СОДЕРЖАНИЕ
1 DELPHI ОРТАСЫМЕН ТАНЫСУ 4
1.1 Delphi-дің негізгі ұғымдар 4
2.2 Бағдарламаның сыртқы құрылымы. 8
2.3 Delphi интерфейсінің элементтері 14
2 АВТОМАТТЫ АҚПАРАТТЫ ЖҮЙЕНІҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ. 21
2.1 Мәлметтер қоры. 23
3.DELPHI ОРТАСЫНДА МӘЛМЕТТЕР ҚОРЫМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ 25
ҚОРЫТЫНДЫ. 27
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 27
1 DELPHI ОРТАСЫМЕН ТАНЫСУ
1.1 Delphi-дің негізгі ұғымдар
Бұл бөлімде қазіргі кезде жиі қолданылатын белгілі бір
80-жылдардың ортасында программалауда жаңа бағыт орын алды, оны
Объектілік, оқиғалық және құрылымдық программалаулардың технологиялары қазіргі заманда
Осы кемшіліктер ескеріле отырып, Borland фирмасы Delphi программасын
Delphi – өте тез дамитын жүйе. Оның бірінші
Delphi – Windows операциялық жүйесінде жұмыс жасауға бағытталған
Delphi бағдарлама құратын және жаңа бағдарламаны даярлайтын бағдарлама
Класс: Берілгендер мен оларға әрекет жасайтын арнайы тип.
Объект: Белгілі тапсырманы орындауға арналған, екілік бағдарламалық
Құрауыш: Delphi – дің стандартты класы, Delphi ортасында
Құрауыштар қасиеті: Белгілі объекті берілгенде немесе өзгергенде автоматты
Құрауыштың оқиғасы:Құрауыштың қолданушы немесе операциялық жүйемен әрекеттесуінің нәтижесінде
Құрауыш хабарламаны өңдеу әдісінен тұрады, олардың әрқайсысы құрауыштың
Оқиғаны өңдеу деп: Өрбіген оқиғаға жауап ретінде белсенділік
Құрауыш пішінге немесе басқа құрауышқа тиісті болуы мүмкін.
Пішін деп - Windows терезесінің қасиеттеріне ие және
Қосымшаның пішіні қолданушылық интерфейстің негізі болып саналады. Қосымшада
Пішін туралы ақпарат екі типті файлда сақталады -
2.2 Бағдарламаның сыртқы құрылымы.
Delphi - дің көмегімен құрылған бағдарламаның құрылымы дәстүрлі
Интерфейс бұл объектілердің жиынтығы, оның көмегімен ақпаратты белгілі
Объектілер бағдарламада жеткілікті түрде автономды болғандықтан, олардың арасында
Сурет 1 Бағдарламаның сыртқы құрылғылармен әрекеттесуі
Мұндай бағдарламаның жұмысы да өз сипатында. Әдетте ол
Объект (TApplication класының) болып бағдарламаның өзі саналады. Шынында
Құрауыштар пішінге орналастырылады және ақпаратты алу, түрлендіру және
Құрауыштардың бәрі TComponent (Құрауыш) класына, объект жобасында
Кластың басқа элементтері пішіннің өзін қоса алғанда айтарлықтай
TControl (Басқару) класын қалыптастыратын басқару элементтері.
Басқару элементтері (TControl класының ұрпақтары болып келген құрауыштар)
Экранда бейнеленбейтін элементтер (бейнеленбейтін немесе көрнекілік емес құрауыштар).
Басқару элементтерін өз кезегінде екі үлкен кластарға бөлуге
Терезелік басқару элементтерінің класы TWinControl (Терезелік басқару элементі).
Терезелік басқару элементі ( TForm, TButton, TEdit, TMemo,
Графикалық басқару элементтерінің класы TGraphicControl Графикалық басқару
Мысал 1. Бұл мысал ерікті түрде пішінге орналастырылған
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin
RadioGroup1.Caption := 'Радиогруппа';
RadioButton1.Parent := RadioGroup1;
RadioButton1.Caption := 'Первая радиокнопка';
RadioButton1.Top := 15;
RadioButton1.Left := 10;
RadioButton1.Checked := True;
RadioButton2.Parent := RadioGroup1;
RadioButton2.Caption := 'Вторая радиокнопка';
RadioButton2.Top := 35;
RadioButton2.Left := 10;
end;
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
begin
RadioButton1.Parent := Form1;
RadioButton2.Parent := Form1;
end;
property ControlCount: Integer – тек оқу үшін. Басқару
property Controls[Index: Integer]: TControl – тек оқу үшін.
«Негізгі » - «Көмекші » деген қарым –
«Үлкен» - «Кіші» қарым – қатынасы тек қана
Мысал 2. Бір пішіннен тұратын жобаны қарастырамыз. Тікелей
Негізгі меню - MainMenu.
Таймер - Timer.
GroupBox – тақырыбы бар панель.
Button - батырмасы.
GroupBox тақырыбы бар панельге орналастырамыз:
Енгізу жолы - Edit.
Белгі - Label.
Құрауыш ComponentCount Components Owner ControlCount Controls Parent
Form1 6 MainMenu1
Timer1
GroupBox1
Button1
Edit1
Label1 Application 2 GroupBox1
Button1 nil
GroupBox1 0 Бос Form1 2 Label1 Edit1 Form1
Button1 0 Бос Form1 0 Бос Form1
Label1 0 Бос Form1 - - GroupBox1
Edit1 0 Бос Form1 0 Бос GroupBox1
MainMenu1 0 Бос Form1 - - -
Timer1 0 Бос Form1 - - -
Бағдарлама құрарда шешілетін тапсырмалар
Негізгі болып келесілер табылады:
Жобаның түрін анықтау
бір құжатты интерфейс;
көп құжатты интерфейс;
DLL-кітапханасы.
Пішінді таңдау
Құрауыштарды орналастыру
Менюді құру
Хабарламаны өңдеу
хабарламаны өңдеудің келесі кезеңдерін ерекшелеуге болады:
хабарламаның типін қалыптастыру;
инициализация сообщения;
хабарламаны өңдеу және оқиғаны құру;
оқиғаны өңдеу;
хабарламаны өңдеу циклін қалыптастыру.
Деректер базасын қалыптастыру.
Тапсырманы бағдарламалау.
Қарым – қатынас, ақпарат терезелерін қалыптастыру.
Ерекше жағдайларды өңдеуді қамтамасыз ету.
Анықтама жүйесін құру.
2.3 Delphi интерфейсінің элементтері
Бірінші тәжірибелік жұмыс Delphi ортасы мен осы
Жұмыстың мақсаты: Delphi ортасымен және оның негізгі терезелерімен
Delphi — Windows жүйесінде жұмыс істеуге арналған бағдарламалаудың
Delphi ортасында бағдарламалау объектілі-бағытталған технологияға сүйенеді. Бағдарламалаудың
Delphi ортасында бағдарлама құру жұмысының көп бөлігі құрауыштарды
Енді Delphi – ді қалай іске
Delphi – ді іске қосу үшін 3
1. Егер сіз Windows ортасында отырсаңыз , онда
2. Келесі қадамдарды орындаңыз: Пуск – Программы –
3. Windows бағыттауышынан (Каталог Program Files\Borland\Delphi 6\Bin) delphi32.exe
Delphi интерфейсінің элементтерін оқып – үйрену.
Ортаның интегралдық құрылымы (IDE – Integrated Development Environment).
Delphi ортасының интегралдық құрылымына қосымшаларды құрайтын және жобаны
Негізгі меню
Құрал – саймандар панельі
Жоба диспетчері (Project Manager)
Код редакторы (Code Editor)
Құрауыштар палитрасы (Component Palette)
Пішін терезесі
Объект инспекторы (Object Inspector)
Объект бұтақтары (Object Tree View)
Меню конструкторы (Menu Designer)
Зерттеуші (Browser)
Delphi 6 ортасын іске қосқанда компьютер экраны сурет
Сурет 1. Delphi 6 ортасының терезелері мен панельдері
Бағдарламалау ортасының негізгі терезесін қарастырайық. Ол терезенің тақырыбы
Негізгі меню бағдарламалау ортасының командаларына қатынасты қамтамасыз етеді,
Құрал – саймандар панелі негізгі менюде жиі қолданылатын
Құрал – саймандар панельінің батырмалары.
Жоғарғы сол жақтағы екі батырма Windows ортасының басқа
Файл жобасын ашу (Open Рroject ) және файл
Файлды жобаға қосу (Add file to project)
New Items диалогтық терезесін ашады. Ол алдын
Тізімнен модульді таңдау (View Unit).
Ағымды жобадағы пішіннің тізімін шақыру (View Form).
Бағдарламаның орындалуы
Бағдарламаның орындалуын тоқтату (Pause).
Пішіннің өзіне сәйкес бағдарламаның кодында жазылған модульге ауыстырып
Пішіннің жобаға қосылуы (New).
Бағдарламаны жөндегенде оның қадаммен орындалуын қамтамасыз ететін батырмалар
Құрауыштар палитрасы: Пішінге қосуға болатын көптеген объектілер жиынтығынан
Құрауыштар палитрасының кейбір парақтарын қарастырайық:
Standard –Windows – де қосымшасы бар стандартты
Additional – қосымша басқару элементтері (графиктер мен диаграммаларды
Data Controls – қолданушымен қарым – қатынас орнататын
Dialogs – стандартты қарым - қатынас құратын құрауыштар
System – операциялық жүйемен қарым – қатынасты орнататын
Бұл құрауыштар көбі құрлатын бағдарламаларда қолданылады.
Код редакторы бағдарлама кодынан тұрады, олар бағдарлама кодын
Open File at Cursor – атына тышқанның көрсеткіші
Browse Symbol at Cursor – терезедегі кез –
Toggle Breakpoint – тоқтату нүктесін тағайындайды
Run to Cursor – қосымшаны тышқанның көрсеткішіне дейін
Debug – Evaluate/Modify – айнымалыны өзгерту және көру
Debug – Add Watch to Cursor – айнымалыларды
Read Only – файлда мәтінді редакциялауға тиым салады
Объект инспекторы қосымша құрамындағы объектілерді қадағалауға мүмкіндік
Объект бұтақтары Delphi 6 ортасында пайда болған жаңалық
Editor files ( Run командасын таңдағанда немесе Delphi
Project Desktop (Delphi – ортасынан шыққанда немесе жобаны
Compiling and running тобында(компиляторлау және іске қосу):
Show Compiler Progress Жобаның компиляциялауы туралы есепті көруге
Minimize On Run Қосымшаңы іске қосу кезінде Delphi
Hide Designers On Run -Қосымша іске қосылып тұрған
Delphi – дің негізгі терезелерінің қасиеттерін оқып –
Delphi – де негізгі он терезе бар. Олардың
Пішін терезесі — Құрауыштар палитрасындағы құрауыштардан бағдарлама
Тышқанның көмегімен Run батырмасына шертіңіз және осы бағдарламаны
Пішіннің бағдарламасы откомпилируется, экрандағы көмекші терезелер жойылады, пішіннің
2 АВТОМАТТЫ АҚПАРАТТЫ ЖҮЙЕНІҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ.
Автоматты ақпараттық жүйенің методологиялық жобасының негізің жүйелік
Энерджентностылық, яғни ортақ құрылым негізінде жүйенің бүтіндігі, бұнда
Гомеостазиса, жүйенің бірқалыпты жұмысын және ортақ мақсатқа жетуін
Сыртқы ортаның өзгерісіне байланысты өзгеруі және жүйенің басқару
Мақсаттын өзгеруіне байланысты жүйенің құрылымының өзгеруі;
Жүйені басқару процесі оның элементтеріне бағытталған әрекетті, бір
Басқару жүйесінің организатциясын астарлы жүйе түрінде қарастыруға болады.
Үлкен жүйе жағдайында организатцияларда жоғарыдан басқару рольі барлық
Шешімнің нақтылығы көп жағдайда нақты қолданылатын шешімді қорыту
Шешімдерді қалыптастыру процессі келесі этаптардан тұрады:
1 этап: кәсіпорындардын бағытын аңықтау.
2 этап: осы бағытқа жеру жолындағы келіспеушілікті аңықтау.
3 этап: келіспеушілікті зерттеу және диагноздың қойылымы.
4 этап: келіспеушілік шешімін іздеу.
5 этап: ұсыныстардың барлығын бағалап және ең жақсысын
6 этап: организатцияда шешімге келісушілік.
7 этап: шешімді орнықтылау.
8 этап: шешімді енгізуге дайындау.
9 этап: шешімді қолданып басқару.
10 этап: шешімнің нақтылығын зерттеу.
Басқару жүйесі бүтіндей өзара әрекеттесетін құрылымдық бөлімдермен қарастырылады.
Жоспарлау - әртүрлі уақыт мезгілдеріне байланысты жүйенің бағытын
Есепке алу – шаруашылық процестерін орындау барысындағы басқару
Басқару (контроль) – есепке алынған мәліметтердің жоспарланған бағыттан
Оперативтық басқару - жоспарланған және есепке алынған
Сараптама – автоматты жүйенін жұмысында тенденция аңықталады, бұлар
АЖ – де ақпаратты өндеу әртүрлі деңгейде болатынына
Мәліметтерді өндеу – (EDP – electronic data processing);
Басқару – (MIS – management information system);
Шешім қабылдауды қолдау – (DSS – decision support
Мәліметтерді өндеу жүйесі есепке және шаруашылық процестерді оперативті
2.1 Мәлметтер қоры.
Практикалық мәселерді шешуде мұндағы ақпараттар ағымын өңдеуді жеңілдету
Мәліметтер қоры (МҚ) ұғымының пайда болуы программалық жабдықтау
Мәліметтер қоры деп белгілі бір тәртіптер бойынша бір
Ақпараттық жүйені дайындау негізгі екі кезеннен тұрады:
автоматтандыруды қажет ететін, яғни қолданбалы программада шешімін табатын
мәліметтер қорын басқару, яғыни ақпараттық жүйені (АЖ) жазу.
Алғашқы кезеңді көп жағдайда мәліметтер қорын жобалау (МҚЖ)
3.DELPHI ОРТАСЫНДА МӘЛМЕТТЕР ҚОРЫМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ
Delphi-дің алғашқы нұсқаларында мәліметтер қорымен жұмыс істеу негізі
BDE бүркеніш аты бойынша көрсетілген мәліметтер қорына сәйкес
ҚОРЫТЫНДЫ.
Басында Ақпараттық жүйенің класификациясына тоқтала кетіп
Delphi бағдарламалау тілі мәліметтер қорымен жұмыс жасауға қолайлы
«Турист» қонақүй жұмысы толық жүзеге асқан жоқ,
Жұмысты қарастыру барсында көптеген кітап әдибиеттер қарастырлып негігі
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ф.Н.Абдолдина, С.Сайларбек . Delphi ортасында бағдарламалау. Өскемен
С. Аманжолов атындағы ШҚМУ баспасы, 2005ж
Архангельский А.Я. Object Pascal в Delphi. -М., 2002г.
Гофман В.Э., Хомоненко А.Д. Delphi 5. –СПб.: БХВ
Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П., Котенок О.А. Программирование в
Епанешников А.М., Епанешников В.А. Delphi 5. Язык Object
Епанешников А.М., Епанешников В.А. Программирование в среде Delphi:
7
Файл жобасын ашу (Open Project) және
Құрауыштар палитрасы
Құрал-саймандар панелі
Негізгі
меню
Құрылымның негізгі терезесі
Негізгі пішіннің терезесі
Код редакторы терезесі
Объект инспекторы терезесі
Объект бұтақтары терезесі
Орындалатын операторлар
Интерфейс
Шығару құрылғысы
Деректер базасы
Бағдарлама
Операциялық жүйе
Енгізу құрылғысы