Жоспар
Кіріспе 3
1 ЗИЯРАТ ЕТУ ТУРИЗМІНЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА 7
1.1 Зиярат ету туризмінің түрлері мен ерекшеліктері 7
1.2 Зиярат ету туризмінің экскурсиялық-танымдық бағыттары 10
2 ИСЛАМНЫҢ ДІНИ ТУРИЗМІ 15
2.1 Ислам дінінің қалыптасуы және негізгі ілімдері 15
2.2 Мекке, Мәдина –Ислам дінінің басты орталықтары 24
2.3 Түркістанда -Қожа Ахмет, Маңғыстауда –Пір Бекет 32
Қорытынды 37
Пайдаланылған әдебиеттер 40
Қосымша 1 41
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Дін – адамзат қоғамындағы аса күрделі
зиярат ету туризмі;
діни туризмнің экскурсиялық-танымдық бағыттары.
Зиярат ету туризмі рухани-зиярат ету туризмімен ерекшеленеді. Зиярат
түрлі ауру-сырқаудан рухани және физикалық тұрғыда айығу;
жақын адамдары үшін дұға ету;
мадақтау;
діни қызметтерді орындау;
Құдайға шүкіршілік айту;
күнәлар үшін кешіріп сұрап, құлшылық ету;
сопылық діни наным-сенімге бет бұру;
өмірідң мәнін табу.
Орта ғасырларда қажылық сапарлардың таралуы кеңейе түсті. Бүгінгідей
Елімізде қажылыққа сапар шегушілер жылдан-жылға көбейіп келеді. Ал
Жер бетіндегі мұсылмандардың саны шамамен 800 миллионды құрайды.
Ислам діні Арабиядағы Хиджаз өлкесінің
Ислам діні Қазақстанда қалай дамып жатыр деген сұраққа
Мақсаты: Діни туризмде зияраттаушы мұсылман айқын сөйлеп, зиярат
Міндеттері: Ислам діні – дүние жүзілік
Зерттеу обьектісі: Тәуелсіздік алған жылдардан бастап бүгінге дейін
Зерттелу деңгейі: Курстық жұмысқа мына дерек көздері негіз
1 ЗИЯРАТ ЕТУ ТУРИЗМІНЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1 Зиярат ету туризмінің түрлері мен ерекшеліктері
Діни мақсатта саяхат жасаушы туристер деп -өз тұрғын
зиярат ету туризмі;
діни туризмнің экскурсиялық-танымдық бағыттары.
Зиярат ету туризмі рухани-зиярат ету туризмімен ерекшеленеді. Зиярат
түрлі ауру-сырқаудан рухани және физикалық тұрғыда айығу;
жақын адамдары үшін дұға ету;
мадақтау;
діни қызметтерді орындау;
Құдайға шүкіршілік айту;
күнәлар үшін кешіріп сұрап, құлшылық ету;
сопылық діни наным-сенімге бет бұру;
өмірідң мәнін табу.
Зиярат ету адамның ақиқатқа белгілі бір қарым-қатынасын бағамдайды.
Зайырлы (дүниеяуй) және саяси зиярат етулерде бар екендігі
Зиярат ету туризмінің түрлері мен ерекшеліктері.
Әр түрлі классификациялық белгілеріне байланысты ғылымда зиярат етудің
қатысушылардың санына немесе отбасылық құрамына байланысты –жеке, отбасылық,
уақыты бойынша –ұзақ және қысқамерзімді зиярат ету;
маусым бойынша –жыл бойғы зиярат және діни мерекелермен
нысан бойынша зиярат ету –конфессионалдық діни ғимараттарға бару
орналасқан жері бойынша зиярат ету –ішкі (мемлекеттік шекара
міндеттілік нысандары бойынша –ерікті және міндетті қажылық турлар
Зиярат етушілер сапалылық, қызмет көрсетілу, орналасу, тамақтану сияқты
православиелік ТМД республикалары: Ресей, Украина, Белоруссия, Молдавия;
шет елдік Еуропа басыңқы католиктік және протенстанизм;
Солтүстік Америка басыңқы христиандық;
Латын Америкасы христиан діні шоғырланған және дәстүрлі наным-сенімнің
Солтүстік Африка ислам дінінің басыңқы бөлігі;
Шығыс және Батыс Африка бөлігі негізгі ислам және
Батыс Азия бкөп бөлігі ислам діні;
Оңтүстік Азия индуизм, буддизм, джайнизм және исламның тараған
Зиярат ету адамның ақиқатқа белгілі бір қарым-қатынасын бағамдайды.
1.2 Зиярат ету туризмінің экскурсиялық-танымдық бағыттары
Зиярат ету туризмінің экскурсиялық-танымдық бағыттары діни орталықтарға барып,
Діни туризмнің индустриясы барлық туристік индустрияның бір бөлігі
орналасу кәсіпорындары –арнайы орналасу орындарының жиынтығы (қонақ үй,
тамақтану кәсіпорындары –арнайы қоғамдық тамақтану кәсіпорындарының жиынтығы;
транспорттық кәсіпорындары;
діни нысандардың көрсетілімі
• табыну ғимараттары (мешіттер, қасиетті орындар)
• табиғи табыну нысандары (қасиетті бұлақтар, өзен-көлдер, тоғандар)
• шағын формадағы табыну нысандары
Діни туризмнің индустриясында табыну орталықтары және діни орталықтар
Халал индустрияның күн өткен сайын елде қанат жайып
Индустрия саласы бойынша тұтынушыларға бизнестік ақпарат беретін провайдер
Кезінде Жібек жолы кесіп өткен қазақ жерінің
Діни құрылым. Қай дін болмасын өзінің діни сана-сезімнің
Дін ұйымдар -өте күрделі құрылым. Олар ел ішінде
Мешіт тек қана намаз оқитын жер емес, мұсылмандарды
2 ИСЛАМНЫҢ ДІНИ ТУРИЗМІ
2.1 Ислам дінінің қалыптасуы және негізгі ілімдері
Діни туризмде зияраттаушы мұсылман айқын сөйлеп, зиярат жасайды.
Мамандардың пікірінше, шет жұрттан келетіндерді айтпағанда, Қазақстанның өз
Ислам дінінің қалыптасуы және негізгі ілімдері.
Басқа да барлық дүниежүзілік діндер сияқты Ислам дінінің
Ислам дінін уағыздаудың алғашқы жолдары сәтсіздікке ұшырауына бұл
Кейіннен ислам діні Үндістан, Африка елдерінің бірсыпыра жерлеріне
Қазақстанда Волга бойындағы халықтар арасында бұл дін бейбіт
Ислам діні – дүние жүзілік діндердің
Ислам дінін уағыздаудың алғашқы жолдары сәтсіздікке ұшырауына бұл
632 жылы Мұхаммед өлгеннен кейін мұсылман қауымын Абу-Бекр
Кейіннен ислам діні Үндістан, Африка елдерінің бірсыпыра жерлеріне
Қазақстанда Волга бойындағы халықтар арасында бұл дін бейбіт
Сұраққа байланысты түсіндіруді қажет ететін ұғымдар:
Ислам – ілім (учение) бағыну, бас ию, нану
Мұсылман алланың нағыз – құлы, алланың нағыз құлы
Хиджра – жаңаша мұсылман жыл санауының басы
Алла – күреншит руының жеке құдайы
Күреншит – Мұхаммедтің шыққан руының аты
Политеизм – көп құдайлы дін
Монотеизм – бір құдайлы дін.
Ислам дінінің әдет-ғұрпы, мейрамдары, догмалары, негізгі бағыттары.
Ислам діні - әдет-ғұрыпқа, мейрамдарға толы. Ислам дінінің
1. Міндетті түрде орындауға тиісті шаралар: бұған бес
2. Ерікті түрде орындалатын шаралар жатады. Олар уәжіп,
Бес парыз деген не? Иман-нану, сену деген сөз,
Ораза (сауым) ұстау исламнан бұрынғы діндерде де болған.
Ал ислам діні оразаға жаңаша
Қажы (поломничество) мұсылмандар үшін бірінші парыз. Әрбір мұсылман
Ораза мейрамы ораза біткеннен соң Рамаза айынан кейінгі
Шиизм (арабтың ши,-партия, топ деген сөз) ислам дінінің
Сауд Арабия корольдігі. Елдің атауы саудтықтар әулетінен шыққан.
Климаты ыстық, құрғақ, оңтүстігінде –тропикалық, солтүстігінде –субтропикалық болып
Қасиетті жерге зиярат етуге жасалған маршруттар:
Алматы-Абу-Даби-Джида-Абу-Даби-Алматы
Алматы-Стамбул-Джидда-Стамбул-Алматы
Алматы-Шарджа-Джидда-Шарджа-Алматы
Алматы-Каир-Джидда-Каир-Алматы бағыты бойынша авиабилеттерді сатады. Қажылыққа барып-келу қаражаты
2.2 Мекке, Мәдина –Ислам дінінің басты орталықтары
Қажылық сапар — қасиетті парыз. Қажылық - Ислам
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы республиканың туристік фирмалары ішінен
Исламдағы бес парыздың бірі – қажылық әр жылдың
Қажылық кімдерге парыз? Мал-мүлік арқылы әрі денемен жасалатын
1. Мұсылман болу
2. Ақыл-есі дұрыс болу
3. Балиғат жасына жету
4. Бостандықта болу
5. Негізгі өзінің және қамқорындағы адамдардың қажеттіліктерін өтей
6. Қажылық жолына жұмсайтынақшасының болуы
7. Қажылық уақытының келуі
Бұл шарттар кімнің бойынан табылса соған қажылық парыз
Қажылықты өтеудің парыз болуының шарттары
Жоғарыда аталған шарттардан басқа қажылық міндетін орындауға байланысты
1. Адамның зағиптік, мешелдік сияқты қажылық ғибадатын орындауға
2. Түрмеге түсу сияқты қажылыққа кедергінің болмауы
3. Жол қауіпсіздігінің болуы
4. Қажылыққа барушы әйелдің қасында күйеуінің немесе үйлене
5. Күйеуінен ажырасқан немесе күйеуі қайтыс болған әйелдің
Қажылықтың дұрыс болуының шарттары
1. Мұсылман болу
2. Ақыл-есі дұрыс болу
3. Ихрамға кіру
4. Қажылықты қажылық уақытында жасау
5. (Арафатта тұру (уақфа) және саъи сияқты қажылық
Қажылықтың уақыты. Қажылықтың бір жылдың ішінде өзінің белгілі
Қажылықтың парыздары
Қажылықта үш парыз бар. Оның біріншісі шарт, қалған
1. Ихрам кию
2. Тауаф (зиярат тауафы немесе басқаша атаумен ифада
3. Уақфа (Арафатта тұру)
Қажылықтың уәжіптері
1. Саъи. Сафа мен Мәруа деп аталатын екі
2. Муздалифада тұру (уақфа). Айт күні күн батқаннан
3. Минада шайтанға тас лақтыру.
4. Шашты тақырлап алу немесе қысқарту. Минада тас
5. Қоштасу тауафы. Сырттан келіп миқаттардың бірінен кірген
Ихрамның уәжіптері. Ихрамда екі уәжіп бар.
1. Миқаттан ихраммен өту.
2. Ихрамда тыйым салынған нәрселерден сақтану.
Ихрам киген адамға тыйым салынған істер
Ихрам киген адамға төмендегі нәрселерді істеуге болмайды:
1. Ер адамдардың тігісі бар киім киюі харам.
2. Сақал мен шаштың бір талын немесе денеден
3. Тырнақ алу
4. Иіс су себіну
5. Шаш пен сақалды қынамен немесе басқа бояумен
6. Бас пен бетті жабу (әйелдер бетін ашып,
7. Қолғап, шұлық және тобығы жабық аяқ киім
8. Жыныстық қатынас жасау
9. Шахуатты оятатын іс-әрекеттер
10. Басқалармен ұрысу, айқайласу
11. Құрлықты мекендейтін жан-жануарларды аулауға рұқсат жоқ (Балық
Ихрамда тыйым салынбаған іс-әрекеттер
1. Иіссіз сабынмен жуыну
2. Қолшатыр қолдану
3. Ихрам киімін жуу және ауыстыру
4. Сынған тырнақты жұлу
5. Щеткамен тіс жуу, көзге сүрме жағу
6. Денедегі жараны дәкемен орау
7. Қан алдыру, тіс жұлдыру және денеге дәрі
8. Тапанша алып жүру, қол сағат және жүзік
9. Белдік тағу, иыққа дорба асыну
10. Пальто немесе костюмді жеңіне қол сұқпай желбегей
11. Қауіпті жыртқыштар мен улы жәндіктерді өлтіру
Қажылықта тыйым салынған істерге барудың жазасы:
1. Ірі қара малды құрбанға шалуды қажет ететін
Бұл құрбандық мына екі істің бірі қателікпен орындалғанда
а) Қажы Арафатта тұрғаннан кейін ихрамнан шықпай жатып
ә) Ер адам жүніп (ғұсыл уәжіп болған) күйінде,
2. Екі уақ мал құрбан ету. Қыран қажылығын
3. Бір уақ мал құрбан етуді керек ететін
а) Тігісі бар киім кию, бас киім кию
ә) Жыныстық қатынас немесе оған жол ашатын іс-әрекеттерді
б) Қажылықтың уәжіптерінің бірін орындамау.
Бәдәл қажылық. Басқа біреудің орнына қажылық міндетін өтеуді
1. Тек қана денемен атқарылатын құлшылық. Бұған иман,
2. Тек қана дүниемен атқарылатын құлшылық. Бұған зекет,
3. Денемен әрі дүниемен жасалатын құлшылық. Бұған қажылық
Қажылықтың орындалуы. Қажылық төменде көрсетілгендей орындалады.
1. Ихрамға кіру. Дүниенің түкпір-түкпірінен келген қажылар харам
Ирак, Иран сияқты шығыс елдері, соның ішінде Орта
2. Меккеге кіріп, Хаарам мешітінің Бәну Шәйба деп
3. Тауаф. Тауаф үш түрлі: қудум, зиярат және
4. Саъи. Қудум және зиярат тауафынан кейін Сафа
5. Тек қажылыққа ғана ниет еткен адам сағидан
6. Арафатта болу.
Мекке - Сауд Арабияның негізгі қалаларынан. Хижаз ауданының
Медине - Хижаздың батысында орналасқан қала. Исламдағы Меккеден
1. Қара тас бұрышы. Қара тас орналасқандықтан осы
2. Ирак бұрышы. Ирак жақ бетте болғандықтан осы
3. Шам бұрышы. Шам жақ бетте болғандықтан және
4. Иемен бұрышы. Иемен жақ бетте болғандықтан осындай
Мұсылмандардың басым бөлігі Батыс, Оңтүстік, Оңтүстік-Шығыс Азия, Солтүстік
2.3 Түркістанда -Қожа Ахмет, Маңғыстауда –Пір Бекет
Өткен дәуірлерде құрылыс саласында қол жеткен табыстардың көпшілігін
1. Қазақ хандарының зираттары (Есім. Абылай
2. Орта ғасырлық "Шығыс
3. Жер асты мешіті. Қылует халық
4. Осында отырып бүкіл мұсылман әлеміне белгілі
5. Шілдехана, Белгісіз мавзолей, Гауһар
Қазірігі кезде бұл ашып құрылыс бізден 700-800жыл бұрын
Қазандық: Қазандық құрылымы жашпан Орта Азия мен Қазақстанда
Қазандық Орта Азия мен Қазақстандағы кірпіштен өрген күмбездердің
Шатыр тұрғызу техникасы мен түрлері:
1. Арқалы желкендерне орнатылған, кең қанатты күмбез.
2. Қанатты желкендерге орнатылған, кең қанатты күмбсз
3. Тік көтерілген кең, қанатты күмбез жарық сәулелі
4. Көтермелі арқаларға орнатылған кең қанатты күмбез (Асхана,
Бір орталыққа жинақталған комплекс бөлмелері, бір-бірімен көптеген дәліздермен,
"Халуат" - жер асты мешіті. Халуат жер асты
Олар:
1. "Шариғат" жол исламның міндеттелген заң мен нұсқаулар
2. «Тариқат» (жол, сапар)-шыңдықты
3. «Мағрифат» (тану, білу) - Құдайды
4. «Хакиқат» (нағыз, шынайы)
Ердің соңы-Есет, Пірдің соңы –Бекет! Бекет атаның 260
Қорытынды
Курстық жұмысты қорытындылай келе, жалпы дінге, оның ішінде
Пайдаланылған әдебиеттер
А. В. Бабкин "Специальные виды туризма учебное пособие"
Биржаков М. Б. Введение в туризм. - М.:
http://www.islamdini.ru
" География туризма ": учебник/кол.авторов; под ред. А.Ю.Александровой.
И.Г.Филиппина, В.Л.Погодина, Е.А.Лукьянов "География туризма" –учебник/ Изд.дом "Бизнес-пресса",
http://abditravel.kz
Ибраһим бин Мухаммад әл-Халәби "Мултақал-әбхур"
Проф. Доктор Хамди Дөндүрен "Делиллерийле Ислам Илмихали"
http://kausar-sayahat.kz
http://turgtk.narod.ru/Koja.htm
http://visitkazakhstan.kz
Қосымша 1
Хиджра жыл және григориан календары бойынша Шет елден
1410/ 1990
827236 1426 адам қасиетті жердегі үңгіртауда (туннель) қаза
1414/ 1994
995661 270 зиярат етуші кептеліс, тығыздалу кезінде
1417/ 1997
1168591 343 адам қаза тапты және 1500 адам
1418/ 1998
1 178 186 120 адам кептеліс, тығыздалу кезінде
1421/ 2001
Шамамен 1,3 млн. 35 адам кептеліс, тығыздалу кезінде
1423/ 2003
Ауытқымалы 1,3 тен 1,5 млн/ға дейін 14 зиярат
1424/ 2004
251 адам кептеліс, тығыздалу кезінде
1426/ 2006
345 адам тас қойғылату салт жорасында тапталып қалған
1427/ 2007
400 адам қаза болып, 300 зияраттаушы зиян шекті
[http://islamrf.org]
4