Шағын несиелер

Тақырыбы: Банктің коммерциялық қызметті несиелеу ерекшеліктері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 БАНКТІҢ КОММЕРЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ НЕСИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Несиенің ұғымы және оның түрлері мен принциптері
1.2 Шағын және орта бизнеске қатысатын субъектілер
1.3 Қазақстандағы шағын және орта бизнеске несие беру
проблемалары
1.4 Несиелік рейтингтің коммерциялық банктер қызметіндегі орны
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЛДЫҢҒЫ ҚАТАРЛЫ
2.1 Қазақстандағы алдыңғы қатарлы банктердің несиелік рейтингтері
2.2 Қазақстан ірі банктерінің шағын және орта бизнесті несиелеу
2.3 Шағын және орта бизнесті несиелеудің қазіргі жағдайына талдау
2.4 Шағын және орта бизнес субъектілерін несиелеу механизмі
«Казкоммерцбанктің» инвестициялық қызметі мен несиелік
рейтингісіне талдау
3 ЭКОНОМИКАНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДАҒЫ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ
3.1 Несиелік бақылау тәуекелді басқару әдәстері
3.2 Несиелік бюро қарыз алушылар туралы ақпарат алу көзі
3.3 Несиелендіру қабілетің арттырудағы статегиялық және ағымдағы
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША А
ҚОСЫМША Ә
ҚОСЫМША Б
ҚОСЫМША В
ҚОСЫМША Г
ҚОСЫМША Д
Кіріспе
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
Бүгінгі күні Қазақстанның банктік жүйесі – бұл экономиканың тез
Қазіргі кезде банктер өздерінің клиенттеріне қызметтердің кең және алуан
Банктердің ең басты экономикалық функциясы – кәсіпорындардың, ұйымдардың, бизнес
Қазіргі нарықтық экономика жан-жақты дамыған несиелік қатынастар жүйесінсіз өмір
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі танда Қазақстан Республикасының коммерциялық қызметті несиелеу
Шаруашылықтың толығымен нарықтық қатынастарға өтуі, қазіргі кезеңде жұыс жасап
Қазақстанның коммерциялық банктердің несиелік портфелінің жағдайы дамыған елдер банктерінің
Келесі тұрған проблема бұл – несиелеуге байланысты арнайы заңдылықтар
Коммерциялық қызметті несиелендіру мәселесі макроэкономикалық факторлармен және қаржылық сектор
Қазіргі несиелік жүйесін жетілдіру шетел банктер тәжірибелеріне сүйене отырып,
Сонымен қатар несиелеу жолдарын жетілдіруді қарастыра отырып,: бір жағынан
Қазіргі уақытта коммерциялық банктердің дамуы, және оның дамуына зор
Дипломдық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы алдыңғы қатарлы коммерциялық
Зерттеу заты Коммерциялық банктердің несиелік рейтингін, несиелік саясатын, несие
Зерттеу объектісіне Қазақстан Республикасындағы алдынғы қатарлы коммерциялық банктерінің несие
1 БАНКТІҢ КОММЕРЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ НЕСИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛІРІ
Несиенің ұғымы және оның түрлері.
Несиенің ішкі мазмұнын түсіну үшін, оның негізін ашып алуымыз
Несиенің мазмұнын анықтауында оның әлуметтік, экономикалық жағында ұмытпаған жөн.
Несиенің түрлері - бұл несиелік қатынастар құрлымының, олардың негізгі
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әр түрлі несиелер береді. Олар
1 Қарыз алушының катигориясына қарай
қаржылық институтарға берілетін несиелер ( мақсатты қорларға, банктерге, қаржы-несие
қаржылық емес агенттерге беретін несиелер (өнеркәсіп салаларына, ауыл шаруашылығына,
тұтыну мақсатында берілетін несие
2 Қарыз алу мерзіміне қарай:
қысқа мерзімді несие (1 жылға)
орта мерзімді (1 жылдан - 3 жылға дейін)
ұзақ мерзімді (3 жылдан жоғары).
3 Қамтамасыз ету дәрежісіне қарай:
қамтамасыз етілген (кепіл хатпен, кепілдемемен, кепілдікпен)
сақтандырлған
қамтамасыз етілмеген(сенім несиесі)
4 Қайтару дәрежесіне қарай:
стандартты несие - қайтару уақыты жетпеген, бірақ қайтаруында еш
күмәнді несие - қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған және
үмітсіз несиелер - қайтару уақыты кешіктірілген, мерзімі өткен несиелер
Тағайындалуы және пайдалану сипаттамасына қарай:
негізгі құралдарға жұмсалынатын;
айналым қаржыларына жұмсалынатын;
6 Валютамен берілуіне қарай:
ұлттық валютамен
шетел валютамен
7 Берілу нысанына қарай:
овердравт несиесі – клиенттердің шотынан қаражатты шегу, дебеттік қалдық
ипотекалық несие – бұл қозғалмайтан мүліктерді кепілге ала отырып
овернайт несиесі - өтімділікті қолдану мақсатында 1 – түнге
онкольді несие – несиелендірушінің алғашқы талабы бойынша өтелетін қысқа
банкаралық несие - банктердің бір-біріне берілетін несие;
ломбардтық несие - тез іске асатын бағалы заттарды кепілге
сенім несиесі – банктің сеніміне кірген, төлем қаблеті жоғары
консорциялық несие - ірі жобаларды несиелендіру мақсатында банктердің өз
тұтыну несиесі - бұл жеке тұлғаларға тұтыну мақсатында, тауарларын
лизінгтік несие - құрал жабдықтарды жалғаға алумен байланысты несие.
Несиенің қызмет ететін принциптері мен әдістері
Несиенің принциптері несиенің мәнін және қызметтерің, сондай-ақ несиелік
Мерзімділік –ол несие берушінің қарыз алушыға берілген қаражат
Несиенің қайтарымдылығы – оның экономикалық категория ретінде тауарлы
Несиенің төлемділігі – бұл несие беруші қарыз алушыға берілетін
Қазіргі банктердің несие үшін сый ақы мөлшерлемесін белгілеуінде басты
банк аралық несие бойынша орташа сыйақы мөлшерлемесі;
орталық банктің коммерциялық банктерге берілетін несиелері бойынша белгіленген сый
өз клиентеріне депозиттік шоттары бойынша төленетін орташа сый ақы
тәуекелдік дәрежесі;
еліміздің ақша айналым тұрақтылығы;
Шын мәнісінде заңды және жеке тұлғалардың тартылған несиелік ресурстар
айналым бойынша несиелеу әдістері;
қалдық бойынша несиелеу әдістері;
айналым қалдық.
Айналым бойынша несиелеу барысында несие
Бірінші кезеңдегі несие тауарлы материалдарды
Несиелік шетелдік банктік тәжербиеде
1 - ші әдіс бойынша несиені беру туралы мәселе
2 - ші әдіс барысында несиелер қарыз
1.2 Коммерциялық қызметке қатысатын субъектілер
Шағын және орта бизнесті несиелендіру бағдарламасы бұрын жүргізілген өнеркәсіпті
Банктің шағын және орта бизнеске көрсететін кешенді несиелік қызметін
экономиканың өндірістік салаларында сауда және делдалдық қызметке шағын және
халыққа қызмет көрсету сомасын кеңейту. Жеке кәсіпкерлер тобын көтермелеу.
Шағын және орта бизнесті несиелендіру бағдарламасының қағидалары:
банктің тұрақты және сенімді базасын кеңейту.
қазақ халықтық жинақ банктегі ішкі несиелік саясаты туралы ереже
әлеуметтік қарызшыға сапалы деңгейде талдау жасау жобаны сатып өткізу
Шағын және орта бизнестің бағдарламасының субъектілері болып табылатындар:
Өнеркәсіп, құрылыс, ауыл шаруашылығы ─ 50 адамға дейін.
Сауда және тұрмыстық қызмет ─ 300 адамға дейін.
Транспорт пен байланыс ─ 25 адамға дейін.
Ғылым және инновациялық қызмет 20 адамға дейін.
Қалғандары ─ 15 адамға дейін жұмыс күші бар
Ал 250 адамнан артық емес қызметтері бар мекемелер орта
Бұл тұлғаға қойылатын талаптар.
Төлем қабілеті болуы керек.
Кірісі мол бизнеспен айналысуы.
Несиелерін өршіте алатын ақша ағымының болуы керек.
Жобаның уақтылы өткізілуі.
Бұл бағдарлама бойынша қарыз ұсыну әр келесі шарттарының орындалуы
Бұл бағдарлама бойынша қарыз келесілерге ұсынылады.
Қайта құру, тарату немесе күйзеліс жағдайындағы мекемелерге.
Жалға немесе сенімсіз ақпараттар ұсынылған мекемелер.
Жағымсыз қаржылық мекемелер.
Құжаттарын толық өткізбеген немесе қаржылық міндеттемесі жоқтарға.
Тұрақсыз қаржылық жағдайлары барларға.
Қарызшылары немесе мерзімі ұзартылған қарыздары барларға.
Бюджет алдында қарызын көтеруге.
Шағын және орта бизнесті несиелендіру құжаттары.
Шағын және орта бизнес бағытындағы несие алушы тұлғалар банкке
несиелік өтініш.
қарызшының ақпараттық сауалнамасы.
жарғы, құрылтай келісімі мемлекеттік тіркелуі туралы құжаттардың нотариалды кеңседе
статистикалық басқарма ұсынған РНН да бекітетін тіркеу карточкасы.
соңғы 2 жылдағы бухгалтер есеп берулер формасы мен ағымды
қосымшалары дебиторлық көрсете отырып.
шот тіркелген банктен қарыз берешегі және №2 картотекадағы берешегі
жобаның техника-экономикалық негізі немесе бизнес жоспар.
келісім шарттар (технология, құралдар шикізат материалдар жеткізу туралы және
залогтық және кепіл құжаттары.
несие тарту және залог ұсыну туралы өкілетті заң орындарының
қол үлгісі мен мөр басылым құжат.
Заңды тұлға болып саналмайтын тұлғаларға мына құжаттарды ұсынады.
несиелік өтініш.
мемлекеттік тіркегендігі туралы куәлік.
кәсіпкерлердің жеке басын куәландыратын құжат.
РНН берігендігі туралы салық мекемесінен анықтамасы.
салық төлейтіндігі туралы құжат.
шаруашылық келісім, накладной кассалық журнал және басқа да ақша
рұқсат немесе лицензияның нотариалды куәландыратын көшірмесі.
Өндіріс құралдарын жалдау келісімі.
жабдықтаушының тұтынушылар мен жасаған келісім көшірмесі.
залог және кепіл құжаттары.
қол үлгісі мен мөр басылымы құжаттары. /2/
1.3 Қазақстандағы шағын және орта бизнеске несие беру
проблемалары
Шағын кәсіпкерлік қолайлы емес экономикалық жағдайда, сонымен қатар Қазақстан
Макроэкономика аумағында қол жеткізген ұлттық валюта курсының қалыптасқанына, ақшалық
Сондықтан, шағын кәсіпкерлікті несиелендіру басымдылықты мемлекеттік міндетпен анықталады, ЕЖДБ
Шағын және орта кәсіпкерліктің субъектілерімен (жұмыс және қызмет көрсету)
Қор қарызгерлері болып ірі банкілер түседі, оның ішінде –
Шағын және орта бизнесті несиелендіру мәселесі тек макроэкономикалық факторлармен
Шағын және орта бизнесті қаржыландыру мемлекеттік реттеуді, қаржыландыру көзі
Қазіргі кезде шағын және орта бизнестің несиеленуі қормен тек
Әлемдік тәжірибе.
Жекелегенде, оны тасымалдаушы ЕЖДБ - шағын және орта
Қосалқы несиелендіру сұлбасында көп нәрсе уәкілетті банктер белсенділігіне тәуелді.
Әртүрлі қаржылық және несиелік нарықтарда операциялар жүргізе отырып, банктер
Өз жұмысын өсіру үшін және айналым қаражатын толықтыру үшін,
Сурет 1 – Несие алу кезіндегі қиыншылықтар
Суретте көргеніміздей, жоғарыда айтылған проблемалар екі негізгі топқа бөлінеді.
Несиені беру шарттарымен байланысқан проблемалар, макро проблемалар деп аталатын
Екінші деңгейлі банктермен, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне несие
Қазіргі уақытта қолданудағы шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерге несие
Пролемалардың екінші тобы микродеңгейде айқындалған сипатты болады, осыған байланысты
Шағын және орта бизнес Орталығы жүргізген зерттеулердің көрсеткеніндей, кәсіпкерлер,
Өз кезегінде банк қызметкерлері, кәсіпкерлердің банкке дайындықсыз келетіндерін
Осы мәселенің маңыздылығын және қажеттілігін есепке ала отырып, шағын
Зерттеудің негізгі мақсаты әрекеттегі процедураны кәсіпкерлердің бағалауы болып табылды
1.4 Несиелік рейтингтің коммерциялық банктер қызметіндегі орны
Банктік несиелік рейтинг – коммерциялық банктердің қаржылық төлем қаблеттілігінің
Банктік рейтингтің эксперттері ретінде әртүрлі несиелік ұйымдардың компанентті банктік
Барлық рейтингтер рейтингтік шкала принципі бойынша құрылады. Онда рейтингтің
Несиелік рейтинг. Қазақстандағы несиелік тәуекелдің қазіргі деңгейі несиелік рейтингтердің
Заң мерзімді несиелік рейтингтердің «ұлттық шкаласы» бойынша «кредит-рейтинг» компаниясының
Рейтингті қолданудың маңызы:
Қарыз алушылар өздерінің несие төлей алу қабілеттілігі туралы потенциалды
Бұл проблеманы шешуге тәуелсіз халықаралық және ұлттық рейтингтік
Рейтингтік агенттіктер, олардың түрлері мен атқаратын
Несиелік рейтингтер ең алғаш рет АҚШ-та пайда болғандықтан, ең
Жалпы бұл несиелік рейтингтің түсіндірмелі факторлары банк қызметіндегі экономикалық
1. банктің қаржылық жағдайы мен жүргізілетін операциялардың сапасын анықтау,
2. басқару сапасын бағалау, яғни олар мынадай шараларды қамтиды:
– операторлар жағынан басшылықтың бақылауын бағалау;
банк басшылығына берілген құзіреттер мен олардың жүзеге асырылу тәртібін
қызметкерлердің сол қызметке сәйкестігін және қайта дайындау тәртібін зерттеу;
екі жақты бақылау (сатылы бақылау)
заңдар мен инструкциялардың сақталуына бақылау жасау.
3. бухгалтерлік есеп берудің дәлдігі, яғни аудиторлық тексерулер нәтижесінде
4. активтердің сапасын талдау және тексеру (несиелік саясат және
– жеке тұлғалар мен заңды тұлғаларға берілетін несиелердің
банктер үшін қолайлы бағалы қағаздың түрлері;
бағалау тәртібі;
несиелердің шекті көлемі;
несиелерді бағалау әдістері;
несиенің қайтарылуы және несиелік қабілетті бағалау.
5. банктің төлем қабілетін бағалау, яғни банктің балансын талдау.
CAMEL рейтинг жүйесі – бұл қаржылық есеп беру мәліметтер
С – капитал – капиталдық жеткіліктігі, мұнда банктің міндеттемелерін
А – активтердің сапасы, мұнда активтер сапасы анықталады, сонымен
М – менеджмент, банк қызметінің тиімділігіне қалыптасқан жұмыс тәртібімен
Е – табыстылық, банк қызметі болашақта кеңейту үшін оның
L – ликвидность немесе өтімділік, банктің ағымдағы және болашақтағы
Банк қызметін рейтингтік бағалауда мынадай принциптер мен тәртіптерді
Капиталдың жеткіліктігі. Капитал салымшылардың құралдарын қорғайтын ең басты құрал
Активтердің сапасы. Банктің активтерінің сапасын талдаудың мақсаты – банктің
Активтердің сапасын талдау барлық активтердің түрлерін сондай-ақпараттық ағым баланстан
Егер банк несие бойынша шығындарды жабуға провизиялар құрған болса,
Табыстылық. Табыстылық пен рентабелділік банктің жұмысының маңызды көрсеткіштері болып
Берілген есеп беру мәліметтердің растығын тексерген соң, CAMELS жүйесі
Өтімділігі. өтімділікті талдау үшін кез-келген көрсеткішті қолдану мүмкін емес
салымдардың көлемін, яғни банктің депозиттерінің қанша бөлігі негізгі депозиттерді
активтердің өтімді түрде болуы немесе өтімді түрдегі активтерге тез
банктің қарыз қаражаттарына деген қажеттілік деңгейі, яғни банк аралық
банк басшылығының өтімділік деңгейін басқару қабілетін және банктің өтімділікті
Менеджмент. CAMELS аббревиатурасының жазылуында менеджмент үшінші компаненті болғанымен, менеджменттің
Менеджментті талдау кезінде мынадай факторлар ескерілуге тиіс: банктерге тексеру
CAMELS рейтинг жүйесі бойынша барлығы алты компаненттің бағалануы жүргізіліп
1-рейтинг немесе тұрақты рейтингісін алған банктерге келесі жағдайлар тән:
2-рейтинг немесе қанағаттанарлық рейтингісінің алған банктерге мынадай жағдайлар тән:
3-рейтинг немесе орташа рейтингісін алған банктерге тән жағдайлар: банк
4-рейтинг немесе шекті рейтингісін алған банктерге мына жағдайлар тән:
5-рейтинг немесе қанағаттанарлықсыз рейтингісін алған банктерге келесі жағдайлар тән:
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЛДЫҢҒЫ ҚАТАРЛЫ
2.1 Қазақстандағы алдыңғы қатарлы банктердің несиелік рейтингтері
Қазіргі экономиканың жаһандануына байланысты банк қызметіне көптеген талаптар қойылуда.
Несиелік рейтинг банкке берілген кезде, ол міндетті түрде банк
Еліміздің экономикасы ел ішінен дүниежүзілік экономикаға бірте-бірте енуде. Сондықтан
20.04.07 жылы алдынғы қатарлы рейтингтік агентстволармен белгіленген отандық банктер
Кесте 1 - Қазақстан банктеріне берілген рейтингтері
Банк аты / агентство Standard & Poors шетел
Альянс банк Жоқ Жоқ Ва3
АТФБанк Жоқ В+/тұрақты Ва2
Евразийский Банк Жоқ Жоқ В1
Каспийский Банк Жоқ В-/позитивті Ва3
Қазақстан Даму Банкі ВВ+/ тұрақты ВВ+/позитивті Ваа3
Банк Тұран Алем ВВ-/ тұрақты Жоқ Ва1
Банк Центр Кредит Жоқ В+/ тұрақты Ва2
Казкоммерцбанк ВВ-/ тұрақты ВВ/ тұрақты Ва1
Қазақстан Халық банкі В+/тұрақты ВВ-/позитивті Ва1
Нұрбанк В-/ тұрақты Жоқ Ва3
Темірбанк Жоқ В /тұрақты Жоқ
Кез-келген қаржы институтының стратегиялық мақсаттарының негізгілерінің бірі болып күтілетін
Еліміз жақында Бүкіл Дүнижүзілік Сауда Ұйымына (ДСҰ) кіргелі
Кесте 2 – Халық Банкінің несиелік рейтинг тарихы.
Халықаралық шкала бойынша рейтинг
Мерзімі Шетел валютасында/ Болжам Ұлттық валютада / Болжам
26.04.2000
14.08.2003
21.04.2004
22.07.2005
10.02.2006
16.02.2007
В/тұрақты/С
В+/тұрақты/В
В+/онды/В
ВВ-/тұрақты/В
ВВ/тұрақты/В
ВВ/оңды/В
В/тұрақты/С
В+/тұрақты/В
В+/оңды/В
ВВ-/тұрақты/В
ВВ/тұрақты/В
ВВ/онды/В
«Қазақстан Халық Банкінің» рейтингісі ұлттық және шетелдік валютада бағаланады.
22.07.2006 жылы Standard & Poor`s рейтингтік агенттігі қазақстандық
Кесте 3 – АТФ банкінің несиелік рейтинг тарихы.
Халықаралық шкала бойынша рейтинг
Мерзімі Шетел валютасында/ Болжам Ұлттық валютада / Болжам
22.07.2005
22.07.2006
В/онды/С
В+/тұрақты/В
В/онды/С
В+/тұрақты/В
Standard & Poor`s пайымдауынша, АТФБ–ның ағымдағы нарықтық позициясы сақталады,
2003 жылмен салыстырғанда 2006 жылы «АТФ Банктің» несиелік рейтингі
Жалпы банктің несиелік рейтингісінің тарихына шолу жасайтын болсақ, біз
Fitch Ratings халықаралық рейтингтік аренттігі «ТұранӘлем» банкіне ВВ,В,С/Д,3, тұрақты
Кесте 4 – Тұран Әлем банкінің банкінің несиелік рейтинг
Халықаралық шкала бойынша рейтинг
Мерзімі Шетел валютасында/ Болжам Ұлттық валютада / Болжам
18.12.2000
28.09.2001
17.04.2002
11.04.2003
08.06.2004
22.07.2005
10.02.2006
В/тұрақты/С
В/оңды/С
В+/тұрақты/С
ВВ/тұрақты/В
ВВ/оңды/В
ВВ/Тұрақты/В
ВВ-/оңды/В
В/тұрақты/С
В/оңды/С
В+/тұрақты/С
ВВ-/Тұрақты/В
ВВ/позетивті/В
ВВ-/оңды/В
ВВ/Тұрақты/В
Сондай-ақ, БТА-ның 100%-тік еншілес компаниясы –тарап Alem Finance B.V-ның
100млн$, қайтару мерзімі – 2007 жылы. 28 мамыр
600млн$6 қайтару мерзімі – 2010 жылы, 24 наурыз.
400млн$, қайтару мерзімі – 2014 жылы, 2 маусым.
350млн$, қайтару мерзімі – 2015 жылы, 10 ақпан.
«Fitch Ratings» агенттілігімен таратылған прессрелизде керек болған жағдайда мемлекеттің
Жеке рейтинг бизнес көлемін, әрекеттілік пен ликвиттіліктің жақсы көрсеткіштерін,
Fitch Ratings халықаралық рейтингтік агенттігі ТМД-дағы кең спектрлі эмитенттермен
«Банк ТұранӘлем» Ақпараттық ағым-ы – қазақстанның жүйе құрушы банкі
Fitch халықаралық рейтингі агенттігі Kazkommerts International B.V. бесжылдық еурооблигацияларының
Аталған шығарылым 1,5 млрд. $ мөлшеріндегі борыш міндеттемесін шығару
Банк ТұранӘлем қазіргі жағдайда қарқынды дамушы банктерінің бірі болып
Кесте 5 – ККБ-нің несиелік рейтинг тарихы.
Халықаралық шкала бойынша рейтинг
Мерзімі Шетел валютасында/ Болжам Ұлттық валютада / Болжам
18.09.2000
19.12.2001
17.04.2002
28.03.2003
08.06.2004
22.07.2005
10.02.2006
В/тұрақты/С
В/оңды/С
В+/тұрақты/С
ВВ-/тұрақты/В
ВВ-/оңды/В
ВВ/тұрақты/В
ВВ+/Тұрақты/В
В/тұрақты/С
В/оңды/С
В+/тұрақты/С
ВВ-/Тұрақты/В
ВВ-/оңды/В
ВВ/тұрақты/В
ВВ+/Тұрақты/В
Аталған бағдарлама бойынша облигациялар шығару Қазкоммерцбанктен шартсыз және қайтарып
Хабарламада ҚКБ рейтингілері осы банктің несие қоржынының "тез өсуін",
Сурет 2 - Банктердің шетел валютасындағы ұзақ мерзімді рейтингтері
Осы суреттерден көріп отырғанымыздай Standard & Poor`s рейтинг агенттігімен
0-5 аралығы «С» рейтингісінің дәрежесі
5-10 аралығы «В» рейтингісінің дәрежесі
Сурет 3 -Банктердің ұлттық валютадағы ұзақ мерзімді рейтингтері
2.2 Қазақстан ірі банктерінің шағын және орта бизнесті несиелеу
Қазақстандық банктер үшін шағын және орта бизнесті несиелеу, олар
Жағдай кейінгі 2-3 жылда өзгерді, бұл елдер тәуекелінің спекулятивті
Аталған нарықтың жүзеге асырылмаған үлкен мөлшердегі әлеуеті банктерді қызықтырады.
Ендігі кезекте мен Қазақстанның 5 ірі коммерциялық банктеріндегі шағын
“Казкоммерцбанк” (ККБ)
Банк “ТуранАлем” (БТА)
“Халық Банкі” (ХБ)
“Алматинский торгово-финансовый банк” (АТФ)
Банк “ЦентрКредит” (ЦКБ)
Қазақстанның барлық жетекші банктері шетел несиелік желілер бойынша шетел
Әлемдік Банк несиелік желісі (World Bank)
Әлемдік банктің “Ауыл шаруашылығын жекешелендіруден кейінгі қолдау” қарызының шегінде
Несие алу үшін кәсіпорындар міндетті түрде жермен, мал шаруашылығымен
Әлемдік Банк қарызы шегінде Алматы облысы, Алматы, Ақмола облысы
несие алуға 100%-дық жеке меншікпен құрылған, пайдық құрылыммен ашылған,
несиенің берілу мерзімі – доллармен 5 жылға дейін;
несиенің 80% құрал-жабдық пен қосалқы бөлшектер сатып алуға, 20%
несиенің бүкіл сомасын айналым капиталын сатып алуға жұмсаған жағдайда,
кәсіпорынның жобаға жұмсалымы оның қайта құрылуы және модернизациясы жағдайында
несие жер сатып алуға немесе жалға алуға, құрылысқа немесе
Сұранған несие сомасына байланысты жобалар келесідей топтарға бөлінеді:
150 мың долларға дейін – қарыз алушы жобаны жүзеге
150 мыңнан 350 мың долларға дейін – қарыз алушы
350 мыңнан доллардан астам – жоба бойынша ұсынылған құжаттар
ЕҚДБ (ЕБРР) несиелік желісі.
ЕҚДБ-мен ынтымақтастықта бұл несие желісі шегінде екі бағдарлама: Шағын
Шағын және орта бизнесті қолдау бағдарламасының мақсаты болып шағын
шағын және орта бизнес үшін орта мерзімді шағын несиелер;
қысқа мерзімді экспресс несиелер.
Кесте 6 - ЕҚДБ несиелік желісі шегінде шағын және
ЕҚДБ несиелері
ККБ БТА ХБ АТФ ЦКБ
Жылына номиналдық мөлшерлемелер
доллармен,% жылдық 20,4 16,0 15,0 16,0 20,2
теңгемен,% жылдық 21,0 19,0 16,1 20,0 21,0
Жылына нақты пайыздық мөлшерлемелер
доллармен,% жылдық 9,8 5,7 4,9 5,8 9,6
теңгемен,% жылдық 13,2 11,3 8,6 12,3 13,2
Кесте 7 - Экспресс-несиелеу шарттары.
ЕҚДБ несиелері
Жылына номиналдық мөлшерлеме ККб БТА НБ АТФ ЦКБ
Доллармен,% жылдық - 25,0 23,0 - 28,1
Теңгемен,% жылдық - 29,0 28,0 - 27,4
Жылына нақты мөлшерлеме
Доллармен,% жылдық - 13,9 12,2 - 16,8
Теңгемен,% жылдық - 20,7 19,7 - 19,2
Банктік тәуекелдерді төмендету ЕҚДБ-нің несиелік желісі шегінде келесі шарттардың
несиелерді жұмыс жасап тұрған кәсіпорындарға беру;
қарыз алушылардың ай сайын негізгі қарыз бен пайыздарды өтеуі;
қылмысты, көлеңкелі және алдап-сатушылық бизнес кәсіпорындарын, мысалы қоршаған ортаны
ЕҚДБ-нің шағын және орта бизнесті қолдау бағдарламасы.
Шағын несиелер.
Несиелеудің базалық шарттары:
несиенің максималды сомасы – 5 мыңнан 200 мың долларға
несиелеудің максималды мерзімі – 4 жылға дейін;
бизнес-жоспарлар дайындау талап етілмейді;
қамтамасыздық ретінде кепілдің әртүрлі түрлері қолданыла алады (мүлік, құрал-жабдық,
тегін кеңес беру көзделген;
тапсырыстарды қарастыру және несиені беру қысқа мерзімде жүзеге асырылады
несиелер қолма-қол және қолма-қол емес теңге немесе АҚШ долларында
ЕҚДБнің экспресс-несиелері.
Несиелердің бұл түрлері шағын кәсіпкерлердің, әсіресе жаңадан ісін ашып
Несиелеудің базалық шарттары:
несиенің максималды сомасы – 5 мың долларға дейін;
несиелеу мерзімі – 3 айдан 12 айға дейін;
несиелік тапсырысты қарастыру мерзімі 2-3 күннен аспайды.
ЕҚДБнің коммерциялық мүлікті несиелеуі.
Қазақстаннвң ірі банктерінің ішінде ЕҚДБнің бұл бағдарламасына ККБ қатысады.
Несиелеудің базалық шарттары:
ЕҚДБ желісі бойынша бизнесті несиелеу мерзімі – 4 жыл;
алғашқы жарна – сатып алынатын коммерциялық мүліктің құнының 15%;
несиенің қамтамасыздығы ретінде сатып алынатын мүлік қолданылады;
пайыз мөлшерлемесі – долларда 20,4% жылдық, теңгемен 21%ға дейін.
ККБ клиенттердің қызығушылығын жоғарылату үшін несиені өтеудің индивидуалды графигін
Азия Даму Банкінің желісі.
Бұл несиелік желі бойынша ККБ, БТА, ЦКБ жұмыс істейді.
Азия Даму Банкінің несиелік желісі бойынша несиелеудің базалық шарттары
бір жобаны несиелеу сомасы – 25 мыңнан 750 мыңнан
жұмысшыларының максималды саны 250 адамнан аспайтын, 50% мемлекеттік меншік
несиелер ұзақ мерзімді болып табылады (5 жылға дейін) және
Неміс несиелік желісі (KFW).
Қалпына келтіру бойынша неміс несиелік институтының бұл несиелік желісі
Қазақстанның ірі банктері арасында бұл несиелік желіге БТА мен
Бұл несиелік желінің шегінде басымды аймақтар болып белгіленген:
Оңтүстік Қазақстан облысы (Қызылорда, Шымкент, Алматы)
Солтүстік Қазақстан облысы (Қостанай)
Павлодар облысы
Несиелеудің базалық шарттары:
несиелеу сомасы – 5 мыңнан 750 мың евроға дейін;
жұмысшыларының саны 200 адамнан аспайтын, кейбір жағдайларда 500 адамға
несиелер ұзақ мерзімді болып табылады – 4 жылға дейінгі
инвестициялар қолданылуы керек: 70% - құрал-жабдық, қосалқы бөлшек сатып
қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын дәлелдеу үшін оның жобаны жүзеге
несиенің өтімді қамтамасыздығы қажет.
Енді банктердің меншікті қаражаттары есебінен қаржыландыруды қарастырайық. Мұндай қаржыландыруды
ККБ-тің шағын және орта бизнесті несиелеу бағдарламасы.
Сауда, қызмет көрсету және өндіріс сферасында жүргізіледі.
Несиелеудің негізгі шарттары:
Пайыз мөлшерлемелері – 16% жылдықтан 27% жылдыққа дейін;
Несиенің максималды сомасы – 200 мың долларға дейін;
Несиелеудің максималды мерзімі – 4 жылға дейін;
Әрбір клиентке жеке тәсілдеме қолданады;
Бизнес-жоспар ұсыну талап етілмейді;
Несиені рәсімдеу процедурасы 14 күннен аспайды;
Сараптаманы тегін жүргізу.
ККБ-тің микронесиелеу бағдарламасы.
Сауда, қызмет көрсету және өндіріс сферасында жүргізіледі.
Несиелеудің негізгі шарттары:
Несие сомасы – 500 доллардан 30 мың долларға дейін;
Несие мерзімі – 12 айға дейін;
Пайыз мөлшерлемелерін ай сайын төлеу валютада – доллармен айына
ХБ-тің “Lights” несиелеу бағдарламасы.
Бұл бағдарлама жұмыс жасап жатқан және жаңадан ашылып жатқан
Несиелеудің негізгі шарттары:
Несие сомасы – 100 мың долларға дейін;
Сыйақы мөлшерлемелері – долларда 12% жылдыққа дейін;
Несиелеу мерзімі – 7 жылға дейін;
Негізгі қарызды өтеу бойынша жеңілдік кезең – 12 айға
Бизнес-жоспар талап етілмейді;
Басқа банктерден алынған қарызды қайта қаржыландыру мүмкіндігі көзделген;
Тапсырыс қарау мерзімі – 3 күн;
Құжаттардың минималды пакеті;
Кепілдік қамтамасыздық: сатып алынатын мүлік немесе депозиттер.
ХБ-тің отандық тауар және қызмет өндірушілерге банктік қарыздар ұсыну
Бұл бағдарлама отандық тауар және қызмет өндірушілердің экономикалық көтерілуіне
Несиелеудің негізгі шарттары:
Қаржыландырудың максималды көлемі:
Шағын және орта бизнес үшін – 100 000 доллар;
Ірі кәсіпорындар үшін – 6 000 000 доллар;
Пайыз мөлшерлемесі долларда:
Айналым капиталын толтыру үшін – 10% жылдық;
Негізгі капиталды ұлғайту үшін – 8% жылдық,
Негзігі қарыз бен пайызды өтеу бойынша жеңілдік кезеңі бизнес
Қамтамасыздық – қозғалмалы/қозғалмайтын мүлік.
ХБ-тің кәсіпорындарды овердрафт формасында несиелеу бағдарламасы.
Бұл несие қысқа мерзімді несиенің бір түрі болып табылады.
Несиелеудің негізгі шарттары:
Несиелеу мерзімі – 25 күннен аспайды;
Пайыз мөлшерлемесі – орташа нарықтық мөлшерлемеден жоғары емес;
Несиелеу теңгеде және долларда жүргізіледі;
Қамтамасыздық (қозғалмалы/қозғалмайтын мүлік) кейбір жағдайларда ғана талап етіледі.
ЦКБ-нің шағын және орта бизнесті несиелеу бағдарламасы.
Бағдарлама мақсаты болып жақсы несиелік тарихы бар, қаржылық жағдайы
Несиелеудің негізгі шарттары:
Несиелер теңгеде немесе валюталы эквивалент бекіту арқылы беріледі.
Несиелеу мерзімдері банктің депозиттік базасының көрсеткіштеріне байланысты болады (1
Несие бойынша мөлшерлеме Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің қайта қаржыландыру
2.3 Шағын және орта бизнесті несиелеудің қазіргі жағдайына талдау
Шағын бизнес өнеркәсіптің кластерлі дамуының локомотивіне айналып, орта және
Яғни еліміздегі жағымды, қолайлы экономикалық конъюнктура жағдайында шағын кәсіпкерлік
Ендігі кезекте осы шағын және орта бизнесті несиелеу динамикасын
Кесте 8 - Экономиканың банктік несиелерінің өзгеру динамикасы.
2003 2004 2005 2006
Барлық несиелер 978 125 1 484 294 1 502
Банктік емес заңды тұлғаларға 856 345 1 180 178
Жеке тұлғаларға 121 780 304 117 309 910 324
Ұлттық валютада 435 436 714 353 709 095 745
Банктік емес заңды тұлғаларға 388 320 606 139 600
Жеке тұлғаларға 47 116 108 731 108 731 112
Шетел валютасында 542 688 769 941 793 322 806
Несиелердің барлық сомасынан 74 664 195 903 201 178
Қысқа мерзімді 369 775 508 876 515 440 526
Ұзақ мерзімді 608 350 945 418 986 977 1
Екінші кезең (1997 жылдан қазіргі кезге дейін) керісінше банктік
1999 жылдан 2006 жылдың ақпанына дейінгі мерзімде негізгі қорларды
Кесте 9 - Банктер несиелерінің несиелеу объектісі бойынша
2002 2003 2004 02.2005
Банктердің барлық несиелері, %. 100 100 100 100
Айналым капиталын сатып алу, %. 64,0 68,8 54,7 58,4
Негізгі қорларды сатып алу, %. 9,7 6,6 9,4 5,5
Жекешелендірілген мемлекеттік объектілер сатып алу, %. 5,5 0,0 -
Жаңа құрылыс пен қайта құру, %. 1,2 2,3 6,8
Құрылыс пен тұрғын үй сатып алу, %. 4,4 2,5
Тұтынушылық мақсаттағы несие, %. 3,1 5,7 7,9 10,0
Бағалы қағаздар сатып алу, %. 12,1 0,2 0,7 0,2
Басқа мақсаттар, %. 11,4 13,9 15,1 14,8
Ұлттық Банктің экономикалық конъюнктураның мониторингінің мәліметтеріне сәйкес, 2002 жылдан
Кесте 10 - Банктердің экономика салалары бойынша несиелері.
Сала аты 2003 2004 2005 2006
Өнеркәсіп 230 786 273 641 289 602 313 655
Үлестік салмағы, % 34,3 28,0 19,5
Ауыл шаруашылығы 76 858 117 354 125 207 120
Үлестік салмағы, % 11,4 12,0 8,4
Құрылыс 42 577 75 178 158 984 158 668
Үлестік салмағы, % 6,3 7,7 10,7
Көлік 20 262 31 453 56 229 60 516
Үлестік салмағы, % 3,0 3,2 3,8
Байланыс 12 777 7 730 19 670 17 044
Үлестік салмағы, % 1,9 0,8 1,3
Сауда 197 968 276 731 398 695 405 180
Үлестік салмағы, % 29,5 28,3 26,9 26,1
Басқалар 91 318 196
Үлестік салмағы, % 13,6 20,0
Барлығы ҚР бойынша
Ең жоғары мөлшерде саудаға деген несиелерге сұраныс орта есеппен
Талдау көрсеткендей, елдегі шағын және орта бизнес жағдайы айтарлықтай
Жалпы алғанда, экономиканың нақты секторын екінші деңгейлі банктермен несиелендіруді
2.4 Шағын және орта бизнес субъектілерін несиелеу механизмі
Банктің несиелеу тәртібі несиелеу механизмі арқылы жүзеге асырылады.
Несиелеу механизмі – бұл несиенің берілу және қайтарылуы әдіс-тәсілдерін
Несиелеу механизімі бұл несиені пайдалану механизімін білдіреді. Несиелеу механизімі
- несиеге деген өтінішті қарау;
- несиелік қабілетін талдау;
- несиелік келісімшарт жасасу;
- несие беру;
несиелік мәміленің орындалуына бақылау жасау.
I кезең. Банкке келіп түскен несиеге деген өтінішті қарау.
Кез келген несиелік операциялар осыдан басталады. Мұндай құжаттарда қарыз
құрылтайшылар құжаттардың, жарғының, жалға алу шарттарының, тіркелген куәліктерінің немесе
соңғы екі жылдық қарыз алушының балансы және оған қосымша
несиеленетін шаралардың рентабельдік деңгейін және оның қайтарылу мерзімін сипаттайтын
несиеленілетін мәмілелерді растайтын, келісімшарттар көшірмелері (материалдық құндылықтарды жабдықтауға және
басқа банктерден алған несиелер туралы мәліметтер (шоттар бойнша
қамтамасыз ету мақсатында кепілге берілген мүлікке қарыз алушының меншік
несиені қайтаруға байланысты міндеттеміні куәландыратын құжаттар;
қызметін жаңадан бастаған, яғни қаржылық есептер және басқа да
II кезең. Қарыз алушының несиелік қабілетін талдау кезеңі.
Қарыз алушының несиелік қабілеті – қарыз алушының алған несиесі
Қарыз алушының несиелік қабілетіне талдау жасау барысында мынадай факторлар
1 Несиеге қатысты қабілеттілігі. Қарыз алушыға несиені бере отырып,
2 Қарыз алушының іскерлік беделі. Несиелік мәмілеге тиісті беделі
3 Табыс алу қабілеті. Банк қарыз алушының несиені қайтаруға
Қарыз алушының табыс алу қабілетін анықтау барысында сату көлеміне,
III кезең. Несиелік және кепіл туралы келісімшарттар жасау. Қазіргі
Несиелік келісімшарт екі жақтың өзара міндеттемелерін және жауапкершіліктерін анықтайды.
несиелеу мақсаты және объектісі;
несиенің мөлшері;
несиені беру мерзімі және қайтару шаттары;
несиені қамтамысыз ету формасы;
несие үшін төленетін сыйақы мөлшерлемесі;
несиенің қозғалысын және клиеннтің қаржылық жағдайн бақылау үшін қарыз
несиелеу процесіндегі банктің бақылау қызметі;
несиелік келісімшарттың мазмұнын келісуші жақтардың өздері анықтайды.
IV кезең. Несие беру кезеңі. Бұл кезең ағымдық шот
Несиенің көлеміне бйланысты әр түрлі берілу тәсілдері болады. Біріншісі
Несиенің мөлшері оны беру барысында несиелеу ережелеріне сәйкес анықталады.
V кезең. Несиені қайтару және оған сыйақы төлеуіне бақылау
Несиенің берілуі сияқты несиені қайтарудың бірегей жасалған үлгісі жоқ.
Іс жүзінде несиені қайтарудың төмендегідей көптеген варианттары болады:
мерзімді міндеттемелер негізінде эпизоттық қайтару;
меншікті қаражаттрардың жинақталуының және несиеге деген есеп айырысу шотына
алдын ала белгіленген сома негізінде жүйелі түрде қайтару;
түскен түсімді бірден несиелік қарызды жабуға есептеу;
несиенің қайтарылу мерзімін созу;
мерзімі өткен қарызды “Мерзімі өткен несиелер” шотына аудару;
банк резерві есебінен мерзімі өткен несиелерді шегеру.
Жалпы заңды тұлғаның несиелік қабілетін талдауда, ең алдымен заңды
несиені өтеу үшін нақты ресурстардың болуы;
несиені өтімді кепілмен қамтамасыз ету;
жобаны қаржыландыруда меншікті қаражаттарының қатысуы;
қатаң қаржылық тәртіпті ұстау;
кәсіби менеджмент.
Содан кейін заңды тұлға міндетті түрде мынадай құжаттарды тапсыруы
несие алуға өтініш;
бизнес-жоспар немесе техникалық-экономикалық негіздеме;
қарыз алушының суреті бар анкетасы;
кәсіпорынның қаржылық құжаттары (№1,2,3 формалары);
дебиторлық және кредиторлық қарыздардың, тауарлар мен қызметтердің тізімі, пайда
ссудалық міндеттемелердің болуы немесе болмауы туралы анықтаманың түпнұсқасы;
бюджет алдындағы қарыздардың болуы немесе болмауы туралы анықтаманың түпнұсқасы;
құрылтайшылық құжаттарының нотариалды түрде куәландырылған көшірмесі;
құрылтайшылардың несиені алу туралы жиналысының шешімі.
Заңды тұлғаларға қойылатын талаптар мен тапсырылатын құжаттардың орындалуынан кейін
Қарыз алушының несиелік қабілетін талдаудың негізгі мақсаты – бұл
Осыған байланысты қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау және қаржылық
ЖАҚ “Азамат”
Жобаны қаржыландыру түрі:
Қысқа мерзімді несие
Қысқа мерзімді несиенің көрсеткіштері:
Қарыз алушының аты-жөні: ЖАҚ “Азамат”
Жобаның мақсаты: айналым қаражатын толықтыру
Сомасы:
Мерзімі: 3 ай
Сыйақы мөлшерлемесі:
Кесте 12 - Қамтамасыз етудің бағалау құны мен түрі
№ Атауы
1 Компанияның ағымдық шотына түсетін ақшалай қаражаттар.
2 Жайлауов Ж.Ж. өзіндік кепілгерлігі.
3 Ешеева К.Б. өзіндік кепілгерлігі.
Ақпарат көздері: кәсіпорынның қаржылық және құрылтайшылық құжаттары.
I-бөлім. Қарыз алушы компания туралы ақпарат
1.Пайда болу тарихы:
Тіркелу күні: Қазақстан Республикасының Әділет министірлігінде 1999 жылы 2
Заңи мекен-жайы: Алматы қаласы, Абай даңғылы,77.
Негізгі құрылтайшылары мен олардың жарғылық капиталдағы үлесі:
Акционерлер үлесі:
Жайлауов Ж.Ж. - 1 021 800 теңге
Ешеева К.Б.
Жеке тұлғалар - 1 648 400 теңге
Меншігінің құрылымы:
Жарияланған жарғылық капиталы - 10 000 000 теңге
Шығарылған жарғылық капиталы - 1 950 000 теңге
Компанияның негізгі қызметі: құрылыс жөндеу жұмыстары
Қарыз алушы ұсынған құжаттардың барлығы зерделегеніп (изучение), қажетті құжаттар
Кесте 13 - ЖАҚ “Азаматтың” балансы
млн. теңге
Көрсеткіштері 01.01.05ж. 01.01.06ж. Ауытқу
сома %
1 2 3 4 5
АКТИВ
1 бөлім. Негізгі құралдар және басқа да айналымнан тыс
Негізгі құралдар және күрделі қаржы жұмсалымы 3 570 000
Ұзақ мерзімді қаржы жұмсалымы 0,0 0,0 0 0
Басқа да айналымнан тыс активтер 0,0 0,0 0 0
Барлығы: 3 570 000 3 570 000 0 0
2 бөлім. Ағымдық активтер
Ақшалай қаражаттар 2 564 000 480 -2 084
Дебиторлармен есеп айырысу 21 599 000 132 692 000
Босалқы қор және шығын 38 721 000 36 101
Басқа да активтер 0,0 240 000 240 000 0
Барлығы: 62 884 000 169 513 000
БАЛАНС: 64 454 000 173 083 000 106
ПАССИВ
1 бөлім. Меншікті капитал
Меншікті қаражаттар қоры 1 950 000 1 950 000
Резервтік капитал 326 000 326 000 0,0 0
Жалғасы
Бөлінбеген пайда 5 268 000 8 826 000
Меншікті қаражаттардың басқа да көздері 0,0 0,0 0,0
Барлығы: 7 544 000 11 102 000 3
2 бөлім. Тартылған капитал
Ағымдық міндеттемелер 58 910 000 161 981 103071
кредиторлық қарыз 58 910 000 161 981 103071 000
Ұзақ мерзімді міндеттемелер 0,0 0,0 0,0 0
Барлығы: 58 910 000 161 981 103071 000
БАЛАНС: 66 454 000 173 083 000 106 629
Кесте мәліметтері бойынша негізгі құралдар мен басқа да айналымнан
Ал баланстың пассивін талдауда меншік капиталы 3 558 млн.теңгеге
Баланс валютасының көбеюі 2003 жылы жұмыс көлемінің өсуі мен
Баланстың өтімділігін анықтау үшін баланстың активі мен пассивін салыстыру
Егер активтің бірінші үш тобы пассивтің
Кесте 15 - Баланс өтімділігін талдау.
млн.тенге
АКТИВ 01.01.04. 01.04.04. ПАССИВ 01.01.04. 01.04.04.
1 2 3 4 5 6
1.Ерекше өтімді активтер 2 564,0 480,0 1.Ерекше тез міндеттемелер
2.Тез өтетін активтер 21 599,0 132 692,0 2.Қысқа мерзімді
3.Жай өтетін актмвтер 38 721,0 36 101,0 3.Ұзақ мерзімді
4.Қиын өтетін активтер 3 570,0 3 570,0 4.Тұрақты міндеттемелер
БАЛАНС 66 454,0 172 843.0 БАЛАНС 66 454,0 173
Кесте 16 - ЖАҚ «Азаматтың » кредиторлық қарызы
Атауы Сомасы
млн.теңге Үлесі Құрылу күні Өтелу күні Пайда болу себептері
1 2 3 4 5 6
ЖШС “БАОС-Дизайн” 34 961 971 22,34 02.2000 2004
жұмыстар
ЖШС “Строй-Сервис” 633 750 0,42 09.2003 12.2004 Орындаған
жұмыстар
ЖШС “Стройматериалы” 646 915 0,41 11.2003 04.2004 Материалдар
1 2 3 4 5 6
ЖШС “ЯРД БФП” 354 975 0,22 12.2003 04.2004
ЖШС “СПМК-плюс” 405 080 0,25 11.2003 04.2004 Материалдар
ЖШС “Техноцентр” 7 948 0,001 09.2003 12.2004 Материалдар
ЖШС “Sonic” 37 572 0,02 09.2003 09.2004 Материалдар
ЖШС “Марс” 40 093 0,02 06.2003 04.2004 Материалдар
ЖШС “КонкретПлюс” 93 000 0,05 06.2003 04.2004 Материалдар
ЖШС “МетроПлюс” 2 327 119 1,48 09.2003 04.2004
Жалғасы
ЖШС “УМР-2” 1 356 672 0,84 01.2004 09.2004
ҚР Туризм және спорт агенттігі 81 336 000 51,97
ЖК Тұйақбаев 18 046 002 9,61 01.2004 09.2004 Орындалған
ЖК Рахимов 1 001 084 2,55 01.2004 09.2004 Орындалған
Барлығы: 156 491 181 100,00
Жоғарыда көрсетілген кестеге сәйкес ЖАҚ “Азамат” 2004 жылдың желтоқсан
491 181 теңгені құрайды. Мысалы, Туризім және спорт агенттігінің
Кесте 11 - ЖАҚ «Азаматтың» дебиторлық қарызы
млн.теңге
Атауы Сомасы Үлесі Құрылу күні Өтелу күні айда болу
1 2 3 4 5 6
ҚР Туризм және спорт агенттігі 111 093 932 83,72
Жамбыл аудандық Әкім аппараты 5 915 275 4,46 2000
ЖШС “Девятка” 3 332 010 2,51 2003 2004 Орындалған
ЖШС “Монтажник” 2 342 198 1,77 2003 2004 Орындалған
ЖШС “КоммекСтрой” 1 756 014 1,32 2002 2004 Орындалған
ЖШС “ДЭПС” 1 431 034 1,08 2003 2004 Орындалған
Жалғасы
ЖШС “УМС-В” 1 326 672 1,00 2003 2004 Қызметтері
ЖШС “Ақ-Бұлт” 1 075 000 0,81 2003 2004 Материалдар
ЖШС “БАОС-Дизайн” 1 069 033 0,81 2003 2004 Материалдар
Алматы облыс басқармасы 833 207 0,63 2003 2004 Орындалған
Құрылыс департаменті 84 648 0,06 2003 2004 Орындалған жұмыстар
ЖШС “Медремстрой” 267 690 0,20 2003 2004 Орындалған жұмыстар
1 2 3 4 5 6
ЖШС “ОПС-Сервис” 293 535 0,22 2003 2004 Орындалған жұмыстар
ЖШС “АЛОР” 170 577 0,13 2004 2004 Материалдар
ЖШС “Д-Плюс” фирмасы 731 666 0,55 2004 2004 Материалдар
Барлығы: 132 692 018 100,00
ЖАҚ “Азамат”-тың дебиторлық қарызы 132 692 018 теңгені
Қорта келгенде, ЖАҚ “Азамат”-тың кредиторлық қарызы дебиторлық қарызына қарағанда
Жобаны қаржыландыру түрі: Қысқа мерзімді несие
Қысқа мерзімді несиенің көрсеткіштері:
Қарыз алушының аты-жөні: ЖАҚ “Азамат”
Жобаның мақсаты: айналым қаражатын толықтыру
Сомасы: 15 000 000 теңге
Мерзімі: 3 ай
Сыйақы мөлшерлемесі: 17%
Кесте 12 - Төлем кестесі
Негізгі қарыз Сыйақы мөлшерлемесі
1.06.03.5 000 000 1.06.03. 216 573.75
1.07.03. 5 000 000 1.07.03. 139725
1.08.03. 5 000 000 1.08.03. 72 191.25
Барлығы: 15 000 000 Барлығы:428 490
3 ЭКОНОМИКАНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДАҒЫ ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ
3.1 Несиелік бақылау тәуекелді басқару әдәстері
Экономикалық мағынада мониторинг (латынның monitor- еске түсіретiн,
Бiтiру жұмысы алдындағы тәжiрибе “Қазақстан Республикасы Халық Банкiнде” өтiлгендiктен
несие кұралының мониторингi;
несие куралының сапасын бағалау;
түзетуші әрекеттер.
Несие құралының мониторингi қарыз алушының несие құралын бекiтiлген тәртiпте
Несиелiк мониторингінің максаты - несие құралына қатысты қарыз алушының
Халық Банкi несиелiк мониторинті келесiлерге қатысты жүргiзедi:
қарыз алушының несиелiк сапасы;
берiлген несие құралының шарттарын орындау;
берiлген несие құралының кепiлдемесiнің сапасы;
берiлген несие құралының табыстыIлығыи мен тәуекелдiлiгiнің катысының дұрыстығы.
Несие құралдарын сапасына байланысты жiктеудiң, аталған банкте екi түрi
1 қазақстандық стандарттар бойынша;
2 халықаралық стандарттар бойынша.
Несие құралының сапасына байланысты банктiң түзетуші әрекеттерiне жатады:
қарыз алушымен проблеманы анықтау және оны шешу жолындағы жұмыс;
кеңесшiлерге жүгiну (техникалык, маркетингтiк немесе қаржылық мәселелермен);
несие құралын кайта құрылымдау немесе пролонгация жасау;
косымша кепiлдiк алу;
басқа қаржы институттарымен бiрiгiп қаржыландыруды уйымдастыру;
қарыз алушының басқарушы құрамындағы кадрлық өзгерiстер;
қарыз алушы кәсiпорнын жабу (сотсыз)
кепiлдеменi сату;
қарыз алушының активтерiн сату;
банкрот деп жариялауға бастама көтеру;
карыз алушының жеке ерекшелiктерiне байланысты басқа да iс-кимылдар.
Ал пролонгацияга жол берiледi, егер:
1 карыз алушы оң несие тарихынаа ие болса;
2 егер банкiнiң пролонгация колданса несие құралының жаксаратындығына көзi
З карыз алушы пролонгацияны бір реттен артық жасатпаған болса.
Ссуда бойынша төлемдердiң және оғап тиiстi пайыздардың төленуiне бақылау
Несиелiк мұрағат (архив) — несиелiк бақылаудың базасы. Онда барлық
Әрбiр банктiң несиелiк iсті жүргiзудiң өз жүйелерi бар. Әдетте
ссуда бойынша кұжаттар (несиелiк келiсiмнiң, карыздық мiндеттемелер, кепiл-хаттардың көшiрмелерi,
каржылық және экономикалық ақпарат (баланстар, кiрiс пен шығыс жайлы
несие қабiлетi туралы шақырылымдар мен есеп берулер (несие агентіктерiнiң
ссуданы кепiлдеуге байланысты материалдар (иелiкке алуға құқық беретiн кқұжаттар.,
хат алмасулар мен баска да мәлiметтер (клиентпен несиеге байланысты
Басында айтып өткендей, несиелiк портфель банкiнiң табыс кездерiнiң басты
Несиелiк портфельге бакылау бағдарламалары банк типiне, оның мамандануына, несие
Ссуда тексеру қаржылық есеп берудi кайта сараптама жасау, карыз
Көптеген банкiлер кезектi аралык бакылау кезiнде ссудаларға рейтинг белгiлейдi.
Ссудаларды рейтинг бойынша классификацниялау банкке несие портфелiн бақылап отыруға
Ссудаларды аудиторлық тексеру банк бақылаушысына бағынушы арнайы бөлiммен жүргiзiледi.
Аудиторлық бақылау келесi сұрактарға жауап iздеудi алдына мақсат етiп
банкiнің мұрағаттарының жағдайлары калай, оларды жаңарту жүргiзiле ме?
несие бөлiмдерiнiң басшылары мен кызметкерлерi ссудалық портфельдi зерттеу жұмыстарын
рейтинг дұрыс анықталғам ба?
несие болiмiнiң жұмысы несие саясаты туралы жазбаша мемерандумына сейкес
банкiлiк портфельдiң жалпы сапасы калай?
үмiтсiз ссудалар байынша шығындардың орнын жабуға банкiнiң резевтiк корлары
Аудиторлық тексеру нәтижелерi арнайы есеп беруде көрсетiлiп, ол директорлар
Қазақстан Республикасы Халық Банкiнде ағымдағы ссудалық қарызға және мерзiмi
Несие қызметкерi ары карай 5 күнен кешiктiрмей карыз алушы
1 қарыз алушы атына қарыз сомаға қамтамасыз етiлген кепiлдеменi
2 егер несие бойынша кепiлдеме жеке тұлғадан болса, мерзiмi
3 егер қарыз алушының банкiлiк салымы кепiл ретiнде алынғап
4 егер кепiл ретінде заңды тұлғаның кепiлдемесi алынған болса,
Жалпы мониторингке байланысты кызметте Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi де
Мониторингтің маңызына “Базельдiк келiсiмде” де теқталып, қадағалау органдары проблемалық
Проблемалық несиелермен жұмыс әр банкте әртүрлi жүргiзiледi. Ең көп
Банк тиiмдi жұмыс атқару үшiн ең қолайлысы проблемалық несиелермен
Яғни бұл бөлiмдер қалай жұмыс iстейдi? Бiздiңше, бұл бөлiмшелер
Егер қаржыны қатармау фактiлерiнiң таза крименалды жағдайларына ескермесек, онда
ПНБ өз алдына кiнәлiлердi тауып, жазасын беру мақсатын өз
Тәжiрибе жүзiнде болса, өкiнiшке орай ПНБ кызметi банкiнiң басқа
ПНБ басшысында төтенше жағдайлар пайда белғанда және оны жедел
Банкілерде ПНБ-нiң басшыларының құқықтары мен мiндеттерiнiң арасында дисбаланс байқалуда.
3.2 Несиелік бюро қарыз алушылар туралы ақпарат алу көзі
Қазақстанда заңды және жеке тұлғаларды несиелеудiң дамуына байланысты банктерге
Несиелiк бюро — бұл несие берушiлерге келiсiм-шарт негiзiнде карыз
Әлемнiн көптеген елдерiнде несие берушілер (несие беретiн банктер, қаржылық
Экономикалық әдебиеттерде ақпараттың ассиметриясы (asymmetric information) ретiнде несиелiк ресурстарды
Сонымен катар, несие берушiлер ссуда алғаннан кейiнгi қарыз алушылардың
Акпараттың ассиметриясы жағдайында сенiмдi қарыз алушылар тәуекел үшiн жоғары
Қаржылық емес секторда жалпы жағдайың төмендеуi кезiнде тәуекелдi бағалау
Әлемдiк тәжiрибе көрсеткендей бұл мәселені тек несие берушiлер арасында
Несиелік бюролар банктердiң несиелiк тәуекелiн төмендетуге және несиелiк портфелiнiң
Несиелiк бюролар мынадай қызмет атқаралы:
1 экономикалық дамудың тiкелей ынталандыралы;
2 карыз алушылардьщ несие алу мүмкiнлiгiн арттырады;
3 банктердегі тәуекелдi басқару жүйесiн жақсартады.
Несиелiк бюролар орта таптын мүмкіндiктерiн кенейтедi, несиелеу барысында халыкка
Несиелiк бюролардың табысының негізігі көздеріне: несиелiк есеп берулердi сату,
Ағымдағы мiндеттемелердiң көлемi туралы ақпарат;
Клиенттiң өткен уакыттағы мiндеттемелерi туралы ақпарат;
Клиенттiң несиелiк мүмкiндiгiн арттыратын қосымша активтердiң болуы туралы ақпарат.
Несiелiк бюролар несие берушiлермен құрылған жәнее олардың меншiгi ретiнде
ақпаратпен алмасу төмендегі суретте келтірілген.
Сурет 4 - Несиелік бюродағы ақпараттар ағымы
Несиелiк бюролар карыз алушының несиелік операциялары туралы есептiң әр
Қазiргi кезде әртурлi құрылымдық формада несиелiк бюролар әлемнiң барлық
Сурет 5 – Несиелеу мен ақпарат алмасудың байланысы.
Ақпарат алмасу ЖIӨ-ге қазысты банктiк несиелеуді шамамен 20% -ға
ынталандыратыны анықталады. Сонымен қатар, несиелiк тәуекел мөлшерi төмендеп, сәйкесiнше
Әлемдiк тәжiрибеде несиелiк бюроларды құрудың әртурлi құрылымдық формалары қолданылған.
Дамғын елдердегі несиелік бюролардың мәліметтер базасы ондаған жылдар бойы
Несие берушілер арқылы алмасатың ақпарат көлемі айтарлықтай үлкен. Мысалы
Несиелiк бюролардың саны көптiгiне қарамастан капиталдың жоғары деңгейде шоғырлануы
1990 жылдары несиелiк бюролардың қытмет аясында халықаралық деңгейге шығу
Dan&Bradstreet; Eqifax; Experian; TransUnion.
Көптеген елдерде несиелiк бюролар алдында карыз алушылардың жеке ақпаратың
Стандартты несиелiк есеп берулерлен баска несиелiк бюролар рейтингтiк агенттiктердiң
Несиелiк бюролар өздерінің қызметі барысында мынандай қағидаларға сүйенеді:
өзара байланыс, өзара айырбас қағидасы, яғни ақпарат несиелiк бюроға
нақтылық және сенiмдiлiк қағидасы, яғни несиелiк бюроға акпарат берушi
бейтараптылық қағидасы, яғни коммерциялық құпия болып табылатын ақпарат жарияланбайды;
ең жоғарғы қауiпсіздiк кағидасы, яғни несиелiк бюро және банк
Несиелiк бюролардың ақпараттарды алу көздеріне мыналар жатады:
тұтынушылардың өздерiнен, несие алу несие алу кезінде толтырылатын сұрақ
жариялык актiлерден, баикроттьтльтк турали жене соугыц каультларш;
несие берушiлерден және агентіктерінен борыштық міндеттемелерді талап ету.
Польшадағы несиелік бюролардың қызмет ету барысында бірқатар кемшіліктер анықталды.
Несиелік бюроның қызметі үшін банктердің төлейтің төлемдері айтарлықтай жоғары,
Несиелiк бюролар банктермен берiлетiн акпараттың белгiлі формада және кұрылымы
Сонымен қатар, кейбiр банктер несиелiк бюроның талап ететiн ақпараттың
Несиелтік бюроны құрудың банктер үшін алатын артықшылықтары:
Банктер клиент туралы несиелiк бюрода бар барлық ақпаратты қысқа
Несиелiк бюро тек терiс ақпаратты берiп қоймай, сонымен қатар
Клиент туралы ақпаратты өтiнiштi берген күнi несиелiк бюроға хабарлауы
Сондай-ақ, банктың тәртiптi клиенттерi үшiн де несиселтік бюролардың қызмет
IIIетел тәжiрибесiн ескере отырып, Қазақстанда несиелiк бюроны құру барысында
несиелiк бюро Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiсiнiң қатысуымен құрылғаны тиімді,
несиелiк бюро потенциалды карыз алушылар жайлы “ақ” және “қара”
заңды және жеке тұлғаларды несиелеуге қатысатын барлық банк аясында
ақпараттарды басқа мақсаттарда пайдаланудан сақтау үшiн несиелiк бюро қызметiн
потенциалды қарыз алушыладың өз міндеттемелерін уакытылы және толық орындауын
несиелік бюроға тапсырылатын ақпараттардың бекiтiлген формасы болуға тиiс;
несиелiк бюро потенциалды қарыз алушылардың несиелiк қабiлетiн анықтауға кажеттi
Қорыта айтқанда, несиелiк бюроны құру Қазақстанның банк жүйесiнiң беделiн
3.3 Несиелендіру қабілетің арттырудағы статегиялық және ағымдағы жоспарлаудың рөлі
Банк қызметіне қатысты, стратегия сөзі бұл бәсекелестік артықшылықтарға қол
Басқару теориясы менеджменттің мынадай қызметтерін атқарады:
мақсатын белгiлеу;
болжау және жоспарлау;
ұйымдастыру;
иелену;
координациялау;
мониторинг және бакылау.
Мұндағы жоспарлау қызметiнiң ерекшелiгі банк менеджментiнiң калған барлық процестерiнің
Кең мағынасында жоспарлау өткен жылдарға жасалған жоспардың орындалуының нәтижелерiн
Тар мағынасында жоспарлау банк уйымының болашағымен байланысты шешiмдердi жүйелi
Банк кызметiн жоспарлау мынадай қағидаттарды ұсынады:
жоспарлаудың икемдiлігi және индикативтілігі, яғни нарықтық жағдайлардың дамуының жаңа
жоспарлайудың баламалылығы, яғни сыртқы жағдайлардағы түбегейлi өзгерiстерге (әсiресе дағдарысты)
жоспардагы көрсеткiштердiң орындалуына міндетті түрде бақылаудың болуы, яғни жоспарланған
жоспарлаудың жарияланымдығы, яғни жоспардың жасалуы меiг орындалуыоа м iндем
жоспарлаудың оңтайлылығы, яғни банктің пайдасын арттыруды қамтамасыз ететiң банктiң
Ендi банктiк менеджменттің теориясында қатыстырылатың мынадай жоспарлау түрлеріне тоқталайық:
стратегиялық жорспарлау, яғни банктiң болашақтағы даму басымдықтарын және банктiң
маркетингтік жорспарлау, яғни нарықта сұранысқа ие болатын банктiк өнiмдердi
бизнес-жоспарлау яғни статегиялық мiндеттердi таешудiо нақты жолдарын және болашағы
жедел (оперативті) жоспарлау, бизнес-жоспардың орындалуын камтамасыз ететін нақты жобалардың
қаржылық жоспарлау, бизнес-жоспардың немесе ағымдағы жоспардың кез келген нұскаларының
бюджеттік жоспарлау, банктің жекелеген құрылымдық белiмшелердiң негiзгi және жоспарлы
ағымдағы жоспарлау, ағымдағы банктi, өтiмдiлiгiн, төлем кабiлеттiгiн қолдау және
Жоспарлаудың барлық түрлерi бір-бірімен тығыз байланысты, олардың кейбiреуi банктiн
Банктің стратегиясы - банктi өзге бәсекелес банктерден ерекшелендiретiн және
Банк стратегиясы банк менеджментiнің барлық жүйесiнiң негiзi болып табылады.
Стратегиялық жоспарлау - нарықтың талаптары мен банктiң ішкi мүмкiндітерiмен
Стратегиялық баскарудың максаты нарықтағы бағнктiң үлесiн жане табысын арттыруды
Стратегиялық жоспарлау мынадай кезеңдердi қамтиды:
1- кезең. Ситуациялық талдау кезеңі. Бұл кезеңде бiрiншiден, банк
қоғамның әлеуметтiк, экономикалық, демографиялық, саяси, заңи, технологиялық даму сипатта
банктік кызмет көрсету нарығы сегменттеледі және олардағы кызмет түрлеріне
банктiк кызмет өрсету нарығындағы банктiң ағымдағы бәсекелестiк ұстанымын анықтау.
Содан кейiн барып, банк қызметіне ықпал ететiн негiзгі факторлар
Негiзгi факторларға макроэкономикалық көрсеткіштер, заң және нормативтiк актiлер, саясе
Ішкі талдау жүргiзу процессі мыналарды ескередi:
банктiң қаржылық жағдайы;
бәскелестернің керсететiн қызметтерi мен өнімдерімен салыстырғанда банкің көрсететің қытметтер
банктiң клиенттiк базасы мен оның өзгеру үрдiсі;
банк алдындағы міндеттерді шешудегi ұйымдастырушылық құрылымдардың адекваттылығы;
банк қызметкерлерiмiң бiлiктiлiк деңгейлерiнің жеткiлiктiгi.
Ішкі талдау нәтижесінде жаса.лагая қорытындыларды ары қарай жүйелiк талдаудың
SWOT талдауыының басты мақсаты - жоспарлы кезең iшiндегi
Мүмкiндiктер:
1 банк автоматтарын пайдалану мүмкiндiктерi
2 жағдайы бар клиенттерге қызмет көрсетудi кеңейту
3 корпорацияны несиелсу саласын кеңейту.
Қауiптi жақтары:
1 қаржы нарығының өтiмдi құралдарының жоқтығы;
2 активтік және пассивтік құралдарға байланысты спрэдтiң төмендеуі
Ситуациялык талдау гIроцесiнде жасалаган корытындылар негiзiнде банктiц болашак даму
Стратегиялық жоспарлаудың екiншi кезеңi банктiң бас мiндеттерiн немесе миссиясын
жетекшiлердiң құнды бағдарларьг;
банктiң тарихы мен жинакгалған экономикалық әлуетi;
ішкi корпоративтiк мәдениетi;
банктің йымның құрылымы;
Ал сыртқы факторлар ретiнде мыналар ескерледі:
ұлттық экономиканың жағдайы,
мемлекеттiң жүргiзетiн экономикалық саясаты
қызмет ететiн заңдар мен нормативтiк актiлер.
Банк миссиясының негізінде банктің несиелiк, инвестициялық саясаты туралы меморандум,
Банк стретегиясын жасаудың үшiншi кезеңінде банктiң міндеттемелерінен туындайтын банктiң
Банктiң даму стратегиясы мынадай стратегияларды қамтиды:
маркетингтiк старагиясы;
тәуекелді басқару стратегиясы;
қызметкерлердi басқару стратегиясы.
Маркетингтiк стратегия жасауда банктiң өзiнiк өнiмдері мен кызметтерiн нарыққа
Маркетингтiк стратетояны жасау барысында банк жетекшiлер мыналарды ескередi:
бұрынғы клиенттерге банкте бар кызмезттердi көрсету;
белгiлi бір нарық сегментiнде кызмет керсетудi қысқарту немесе ұзарту;
жаңадан жаулап алған нарықтың сегменттерінде жаңа клиенттерге ескі банктік
ендi игерген қызмет түрлерін жаңа нарықта ұсыну;
жаңа қызмет пен өнiм түрлерiн бұрынғы нарықтарға ұсыну;
жаңа нарыққа жаңа қызмет түрлерін еңгiзу;
Тәуекелдi баскару стратегиясы — банк өнiмдерiн сатуға байланысты туындайтын
Банк тәуекелдерiн басқару стратегиясын жасау ситуациялық талдау нәтижелерiндегi банк
әрбiр тауекелдiң жоғары шектi деңгейiн анықтау;
өткен жоспарлау мерзiмiнде болған тәуекелдердiң сомасын бағалай отырып, жоспарлау
банктiң тауекелдердің ағымдағы деңгейiне бақылау жасауды қамтамасыз ететiн банктi
форс-мажорлық жағдайларды туындайтын әр түрлi тәукелдердi бейтараптандыруға арналған шаралардың
Банк қызметкерлерiн басқару стратегиясын жасауды ситуациялық талдау нәтижесiнде анықталған
Қорыта айтқанда банк қызметiн стратегиялық және ағымдық жоспарлаудың маңызы
ҚОРЫТЫНДЫ
Коммерциялық қызметті несиелеу банктік операциялар банктік экономикалық өмірдің ең
Коммерциялық банктердің қызметіндегі несиелік операциялар маңызды операциялардың бірі болып
Экономиканың дамуындағы қазіргі кезеңде банктің ресурстарын қалыптастыру проблемасы банктер
Қазақстандық банктер үшін несиелік портфельді оңтайлы ету сұрақтары маңызды
Қазақстандық коммерциялық банктердің қызмет аясы кеңейген сайын, банк қызметіндегі
Біздің екінші деңгейді құрайтын отандық банктеріміздің барлық капиталының мөлшері,
Айтылып кеткендей, несие нарықтық экономикада маңызды рольді атқарады. Біріншіден,
Сонымен, диплом жұмысын жазу нәтижелерін қорыта келе біз төмендегідей
1. Несиелеуге қатысты құқықтық базаны жетілдіру. Ол халықаралық стандартқа,
2. Әлемдік тәжірибеде кеңінен қызмет ететін, қарыз алушылардың
3. Нақты секторды ұзақ мерзімді несиелеуге балама ретінде
4. Несиелік операцияларды басқару бойынша саясатты жүзеге асырудың негізінде
5. Қазақстандық коммерциялық банктердің несиелік операцияларды басқару саясатының
Қорыта айтқанда, осы айтылған шаралардың орындалуы қазіргі несиелік механизмді
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасы президентінің 31.08.1998 жыл «ҚР Банктер және
«Банки Казахстана» №6 -2004ж.
Валравен.К.Д Управление рисками коммерчесского банка/М.Э. Ворд редакциясымен жазылған оқу
Василишен Н.И. Регулирование деятельности коммерческого банка –
М. : Финансист информ, 1998 жыл
Гамидов.Г.М Банковское и кредитное дело – М.: ЮНИТИ,
Деятельность банков: современный опыт США –М.: Экономист, 1992 жыл.
Деловая неделя (Алматы) №5 (683), 10.02.2006 жыл.
*ЖАҚ “Азамат”-тың қаржылық құжаттарынан құралған.
Кейнс.Дж.М. Общая теория занятости, процента и денег –М.: 1978
Котлер. Ф. Основа маркетинга –М.: прогресс, 1996 жыл.
«ҚазҰУ Хабаршысы» . №3 (43) 2004ж.
Мамонова.И.Д. Банк и платежная дисциплина. – М.: финасы и
Маркова О.М. Коммерческие банки и их операций–М. : Банки
Лаврушин. О.И Банковское дело – М: БиБНКЦ, 1998 жыл.
Озиус.М.П Пужном.Б.Л. банковское дело и финансовое управление
Рид.Э., Коттер Р., Гилл Э., Смит Р. Коммерческие банки
Тосупян.Г.А. Банк для клиента – М.: златоцвет, 1993 жыл.
Усоскин.В.Н. Соврименный коммерчески банк. Управление и операций. – М.:
Хейне.П. Экономически образ мышление в банковской практике – М.:
Ширинская.Е.Б. Операций коммерческих банков и зарубежный опыт – М.:
Г.Марченко, О.Мачульский / «Новые рынки», №6 2002ж.
Владимир Детинич «В помощь инвестору» 2004ж.
«Экспресс К» / 27 маусым №9 2002ж.
Эксперт Казахстана (Алматы) №32 (58), 01.01.2006 жыл
Рамазанов Н.Т. «Деловая неделя» 6 мамыр №18 2005ж.
Пашковская И.В. «Банковские услуги» №4 2005ж. 4-26 бет аралығы
Шаталов А.В. «Финансовый менеджмент» №6 2003ж. 88-96 бет
Ширинская Е.Б. операций коммерческих банков и зарубежный опыт -
2004-2005 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің статистикалық бюллетені
«Казкоммерцбанктің» АҚ жылдық есеп беруі.2005 жыл
http// www.kkb.kz
http// www.atfbank.kz
http// www.bta.kz
http// www.halykbank.kz
http// www.standard&poors.com
http// www.moodys.com
http// www.fitchratings.com
Америка Құрама Штаты - АҚШ
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы -ТМД
Ұлттық Банк - ҰБ
Казкоммерцбанк -(ККБ)
Банк “ТуранАлем - (БТА)
Халық Банкі - (ХБ)
Алматинский торгово-финансовый банк - (АТФ)
Банк “ЦентрКредит” - (ЦКБ)
Қайта құру және Даму банкі - ЕҚДБ(ЕБРР)
Азия Даму банкі -(АБР),
неміс несиелік институты - (KfW)
Бүкіл Дүнижүзілік Сауда Ұйымына - ДСҰ
Екінші деңгейіндегі банктер - ЕДБ
Акционерлік қоғам - АҚ
Жалпы ішкі өнім - ЖІӨ
Проблемдік несиелер бөлімі - ПНБ
АҢДАТПА
Дипломдық еңбек нарықтық жағдайларындағы банктің - коммерциялық қызметті несиелеуді
АННОТАЦИЯ
Дипломная работа освещает актуальные вопросы в развитии банковского кредитовани
91
НЕСИЕ АЛУ КЕЗІНДЕГІ ҚИЫНШЫЛЫҚТАР
НЕСИЕЛІК ҚОРЛАРДЫҢ БЕРУ ШАРТТАРЫ
кепілдік қамтамасыз ету проблемасы
жоғары ссудалық пайыз
несиелік қорларды қайтару мерзімінің қысқа болуы
несиелеудің жеңілдік периодының болмауы
ИНФРАҚҰРЫЛЫМНЫҢ
ДАМЫМАҒАНДЫҒЫ
Кәсіпкерлердің банкке тапсыратын документтердің дайындау шарттарын білмеуі
Ақпаратты-консалтингті қызметтерінің жетіспеушілігі
Бизнес субъектілеріде Қазақстандағы бизнестің дамуына бағытталған мемлекеттік және шетел