Жоспар
Кіріспе....................... 4
1 Кәсіпорынмен жалпы танысу.................
1.1 «Газспецстрой» ЖШС даму тарихы................
6
6
1.2 Кәсіпорындағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру.......... 12
1.3 Кәсіпорынның банкілердегі арнаулы шоттарында жасалатын операцияларының есебі..................
18
2 «Газспецстрой» ЖШС ағымдағы активтер және ақша қаражаттары аудиті........................
2.1 Ағымдағы активтер және ақша қаражаттары аудитін жоспарлау және
28
28
2.2 Кәсіпорын кірістерін ішкі бақылау жағдайын бағалау.......... 32
3 «Газспецстрой» ЖШС касса операцияларын талдау................
3.1 Ақша қаражаттарының құрамын талдау.........
36
36
3.2 Ақша қаражаттарының қозғалысын талдау................ 37
3.3 Кәсіпорынның төлеу қабілеттілігін және өтімділігін талдау............ 41
3.4 Айналым қаражаттарының айналымдылығын талдау.......... 43
Қорытынды...........................
45
Әдебиеттер тізімі.............................
47
Кіріспе
Кәсіпорынның бірқалыпты және табысты жұмыс істеу үшін ақшалай есеп
Ақшалай есеп айырысу қолма-қол және қолма-қолсыз төлемдер немесе нақты
Ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебі ақша айналысын дұрыс ұйымдастыруда, қаржы
Кәсіпорынның ақша қаражаттары қолма-қол ақша түрінде кассада және
қабілеттілігі, персоналға еңбек ақыны уақытылы төлеу, заказ берушілермен есептесу,
Касса операциялары, ақша қаражаттарының бухгалтердік есебі келесі негізгі
- ақша қаражаттары, есептесу және несиелік операцияларды құжаттаудыңдұрыстылығын және
- төлемдердің барлық түрлері бойынша есеп айырысудың уақытылы орындалуын,
- ақша қаражаттарының сақтығын, кәсіпорын қажеттіліктерін ақша қаражаттарымен
- бос ақша қаражаттарын қосымша табыс әкелу құралы ретінде
Ақша қаражаттарын талдаудың негізгі міндеттері
кәсіпорын кассасындағы қолма-қол ақша және бағалы қағаздардың сақтығын оперативті
ақша қаражаттарын тек мақсатты бағыты бойынша пайдалануын бақылау;
бюджетпен, персоналмен және банктермен дұрыс және уақытылы есептесуін бақылау;
жеткізушілер және мердігерлермен жасалған келісім-шарттарда бекітілген есеп айырысу формаларын
кәсіпорынның абсолютті өтімділік жағдайын талдау және т.б.
Ақша қаражаттарын талдау және ақша ағымдарын басқару бас бухгалтер
Таңдап алынған дипломдық жұмыстың өзектілігі нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорын
1 Кәсіпорынмен жалпы танысу
1.1 «Газспецстрой» ЖШС даму тарихы
ҚР аймағында әрекет етіп тұрған барлық субьектілерге (ҚР
«Газспецстрой-А» жауапкершілігі шектеулі серіктестік 2004 жылы 14 сәуірде құрылды.
Газ және су құбырларын техникалық және пайдалану қызметтерін көрсету;
Газбен қамтамасыз ету жүйелерін жобалау және орналастыру;
«Сжиженный газ» АҚ жұмыс істейтін, ыдыстардың диагностикасын жасау;
Сумен қамтамасыз ету жүйелерін тұрғызу;
Газ жүйелерінің құрылысын жүргізу;
Насос және желдеткіш жабдықтарын орналастыру.
Қоғамның Жарғы қоры 919000 теңге. «Газспецстрой-А» ЖШС бухгалтерлік есебі
Қазақстан Республикасы Президентінің Заң күші бар «Бухгалтерлік есеп туралы»
бухгалтерлік есептің стандарттарымен (БЕС);
БЕС-ке арналған әдістемелік ұсынымдарымен.
Кәсіпорын басшысы есеп жұмысының дұрыс жүргізілуін, барлық бөлімшелер мен
Бухгалтерияда атқарылатын жұмыстар немесе кәсіпорынның бухгалтерлік аппараты өндірістік бөлімшелер
Еліміздегі үрдіс пен нарықтық қатынастар жүйесі жылдан-жылға дамып келеді.
Кәсіпорындарды құру және олардың құрылымдық бөлімшелердің негізіне өндірістік процестер
Кәсіпорын құрылымы өндірістік және ұйымдық болып бөлінеді. Өндірістік бұл
Кәсіпорын құрылымын толық сипаттау үшін түрлі көрсеткіштер қолданылады. Олардың
- оның құрамына кіретін бөлімшелердің жалпы тізімі;
- бөлімшелер қызметкерлерінің саны;
- жабдықтардың қуаты;
-өндірістік қорлардың құны;
-өнім шығару көлемі;
- мамандандыру және механикаландыру;
- күрделі қаржының құрылымы.
Кәсіпорынның құрылым көрсеткіштерін дұрыс таңдау өндірістің «осал жерлерін» ашуға
Кәсіпорынның өндірістік құрылымы оның бөлімшелері, кооперациялары арасындағы еңбек бөлінісін
Заңды тұлға болып табылатын кәсіпорын мекеме филиалдардың, өкілдіктердің, бөлімдердің
Шаруашылық субьектілері тоқсандық және жылдық қаржылық есептемені құрылтай құжаттарына
Кәсіпорын құрылымы және оның бөлімшелері кәсіпорынның еркімен анықталады. Басқарудың
- түрлі бөлімшелерде бір сұрақтын шешімі қайта-қайта болмау керек;
- басқару бөлімшелердің міндетіне басқарудың барлық функциялары кіруі қажет;
- берілген бөлімшелерде басқа бөлімшелерді қызықтыратын сұрақтар шешілмеуі тиіс.
Себебі, әр бөлімше өз сұрақтарын өздері шешсе, тиімдірек.
Басқару құрылымы басқару қызметі мазмұнына және масштабы динамикасына сәйкес
Әрбір жеке бөлімшелер арасында вертикальды және горизонтальды байланыстар болуы
Вертикальды байланыс – бұл жетекші және бағыныштылар арасындағы байланыс,
Горизонтальды байланыс – бұл кооперацияның тең құқылы элементтері арасындағы
Басқару құрылымы негізінде белгілі жүйе қалыптасқан. Кәсіпорынға өндірісті басқарудың
Функционалды бөлімшелер дайындаған шешім жетекшілер арқылы қаралады, талқыланады және
Әртүрлі сұрақтардың көптігі жетекшілер жұмысын қиындатады. Белгіленген сұрақтар бойынша
Кәсіпорындағы жалпы жетекшілікті директор жүргізеді. Ол кәсіпорынның барлық жұмысын
Директор кәсіпорынға жетекшілік ете отырып, кәсіпорынның өндірістік-шаруашылықтық қызметінің
Шешімдер мен іс әрекеттердің алдында экономикалық талдау орын алған.
Қаржы-шаруашылық қызметін талдау үшін кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерінің және олардың
Экономикалық көрсеткіштерді талдаудың мақсаты біршама ақпаратталған көрсеткіштердің жеткілікті санын
Еңбек төлеміне кететін қаржы шығындарын талдаудың әрбір кәсіпорында айтарлықтай
Өнеркәсіптік кәсіпорында өнім шығару көлемін көбейтудің маңызды факторларының бірі
Өнімнің өзіндік құнының маңызды талдап қорытындылайтын көрсеткіші - жалпы
Кесте 1 - «Газспецстрой» ЖШС қызметінің 2007-2008
№ Көрсеткіштер Өлшбір Жылдар Ауытқуы (+,-)
2007 2008
1 2 3 4 5 6
1 Қызмет көрсетуден түскен кіріс мың тг.
Кесте 1 жалғасы
1 2 3 4 5 6
2
Көрсетілген қызметтің өзіндік құны мың тг.
167336,7 161317,7 -151199
3 Жалпы кіріс (зиян) мың тг. 15302,0 65890,4 50588,4
4 Мерзімдік шығындар мың тг. 11553,8 58962,2 47408,4
5 Негізгі қызметтен түскен кіріс (зиян) мың тг. 3748,2
6 Кіріс (зиян) барлығы мың тг. 3748,2 6928,2 3180
7 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны мың тг 1161,0
8 Қор қайтарымы тг. 157,3 8,2 -149,1
9 1 теңгеге кеткен шығындар тг 0,91 0,71 -0,2
10 Негізгі қызмет рентабелділігі % 2,2 4,3 2,1
Кестенің мәліметтеріне сүйене отырып, қарастырылып отырған кәсіпорынның қаржы-экономикалық
Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына занды тұлғаның қаржылық
1.2 Кәсіпорындағы ақша қаражаттарының есебін ұйымдастыру
Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп пайдаланушыларды операциялық, инвестициялық, және
Заңды тұлғалар (банктер мен бюджеттік мекемелерден басқасы) ақша қаражатының
Ақша қаражаты - кассада және банктердегі шоттарда тұрған қолма-қол
Ақша қаражатының қозғалысы - ақша қаражатының түсуі мен жұмсалуы.
Операциялық қызмет - ұйымның табыс табу жөніндегі негізгі қызметі
Инвестициялық қызмет - ұзақ мерзімді активтер мен қаржы инвестицияларын
Қаржылық қызметі - меншікті капитал мен займ қаражатының мөлшері
Ақша қаражатының қозғалысы туралы есепте операциялық, инвестициялық және қаржы
Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражатының қозғалысы. Заңды тұлғаның операциялық
а) тікелей әдіс, ол бойынша ақша түсімдері мен төлемдерінің
б) жанама әдіс, ол бойынша таза табыс немесе залал
Инвестициялық және қаржы қызметінен алынатын ақша қаражатының қозғалысы. Ақша
Ақша қаражатының қозғалысы ұйым қызметінен гөрі клиенттердің қызметін көрсеткен
а) инвсетициялық ұйымдар өз клиенттерінің тапсыруы бойынша ұстап
б) меншік иелері атынан алынып, соларға берілетін жалдауақы төлемдері.
Нетто-негізде сондай-ақ тез қайтып оралатын, ірі сомаларды қамтитын және
а) инвестицияларды сатып алу және алу;
б) қайтару мерзімі үш айдан аспайтын өзге де қысқа
Ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау мен беру үшін әрбір шаруашылық
Субъект өзінің кассасында қолда бар ақшаны қажетті шекте сақтауы
Кассадағы операциялар есебі 1010 - "Кассадағы нақты ақша" бөлімшесінің
1010 - "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақша" және
Кассадан ақша беру кассаның шығыс ордерлерімен (ү.№КО-2) немесе
Касса операцияларының есебі компьютерлендіру жағдайында касса құжаттарын өңдеудің бағдарламалық
Қатаң түрдегі есеп-беру бланкілерінің жетіспеуінен субъектіге келген зиян олардың
Касса бойынша есеп 1010-шоттың дебеті мен кредиті бойыншажүргізілетін машинограммада
Касса кірісіне алынған ақша:
1010 - "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақша" шотының
1060 - "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша" шоты -
1251 - "Қызметкерлердің және басқа да адамдардың қарыздары" қызметкерлердің
121000 - "Дайын өнімдерді жұмыстарды, қызметтерді студан түскен табыс",
Кассадан ақша берілген кезде 1010- шот кредиттеледі және мына
4230 - "Персоналмен еңбек ақы бойынша есеп айырысу" шоты
1251 - "Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздар" шоты
1060 - "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша" шоты кәсіпорынның
"Кассадағы шетелдік валюта түріндегі нақты ақша" валютамен операциялар жүргізілетін
Валюта кассасы үшін жеке касса кітабы ашылады. Валюта операциялары
Валюта түскен кезде 1020 - шот дебеттеледі де
1050 "Ел ішіндегі валюталық шоттағы нақты ақша" шоты валюта
1210 "Алынуға тиісті қарыздар" шоты кассаға алынған валюта түсімі
6120 "Бағам айырмашылығынан түскен табыс" шоты - тиісті шетел
1251 "Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздар" - шоты-есеп
Валюта кассасынан валюта берген кезде - 1020-шот кредиттеледі және
1251 -"Қызметкерлермен мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты -
1050 - "Ел ішіндегі валюталық шоттағы нақты ақша шоты"
7430- "Бағам айырмашылығы бойынша шығыстар" шоты - тиісті валюталарға
Субьект операциялық кассасындағы нақты ақша есебі. Тауар кеңселері, айлақтардағы
121000- "Дайын өнімдер жұмыстарды, қызметтерді сатудан түскен кіріс" шоты
1210 - "Алынуға тиісті қарыздар" шоты - сатып алушылар
Кәсіпорын кассасына түсім қаражатын өткізгенде - 1010 немесе 1020
Тиісті заңдарға сәйкес барлық субьектілер өздеріне қызмет көрсететін банк
Чек - шот иесінің банкке көрсетілген соманы нақты ақшамен
Нақты ақша жарнасына берілетін хабарлама - шот иесінің банктегі
Төлем тапсырмасы (тт) - онда көрсетілген сомаларды алушының шотына
Есеп айырысу чегі - чек беруші шоттарынан алушы шотына
Төлем талап-тапсырмасы (ттт) - тауарлар; жұмыстар, қызметтер алушыларының немесе
Есеп айырысу шоты бойынша операциялардың есебі 1040 "Есеп айырысу
Банк көшірмелері оған қоса тіркелген құжаттармен тексеріледі. Банк қате
Есеп айырысу шоты оның иесінің өтінішібойынша: есеп айырысу шоттарын
Есеп айырысу шоты бойынша мынадай шаруашылық операциялары көрініс табады:
1040 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша" - шотының дебеті,
1010 "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақша" - шоты.
1210 "Алынуға тиісті қарыздар" шоты - сатылған өнім, жұмыс
3510 "Тауарлы-материалдық босалқылармен жабдықтау үшін алынған аванстар" шоттары -
1040 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша" шотының кредиті, мына
3310 "Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу" шоты алынған өндірістік
1010 "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақша" шоты
2040 - "Акциялар", 2020 "Облигациялар", 2010 "Басқа да қаржылық
1610 - "Тауарлы-материалдық құндылықтар үшін берілген аванстар", 1610 "Орындалған
12100- "Банктер несиелері", 3020 "Банктен тыс мекемелерден берілген несиелер"
3110 - "Төленуге тиісті ағымдағы табыс салығы", 3130
3420 - шотында тиісті қорларға төленген бюджеттен тыс төлемдер
3110 - "Табыс салығы бойынша шығыстар" - шоты заңды
1.3 Кәсіпорынның банкілердегі арнаулы шоттарында жасалатын операцияларының есебі
1000 "Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражаттары" бөлімшесінің шоттарында жүргізіледі.
Аккредитив келесі түрлері ашыла алады:
жабылатын немесе жабылмаған; кері қайтарылатын, қайтарылмайтын.
Ашылған кезде банк-эмитент төлеушінің өз қаржысын немесе оған берілген
Егер банкілердің арасында корреспонденттік қатынастар орнатылған болса, онда жабылмаған
Әрбір аккредитив оның кері қайтарылатын немесе кері қайтарылмайтын аккредитив
Бірақ, жабдықтаушы ұсынған аккредитивтік шарттарға сай келетін және аккредитивтің
Кері қайтарылмайтын аккредитив болып банк-эмитенттің өзі қойған барлық шарттар
Жабдықтаушының пайдасына ашылған кері қайтарылмайтын аккредитив, оның келісімсіз
Жабдықтаушы, егер де бұл аккредитив шарттарында көздеоген болса, аккредитивті
Аккредитив тек бір ғана жабдықтаушымен есеп айырысуға арналуы мүмкін.
Аккредитив бойынша қаржы алу үшін, жабдықтаушы тауарларды тиеген соң,
Жабдықтаушының банкі аккредитив бойынша қаржының дұрыс пайдалануын бақылайды, сол
Жабдықтаушының банкі аккредитивті төлеу кезінде жабдықтаушының аккредитивтің барлық шарттарын
Егерде аккредитивтің шарттарында уәкілетті сатып алушының акцепті көзделген болса,
Сатып алушының уәкілі жабдықтаушыдан тауарды қабылдап алар кезде шот
Жабдықтаушы арқылы банкке шот-тізбесінің үш данасы ұсынылады. Олардың ішінен
Егер аккредитив қысқа мерзімге берілген немесе ұзақ мерзімге
Жабдықтаушылар шотын төлеу 1070 шоттың кредиті бойынша 4110 "Жабдықтаушылармен
1070 "Чек кітапшаларындағы ақша қаражаттары" шоты бойынша есеп айырысу
Чек алынған тауарлы-материалдық құндылықтар үшін, көрсетілген қызмет және "Қазақстан
Чектер мынадай түрлерге бөлінеді: есептесу чек кітапшаларындағы чектер; салым
Қазақстан Республикасы банктері эмиссиялаған барлық чектерді, банк-эмитенттің тұратын жеріндегі
Чек кітапшасы, әрқайсысы екі бөлімнен: чектің өзінен және оның
Кәсіпорын чек кітапшасын алы үшін, банкке белгіленген нысанда толтырылған
Өтініште және онымен қоса тіркелген талонда осы чек кітапшасындағы
Чек кітапшасы сомасының ең төменгі және ең жоғарғы мөлшерін
Чек сомасының пайдаланылмаған қалдығын нақты ақша ретінде алуға немесе
Чек кітапшасының иесі чек жазу кезінде келесі реквизиттерді толтырады:
Чек ұстаушы, чекті төлеуге қабылдай отырып, "Чек ұстаушының чекті
Чектерге, сеп айырысу шотының төлем құжаттарына қол қою құқығына
Егер чекті толтыру кезінде қателіктер жіберілсе, онда чекте және
Чекті чек ұстаушы төлеуге чек жазылған күні қабылдайды және
Чек ұстаушы төлемді жүзеге асыру үшін чек кітапшаларының чектерін
Реестрге кәсіпорын шоты бойынша операциялар орындау үшін құжаттарға қол
Белгіленген талаптар сақталмай жазылған, сондай-ақ реквизиттерді көрсетуде қателіктер жіберіліп,
Чек кітапшасының күшінде болу мерзімі аяқталған сәтте чек кітапшасында
Қажет болған жағдайда клиенттің төлем тапсырмасы бойынша соманың бір
Чекті дұрыс пайдаланбаудан чек кітапшасын немесе толтырылмаған бөлек чектерді
Есеп айырысу ережелерін бұзған немесе төлем жасауға шамасы келмейтін
Егер банк чек кітапшасының жоғалғаны жөнінде дер кезінде хабарланбаса,
Жаңылған кері қайтарылған чек үшін қателік жіберген банк Қазақстан
1040 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша" - есеп айрысу
1210 "Банк несиелері" - несиеге алынған қаражат есебінен төленген
Кітапшалардағы чектерге төлем жасалуы үшін чек ұстаушылар арқылы банкке
1310, 1312, 1313, 1314, 1315 - чектермен төленген көлік
7110 - чектермен төленген сатып-өткізуге шыққан шығындар сомасына;
1210 - өнімді сатып алушылардың есебіне жатқызылып - чектермен
1410 және 3370 шоттар бойынша қалдықтар бірдей болуы
1070 "Банктердегі арнайы шоттардағы нақты ақша" шотында айрықша сақтауды
Үкіметтің жәрдемі ретінде алынған қаражат, жергілікті бюджеттен мақсатты қаржыландыру,
Кәсіпорын құрамына кіретін филиалдарға, құрылымдық бөлімшелерге жән жеке балансқа
Арнайы шоттарға қаражат келіп түскен кезде 1070 шот дебеттеледі
1040 - есеп айырысу шотынан қаражат аударылған кезде.
Арнайы шоттардағы қаражатты жұмсау 1070 шоттың кредиті және келесі
1010 - кассаға түскен еңбекақы және басқа да шығындарды
1040 - негізгі қызметі бойынша шыққан шығындарды өтеу үшін
4110, 3110, 4220, 3430 және т.б. - банктердегі арнайышоттардан
Сонымен бірге 1070 шотта "Виза Карт", "Мастер Карт", "Американ
Тауарлы алу кезінде, картаны ұсыну қажет. Төлемнің электронды терминалының
Қазақстан Республикасының "Валюталық реттеу туралы" Заңы және "Қазақстан Республикасындағы
Қазақстан Республикасындағы резиденттер мен резидент еместер жүргізген барлық операциялары
Валюта операцияларын жүргізген кезде клиенттер банктерге валюта операциялары туралы
Резидент емес-заңды тұлғалармен шетел валютасында есеп айырысуларды резидент-заңды тұлғалар
Заңды тұлға - резидентке үшінші тұлға үшін келісім-шарттар төлемі
Өкілетті банктер мен айырбастау пунктері арқылы шетел валютасын сатып
Заңды тұлғалар - резиденттер шетел валютасын ішкі валюта рыногында
Ішкі валюта рыногында шетел валютасын сатып алу меншікті қаражаттар
Заем қаражаттары есебінен шетел валютасын сатып алған кезде шетел
Қазақстан Республикасына резиденттер мен резидент еместердің валюта құндылықтарын әкелу
Заңды тұлғалар - резиденттер өкілетті банкте валюта шотын ашу
Валюта шоттары бойынша операциялар есебі 1050 "Ел ішіндегі валюталық
1050 және 1060 шоттардың дебеті келесі шоттардың кредитімен корреспонденцияланады:
1020 "Кассадағы шетелдік валюта түріндегі нақты ақша" - валюталық
6250 "Бағам айырмашылығынан түскен табыс" - шетелдік валютаның ұлттық
1050 және 1060 шоттардың кредиті келесі шоттардың дебетімен корреспонденцияланады:
1020 "Кассадағы шетелдік валюта түріндегі нақты ақша" - валюталық
4110 "Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу" - жеткізілген материалдық
7430 "Бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығыс" шетелдік валютаның ұлттық
2 «Газспецстрой» ЖШС ағымдағы активтер және ақша қаражаттары аудиті
2.1 Ағымдағы активтер және ақша қаражаттары аудитін жоспарлау және
Аудиторлық қызмет-бұл өзіндік қасиеті бар, бақылаудың ерекше ұиымдастырылған
Аудитордың қызметі-аудиторлық тексеруді жүргізу, құжаттарды құрастыру мен жүргізудің нақты
Аудит тәжірибесінде дайын өнім қозғалысына тексеру жүргізудің келесі этаптары
Мекемемен танысу.
Аудиторлық тексеруге келісімге отыру;
Аудиттың жоспары мен бағдарламасын құру;
Дайын өнім қозғалысының аудиті;
Аудиттің нәтижелері бойынша тапсырыс иесіне есеп беру және келісімдегі
Аудитордың тапсырыс иесімен танысуы аудит жүргізілмей тұрып ереже басталады.
Аудитор тапсырыс иесі жұмыс істейтін сала туралы толық мағұлматқа
Түрінде бекітуі тиіс келісімге отыру барысында
Аудит туралы қазақстан стандартында аудитор тексеру
Жоспарлау дегеніміз - аудиттің көлемі мен атқару
Тексерудің жалпы жоспары аудитормен келісіледі қамтитындаи
«Газспецстрой» ЖШС аудитінің жалпы жоспары 2 кестеде көрсетілген.
Жұмыс жоспарын негізінде аудиторлар бригадасына
Кесте 2 - «Газспецстрой» ЖШС -ның 2008 ж ағымдағы
№ Аудиторлық процедураларының кезеңдері Тексеру
мерзімі
Ескеру
1 «Газспецстрой» ЖШС -ның қызметімен және оның ұйымдастыру өндірістік
мымен танысу Тіркелу куәлігі жар -ғысы, құрылтаишы-лар шарты,
1 күн Құрылтаишылар
құж-рын оқып
танысу, бұирық-тар, аудиторлық тексеру қортын-дылау
2 Есеп саясатымен
танысу
тәсілдері
3 Бухгалтерлік есеп пен аудиттің ұйым-дастыру жүиесімен танысу
2 күн Қаржы нәтиже-
лері туралы есеп
берумен танысу
4 Ағымдағы активтер бойынша есеп айырысу операцияларының жүргізілу дұрыстығын
2 күн
5 Қорытынды Жинақталған тексерілген құжаттар 2 күн
тарына сәйкес қортынды жасау
Мәні бойынша аудиттің бағдарламасы толдық
Бағдарламада аудиторлық тексеру жоспарын іске асыруға
Кесте 3 - «Газспецстрой» ЖШС-ның ағымдағы активтер және ақша
Р№ Аудиторлық процедуралардың атауы Ақпарат көздері Тексеру
тәсілі Орындал
мерзімі
Баланс көрсеткіштерінің бас кітап мәліметтеріне сәйкестігін тексеру Баланс,
Ішінара
1күн
Синтетикалық ж/е аналити-калық есепті жүргізуін тексеру Бас кітап
Жалпы 2 күн
2 күн
Сатып алушылар және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың дұрыс жүргізуін
Жалпы
лама
1күн
Ағымдағы активтер бойынша кірістерге бухгалтерлік жазулардың дұрыс берілуін тексеру
лама
5 Ағымдағы активтерге талдау жүргізіп, есеп айырысу тәртібін жақсарту
6. Кәсіпорынның ағымдағы активтерін талдау, қорытын-дылар мен ұсыныстар
Аналитикалық есеп-теулер, аудиторлық қорытындылар мен ұсыныстар 1 күн
Аудиторлық стандарттар бөлімі (АSВ) талдау процедураларының маңыздылығы соншалық оны
Талдау працедураларын орындау келесі нақты қадамдардан тұрады:
тесті жоспарлау працедураларының мақсатын анықтау;
тестілеу;
талдау процедураларын жүргізу мерзімдері мен мақсаттары, талдаудың
Аудиттің негізгі мақсаттарының бірі - рұқсат етілген тәменгі денгеиге
2.2 Кәсіпорын кірістерін ішкі бақылау жағдайын бағалау
Қазақстан Республикасының аудиторлық әрекет заңдарына сәикес аудит міндетті және
Ерікті аудит ұйымының шешімінің негізінде жүргізіледі. Сонымен қатар ерікті
Қаржылық есеп беру жағдаиын анықтау.
Бухгалтерлік есеп берудегі іс жүргізуді ұйымдастыру.
Есептің автоматтандырудағы паидаланатын әдістер мен құралдарды бағалау.
Салық салу шоттарындағы жағдаиды анықтау.
Ерікті аудит тематикалық болуы мүмкін, яғни, бақылау мен талдау
Міндетті аудит ҚР заңдары бекіткен жағдайда
Сонымен қатар аудиттің келесі түрлерін атап өтуге болады: сырттай,
Сырттай немесе іштей жүргізілетін аудит қаржылық есеп
Іштей аудит-өнеркәсіптің әрекетінің тиімділігін анықтау және тексеруге қажет
Ішкі аудиттің мақсаты-өнеркәсіп қызыметкерлеріне өз міндеттеріне тиімді орындауға
1)Өнеркәсіп жұмысына ведомстілік қаржылық бақылау.
2) Өндіріс жұмысының қызметін эканомикалық көрсеткіштер арқылы тексеру
3) Өндіру мен өткізуді басқару
Өнеркәсіптің іскерлік белсенділігінің, рентабельділігін бағалау:
Өнеркәсіп немесе ұжымның жұмысын жақсарту туралы ұсыныстар енгі.
Ішкі аудит келесі түрлерде ұйымдастырылуы мүмкін:
а) тұрақты қызмет етуші ревизиялық комиссия түрінде;
б) арнайы ішкі бақылау-талдау бөлімі;
в) ішкі аудит жүргізу үшін аудиторлық формамен келісім түрінде.
Өнеркәсіптің ішкі бақылау жүйесі келесі талаптарға жауап беруі тиіс:
нақты бекітілген құқықтары міндеттері бар білікті персоналдың алуы.
Активтерді сақтау және оларды есептеу боиынша міндеттерді бөлу.
Шаруашылық процедураларды орындауға қажет ресми процедураларды толық қадағалау.
Шаруашылық әрекеті жүзеге асырылған уқытты және аяқталғаннан кейін құжаттандыру.
Құжаттар есеп активтердің сақталуын бақылау.
Ішкі аудитің жүйесін ұйымдастыру.
Ішкі аудитті жүргізу барысында аудиторға сәйкес дәлелдерді жинау қажет.
Аудиторлық дәлелдерді жинау барысында аудитор оларды жинауда шектеулі әдістер
Инвентаризациялауға қатысу және бақылау.
Шаруашылық және бухгалтерлік жұмыстардың жүргізілуін бақылау.
Ауызша сұрау.
Жазбаша хаттамаларға бекіту.
Тапсырыс иесінің өнеркәсібі дайындаған құжаттарды тексеру.
Тапсырыс иесінің үшінші жақтардан алынған құжатарын тексеру.
Арифметикалық есептеулерді тексеру.
Талдау.
Аудиторлық тексеру барысында аудитор өнеркәсіпте пайдаланатын есеп жүйесін қарастыруға,
Тексерудің көлемі мәні бойынша тәуекелділікті бағалауша анықталады.
Аудитор тәуекелділігі-ксеп жүйесінің, тапсырыс иесінің ішкі бақылау жүйесінің тиімсіздігін
Жоғары
Орта
Төменгі.
Ішкі бақылаудың тәуекелділігі-ішкі бақылау мен есептің жүйесі дер кезінде
Таба алмау тәуекелі-ішкі бақылау жүйесімен жіберілген қателікті аудитордың таба
Жалпы аудиторлық тәуекел-төмендегі формуламен анықталады.
А Р= В Р Р К
Мұнда: АР-аудиторлық тәуекел.
ВР-ішкі тәуекел.
РК-бақылау тәуекелі.
РН-таба алмау тәуекелі.
Аудиторлық ішкі бақылау жүйесін келксі 3 этаптан кем бағалауы
Ішкі бақылау жүйесімен жалпы таныстық
Бұл жүйенің сенімділігі туралы бастапқы бағалау
Ішкі бақылау жүиесі бағалауының дұрыстығын бекіту.
Ішкі бақылау жүйесін тексеру барысында субъектінің ішкі бақылауын бағалауға
Бұл кезееңде аудитор шаруашылық ішілік бақылаудың талданған және тәжірибеде
Кесте 4 - «Газспецстрой» ЖШС -ның кірістері мен бюджетпен
№
рулер
жауап
жоқ иә жоқ
Өнімді (жұмыс, қызмет) сатып алушылармен келісім шарт жасалған ба?
Сатып алушылармен есеп айырысу құжаттары дұрыс толтырыла ма?
Өнімді (жұмыс, қызмет) босату бағалары дұрыс қойылады ма?
Сатып алушылар және тапсырыс берушілермен есеп айырысу дұрыстығын тексеру
Аналитикалық және синтетикалық есеп негізгі қызмет бойынша кірістерге дұрыс
Ақша қаражаттарының есебі дұрыс жүргізіледі ме?
Тауарлы-материалдық қорлардың аналитикалық және синтетикалық есебі ішкі бақылаумен тексеріледі
Журнал-ордер 11 аналитикалық есеп мәліметтері Бас кітап пен қаржылық
Ішкі бақылау аналитикалық және синтетикалық есеп мәліметтері сәйкестігін тексере
Мәліметтердің талдауы есептеулерді жақсарту, ұсыныстар жасау
3 «Газспецстрой» ЖШС касса операцияларын талдау
3.1 Ақша қаражаттарының құрамын талдау
Ақша қаражаттарын талдаудың негізгі міндеттері
кәсіпорын кассасындағы қолма-қол ақша және бағалы қағаздардың сақтығын оперативті
ақша қаражаттарын тек мақсатты бағыты бойынша пайдалануын бақылау;
бюджетпен, персоналмен және банктермен дұрыс және уақытылы есептесуін бақылау;
жеткізушілер және мердігерлермен жасалған келісім-шарттарда бекітілген есеп айырысу формаларын
кәсіпорынның абсолютті өтімділік жағдайын талдау және т.б.
Ақша қаражаттарын талдау және ақша ағымдарын басқару бас бухгалтер
Кәсіпорын әр уақытта ағымдағы төлеу қабілеттілігін қамтамасыз ету және
Кесте 5 - Ақша қаражаттары құрамын талдау
Көрсеткіштер аталуы Барлығы Соның ішінде ағымдағы қызмет бойынша
1 2 3 4
1.Ақша қаражаттарының қалдығы жыл аяғына 1114,5
33,4
2.Түскен ақша қаражаттары 2217,623 2117,123 66,6
барлығы 12522,123 - 100
соның ішінде:
- өнімді, қызметерді өткізуден алынған табыс 37,638 37,638 1,13
Кесте 5 жалғасы
1 2 3 4
-негізгі құралдарды және басқада мүлікті өткізуден түскен табыс 215
- басқада түсімдер 3079,485 2079,485 92,4
3.Бағытталған ақша қаражаттары, барлығы 2127,754 1243,162 63,9
соның ішінде:
-тауарлар, қызметтерді сатып алуға 587,447 587,447 17,6
-жалақы төлеуге 653,221 653,221 19,6
-машина, жабдықтарды сатып алуға 201,656 - 6,05
- бюджетпен есептесу 2,494 2,494 0,07
- басқада төлемдер 682,396 - 20,5
4.Ақша қаражаттарының қалдығы есепті кезең аяғына 1204,369 - 36,1
2007 жылы барлық ақша қаражаттары 12522,123 мың тг. (100%)
Ақша қаражаттарының 63,9% пайдаланылды. Олардан тауарлар, қызметтерді сатып алуға
3.2 Ақша қаражаттарының қозғалысын талдау
Ақша қаражаттары қозғалысы туралы есебі – бұл қаржылық есеп
Ақша қаражаттары қозғалысы туралы есебі – ақша қаражаттары ағымы
Өндірісті-шаруашылық қызмет аймағында табыстар және шығыстар туралы есепте таза
Сонымен, өндірісті-шаруашылық қызметті жүргізу нәтижесінде ақша қаражаттарының өсімшесін немесе
1) ақша ағымдары әдісіне сүйене отырып, айналым активтерін және
2) ақша қаражаттарының жұмсалуын талап етпейтін, шығындарға таза табысты
3) айналымнан тыс және басқа компания бағалы қағаздарын өткізуден
Инвестицилық қызмет негізінен айналымнан тыс активтер өзгерісіне байланысты операцияларды
Өндірісті-шаруашылық қызмет бөлімінде таза табыс сомасы келесі статьялар бойынша
1) таза табысқа қосылады: амортизация, алдағы кезең шығындарының өсуі,
2) шегеріледі: бағалы қағаздарды сатудан алынған пайда, аванстық төлемдердің
Инвестициялық қызмет бөлімінде:
1) қосылады: бағалы қағаздарды және материалдық айналымнан тыс активтерді
2) шегеріледі: бағалы қағаздарды және материалдық айналымнан тыс активтерді
Қаржылық қызмет аймағында:
1) жай акция эмиссиясы қосылады.
2) шегеріледі: облигацияларды және дивидендтерді төлеу.
Есепті табысты түзету сомасы P шамасын құрайды.
ΔР = а + б - в – г
Сонымен, “ақша” табысы немес қолма-қол ақшаның келіп түсуі Д
Д = Р + Р
мұнда: Д - баланс бойынша ақша қаражаттарының
Р - есепті табыс;
Р - түзету сомасы.
Табыс, айналым капиталы және ақша қаражаттары өзгерістерінің байланысын анықтау
Бірінші есептеу — бұл есепті кезеңде материалдарды сатып алу
М = RП + KZ
мұнда: М — есепті кезеңде сатып
RП — жеткізушілермен есептесу (есепті кезеңде жабылған кредиторлық
KZ — кредиторлық берешек қалдықтарының өзеруі.
Екінші есептеу — бұл өнімнің өзіндік құнына кіретін
MZ = M – Z
мұнда: MZ — өнімнің өзіндік құнына кіретін, материалдық шығындар;
Z — өндірістік запастар және шығындар қалдығының өзгерісі.
Үшінші есептеу — бұл дебиторлардан түскен ақшалар сомасын
DZ = N - ΔRA
мұнда: DZ — дебиторлардан түскен ақшалар;
N — ҚҚС, акциздер және басқада
ΔRA — есепті кезеңде дебиторлық берешек қалдықтарының өзгерісі.
Жоғарыда берілген формулаларды пайдалана отырып келесі есептеулерді жүргіземіз:
1) материалдарды сатып алу көлемі:
406,047 + (1440,009 – 1493,006) = 353,05
2) өнімнің өзіндік құнына кіретін, материалдық шығындардың көлемі:
353,05 - (24,074 – 330,958) = 659,934
3) дебиторлардан түскен ақша қаражаттары:
1450,0 - (1228,443 – 1445,458) = 1667,015
Кесте 6 - Ақша қаражаттары қозғалысын талдау үшін алғашқы
Көрсеткіштер Сомасы,
мың тг.
Есепті кезең басындағы жағдайы
Запастар 330,958
Дебиторлар 1445,458
Кредиторлар 1493,006
Негізгі құралдар 65,533
Есепті кезеңде жүргізілген перациялар
Өткізу 1450,0
Жеткізушілермен есептесу
Жалақы төлеу бойынша есептесу
Негізгі құралдарды сатып алу
Есептелген амортизация
Кезең аяғына жағдайы
Запастар 24,074
Дебиторлар 1228,443
Кредиторлар 1440,009
Негізгі құралдар 267,189
Келесі кестеде ақша қаражаттары қозғалысын теңестіру нәтижелері берілген (кесте
Кесте 7 - Ақша қаражаттары қозғалысын талдау
(мың тг.)
Кіріс және шығыстар Айналым капиталы Ақша қаражаттары
1. Қаражатардың түсуі:
қызметтерді көрсету 1450,0 1450,0 —
запастардың өсімшесі — -306,884 —
ақша қаражаттары — — 1667,015
2. Шығыстар:
материалдық шығындар 659,934 — —
материалдарды сатып алу — 353,05 406,047
материалдарды төлеу — — —
жалақы төлеу 653,221 653,221 653,221
негізгі құралдарды сатып алу — 201,656 201,656
амортизация 56,534 — —
3. Қаражаттардың таза түсімі
(шығыны) 80,311 -64,7110 406,091
Қарастырылып отырған мысалда айналым капиталы алынған пайда 80,311 мың
Ақша қаражаттарының 406,091 мың тг. шамасындағы таза түсімі қаражаттардың
3.3 Кәсіпорынның төлеу қабілеттілігін және өтімділігін талдау
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы пайда шамасына қарағанда, өзінің қарыздарын дер
Талдауды бастау алдында кәсіпорын қызметі туралы түсінік болу қажет,
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының маңызды өлшемдерінің бірі оның төлеу
Кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттемелері бойынша төлеу қабілетін өтімділік деп
Абсолютті өтімділік коэффициенті ақша қаражаттары мен тез өтімді бағалы
Өтеудің аралық коэффициенті ақша қаражаттары, бағалы қағаздар және дебиторлық
Өтеудің жалпы коэффициенті барлық ағымдағы активтердің қысқа мерзімді міндеттемелерге
Кесте 8 - Кәсіпорының төлеу қабілеттілігі және өтімділігі коэффициенттері
Көрсеткіштер аталуы Нормативті
коэф. Жылдар
2007 2008
1. Абсолютті өтімділік коффициенті 0,2-0,25 0,92 1,61
2. Өтеудің аралық коэффициенті 0,7-0,8 1,08 1,20
3. Өтеудің жалпы коэффициенті 2-2,5 1,03 0,85
Кәсіпорын өтімділігін сипаттайтын көрсеткіштер арасында, атап айтқанда абсолютті
3.4 Айналым қаражаттарының айналымдылығын талдау
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы активтерге салынған қаражаттар қаншалықты тез нақты
1. Активтердің айналымдылығы өткізуден алынған табыстың активтердің орташа шамасына
2. Ағымдағы активтердің айналымдылығы өткізуден алынған табыстың ағымдағы активтердің
Активтердің орташа шамасы жыл басындағы және аяғындағы активтердің шамасын
Дебиторлық берешектің айналымдылығын бағалау үшін көрсеткіштердің келесі тобы пайдаланылады:
1.Дебиторлық берешек айналымдылығы өткізуден алынған табыстың дебиторлық берешектің орташа
2.Дебиторлық берешекті өтеу аралығы кезең ұзақтылығын дебиторлық берешек айналымдылығына
Сонымен, орындалған есептеулер нәтижесін кесте түрінде көрсетеміз.
Кесте 9 – Айналым қаражаттарының айналымдылығы
Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж Ауытқу (+,-)
1 2 3 4
1.Капиталдық жалпы айналымдылығының коэффициенті 4,95 4,84 -0,11
2.Мобилді құралдар айналымдылығының коэффициенті 9,28 9,12 -0,06
3.Материалдық айналым қаражаттар айналымдылығының коэффициенті 3,98 1,3 -2,68
4.Дайын өнім айналымдылығының коэффициенті 77,41 73,36 -4,05
5.Дебиторлық берешек айналымдылығының коэффициенті 82,56 88,36 +5,8
6.Дебиторлық берешектің айналу ұзақтылығы, күн 3,56 2,46 -1,1
7.Кредиторлық берешек айналымдылығының коэффициенті 44,74 39,54 -5,2
8.Кредиторлық берешектің айналу ұзақтылығы, күн 6,67 4,59 +2,08
Кесте 9 жалғасы
1 2 3 4
9.Меншікті капитал айналымдылығының коэффициенті 8,03 7,16 -0,87
Көріп отырғандай, есепті кезеңде коэффициенттердің көбісінің мәндері өткен кезеңмен
Қорытынды
Берілген жұмыс касса операцияларының бухгалтерлік есебіне арналған. Ақшалай есеп
Таңдап алынған дипломдық жұмыстың өзектілігі нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорын
Жұмыстың зерттеу объектісі «Газспецстрой» ЖШС болып табылады.
Кәсіпорын қарастырылып отырған уақыт аралығында келесі жетістіктерге жетті. Қарастырылып
Ақша қаражаттары қозғалысы туралы есебі – бұл қаржылық есеп
Ақша қаражаттары қозғалысы туралы есебі – ақша қаражаттары ағымы
Сонымен қатар, жұмыста касса операцияларының есебін жүргізу әдістемесі көрсетілген;
Әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Қазақстан. Алматы. -1995-20б.
Қазақстан республикасының Азаматтық Кодексі. Баспа 1995
"Бухгалтерлік есеп туралы " Заң. Қазақстан Республикасы Президентінің 26
Қазақстан Республикасының "Аудиторлық іс әрекеттер жөніндегі" заңы. Астана, 20
Салық және бюджетке міндетті түрде төленетін басқа төлемдер жөнінде"
Бухгалтерлік есеп пен аудитті жетілдірудің 1998-2000 жылдағы мемлекеттік бағдарламасы.
"2001 ж. Республика бюджеті туралы" Заң. Астана, 22 желтоқсан
Аудит жөніндегі Қазақстан стандарттары Қазақстан аудит. Алматы қаржы-өаражат, 1995ж.
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандарттары : Қазақстан Республикасының бухгалтерлік
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандарттарына арналған әдістемелік нұсқаулар :
Андреев В. Д. «Практический аудит» (справочное пособие) – М:
Артеменко В.Г., Беленндир М. В. Финансовый анализ: Учебное пособие
Алборов Р. А. Аудит в организациях промышленности, торговли и
Баканов М. И, Шеремет А.Д. Теория анализа хозяйственной деятельности.2
Балабанов И. Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта:
Безруких А. С. «Бухгалтерско – аудиторский портфель» - М.:
Барнгольц С. Б.,Белобжецкий И. А. Экономический анализ хозяйственной деятельности
Безруких П. С., Кондраков Н. Г., Палий В. Бухгалтерский
Глушков И. Е. Практический аудит на современных предприятиях. –
Друри К. Введение в управленческий и производственный учет. Учебн.
Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия. Учебное пособие. –
Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ финансовой отчетности: Учебное пособие
Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления финансами
Данилан Н.А. Бухгалтерский учет на сельско-хозяйственных предприятиях. М., ВО
Демченко В. С., Милета В. И. Системный анализ деятельности
Ержанов М.С., Ержанова С.М. «Учетная политика на казахстанском предприятии»
Ермолович Л. П.,Ермолович В. В. «Анализ эффеутивности промышленных предприятий
Ержанов М.С. Теория и практика аудита. – Алматы: Гылым,
Ивашкович В.В. «Организация бухгалтерского учета с применением ЭВМ» М.:
Ковалев А. И., Привалов В. П. Анализ финансового состояния
Крейнина М. Н. Анализ финансового состояния и инвестиционной привлекательности
Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной деятельности и аудит.
Ковалев В. В. Финансовый анализ. Управление капиталом. Выбор инвестиций.
Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет. Учебное пособие. – М.: Инфра
Ковалев В. В. Финансовый анализ – М: Финансы и
Ковалев В.В., Ириков В.А. Финансовый менеджмент – компьютерный практикум.
Нидлз Б., Андерсен Х.,Колдуэлл Д. Принципы бухгалтерского учета. Пер.
Радостовец В. К., Радостовец В. В., Шмидт О. И.
Радостовец В. В., Шмидт О. И. Теория и отраслевые
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: - 2–е изд.
Терехов А.А. Аудит. – М.: Финансы и статистика, 2000-512
Хорнгрен Ч.Т. Фостер Дж. Бухгалтерский учет: управленческий аспект: Пер.
Мазмұны
5