ЖОСПАР
Кіріспе 4
I Бөлім. Халықаралық жеке құқықтағы неке қатынастарының түсінігі 8
1.1 Неке қатынастарының пайда болу тарихы 8
1.2 Неке қатынастарының түсінігі және оның түрлері 15
II Бөлім. Неке институтының қазақстандық және мұсылман құқығы бойынша
2.1.Мұсылман құқығы және Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес некеге тұрудың
2.2. Мұсылман құқығы және Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес некені
III Бөлім. Неке қатынастарындағы өзекті мәселелер 42
3.1. Неке қатынастарындағы коллизиялық мәселелер 42
3.2 Жалған неке 54
3.3 Неке шарты 61
Қорытынды 75
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 79
Кіріспе
Қарастырылып отырған тақырыптың маңыздылығы келесі жағдайлармен анықталады. Бүгінгі таңда
Құқықтық көзқарас бойынша шетелдік элементпен күрделенген неке қатынастары мәселесі
Осындай мәселелердің шешілуіне осы саладағы қағидалар мен әлемдік стандарттарға
Адам құқықтарын сыйлау қағидасы халықаралық құқықтың басты қағидаларының бірі
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін адам құқықтарын қорғау саласында маңызды
Әйелдің құқығын шектеген және оны еркекке бағындырған авторитарлық отбасының
Әр адамның өмірі үшін, қоғам мен мемлекет үшін отбасының
Отбасы әлеуметтік бірлік ретінде, әрдайым әлемдік дамудың басты элементтерінің
Отбасы әлеуметтік жүйе ретінде өзінің болмысын қатынастардың нақты түрлері
Осы бітіру жұмысының негізгі мақсаты неке қатынастарының халықаралық құқықтық
халықаралық жеке құқықтағы «неке» түсінігінің анықтамасы
неке институтының Қазақстан Республикасы заңнамасына және мұсылман құқығына сәйкес
некеге тұру мен некені бұзудың негізгі талаптары мен тәртібін
неке қатынастарындағы коллизиялық мәселелерді қарастыру
неке шарты мәселесін қарастыру
Қазақстан Республикасында неке шарты мен жалған некенің құқықтық реттелу
Зерттеу жұмысының теоретикалық негізін халықаралық жеке құқық мамандары ─
Осы бітіру жұмысы үш бөлімнен, жеті параграфтан, кіріспе, қорытынды
Бірінші бөлім неке қатынастарының құқықтық режимінің жалпы мәлелеріне арналған.
Екінші бөлімде Қазақстан Республикасы заңнамасына және ерекше құқық жүйесінің
Үшінші бөлімде неке қатынастарында туындайтын коллизиялар, неке шарты және
I Бөлім. Халықаралық жеке құқықтағы неке қатынастарының түсінігі
1.1 Неке қатынастарының пайда болу тарихы
Неке туралы түсініктердің тарихи дамуы әлемнің әр жерінде әр
Бұл теорияның жетіспеушілігі, неке туралы этикалық көзқарастарды құқық саласына
Плюралистік қоғамда, оның барлық мүшелерінің неке туралы бірдей көзқарастарды
Некенің құқықтық мазмұнына қатысты бірнеше теориялар бар. Олар:
Некені келісім ретінде түсіну теориясы Ежелгі Римде қалыптасты. Классикалық
Некенің түрлі қатынастар тобын бөліп қарастыруға болады: рухани, физикалық
Бірақ некелік одақты құрайтын қатынастарды осылайша бөлу теориясы
Орта ғасырлардағы отбасы құқығы өте үлкен тарихи маңызға ие.
Неке институтына және жалпы еркек пен әйелдің арасындағы қатынастарға
Қазіргі таңда бұл көзқарас мүлдем жойылып кетті десек қателескен
XIғ. бастап некеге бір құпия ретінде қарала бастап, мұндай
Триденттік собор некені құпия деп танымайтын және некені бұзуға
Жақын туыстар арасында неке қиюға жол берілген жоқ. Бірақ
Канондық құқық әйелдердің құқықтық жағдайын нашарлатты. Неке жасы қыздар
Сол кездерде Гай секілді Рим заңгерлері табиғи заңға сүйене
Француз заңгері Тирако 1513 жылғы «Неке туралы заңдар» атты
Орта ғасырлардағы Батыс Европа елдерінің отбасы құқығына келетін болсақ,
Моногамды некенің христиандық тұжырымдамасы Европа елдерінде тек XII-XIII ғасырларда
Неке-отбасы қатынастарының өте маңызды бір қосымша көрінісі, XII-XIII ғасырларда
Европада XII-XIII ғ.ғ. әйел ғибадатының кеңінен таралуы, әйел затына
Кристина сәтсіз некелердің болуының себебін әйелдің болмысынан емес, нақты
Отбасы қатынастары сипатының әр түрлі болуына қарамсатан, әр мемлекетте
Францияның солтүстік бөлігінде ерлі-зайыптылардың, ата-аналар мен балалардың арасындағы қарым-қатынастар
Францияда неке және отбасы қатынастары канондық құқықпен реттелді. XVI-XVII
Канондық құқық бойынша некенің бұзуға болмайтындығымен байланысты Парламент ондай
Германияда Франциядағы секілді құқық өзінің шұбарлаңқылығымен ерекшеленді. Қала халқы
Жалпы құқық нормалары жазылған жоқ, тек ауызша беріліп отырды.
Шіркеу некені бұзуға қарсы болды, алайда кейбір жағдайларда (бір-бірінің
Христиан шіркеуінің ықпалы нәтижесінде VII-IX ғасырларда немістердің неке отбасы
Шетелде қайталанатын некелерге тыйым салатын некенің шіркеулік рәсімделуін міндеттейтін
Неке қалыңдықты сатып алу нысанында жасалды. Некеге тұру мақсатында
XIIғ. Англияда II Генрих заңына сәйкес бала көтерген
Германияда отбасы патриархалды сипатқа ие болды, Англияда да солай,
Күніміздегі неке-отбасы қатынастары міне осылай дамыды.
1.2 Неке қатынастарының түсінігі және оның түрлері
Ең алдымен некеге тұрудың басты себебі болып табылатын «отбасы»
Көптеген мемлекеттердің отбасы заңнамасына сәйкес неке ─ бір-біріне және
Заң әдебиеттерінде некенің анықтамасына байланысты әр түрлі пікірлерді
Әдетте ерлі-зайыптылардың арақатынасына байланысты белгілер айтылады, бірақ кейбір белгілер
Әрине әр мемлекетте бұл ұғым әр түрлі анықталады. Мысалы,
Түрлі қоғамдардағы отбасы құрылымдарын социологтар мен антропологтар параметр бойынша
Аталған тізімдегі неке нысанына тоқталайық. Ирландық шаруалар Тробриан аралының
Теория жүзінде неке нысанына қарай төмендегідей болып бөлінеді:
Полигамия ─ бір және бірнеше тұлғалар арасында қиылған неке.
полигиния ─ бір еркек пен бірнеше әйелдің арасындағы неке
полиандрия ─ бір әйел мен бірнеше еркектің арасындағы неке
Некенің тағы бір нысаны ─ топтық неке, яғни бірнеше
Некенің бір немесе екінші түрінің орын алуына қандай факторлар
Неке нысанына экономикалық факторлардан басқа да факторлар әсер етеді
Ұнамды және халық арасында ең көп тараған некенің түрі
Бір елдің заңнамасына сәйкес заңды болып табылатын, ал басқа
Сондай-ақ неке, жарамды, жарамсыз және даулы болуы мүмкін. Неке
Даулы некелерге, қандай да бір маңызды қателердің салдарынан немесе
Қазақстан Республикасында көптеген мемлекеттердегідей моногамды неке ғана танылады, алайда
Мысалы, Ресей Федерациясының заңнамасында бекітілген еріктілік принципі некенің қиылуы
Қазақстан Республикасында бекітілген еркек пен әйелдің құқықтарының теңдігі қағидасына
«Ерлі-зайыптылар тең құқықтарды пайдаланады және тең міндеттер атқарады. Ерлі-зайыптылардың
Некеге тұру кезінде ерлі-зайыптылар өз тілектері бойынша ортақ тек
II Бөлім. Неке институтының қазақстандық және мұсылман құқығы бойынша
2.1.Мұсылман құқығы және Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес некеге тұрудың
Қазақстандық және мұсылман құқығындағы неке институтын салыстырмастан бұрын, екі
Қазақстандық құқықтық жүйе романо-германдық жүйеге жататын болғандықтан заңды басшылыққа
Мұсылмандық құқық жүйесі діни сипатқа ие. Құқықты заңшығарушылық
Сонымен қатар, Құран мен Суннаға түрлі түсінік беретін төрт
Мұсылман құқығының айта кетер тағы бір ерекшелігі ─ оның
Мұсылман құқығы әдет-ғұрыптардың (адаттар) пайдаланылуын шектейді. Егер де
Неке бұл ең алдымен еркек пен әйелдің одағы. Бұл
Некенің заңды табиғатына келер болсақ, мұсылмандық заңнамаға сәйкес неке,
ҚР-да АХАЖ органдарында тіркелген неке ғана заңды салдар туғыза
Мұсылман құқығы бойынша неке қию процедурасы әлдеқайда жеңілдетілген, ешқандай
Мұсылман құқығы шариғаттың қойған талаптарына сәйкес мұсылмандардың арасында, сондай-ақ
Мұсылман құқығында тек жалпы құқықтық мәселелерге ғана емес моральдік
Қазақстандық заңнама некемен байланысты рухани қатынастар секілді адам өмірінің
Шариғат бойынша неке институтына неке қию, мехир (неке қию
Қазақстандық заңнамаға сәйкес некеге тұру некеге тұратын адамдардың тікелей
Ерекше мән-жайлар болған кезде (жүктілік, бала тууы, бір тараптың
Қазақстандық құқық бойынша талап етілетін некеге тұруға тілек білдіруші
Кәмелеттік жасқа толуы
Күнәхар болмауы
Психикалық аурудың болмауы
Мұсылман құқығы қазақстандық құқық немғұрайлықпен қарайтын «жастарды атастыру» институтына
Некеге тұрушы еркек пен әйелдің өзара ерікті келісімі, неке
Қазақстандық заңнамаға сәйкес некеге тұруға тілек білдіруші тұлғалардың өзара
Шафи мектебі өкілдерінің көзқарастарына сәйкес некеге тұрушы тұлғалардың алдын-ала
Ханефи мектебінің өкілдері кәмелеттік жастағы ақыл есі толық қыз
Уәлиге келесі талаптар қойылады: еркін, ақыл есі толық, кәмелеттік
Келіспеушілігін айтып жеткізу міндетті емес, жылау т.б.әрекеттер арқылы келіспеушілігін
Қазақстандық заңнама бойынша неке жасы міндетті талаптардың бірі, өйткені
Мұндай қатынастарды мемлекеттік тіркеуден бас тарту, шындығында ерлі-зайыпталар болып
Мұсылман құқығы бойынша жыныстық тұрғыда жетілген тұлға кәмелеттік жасқа
ҚР Неке және отбасы туралы Заңына сәйкес, біреуінің болса
Сирия, Ирак секілді елдерде әйелдерге қатысты әділдік туралы Құранның
Қазақстандық заңнамада көп некелілікті қылмыс деп санауға ешқандай негіз
Әдетте бірінші әйелмен еркек мүлік жинайды. Ал 30-35 жасындағы
Бұл мәселеге байланысты басқа мемлекеттердің де құқықтық жүйесін мысалға
1997 жылы 1 қаңтардан бастап Ресей Федерациясы жаңа Қылмыстық
Ингушетия Президенті Ресей Федерациясы Конституциясының 235-бабы 4-тармағына (Конституцияның 132-бабына
Бұл ұсыныс 1999 жылы Ресей Федерациясы мемлекеттік билік субъектілерінің
Дегенмен де, көп некелілік кең тараған құбылыс. Оның
Демек кез-келген мәселеге қатысты тыйым салу немесе шектеу әрекеттері
Жалпы неке қатынастарына байланысты ҚР Қылмыстық Кодексінде тек бір
Неке институтының салыстырмалы сипаттамасына қайта оралайық. Мұсылман құқығы бойынша,
Қазақстандық заңнама тікелей ата-тегі бойынша және өзінен тарайтын жақын
Некеге тұруға тыйым салынатын туыстар шеңбері мұсылман құқығында әлдеқайда
тікелей некеге тұрушының әкесі мен шешесі жағынан туыстары
олардың ата аналырының туыстары
қандас және қандас емес көкелері мен апайлары
Сондай-ақ, әйелінің жақын туыстарымен де некеге тұруға тыйым салынады.
Қазақстандық заңнама біреуінің болса да психикалық ауруының немесе ақыл-есі
Шариғат бойынша бұл мәселенің реттелуі өзгешелеу. Аталған категориядағы тұлғалар
Жалпы исламда адамды некеге тұру құқығынан айыруға болмайды деп
Екі құқықтық жүйеге сәйкес аурудың бар екендігі хабарланбаған жағдайда
Қазақстандық заңнамаға сәйкес некеге тұруға тілек білдіруші адамдарға медициналық,
Ерлі-зайыптылардың некені жарамды деп тануы мен танымауында діни көзқарастардың
Мұхаммед пайғамбардың отбасы өмірінен, кейіннен ислам дінін қабылдаған Рейхан
Қазақстандық құқықта да мұсылман құқығында да қазіргі кезде уақытша
Мұсылман құқығында шарт бойынша некеге тұру көзделген. Некеге тұру
Некеге тұру кезінде шариғатта тікелей көзделмеген ерлі-зайыптылардың бір-біріне құқықтар
2.2. Мұсылман құқығы және Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес некені
Некені бұзу үшін қажетті жағдайлар мен процедура мәселесі қазақстандық
Бір некедегі әйелдерге қатысты теңсіздік мәселесі туындаған жағдайда некеге
Қазақстандық заңнама ажырасу мәселесін ерлі-зайыптылардың жеке іс-әрекеті деп қарастырады.
Қазақстандық заңнамаға сәйкес неке АХАЖ органдарында немесе ерлі-зайыптылардың бірлескен
Мұсылман құқығында некені бұзудың екі тәсілі көзделген, біріншісі ─
Талақ төрт түрге бөлінеді:
некені бұзуға қатысты сөздердің айтылуы
хулъя
ант беру арқылы некені бұзу ( иляи )
ерлі-зайыптылардың әрқайсысының туыстарынан құрылған төрелік тарапынан бұзылатын неке
Сот, еркек әйелді қамтамасыз етуге немесе мехир төлеуге қабілетсіз
Қазақстандық құқық мұсылман құқығымен салыстырғанда ерлі-зайыптылар арасында ажырасу көлемін
Шариғат бұзылған некені қайта қалпына келтіру мүмкіндігіне байланысты некені
Идда мерзімі өткенге дейін ерлі-зайыптылар раджии ажырасуынан кейін өз
Баин ажырасуынан кейін неке келісімін жасасу, әйелі екінші рет
Қазақстандық заңнамаға сәйкес некені бұзу үшін талап етілетін ең
Мұсылман құқығы бойынша еркектің некені бұзу туралы сөзі немесе
Сот, некені бұзу туралы шешім шығаруы үшін алдын-ала арнайы
Қазақстандық заңнамаға сәйкес АХАЖ органдарында некені бұзу кәмелетке толмаған
Шариғат бойынша некені бұзу құқығы тек еркек пен сотқа
Қазақстандық заңнамаға сәйкес АХАЖ органдарында бұзылатын неке азаматтық хал
Ал мұсылман құқығында, ең алдымен тараптардың некені бұзу туралы
Мұсылман құқығы бұл норманы Құранның мына аятына сілтеме жасай
Идда мерзімі аяқталғанға дейін неке бұзылған боп есептелмейтіндіктен, белгіленген
Ибн Аббас, Тавус, Ибн Исхак секілді кейбір муджтахидтердің (мұсылман
Мұсылман құқығында орны мен уақыт белгіленетін неке бұзудың келесі
Мұсылман құқығында неке-азаматтық құқықтық келісім болып табылатындықтан, некеге тұруға
Қазақстандық құқық та мұсылман құқығы да отбасын нығайтуға мүдделі.
Бұл институт келесі аятқа негізделеді: «Егер де екеуінің арасының
Автордың ойынша мұсылман құқығында көзделген татуластыру процедурасы әлдеқайда тиімдірек,
Шариғат бойынша некені бұзудың тағы бір түрі ант беру
Күйеуі әйелін зинақорлықпен айыптаған немесе балаға қатысты әкелікті танымаған
Ерлі-зайыптылардың біреуінің немесе екеуінің діннен безушілік әрекеті некені тоқтатудың
Қазақстандық заңнамаға сәйкес неке екеуіне ортақ кәмелетке толмаған балалары
Егер ерлі-зайыптылардың біреуі некені бұзуға қарсылығы болмауына қарамастан АХАЖ
Мұсылман құқығы кәмелетке толмаған бала кіммен тұрады деген сұраққа
Осылайша неке институтының екі құқықтық жүйеге ─ мұсылмандық және
Әрине, кез-келген құқықтық жүйенің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері болады.
III Бөлім. Неке қатынастарындағы өзекті мәселелер
3.1. Неке қатынастарындағы коллизиялық мәселелер
1948 жыл 10 желтоқсанда қабылданған Адам құқықтарының жалпыға бірдей
Бұл нормалар тек жоғарыда аталған Декларацияда ғана емес,
Отбасы құқығының материалдық-құқықтық нормалары әр мемлекетте әр түрлі болғандықтан
Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең. Тегіне, әлеуметтік,
Нақты отбасы-неке қатынастарына байланысты, неке мен отбасы, ана мен
Отбасы-неке қатынастарында қандай да бір мәселеде ерлі-зайыптылардың құқықтары тең.
Дегенмен де, кейбір мемлекеттердің отбасы құқығында басымдылық ер азаматқа
Халықаралық жеке құқықта неке қиылған жер заңы (lex loci
Lex loci celebrationis қағидасы Аргентина, Гватемале, Мексика, сондай-ақ кейбір
Неке қатынастарын реттейтін заңдарға жеке заң, яғни тұлғаның өз
Кейбір мемлекеттер жоғарыда аталған екі қағиданы араластыра отырып
тиісті түрде рәсімделмеген некелер
өлгеннен кейінгі неке
әскери билікпен рәсімделген неке
көлік құралдарының (ұшақ, теңіз кемесі) бортында қиылған некелер
Коллизиялық мәселелердің туындауына себеп бола алатын тағы да төмендегідей
Кейбір елдерде нәсілдік шектеулер қойылған, әр түрлі нәсілге жататын
Некеге тұрудың заңмен көзделген басты талаптарының бірі болып табылатын
Неке қатынастарында неке нысанына байланысты да коллизиялар туындауы мүмкін.
Көптеген елдердің заңдары бойынша полигамия (көп некелілік) танылмаса да,
Неке жарамды, жарамсыз және даулы болуы мүмкін. Неке ерлі-зайыптылардың
Даулы некелерге, қандай да бір маңызды қателердің салдарынан немесе
Осылардың барлығы отбасы құқығында әйелдерді кемсіту, дискриминацияға ұшырауының бірден
Осындай жекелеген мысалдардан, басқа салалардағы секілді отбасы құқығында отбасы
Бүгінгі таңда халықаралық ынтымақтастықтың, мемлекеттер арасында қарым-қатынастардың дами
Неке қатынастарындағы шетелдік элемент орын алған кезде қай мемлекеттің
Шетелдік элементпен күрделенген неке қатынастарына қатысты қолданылатын коллизиялық нормаларды
Отбасы заңнамасының құрамындағы қазіргі нормалардың бұрынғыларынан негізгі айырмашылығы ─
Халықаралық жеке құқық теориясында қолданылуға жататын шетелдік құқықтың құқықтық
Шетелдік құқықты қолданатын сот, АХАЖ органдары және басқа да
Шетелдік құқықтың мазмұны бекітілгеніне қарамастан кейбір жағдайларда оның қолданылуы
Коллизияларды қолдану ережесіне қарамастан Неке және отбасы Заңының 212б.
Егер ҚР бекіткен халықаралық шартта ҚР неке және отбасы
ҚР территориясындағы неке нысаны қазақстандық заңнамамен анықталады. Бұл коллизиялық
ҚР неке және отбасы туралы Заңының 13б. сәйкес некеге
Неке қию кезінде өкілдік етуге жол берілмейді.2
Келесі коллизиялық норма ҚР аумағында неке қиюдың ережелері, егер
Азаматтығы жоқ адамның ҚР аумағында некесін қию ережелері сол
ҚР-да қазақстандық азаматтар мен шетелдік азаматтар арасында қиылған, шетелдік
Қазақстандық азаматтардың шетелдік азаматтармен некеге тұру процедурасы ҚР-ң
Қазақстандық азамат (азаматша) пен шетелдік азаматша (азамат) арасында ҚР-да
Батыстағы мемлекеттердің отбасы құқығында коллизиялық нормалары өзінің түрлілігімен ерекшеленеді.
Жалпы отбасылық құқықтық мәселелерге байланысты заңдарды унификациялауға байланысты әрекеттер
ХIХғ. соңы XXғ. басында қабылданған қазіргі күнге дейін әрекет
1956 жылғы алименттік міндеттемелерге байланысты қолданылатын заң туралы
1956 жылғы алименттік міндеттемелер туралы істер бойынша шешімдерді тану
1958 жылғы некедегі әйелдің азаматтығы туралы Конвенция
Некесіз туылған балалардың құқықтық жағдайы туралы Конвенция (Страсбург, 1975
1961 жылғы кәмелетке толмағандарды қорғауға байланысты қолданылатын құқық және
1980 жылғы балаларды халықаралық ұрлаудың азаматтық аспектілері туралы Гаага
Мемлекеттердің барлығына бұл конвенциялардың міндетті болып табылмайтынын айту керек.
Тәжірибеде некеге тұрудан бұрын талап етілетін шарттар барлық мемлекеттердің
туысқандық қатынастың болмауы
үшінші тұлғалардың келісімі
неке жасына толуы және т.б.
Көптеген мемлекеттердің заңнамасында көзделген некеге тұру шарттары бір-біріне ұқсас
неке жасына жету
некеге түсуге ниет білдіруші тұлғалардың жақын туыстық қатынаста болмауы
заңда көзделген аурулардың болмауы
ата-аналардың, қорғауша немесе оларды алмастыратын тұлғалардың берген рұқсаты
Әрине жоғарыда аталған талаптар әр мемлекетте әр түрлі анықталады.
Некеге тұру үшін ең алдымен некеге тұрушы еркек пен
Неке қиюға кедергі болатын мән-жайларға некеге тұрушы азаматтардың біреуінің
некенің бұзылуы туралы анықтама
ерлі-зайыптылардың біреуінің қайтыс болуы туралы анықтама немесе некені жарамсыз
Шетелдік азаматтар мен азаматтығы жоқ тұлғалар бұл құжаттарды ҚР-ның
Шетелдік азаматтың заңымен неке қию үшін бекітілген кедергілер біздің
Жоғарыда аталған неке қию үшін кедергі болып табылатын мән-жайларға
Бұл да әр мемлекетте әр түрлі анықталады. Бір мемлекеттің
Кейбір елдерде некеге тұрушы еркек пен әйелдің бір-біріне, денсаулығы
ҚР-да психикалық ауру немесе ақыл-есі кемдігінің салдарынан сот әрекетке
Осындай некеге тұру тәртібіндегі мемлекеттер арасындағы қайшылықтар, халықаралық шарттардың
Қазақстан шетелдік мемлекеттермен «азаматтық, отбасы және қылмыстық істер бойынша
3.2 Жалған неке
ҚР Неке және отбасы туралы заңына сәйкес жалған неке
«Жалған неке отбасын құру ниетінсіз заңда белгіленген тәртіппен жасалған
Неке бұл ─ Неке және отбасы Заңымен бекітілетін әйел
Некенің жалғандығының негізгі белгісі оның қиылу мотиві емес отбасын
Ресми құжаттарда (төлқұжат, еңбек кітапшасы және т.б.) тіркелген неке
Жалған неке праблематикасы көптеген мемлекеттерде азаматтардың күнделікті өміріндегі механизмі,
Жалған неке кейбір елдердің тәжірибесіне сәйкес келісім шарт деп
Жалған неке келісім-шарт ретінде бөтен адамдар арасында жасалатын шарт
Жалған неке жолдастық көмек ретінде бір-бірін жақсы танитын немесе
Жалған некені жарамсыз деп тану туралы істерді қарау үнемі
Қазақстандық заңнамаға сәйкес ерлі-зайыптылардың бірге тұруы міндетті болып табылмағандықтан,
Әсіресе отбасын құру ниеті ерлі-зайыптылардың тек біреуінде ғана болмағанын
Бұдан кейін арам ниетті жұбайы алданған тұлғаны тастап кетеді
Жалған некеде тұрған ерлі-зайыптылар кейіннен отбасын құрған жағдайда неке
Отбасын құру ниеті тұлғалардың біреуінде болмаған жағдайда жоғарыда аталған
ҚР Неке және отбасы туралы заңына сәйкес жалған жасалған
Жалған некені ерлі-зайыптылардың жас мөлшері немесе әлеуметтік жағдайына қарай
Қалалық Ішкі Істер Басқармасы заңсыз миграциямен күрес бойынша бөлімшесінің
2005 жылдан бастап Атырау қаласында отбасы мүшелерінің бірі таяу
Қалалық әділет басқармасы хабарлағанындай жалпы отбасы саны да өсіп
Басқа мемлекеттерде орын алған жалған неке қандай құқықтық мәртебеге
Ресей Федерациясында мүліктік келісім ретінде жалған неке 30-жылдары пайда
Жалған неке жасалу барысында неке қиюға қажетті талаптардың барлығы
некеге тұрушы тұлғалардың екеуінің де некенің жалғандығын біле отырып
некеге тұрушы тараптардың біреуі алдануы, қателесуі салдарынан некенің жалғандығын
Сот ерлі-зайыптылар (немесе біреуі) отбасын құру мақсатында некеге тұрмағандығына
Отбасы қатынастарының орын алғандығы келесі жағдайлармен анықталады:
ерлі-зайыптылардың бірге тұруы
ортақ шаруашылық жүргізуі
бірлесіп қолдану мақсатында мүлікке ие болуы
ерлі-зайыптыларға тән қатынастардың анықталуы (жеке хат алысу және т.б.)
Дегенмен, осы және тағы басқа жағдайлардың анықталуы некенің жалған
Барлық жағдайларды зерттеу нәтижесінде ғана сот, некені жалған деп
Некенің жалғандығын дәлелдеу мақсатында (азаматтық заңнамамен рұқсат етілген) барлық
Неке жарамсыз деп танылмайды, егер:
неке мерзімі ұзаққа созылса (бір жылдан астам уақыт бұрын
некеден бала тууы немесе жүктілік орын алған болса баланың
Үйлену тойы немесе үйлену саяхаты жасалған болса
«Есеп бойынша неке» деп аталатын некенің түрлері де кездеседі.
Бельгияда жалған неке үшін қылмыстық жауапкершілік көзделетін заң қабылданды.
Индия Жоғарғы Соты некеде жыныстық қатынастың болмауын ─ некені
Венесуэлада тұрғын үйге құқық алу үшін кіру визасы қажет,
Американдық көзқарасқа келгенде некені жалған немесе жалған емес деп
Иммиграциондық офицерде некенің жалғандығы туралы ой ең алдымен неке
Егер заңсыз әрекеттердің орын алмағандығы анықталса құжаттар Green Card
Қандай мемлекетте болмасын жалған неке салдарының құқықтық реттелуі қиынға
Автордың ойынша адал ниетті тұлғаның мүддесін қорғау мақсатында сырт
Жалған некені жарамсыз деп тану туралы шағымды прокурор және
3.3 Неке шарты
Бүгінгі таңда неке шартының жақтаушылары да қарсыластары да аз
Барлық мемлекетерде дерлік неке және отбасы қатынастарына түсуші тұлғалардың
Отбасы қатынастарында маңызды болып табылатын мәселелердің бірі меншік мәселесі.
Шетелдік ерлі-зайыптылардың арасындағы қарым қатынастарды реттейтін нормалар әр мемлекетте
1905 жылғы жеке және мүліктік қатынастарға байланысты Гаага Конвенциясында
Неке шарты деген не? ҚР заңнамасына сәйкес, неке келісімі
Неке шартының пайда болу тарихына қысқаша шолу жасап кетейік.
Жалпы қабылданған пікірге қарамастан, Европа да, Америка да неке
1882 жылға дейін Англияда ерлі-зайыптылардың мүлкі «жалпы құқық»
Сөйтіп, 1882 жылы ағылшын парламенті Некедегі әйелдің меншігі туралы
Осылайша неке шартының пайда болуының алғашқы себебі, ауқатты топтардың
Алғашқы кездерде неке шартын жасау қажеттілігі болған жоқ. Өйткені
Алайда жеке меншік қатынастарының дамуына байланысты жағдай өзгере бастады.
Жалпы бір сөзбен айтқанда, отбасы құқығындағы неке шартының пайда
Әрбір адам өзінің жеке өмірінде әр түрлі дәрежедегі отбасылық
Заң ерлі-зайыптылардың мүлкі үшін таңдау құқығын қамтамасыз ететін екі
Отбасы құқығының нормалары болса төмендегілерді анықтай отырып шарттық
Неке шартының құқықтық табиғатын
Оның жасалу нысанын
Неке шартының мазмұнын
Оны өзгерту, бұзу немесе жарамсыз деп танудың негіздерін
«Неке шарты» атауының өзі көбінесе оның болмысын анықтайды. Неке
Неке шарты неке қиылған сәтте жасалғанына немесе неке қиылғаннан
Неке шартының орындалуы тараптардың әрекет қабілеттілігіне қарамастан жүзеге асырылады.
Некенің жарамсыз деп танылуы автоматты түрде неке шартының да
Неке шартын тек тіркелген некедегі тұлғалар жасай алады. Осы
Неке шарты ерлі-зайыптылардың жеке мүліктік емес қатынастарын реттей алмайды.
Ал осы ерлі-зайыптылардың жеке және мүліктік қатынастары шетелдік элементпен
ҚР «Неке және отбасы туралы» Заңының 205б. сәйкес ерлі-зайыптылардың
Ортақ азаматтығы немесе ортақ тұрғылықты жері, неке шарты немесе
Неке шартына немесе алимент төлеу туралы келісімге қолданылатын құқықты
Егер неке шарты немесе алимент төлеу туралы келісім бұдан
Ерлі-зайыптылар қолданылатын елдің заңын таңдау құқығын пайдаланбаған жағдайда, неке
Осылайша ерлі-зайыптыларға қолданылатын құқықты таңдау мүмкіндігі прогрессивті құбылыс болып
205б. бұрын бірге тұратын жері болмаған ерлі-зайыптылардың мүліктік емес
Ерлі-зайыптылардың мүліктік құқықтары мен міндеттері деп аталатын тарау
Автордың ойынша 205баппен реттелетін шет елдердегі ерлі-зайыптылардың мүліктік қатынастарының
ҚР-ғы қоғамдық экономикалық және құқықтық жүйедегі өзгерістер күнделікті отбасы
Шетелдік мемлекеттердің заңнамасында неке шартының пайда болуы, мүліктік
Басқа сөзбен айтқанда, неке шарты бұл ─ ерлі-зайыптылардың екеуі
Шетелдік тәжірибе материалдық жағдайы жоғары отбасыларында, егер де мүліктік
Шарттың бұл түріне ерекше субъектілер құрамы тән. Неке шартын
Неке шартының мазмұны дегеніміз ─ ерлі-зайыптылардың нақты немесе басқа
Неке шартымен реттелетін ерлі-зайыптылардың мүлкіне қатысты сұрақтар төмендегі қайшылықтарды
Ерлі-зайыптылар заңмен бекітілген некеге тұрғанға дейінгі және кейінгі мүлікке
Ерлі-зайыптылар неке шартында отбасылық шығындарды бөлуге байланысты құқықтар мен
Ерлі-зайыптылар неке шартында өзара күтіп бағу жөніндегі жағдайларды да
Ерлі-зайыптылар неке шартында неке бұзылған жағдайда ерлі- зайыптылардың әрқайсысына
Мамандар шарттың жасалуы некені нығайтуға емес керісінше некенің бұзылуына
Неке шартында ерлі-зайыптылар өзара күтіп бағу жөніндегі өз құқықтары
ҚР және басқа да көптеген мемлекеттер үшін неке шарты
ҚР неке және отбасы туралы заңында «ерлі-зайыптылардың некеде тұрған
Неке қатынастары отбасы құқығындағы ең күрделі қатынастардың бірі. Бұл
Ерлі-зайыптылардың арасындағы құқықтық қатынастар (немесе неке қатынастары) отбасы құқығындағы
Неке қатынастары деген түсінік «неке» түсінігімен пара-пар. Ол отбасын
Жоғарыда айтылғандай неке қатынастарының субъектілері ─ ерлі-зайыптылар. Бұл, субъектілердің
Тіркелмеген некелер заңды салдар туғызбайды.
Ерлі-зайыптылар отбасы неке қатынастарына түсу кезінде азаматтық құқық қабілеттіліктерін
Ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері АХАЖ органдарында некеге тұру мемлекеттік
Оған ең алдымен жеке құқықтар кіреді: қызмет, кәсіп түрін,
Екіншіден ерлі-зайыптылардың мүліктік қатынастары кіреді.
Неке және отбасы туралы заңда бекітілген ерлі-зайыптылардың отбасындағы теңдігі
Ерлі-зайыптылардың некеде тұрған кезде жинаған мүлкі, олардың бірлескен ортақ
Заңда ерлі-зайыптылардың мүлікке құқықтарының теңдігі арнайы ескертіледі, өйткені ерлі-зайыптылардың
Ерлі-зайыптылардың біреуі ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкіне билік ету жөніндегі жасасқан
Ерлі-зайыптылардың біреуі жылжымайтын мүлікке билік ету жөнінде мәміле мен
Мүлікті бөлу бірлескен ортақ меншікке ерлі-зайыптылардың құқықтарының теңдігі қағидасына
Егер некеде тұрған кезеңде ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкі немесе басқа
ҚР заңнамасына сәйкес неке шартын жасасу мен өзгертудің тәртібі
Неке шарты некеге тұруды мемлекеттік тіркеуге дейін де, неке
Некеге тұруды мемлекеттік тіркеуге дейін жасалған неке шарты некеге
Неке шарты жазбаша түрде жасалады және оны нотариат куәландыруға
Неке шарты ерлі-зайыптылардың келісімі бойынша кез-келген уақытта өзгертілуі мүмкін.
Осылайша ерлі-зайыптылардың мүлікті теңдей иелену, пайдалану және оған билік
Американдық заңнамада неке шартына байланысты көптеген еркіндіктер берілген. АҚШ-та
Неке шарты не үшін жасалады? Біріншіден, тұлғалар өздерінің мүліктік
Екіншіден, ерлі-зайыптылардың некеден кейін де жақсы қарым-қатынаста болуларын
Неке шарты ерлі-зайыптылардың (немесе болашақ ерлі-зайыптылардың) құқық қабілеттілігін және
Неке шарты ерлі-зайыптылардың арасындағы мүліктік қатынастарға қатысты ғана жасалады.
Балаларға қатысты ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері неке шартымен реттеліне
Неке шарты ерлі-зайыптылардың біреуінің аса қолайсыз жағдайға түсіретін талаптарды
Сондай-ақ, некеге түсудің еріктілігі, ерлі-зайыптылардың теңдігі, отбасының игілігі және
Неке шарты некеге тұруды мемлекеттік тіркеуге дейін де, неке
Некеге тұруды мемлекеттік тіркеуге дейін жасалған неке шарты некеге
Неке шартын орындаудан біржақты бас тартуға жол берілмейді.
Әрине неке шартының жасалуына байланысты ерлі-зайыптылардың қарым-қатынасы өзгере ме
Қорытынды
Қазіргі таңда неке қатынастары көңіл аударарлық мәселе болып табылады.
Отбасы құқығы некеге тұрудың, некені тоқтатудың және оны жарамсыз
Отбасы ұғымы әрқашан нақты болмағандықтан оны заңнамада бектудің өзі
Мемлекет отбасы әріптесі ретінде оның жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайларға ыңғайлануы
Отбасы заңнамасы әлі де отбасы қатынастарын басқа құқық салаларымен
Жүргізілген анализ негізінде қазіргі таңда мынадай неке қатынастарына қатысты
-«неке» және «отбасы» ұғымдарының арақатынасы;
-«жалған неке» ұғымына анықтама берудің күрделілігі;
-жалған некеге қатысты мәселелердің заңнамамен толық
қарастырылмағандығы;
-неке шарты халықаралық қатынастарда орын алғанымен, қазақ халқы
-кейбір коллизиялық мәселелер;
Зерттеу нәтижесінде үш бөлімге мынадай қорытынды жасадық.
Бірінші бөлімдегі басты мәселе «неке» және «отбасы» ұғымдарына анықтама
Тағы бір тоқтала кететін жәйт, бір жынысты тұлғалардың арасындағы
Екінші бөлімде неке институтының сылыстырмалы сипаттамасы берілді. Бұл бөлімнен
Қазақстандық құқықтық жүйе романо-германдық жүйеге жататын болғандықтан заңды басшылыққа
Мұсылман құқығы бойынша неке қию процедурасы жеңілдетілген, ешқандай мемлекеттік
Мұсылман құқығында тек жалпы құқықтық мәселелерге ғана емес моральдік
Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес неке жасы 18, ал мұсылман
Екі құқықтық жүйенің арасында некені жарамды деп тану
Үшінші бөлімде неке қатынастарының өзекті мәселелері қарастырылған болатын. Онда
Жалған неке ─ отбасын құру ниетінсіз заңда белгіленген тәртіппен
Қазақстан Республикасының заңында жалған неке анықтамасы нақты көрсетілгенімен оның
Бүгінгі таңда неке шартының жақтаушылары да қарсыластары да аз
Барлық мемлекетерде дерлік неке және отбасы қатынастарына түсуші тұлғалардың
Зерттеліп отырған мәселе алғашқыда көрінгендей оңай болған жоқ. Ол
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Халықаралық құқықтық актілер
Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясымен қабылданған 1948 жылдың 10
Ең төменгі неке жасында некеге тұруға келісім беру және
1957жылғы Некедегі әйелдің азаматтығы туралы Конвенция
Нәсілдік кемсітушіліктің кез-келген нысанын жою туралы Халықаралық Конвенция (Нью-Йорк,
Адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын қорғау туралы Конвенция (Рим,
Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт.(Нью-Йорк, 16 желтоқсан
Мәдени, әлеуметтік және экономикалық құқықтар жөніндегі халықаралық пакт.(Нью-Йорк, 16
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері арасындағы азаматтық, отбасы және қылмыстық
Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері
1995 жылдың 30тамызында қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы.
Қазақстан Республикасының 1998 жыл 17 желтоқсандағы №321-I «Неке
Қазақстан Республикасындағы 1995 жыл 19 маусымдағы №2337 «Шетелдік тұлғалардың
Қазақстан Республикасының 1997 жыл 16 шілдеде қабылданған № 167-I
Қазақстан Республикасының 1991 жыл 20 желтоқсандағы №1017-XII «Азаматтық туралы»
1994жыл 27желтоқсанда қабылданған №269-XIII Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі.
Арнайы әдебиеттер
Құранның қазақша аудармасы. Халиф Алтай.
1978 жыл 15 маусымда қабылданған ХЖҚ туралы Австрия Федеративтік
Амангельды Айталы. По семейным обстоятельствам.//Мегаполис, №30 (243), 2005г.,ст.1.
Андрей Соколов. В Атырау растет число браков с иностранцами.//Национальное
Мұхаммед Пайғамбардың әйел және отбасы туралы өсиеттері (Мұхаммед Пайғамбардың
Мың бір хадистер. Аударғандар: Төрежан Жүнісов, Файзулла Жүнісов. Шымкент
Абдуррохман ибн Мухаммад «Авзи Аль Джузирийю». Китаб-уль-фикхи алал мазахиб-иль-арба
Ангерс. Э. История Европейского права (Перевод со шведского) \Ин-т
Антольская М.В. «Семейное право»: Учебник - М: Әділет, 1998
Ануфриев Л.П. Международное частное право: В 3-х т. Том
Богуславский М.М. «Международное частное право». 1994 Москва
Богуславский М.М. Международное частное право: Учебник. - 3-е изд.
Галанза П. Н. Кеченьян С. Ф. История государства и
Галенская Л.Н. Международное частное право.1983.
Международное частное право./ под ред. Дмитриевой Г.К. - М.:,
Звеков В.П. Международное частное право. Курс лекций. - М.:
Звеков В.П. «Международное частное право». Курс лекций. Издательство НОРМА,
Игнатенко А.А., Скрыпников Н.И. Брачный договор. Законный режим имущество
Лунц Л.А. Курс международного частного права. 1-й том. -
Лунц Л.А. и др. Международное частное право. - М.:
Мухаммад Али-Аль Хашими «Личность мусульманина» Российский фонд. 1997. -
Нечаева А.Н. Брак, семья, закон. М., 1984г.Панов В.П. Международное
Пантелеев А.Д. «Брак и семья в апокрифических Деяниях апостолов».
Рясенцев В.А. Семейное право. М., 1967г.С..93-94.
Сарсембаев М.А. «Международное частное право». Учебное пособие. Издание 2-е,
Галанза П. Н. Кеченьян С. Ф. История государства и
Ангерс. Э. История Европейского права (Перевод со шведского) \Ин-т
Ангерс. Э. История Европейского права (Перевод со шведского) \Ин-т
Ф.Н.Петров «Словарь иностранных слов». 2-е издание. Огиз - гос.изд-во
Л.П.Ануфриев Международное частное право особенная часть.II том.ст.546
4 Ф.Н.Петров «Словарь иностранных слов». 2-е издание. Огиз -
2 Галенская Л.Н. Международное частное право.1983.
М.М.Богуславский Международное частное право 1994г.Москва, С.295
Л.П.Ануфриев Международное частное право особенная часть.II том.ст.
Қазақстан Республикасының №321-I «Неке және отбасы туралы» Заңы, 1998ж.
Абдуррохман ибн Мухаммад «Авзи Аль Джузирийю». Китаб-уль-фикхи алал мазахиб-иль-арба
Мұхаммед Пайғамбардың әйел және отбасы туралы өсиеттері (Мұхаммед Пайғамбардың
2 Мың бір хадистер. Аударғандар: Төрежан Жүнісов, Файзулла Жүнісов.
Амангельды Айталы.По семейным обстоятельствам.//Мегаполис, №30 (243), 2005г.,ст.1.
Мұхаммед Пайғамбардың әйел және отбасы туралы өсиеттері (Мұхаммед Пайғамбардың
Құран. Бақара сүресі 234 аят, 2/234, 2005ж.
Құран. Ниса сүресі 35 аят, 4/35
Халықаралық жеке құқық бойынша әдебиеттерде шетелдік элементпен күрделенген қатынастардың
№321-I 1998жыл 17желтоқсандағы ҚР «Неке және отбасы туралы» Заңы
Лунц Л.А.Курс международного частного права.- М.,1975г. Т.2.С.464.
1978жыл 15маусымда қабылданған ХЖҚ туралы Австрия Федеративтік Заңы
2 1994жыл 27желтоқсанда қабылданған №269-XIII Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі.
Қазақстан Республикасының 17желтоқсандағы 1998жылғы №321-I «Неке және отбасы
Антокольская М.В. Семейное право. М., «Юрить», г.С.
Андрей Соколов. В Атырау растет число браков с иностранцами.//Национальное
Игнатенко А.А., Скрыпников Н.И. Брачный договор. Законный режим супругов.
Рясенцев В.А. Семейное право. М., 1967г.С..93-94.
Антокольская М.В.Семейное право.М., «Юристь»,1996г. C..349-350.
83