
H
\ //
C
|
(CHOH)n
|
CH2OH
Альдоздар
n= 1-8
Молекуласында көміртегі атомының санына байланысты былай бөлінеді.
3 көміртегі атомы болса – триоза
4 көміртегі атомы болса – тетроза
5 көміртегі атомы болса – пентоза
6 көміртегі атомы болса – гекcоза
Бұлардың ішінде ең көп тарағандары пентозалар мен гекcозалар.
Циклді формаға ауысатын моносахарид ерітінділері қасиетке ие: олардың
Химиялық қасиеттері. Моносахаридтердің химиялық қасиеттері оның құрамындағы гидроксо
спирттер сияқты моносахаридтер сілтілермен әрекеттесіп, алкоголяттар немесе
O
//
C
| H
H – C – OH
|
HO – C – H +Cu(OH)2 →
|
H – C – OH
|
H – C – OH
|
CH2OH
глюкоза
Тотықтыру реакциясы.
Барлық гексоза – альдозалар, жеңіл тотығады. Олар альдегид
Мысалы,
O
//
C
| \ H
(CHOH)4+2
|
CH2OH
альдоза
фелинг сұйығы
Бұл реакция альдоздар мен кетондар анықтауға қолданылатын сапалық
Қосып алу реакциясы
Гексоза – альдозалар қосып алу реакциясына бейімді. Олар
O
//
C
\
│ H
(CHOH)4+H2 →(CHOH)4
|
CH2OH
Альдоза
Моносахаридтерді тотықсыздандыруға сутек, натрий боргидриді және катализатор (полладий,
4.Орын басу реакциялары.
Моносахаридтерді фенилгидразинмен қыздырғанда, суда қиын еритін - озазондар
II. Дисахаридтер деп гидролиздегенде екі молекула моносахаридтерге ыдырайтын
Сахароза+Н2О → Д –глюкоза + Д- фруктоза
Лактоза + Н2О → Д- глюкоза +Д-галактоза
Мальтоза + Н2О → Д- глюкоза +Д –
Сахароза табиғатта өсімдіктерге өте жиі кездеседі. Ол
C12H22O11+H2O→ C6H12O6+C6H12O6
Сахароза ақ түсті, дәмі тәтті, суда жақсы еритін
CH2OH
H O
Н
HO ОН
H
Сахарозада бос жартылай ацетальды гидроксил топтары болмағандықтан, тотықсыздандырғыш
Сахарозаның химиялық қасиеттері оның құрамындағы функционалдық топтарға байланысты.
Лактоза (сүт қанты). Тек сүтте ғана кездесіп дисахарид
Структуралық формуласы:
CH2OH
HО
Н
H OH
Н
H OH
Лактозаның малекуласындағы альдегид тобын тотықтырып, лактобион қышқылын алуға
III. Полисахаридтер деп гидролизденгенде n – молекула моносахаридтерге
Полисахаридтердің маңызды өкілдеріне крахмал, гликоген, клетчатка жатады. Жалпы
1. Крахмал (С6Н10О5)n – табиғатта ең көп тараған
Крахмал гидродиздегенде аралық заттар, ерімтал крахмал детектриндерге. Содан
(С6Н10О5)n+ n H2O →детектриндер → H2O→C12H22O11+H2O→2C6H12O6
крахмал
Организмде крахмал ас қорытатын жолдарда ферменттердің әсерінен гидролизденіп
Бекіту сұрақтары:
Моносахаридтерді атаныздар
Сахароза гидролиздегенде қандай заттарға ыдырайды?
Полисахаридтерді атаныз
Үйге тапсырма: §58, 59, 60, 61. 207 бет
1
3
Мұғалім
Дидактикалық материал
Компьютер
Оқушы
әртүрлі құбылыстарды модельдеу, табиғат құбылыстарын және ықпалды оқып
лабораториялық эксперименттер жасау және эксперименттік деректі өңдеу;
информациялық іздеу жұмыстарын ұйымдастыру;
есептер жасау
Химиялық экспериментті демонстрациялай білуі
Дисплей экранда оның нәтижелерін шығара білуі
Бақылануші эксперимент моделін көрсете білуі
Экспермент кезінде параметрлерді өзгерту мүмкіндіктерін білуі
Сабақта оқылатын құбылыстармен заңдылықтарды қолдануды нақты көрсете білуі
Мәтіндік редакторды қолдану
Электрондық почтаны пайдаланып хат алысу
Шығармашылық қабілеттерін арттыруға
Өз бетімен іс-әрекет жасауға, есте сақтауға
Дүние танымын кеңейтуге
Білім мен дағдыны жаңа жағдайға ауыстыруға
Тың мәселелерді болжай білуге
Компьютерлік технология
Саралап деңгейлеп оқыту
Сабақтан тыс жұмыстар
Сабақта
Практикалық сабақ
1) Зертханалық сабақ
2) Есептер шығару
Жаңа сабақ
Білімді тексеру сабағы
Тақырып пен тарауды аяқтау кезіндегі жинақтау сабағы
«Зерде» ғылыми қоғамы
Интеллектуалдық ойындар. «Миллионды кім алады?», «ХХІ ғ көшбасшысы»
БҰТ-ге дайындық.
Олимпиадаға дайындық.
Шығармашылық белсенділігі
Шығармашылық
Танымдық
Ойлау қабілетінің артуына
Жоспарлы әрекет етуге
Тез есте сақтауға
Компьютердің жеке тұлғаны дамытуға ықпалын
Материалды компьютер арқылы презентациялау
Танымдық қызығушылықты арттыруға
Мәліметтер қорымен және әдебиеттермен жұмыс істеу
Интернет желісінен мәліметтер алу
Компакт диск, қосымша мәліметтермен жұмыс
Мәтіндерді графиктік сызбаларға түсіру
Химия сабағында компьютерді жеке тұлғаны дамыту мақсатында қолдану
1
Оқыту мақсаты
Оқыту формасы:
автономдық,
Қашықтан оқыту
Оқыту мазмұны:
Теория,білімді тәжірбиелік бекіту, білімді тексеру
Оқыту әдістері:
топтық әдіс,
жеке-дара оқыту әдісі
Оқыту мақсаты:
бағдарламалық өнімдер