МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ......…………..…………………………………………………….…...…….6
I ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МҰНАЙДЫ ҚҰБЫР АРҚЫЛЫ ТАСЫМАЛДАУДЫҢ
1.1 Қазақстандағы магистральды мұнай құбырының негізгі сипаттамасы..............7
1.2 Кеңес Одағы аумағындағы көлік бірлестігі..........................................................12
1.3 Қазақстандағы құбыржолы тасымалы қорын кеңейту мүмкіндіктері...............18
2 ҚАЗАҚСТАН МҰНАЙЫН ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ...................................................................................................................22
2.1 Қазақстанның экспортты мұнайқұбырының жобалары.......................................22
2.2 Көлік жүйесі бойынша көмірсутек шикізаты ағынын арттырудың экономикалық
2.3 Мұнай тасымалының негіздеме алгоритмін құру................................................32
2.4 Әлем нарығына мұнайды тасымалдау жобаларын экономикалық бағалау..............................................................................................................................44
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МҰНАЙТАСЫМАЛЫ ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ДАМУ
3.1 Инвестициялық жобаларды жүзеге асыру және олардың негізгі
мақсаттары........................................................................................................................51
3.2 Мұнайгаз дамуының тиімді жолдарын моделдеу.................................................56
3.3 Өңдеуге және экспортқа кететін көмірсутек шикізатын тасымалдаудың тиімділігін
ҚОРЫТЫНДЫ...............................................................................................................66
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР..............................................................................69
Қосымша А.......................................................................................................................71
КІРІСПЕ
Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында мұнай-газ саласына ерекше
Мұнай-газ саласы дамуының басты проблемасы әдеттегідей мұнай-газ шикізатын кешенді
Өндіріліп жатқан көмірсутек шикізатының сапалы сипаттамасын зерттеумен және олардың
Көмірсутек шикізаты – сұйық немесе газ түрдегі физикалық жағдайына
Оның пайдалылығы дайын тауардағы таза технологиялық позицияда ерекше еңбекті
Мұнай-газ ресурстарын экспорттық тауар түрінде пайдалану мұнай саласының даму
Диплом жұмысына қойылған мақсат болашақта Қазақстандағы тиімді мұнайқұбырын анықтау.
Бұл проблеманы шешу үшін диплом жұмысында мынандай міндеттерді орындау
Қазіргі кездегі Қазақстандағы мұнайды тасымалдаудың даму жағдайын сипаттау;
Қазақстандағы құбыржолы тасымалы қорын кеңейту мүмкіндігін көрсету;
Инвестициялық жобалардың қаржылық жағын есептеу;
Мұнайгаз дамуының тиімді жолдарын модельдеу.
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МҰНАЙДЫ ҚҰБЫР АРҚЫЛЫ
1.1 Қазақстандағы магистральды мұнай құбырының негізгі сипаттамасы
Қазақстан Республикасы көмірсутектердің стратегиялық қоры бар және энергоресурстардың әлемдік
Мұнай шикізатының технологиялық процесстерге байланысты тауар өніміне айналуының бірден
Республика территориясынан өтетін магистральды мұнай құбырының одан әрі дамуы,
Алғашқы мұнай өңдеу зауыттары, мұнай құбырының жеткіліксіздігіне байланысты өндіріс
Қазақстандағы 70-ші жылдың соңы мен 80-шы жылдар басындағы құрылған
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін тасымалдау мен мұнайды бөлудің
Мұнайды экспорттау мен импорт, кәсіпорынды басқару құрылымын оптимизациялау, күрделі
Қазіргі уақытта ЖАҚ «ҚазТрансОйл» қарамағында ұзындығы 6492км болатын мұнайқұбыр
Ішкі мұнайқұбыр жүйесі, Қазақстандағы мұнай кен орындарын республикадағы мұнай
Орталық филиал Кенкияқ- Орск мұнай құбырының екі жібін пайдаланады,
Ақтөбе облысы кен орындарынан мұнайды жеткізу диверсификациясы мақсатында Кенкияқ-
Бірінші кезектегі мұнайқұбырының (2003 жыл) өткізу қабілеті 6 млн.тонн.жыл.
Орталық Қазақстандық магистральды мұнайқұбырының негізгі жүйесінің басты техникалық мінездемесі
Шығыс филиал ең жас мұнайқұбыр жүйесін пайдаланады. Омск- Павлодар-
Негізгі магистральды мұнайқұбырының Шығыс Қазақстандық жүйесінің басты техникалық мінездемесі
Батыс филиалдың мұнайқұбыр жүйесі өзінің бастауын Қаламқас кен орнындағы(Маңғыстау
Негізгі магистральді мұнайқұбырының Батыс Қазақстандық жүйесінің басты техникалық мінездемесі
ЖАҚ «ҚазТрансОйл» құрылғаннан бастап осы уақыт аралығына дейін компанияның
Кесте 1-Негізгі магистральді мұнайқұбырының Батыс Қазақстандық жүйесінің басты техникалық
Мұнайқұбыр
Енгізу жылдары Ауқымы
Ь, км Диаметр,
мм Жылдық өнімділік
жобалық
фактілік
Орталық- Қазақстандық жүйе
Кенкияқ- Орск
(1-ші белдік) 1968 400 325 1,7 1,9
Кенкияқ- Орск
(2-ші белдік) 1986 400 530 5,0 Жоғарыда көрсетілген санға
Шығыс- Қазақстандық жүйе
Омск- Павлодар- Шымкент 1977- 1983 1859 1020/800 25 20
Құмкөл- Қарақойын 1990 199 500/700 7/14 3,7/4,8
Батыс- Қазақстандық жүйе
Өзен- Атырау- Самара 1974-1978 1379 1020/720 12,3 10
Өзен- Жетібай 1966 68 500 8 3,26
Жетібай- Ақтау 1974-1978 73,6 500 8 1,47
Қаламқас- Қаражанбас 1986 62,1 500 5 4,80
Қаражанбас- Ақтау 1979 202,4 720 8,5 6
Сарықамыс- Теңіз 1968 30 300 2 0,6
Прорва- Құлсары 1986 103 500 5 0,3
НПС №3- Қосшағыл 1980 133 300 2 6
Искине- Погруз.док 1936
(1981) 18,75 200/250 1 0,16
Мартышы- Атырау 1972 85,6 500 6,0 1,06
Комсомольск- Макат 1942 47,6 200/500 1,0 0,03
Мұнайлы- Қосшағыл 1950 66 250 2 0,01
Ақтау- Жетібай 1990 63,6 700/500 8,7 2,64
Доссор- Мақат 1991 34,3 200/250 1 1,6
Қазақстан Республикасының мұнайқұбыры тасымалының одан әрі даму стратегиясы жаңа
Осы даму және өсу стратегиясын іске асыруда инвестициялық жобалардың
- Атырау- Самара мұнайқұбыры бойынша тасымалдау көлемін 25 млн.
- жүйенің олық диагностикасын аяқтау, жөндеу және қазіргі жүйені
- компанияның одан әрі іс- әрекетін автоматизациялау және инфрақұрылымының
- өндірісті автоматтандырылған басқару жүйесін енгізу(SKADA) ;
- өндірісті автоматтандырылған іс- әрекеттер жүйесін енгізу(SAP R/3);
- модернизация және телекомуникация жүйесін дамыту;
- обьекті модернизациялау мен жаңа технологияларды енгізу жолымен энергия
Жүйені модернизациялау бойынша ауқымды бағдарламалардың жүзеге асуы мен инвестициялық
2003 жылы қаржы салымдарының деңгейі 30 млрд. теңге болды,
Осы құбыр жүйесіне модернизациялау жұмыстарын жүргізу нәтижесінде оның жұмыс
Мұнай тасымалына баға орнату механизмі жаратылыс монополиясын реттеуші Агенттікпен
Бірауыздан қабылданған принциптерден құралған әдіс баға түзілуге икемді ықпал
Бүгінгі таңда құбыржолы тасымалы өндірілген мұнайдың айтарлықтай бөлігінің ауыспалылығын
Осыған байланысты Қазақстаннның келешек табысы мен экономикалық дамуы тек
Кеңес Одағы аумағындағы көлік бірлестігі
Бұрынғы кеңес одағына дейінгі республикалардың тәуелзіз мемлекеттерге бөлініп шығуы
ТМД елдерінің отын энергетикалық сферасында ұлттық қызығушылықтар қалыптасты. Осы
- Өндіріс-елдер және энергоресурстарды экспорттаушылар немесе «ресурсты» елдер-
- Импорттаушы-елдер – Украина, Белоруссия, Молдавия, Грузия, Армения,
- Транзитті елдер – Ресей, Қазақстан, Өзбекстан, Украина,
Бұл елдердің энергетикалық сферадағы экономикалық қызығушылықтары әрқашан сәйкес келе
Отандық эксперттер көлікконтинентальды магистральды, меридиональды бағыттағы теміржол және автомобиль
Достастық елдер арасындағы энергетикалық бірлестіктердің даму перспективаларын бағалай отырып,
Көлік және энергетикалық жобаларды іске асыру үшін «газдық альянс»
Қазақстан Евразия құрлығының орталығында орналаса отырып, көлік жолының табиғи
Қазақстанның құбыржолы тасымалының даму кезеңіне қысқаша хронологиялық мінездеме бере
Экспортты маршруттардың көпвекторлылығына байланысты үлкен мағына Ақтау портына беріліп
Қазақстан көздеген мақсатпен халықаралық көлік тасымалы форумын бірінші рет
Осылайша, Кеңес одағы құлағаннан кейін, біріңғай көлік жүйесіне ерте
КТК қатарына құрылуына дейін қазақстандық көмірсутек шикізатын шет елге
Экспорттың дәстүрлі маршруттарымен қатар перспективті жобалар қаралады және жетілдіріледі,
Ресейлік компания «Транснефть» Қазақстанға Ресей территориясы арқылы өтетін және
Кеңес мемлекеттері территориясы арқылы өтіп жатқан және де бүгінгі
Қазақстан мұнайына Украина да өз назарын аударып отыр.
Түркменстанның экспорттық мүмкіндіктері едәуір аз мөлшерде ұлғаяды және 2010
Азербайжан Республикасы кеңес одағы аумағында Ресеймен қалай тығыз байланыс
Қазақстан және Достастық елдері АҚШ-тың ішкі энергетикалық саясатында маңызды
Қазақстанмен және ТМД- ның басқа елдерімен қатынасындағы
Екі жақты энергетикалық бірлестік ауқымындағы қазақстандық назарды бағалай отырып,
Бұдан басқа, Қазақстан американдық трансұлттық энергетикалық компаниясымен қарым қатынаста
Біртұтас көлік артериясын жасай отырып, «Солтүстік- Оңтүстік, Шығыс- Батыс»
Кеңес одағы аумағындағы энергетикалық бірлестіктердің даму перспективалары көбіне ұлттық
ТМД елдерінің жетекшілігінде өткен кездесулерде салалық нормативті- құқықтық,
1.3 Қазақстандағы құбыржолы тасымалы қорын кеңейту
Каспий шельфіндегі жаңа ашылулар құрлықтағы жұмыстарға сәйкес Каспийдегі мұнай
Әзір меңгерілмеген кен орындарының мұнай өндірісінің тұрақты өсуі, мұнай
Сурет 1 – Мұнай ағындарының жалпы шолу картасы
Тенгиз кен орындарындағы мұнай өндірудің өсуімен – 228 мың
Дегенмен, ұзақмерзімді жоспарда өткізу қабілетінің жетіспеушілігі байқалуы мүмкін, әсіресе
Мұнай тасымалы жүйесін кеңейтудің бірден бір нұсқасы ретінде Атырау-
Алайда Ресей шекарасына дейінгі мұнай жеткізу тарифінің өсуінен кейін
Кесте 2- Қазақ мұнайын баламалы бағыттар бойынша жеткізу құны
Ақырғы пункт Ресей- қазақстандық шекарадан Атыраудан Теңізден
Адамова Застава (Польшаға) 9,05 17,05 21,25
Вентспилс 15,65 23,65 27,85
Бутенге 14,01 22,01 26,21
Новороссийск 12,68 20,68 24,88
Одесса 14,66 22,66 26,86
Приморск 16,83 24,83 29,03
Феннеслитке (Венгрияға және әрі) 18,49 26,49 30,69
Будовце (Словакияға және әрі) 18,49 26,49 30,69
Ескерту: Мәліметтер 2000 жылдың 1 қарашасына, магистральды мұнайқұбыры
Төменде көрсетілген шамалар Новороссийск арқылы экспорт мүмкіндігін одан әрі
Тихорец- Новороссийск мұнайқұбырын одан әрі кеңейту. Егер мұнайқұбыры сұлбасынан
Келген порт танкерлеріне құю жылдамдығын арттыру.
Қолайсыз ауа- райына байланысты жинақталған мұнайды сақтаудың жаңа
Мұнайқұбыры желісі мүмкіндіктерін арттыру жобасына қатысты, осы уақытқа дейінгі
Отандық және шетелдік келісімшарттарының мұндай кешенді сұлбасы көліктік инфрақұрылымды
Мұндай жағдайда тариф бойынша ұзақмерзімді келісімшарттардың болмауы жақын перспективалардың
аумақтық маңызды компаниялармен кең альянс құру.
арнайы мүмкіндіктерге ерекше көңіл бөлу. Сақтану саясаты ретінде- Каспий
өндірудің ұзақмерзімді жоспарын орындау және экспорттың келісілген стратегиясын қабылдау.
ҚАЗАҚСТАН МҰНАЙЫН ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ
2.1 Қазақстанның экспортты мұнайқұбырының жобалары
Қазіргі уақытта қазақстан мұнайын экспортқа тасымалдаудың бір ғана мүмкіндігі
Ресей территориясы арқылы Новороссийскке дейін- Қара теңізге (КТК)
Азербайжан, Түркия территориясы арқылы- Жерорта теңізіне;
Қытай территориясы арқылы- Тынық мұхитына;
Иран территориясы арқылы- Парсы шығанағына;
Түркменстан, Ауғанстан және Пәкстан территориясы арқылы- шығу жолымен Аравия
Мұнайқұбыры перспективаларын зерттеу олардың ішіндегі қолайлысын талдау факторлар қатарына
Жоғарыда келтірілген құбыр маршруттарының талдауы экономикалық бағалаудың бірден бір
Кесте 3 – экспортты құбыржолының ұсынылған жобалары
№ Мұнай құбыры әлемдік нарықтағы мұнайдың базалық сорты әлемдік
1. Теңіз- Қара теңіз Юралс. Солтүстік-
3-кестенің жалғасы
(КТК) Батыс Европа
2. РК- Иран Дубай
3. Баку- Супса Юралс. Солтүстік- Батыс Европа
4. РК- Түркия (Джейхан) Юралс
Жерорта теңізі, Теңіз, Дубай
5. РК- Китай Тапис
*Argus Petroleum 1999. №5
Ескерту: әлемдік нарық бағалары Солтүстік теңіздері мұнайының Брент сортына
Экспорттық құбырдың ең тиімді маршруттарын табу, табысты есептеудің
Бағалау:
10,5*7,35-20,5=56.675$/т- (1)
10,5*7,35-33,8=43.375 $/т- (3)
10,5*7,35-20,5=56.675$/т- (1)
10,8*7,35-43,5=35.88$/т- (5)
11,1*7,35-43,5=38.085$/т- (4)
10,5*7,35-43,5=33.675$/т- (6)
11,5*7,35-30=54,525$/т- (2)
Осылайша, алдын ала есептеулер қорытындысы және негізгі мәліметтер бойынша
Берілген жобаның өзіндік зиян жақтарын да байқауға болады. Бұл
АҚШ мемлекеті жағынан қолдау көрсету;
Қазақстан мұнайы транзитіне көңіл бөлушілер (Грузия, Азербайжан, Түркия);
Тасымалдау икемділігі, «ерте мұнай» үшін танкермен тасымалдауды пайдалану;
Қазақстан үшін қабылданған тариф (Супсаға тасымалдау кезінде).
Алайда, осыған орай, Кавказ аумағындағы тұрақсыз саясаттық ақуалды байқауға
Жоғарыда аталған тапсырмаларға сүйене отырып мұнайгаз саласы дамуының бағытын
шығарылған өнімге әлемдік нарықтағы тұрақты сұраныстың маңыздылығы және алдағы
әлемдік нарыққа шығуды шектеген жағдайда, Ресей және басқа да
мұнай және газды өндіру арқасында, саланы шикізат базасымен қамтамасыздандыру;
шетел инвестициясын тартатын және өнімді өндіру үшін халықаралық компанияларды
Осымен қатар, республикамыздың құбыржолы инфрақұрылымының тиімді дамуы көптеген сұрақтардың
Тарифті пайда алу- құбыр компанияларының пайдалылығының басты белгісі болып
негізгі қаражатты жаңашаландыруға нақты көңіл бөлу, және сол арқылы
дебиторлық борыштар айналымын арттыру.
заемдық қаржы үлесін арттыру, компанияның қаржылық жағдайына оң әсерін
материалды айналу қаражатының айналымын ұлғайту.
тауарлы- материалды қорларды пайдалану мерзімін төмендету.
Көмірсутек шикізатын өндіру көлемін өсіру жағдайында мұнай саласын нақты
Осыған байланысты, Қазақстан диверсификациялық, көпміндетті экспорттық маршруттар стратегиясын игеруді
Біріккен жүйенің тиімділігі ретінде- республика құбыржолының ішкі кешеніне жетілдірулер
Жоғарыда аталған жобаларды шетелдік қаржыларынсыз жүзеге асыру мүмкін емес.
Еліміздің экономикасына, құбыржолына, жекеменшіктерге максималды инвестиция көлемін тарту үшін
Қазіргі және жоспарланған мұнайқұбырлары маршруттарын қамтамасыздандыру қажет;
Қазақстан мұнайының ұсынысы бойынша әлемдік нарықта бәсекелестік ұстанымын жаулап
Мұнай құбыр компаниялары іс- әрекетінен бюджетке бөліп шығару ретінде
Транзитті елдердегі әлеуметтік- саясаттық жағдайлардан минималды тәуелділік.
Көлік жүйесі бойынша көмірсутек шикізаты ағынын арттырудың экономикалық негіздері
Қазақстан мұнай өнеркәсібінің пайда болуынан бері жүзжылдық ішінде оның
Республикамыздың мұнайгаз секторының дамуының жаңа ұмтылысы теңіз мұнайгазды және
1993-2000 жылдар аралығында салаға тікелей шетел инвестициясынан республика өнеркәсібіне
Каспий теңізі шельфтік аймақтық ресурстарды меңгерумен байланысты жаңа мұнай
Сурет 2 – Жылдар бойынша өндіру және өңдеу диграммасы
Сурет 3 – 1997-2000 жылдардағы өндіру және өңдеу жағдайын
Соңғы екі-үш жылда ҚР мұнайгаз секторына тынықмұхиттық аумақтағы елдердің
Бұл жағдайлар қатары шикі мұнайды ішкі және сыртқы нарыққа
Магистральды мұнайқұбырын пайдаланудағы мұнай ағынын меңгеру тиімді сызбасы бойынша
Кесте 4 - 1995-2015жж. кезең бойынша мұнайды пайдалану мен
Көрсеткіштер 1995 1996 1997 1998 2000 2015
Мұнай және газ конденсатын өндіру, млн. т. 20,6 22,9
Ішкі тұтыну, млн. т. 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0
Үш МӨЗ-да іс жүзінде өңделген, млн. т. 10,8 11,1
Мұнай экспорты, млн. т. 13,0 13,0 17,0 20,0 20,0-25,0
Соның ішінде алыс шет елдерде, млн. т. 4,0 4,0
Мұнайқұбыр іс- әрекетін талдау процессінде қаржылық және қаржылық емес
Қаржылық шешім қабылдау (қаржы салымдары бойынша, қаржылық саясат және
Мұнайқұбыр компаниялары үшін игерілген әдістемелік құжаттарда іс- әрекеттерді бағалаудың
Негізгі іс- әрекеттен түскен кіріс = таза пайда/эксплуатациядан кіріс;
Эксплуатация бойынша маржи = (эксплуатациядан кіріс- эксплуатациялық шығындар)/ эксплуатациядан
Активтерден кіріс = таза табыс/орташаландырылған жалпы активтер;
Дәнекерлеуші үлесінен кіріс = таза табыс/орташаландырылған дәнекерлеушілер үлесі;
Табыс өсімі = (осы кезең кірісі - базистік кезең
эксплуатациядан кіріс/баррели-мили;
отын және энергияға кеткен шығындар/баррели-мили;
эксплуатациялық шығындар/баррели-мили;
жөндеу және қызмет көрсетуге кеткен шығындар/баррели-мили;
жоспарланған кіріс салығы = бухгалтерлік есеп беру үшін есептелген
Шығарылған көрсеткіштер жүйесі есептеулерді толығымен жүзеге асыруға жағдай жасайды.
Кесте 5 - Құбыржолын қолданған үшін тариф мөлшерін анықтаудың
Негізгі бастапқы позициялар
Құрылыстың құны 100 млн. долл. АҚШ
Эксплуатация мерзімі 20 жыл
Эксплуатациялық шығындар 10 млн. долл. АҚШ
Кіріс салығының мөлшері 30%
Қарыз мөлшері 50 млн. долл. АҚШ
Несиелік пайыз 10%
Капитал 50 млн. долл. АҚШ
Табыс мөлшері 20%
Өткізу қабілеті 50 млн. барр./жыл
Капитал салымының мөлшері 100 млн. долл
Құнның төмендеуі 5 млн. долл
Эксплуатация мерзімі 20 жыл
Эксплуатациялық шығындар 10 млн. долл.
Несиелік пайыз 50 млн. долл. –дан 10% 5 млн.
Табыс (капиталдан кіріс) 10 млн. долл
30% салық ставкасы бойынша кіріс салығы 4,285 млн. долл
Жіберілген кірістер 34,285 млн. долл.
Өткізу қабілеті, барр. 50 млн.
Баррель тарифі 69 цент
Кесте 6 - Құбыржолын қолданған үшін тариф мөлшерін
Негізгі бастапқы позициялар
Құрылыстың құны 200 млн. долл. АҚШ
Эксплуатация мерзімі 40 жыл
Эксплуатациялық шығындар 15 млн. долл. АҚШ
Кіріс салығының мөлшері 30%
Қарыз мөлшері 60 млн. долл. АҚШ
Несиелік пайыз 10%
Капитал 140 млн. долл. АҚШ
Табыс мөлшері 15%
Өткізу қабілеті 100 млн. барр./жыл
Капитал салымының мөлшері 200 млн. долл
Құнның төмендеуі 5 млн. долл
Эксплуатация мерзімі 40 жыл
Эксплуатациялық шығындар 15 млн. долл.
Несиелік пайыз 50 млн. долл. –дан 10% 6 млн.
Табыс (капиталдан кіріс) 21 млн. долл
30% салық ставкасы бойынша кіріс салығы 9,000 млн. долл
Жіберілген кірістер 56,000 млн. долл.
Өткізу қабілеті, барр. 100 млн.
Баррель тарифі 56 цент
Мұнай тасымалын негіздеме алгаритмін құру
Мұнай ағынының ұтымды бағытын зерттеу мұнай құбыржолының мұнай өңдеу
Мұнай ағыны бағытының даму қарқынының көлеміне мұнай құбыржолындағы техникалық
Ұтымды мұнай ағынын игеруде, мұнай өңдеу зауыттарында және оның
Ұтымды мұнай ағыны жоспарланған өндіру мен өңдеудің көрсеткіштеріне сәйкес
Болжамды және ұтымды мұнай ағынының зерттеу әдістемесіндегі түсіндірулер мен
Ұтымды мұнай ағындарын негіздеу кезінде олардың қалыптасуындағы, даму бағытындағы
Айтып кеткеніміздей, мұнай құбыржолы мұнай өңдеу кәсіпорындарымен тығыз байланысты.
Қазақстан Республикасы мұнай кәсіпорынының дамуы мен орналасуы аудандардың табиғат
Мұнай қорын есептеу және түгендеу үшін екі топқа бөлінеді-
Мұнай қорының ізденім дәрежесі бойынша төрт категорияға бөлінеді- А,
Қорлардың А, В, С1, және С2 категорияларынан басқа мұнайгазды
Кен орнын игеру жобасы корының мәліметтері негізінде мұнай өндірудің
Өндірілген мұнайдың саны мен сапасы айдалуға түскен мұнай көлемінің
Кен орнын меңгеру және мұнай өндіру бойынша жұмыстарды орындау
Мұнай өңдеу кәсіпорындарының дамуы мен орналасуы келесі факторлар есебімен
Аталған факторлардың біршамасы мұнай ағынының көлеміне және оның қалыптасуына
Мұнай өнімдерін тұтыну көлемі, құрылыс ассортиментін өндіріс анықтайды.
Мұнай өңдеу зауыттары бойынша мәліметтер мұнай ағынының оның барлық
Мұнай өнімдерін тұтынушыларға жеткізу көлемі, мұнай өнімі құбыржолын қоса
Аталған бөлінулерді аяқтай отырып, мұнай мен мұнайөнімі ағындарын сәйкес
Мұнай өңдеу зауытының алаңының орналасуы мұнай өндіру пунктінен ағын
Әр ауданның баланстарына бір немесе НТО- ң тобы бекітіледі.
Мұнай ағындары өндіру және шығару орталықтарының географиялық жағдайларына, мұнайөндіру
Қалыптасу пункттерінде мұнай ағымдары мұнайдың түріне, сапасына байланысты жинақталуы
Бөлек жіберу әдісінде мұнайдың әр түрі жеке мұнайқұбыры бойынша
Кезекті жіберу әдісінде әртүрлі техникалық құралдар қолданады, бірақ ауысудан
Мұнай ағыны бір мұнайөңдеуші орталықта немесе бір МӨЗ қалыптасуы
Әртүрлі өндіру аудандарында мұнай ағындарының қалыптасу жағдайларында мұнайөндіру зауыттарынан
Тұтынушыға мұнай беру бағыттары сәйкес келген жағдайларда тұтынушыларға жалпы
Халықаралық ағындарына экспортқа жіберілетін мұнайқұбырлары жатады. Бұл ағындар Қазақстан
Аудан аралық және жергілікті ағындарөзіміздің мұнайөндіру зауыттарына жеткізіледі. Өту
Мұнай ағындарын қалыптастыру кезінде мұнай және мұнай өндіру өнеркәсібімен,
Мұнай ағындарының бағыттары мен магистралды мұнайқұбырлары арасында тығыз өзара
Мұнай ағындарының бағыттары мен магистралды трассалар арасында өзара байланыс
- мұнайөндіруші орталықтардың, МӨЗ- дің, экспорт мұнайды түсіру пункттарының
- әр пункттарда мұнайдың жеке түрлерін экспорт, өндіру және
- мұнай өндіру орталықтарда, МӨЗ- на және экспортқа мұнайды
- өндіру пункттарынан тұтынушыға дейін магистралды мұнайқұбырларының бағыттарын және
- қазіргі мұнайқұбырларына параллельді жаңа мұнайқұбырларын салу мүмкіндігі;
- магистралды мұнайқұбырларында және ағындар бағытындағы белдемдерінде мұнайқұбырларын салу
- трассалардың инженерлі- геологиялық, топогрофиялық, гидрогеологиялық және климаттық т.б.
- мұнай ағындарының магистралды мұнайқұбырларының параметрлері және технико- экономикалық
Мұнайдың белгілі ағындары мұнайгазды, мұнай өндіру және мұнай шаруашылық
Берілген жұмыста белгілі мұнай шығару, өндіру, экспорт мөлшерінде мұнай
Мұнай ағындарын шешетін есептер
Магистралды мұнайқұбырларының трассалары және мұнай ағындарын шешетін есептерді қарастырайық:
Qijt – t – жылдарында i пунктінен j пунктіне
Qtit- t жылында i МӨЗ- на немесе басқа пункттарына
Jit- i пунктына барлық көптеген пункттарынан келетін ағындар.
Qoit- t жылында i МӨЗ- нен кейінгі келесі пункттарға
J2i- i пункттарынан көптеген пункттарғакелетін ағындар.
Ait- t жылында i МӨЗ- нен немесе экспортқа жіберілетін
Dit- t жылында i мұнай өндіруші ауданында мұнай шығарудың
Qijt- t жылында i және j пункттры арасындағы мұнайқұбырының
Пij- мұнай құбыры арқылы мұнайды әкелуге кететін шығындар.
Шығару аудандарынан тұтынушыға мұнайды экспортқа жіберу үшін минималды шығындарға
Σ Пij → min
ij
Бұл кезде t перспективті кезеңде мұнай шығаратын i,
1. Шығару және тұтыну аудандары арасындағы мұнай ағымдарының мөлшері
Qijt ≥ 0
2. t жылында i МӨЗ- нен тұтынатын мұнайдың мөлшері
qnit – qoit = Ait
немесе
Σqijt – Σqijt = Ait
jεJit
3. i ауданында шығаратын мұнайдың мөлшері толығымен МӨЗ және
Qoit= Dit
немесе
Σqijt= Dit
jεJit
4. Мұнайқұбырлары бойынша келетін мұнай ағындары уақыт бойынша кемімейді:
qijt+1≥ Qijt
5. Мұнайқұбырларының өткізу қабілеті мұнайдың қажеттілігін толықтай қанағаттандырады.
qijt = Qijt
(2.3) Шарт қарастырып отырған барлық мұнай ағындарының бағыттары және
Бұл жұмыста мұнай ағындары және магистралды мұнайқұбырлары трассаларын дәлелдеу
1. әр мұнай өңдейтін аудан және оның құрамына кіретін
2. мұнайда қажеттілікті анықтау- оның ішінде МӨЗ, экспорт және
МӨЗ қажеттілігі қуаттылығы, республика бойынша мұнай өндіру мөлшері, жеке
Мұнайдың жеке түрлерінде қажеттілігі экспортер мемлекеттеріне келісімшартқа байланысты экспортқа
Тұтынушылардың географиялық орналасуын анықтау үшін МӨЗ бен экспортқа жіберілетін
3. мұнай ағындарын транспорт түріне байланысты бөлу. Мұнай ағындары
Темір жолға мұнайқұбырлары үшін қолайсыз және шығыны көп кететін
4. мұнай ағындарының бағыттарын анықтау. t және j пункттері
а) өңдеу пунктерінен әр МӨЗ- на дейінгі сапасы, түрі
б) әр түрі бойынша мұнай ағындары түзілген бағыттарымен магистралды
5. мұнайқұбырларының трассаларының бағытын және көрсеткіштерін анықтау. Әр нұсқаның
- мұнай ағындары мен мұнайқұбырлары трассаларының болжам жолдарында көлік
- мұнайқұбырларының трасаларына қарағанда коммуникация, обьектілерді, құрылыстарды сипаттайтын
- мұнайқұбыры трассалары басқа құрылыстармен сәйкестеу мүмкіндігі- магистралды құбырлар,
6. мұнайқұбырларының ψpr параметрлерін және технико- экономикалық көрсеткіштерін есептеу
Жаңа және пайдаланып жатқан мұнайқұбырларының көрсеткіштері және параметрлері және
- уақыт бойынша мұнай ағындарының өзгеруіне байланысты мұнай қорларының
- магистралды мұнайқұбырларында өткізу қабілеттілігін көбейту үшін техникалық шараларды
7. магистралды мұнайқұбырларының трассалары және мұнай ағындарының бағыттарының қолайлы
- мұнай ағындарының әр бағыты және әр бөлімше үшін
- δr εΔ барлық нұсқалары бойынша ең қолайлы
Қолайлы критерий бұл уақыт есебін анықтайтын көрсетілген шығындарының минимумы:
minδεΔ minΨprεψ
Σ
t=0 (1 + Еr)t
мұнда Кrpt- t жылында магистралды мұнайқұбырларына және айдау станцияларына
Берірген алгаритмнің блок- сұлбасы 4 суретте көрсетілген.
Алғашқы мәліметтерді өңдеу
Мұнай ағыны δ бағыттарының нұсқаларын өңдеу (r = 1,
Әр мүше үшін мұнай ағындары бағыттарының кезекті r нұсқасын
Әр мүше үшін мұнайқұбыры трассасының бағыттарының δ нұсқасының ішкі
Әр мүше үшін мұнайқұбыры трассасының бағыттарының кезекті p нұсқасын
r нұсқасының p нұсқасын жүзеге асыру кезінде мұнайқұбырларының параметрлерін
Барлық нұсқалар қарастырылды ма?(р>Р)
R нұсқасы үшін тиімді Ψ нұсқасын таңдау және көрсеткіштерді
Барлық нұсқалар қарастырылды ма?( r> R)
r = 1, 2....R үшін Ψ- көрсеткіштерін сәйкестендіру және
Сурет 4 – Мұнай ағындарын негіздейтін алгоритмді блок-схема
2.4 Әлем нарығына мұнайды тасымалдау жобаларын экономикалық
Шаруашылық субьектілерінің сыртқы нарығына өту мүмкіндігі жеке және құрылған
Көлік факторы қазіргі кезде үлкен мәнге ие. Қазақстанның мұнай
Осыған байланысты, соңғы жылдары республикада басқа мемлекеттермен бірге Каспий
Кесте 7 - Мұнай өнімдерінің перспективті бағыттарын экономикалық талдау
Мұнайқұбыр бағыты Ұзындығы, км. Жалпы өткізу қабілеттілігі
Жылына млн, т Ішкі пайда мөлшері
IRR Мұнай өткізу бағасы,
долл./ барр./т Тасымалдау тарифі,
долл./т Жобаның құны,
млн. долл
Теңіз – Новороссийск 1450 50 17,0 14/98,0 20,5 2197
Теңіз- Ақтау- Баку- Джейхан 2850 50 17,0 13,0/91,0 43,5
7 – кестенің жалғасы
Батыс Қазақстан- Иран (Парсы шығанағы) 2650 50 17,0 13,0/91,0
Батыс Қазақстан- Батыс Қытай 3000 50 17,0 8,0-9,0/56,0-63,0 30
Батыс Қазақстан- Ауғанстан- Пәкстан- Үндістан 3500-4000 50 17,0 10,5/73,5
*мұнайды жеткізуге байланысты барлық шығындар алынған
Ерекше назарға бірнеше жыл салынып жатқан Қазақстан (Теңіз кенорыны)
Новороссийскке дейінгі мұнайқұбырының бір бөлігі аяқталған. Ол пайдалануға 2001
1992- 1995 жылдары КТК- ң негізін қалаушылар концорциумға басқа
Осыған байланысты бұл жоба үлкен дамуға жол алды деп
Бірақ бұл жерде экономикалық және саясатты сипаттағы күрделіліктер көп.
Қазақстанна Новороссийскке дейін экспортты мұнайқұбырын салу шартына келе отырып,
Бұл жобада Қазақстанның, Азербайжанның, Түркменстанның Каспий мұнайы Азербайжан- Грузия
Экономикалық көзқарастан мұнайқұбырын салудан басқа көптеген қосымша қаржылық ресурстары
Жеке коммерциялық өңдеуге ие тағы бір жағдай ол жобада
Босфор шығанағы арқылы танкерлерді өткізуді шектеу КТК мүшелері бұл
Белгілі жобаны және шешімді таңдау мемлекеттік деңгейде, барлық бөлімдеріне
Сонымен қатар Батыс Қазақстанның перспективті кенорындарындағы мұнайдың құрамында күкірт
3 кестеде келтірілген мәліметтерді қолдана отырып, әр экспортты мұнайқұбырының
Сонымен бірге сол шикізат бағыты бойынша таза құнын анықтау
NPV = Σ (Вt - Сt)/(1+r)t
Мұнайды айдаудың барлық жақтарын талдай отырып келесі шешімдерге келеміз:
1) каспийден және әрі қарай Азербайжан, Түркия, Грузиядан өтетін
1998 жылы болған жер сілкінісінен кейін, Джейхан портына дейінгі
Кейбір жерлерде халықаралық деңгейде жарылыстар болғаныммен, территориясымен өткен
Коммерциялық нәтижелерге қарағанда Қазақстан өз мұнайын құбырлармен жіберіп
Осыған байланысты осы жобаның технико- экономикалық көрсеткіштерін өңдей отырып,
2) мұнайды айдаудың оңтүстік жобасы- Түркмения, Иран арқылы Парсы
Бірақ шикізатты экспортқа жіберудің бұл жобасы АҚШ жағынан көптеген
Бірақ АҚШ- та көптеген мемлекеттік емес фирмалар мен компаниялар
Бұл бағытта жұмыс басталып кетті. Республикада мемлекеттік шешімге сәйкес
3) Батыс Қазақстан- Новороссийск мұнайқұбыры Қазақстан үшін пайдалы, себебі
4) Батыс Қазақстан кенорындарынан Қытайдың Синьзян мұнай өндіру және
Осылайша, біздің республикамызда мұнайды әлем нарығына апаратын жаңа перспективалар
Осылай, Қазақстан республикасындағы көмірсутекті шикізатты айдау және мұнай өндіру
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МҰНАЙТАСЫМАЛЫ ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ДАМУ СТРАТЕГИЯСЫ
3.1 Инвестициялық жобаларды жұзеге асыру және олардың негізгі
Қазақстан мұнайының болжамдық бағасы мұнайқұбыры жүйесінің әрі қарай дамуына
Мұнайтасымалы инфрақұрылымының даму стратегиясын барлау кезінде келесі мәселелерді есепке
Қазақстан Республикасының толық дамуының мақроэкономикалық индикаторлары;
Мұнай айдайтын ЖАҚ «ҚазТрансОйл» ұлттық компаниясының дамуының болжамы және
Мұнайқұбыр саласы дамуының инвестициялық жобаларын жүзеге асыру перспективалары;
Қазіргі уақытта ЖАҚ «ҚазТрансОйл» пайдалылығы мол және бәсекелестік қабілеті
Мұнайды жеткізу облысында Қазақстан Республикасының экономикалық көзқарастарын көрсету
Мұнайды жеткізудің қауіпсіз және пайдалы жүйесін жасап, пайдалануға қосу;
Мұнайды жеткізу бойынша сапалық және бәсекелес бағаларын беру;
Мұнайды жеткізумен байланысты қосымша қызметтер кешенін енгізу.
ЖАҚ «ҚазТрансОйл» Қазақстанның сегіз облысы бойынша өтетін 6510 км
Компания 5 филиалға ие: Батыс (БФ- Ақтау қ.), Шығыс
Батыс филиалға:
- Өзен- Атырау- Самара, Қаламқас- Қаражанбас- Ақтау, Ақтау- Жетібай-
-Атырау облысындағы Мақат теміржол мұнай құю эстакадасы (қуаты- 1
- Теміржол мұнай құйғыш эстакадалары Маңғыстау облысындағы МАС
- теңіз мұнайқұю терминалы, Ақтау порты, Маңғыстау облысы (қуаты-
- Атырау және Маңғыстау облыстарының тұтынушыларына волж суын беретін
Шығыс филиалына:
- Павлодар- Шымкент магистралды мұнайқұбыры және Құмкөл- Қарақойын мұнайқұбырының
-Қарағанды облысындағы Атасу теміржол мұнай құйғыш эстакадалары (қуаты- 1
Ақтөбе филиалына:
- Жаңажол- Кеңқияқ- Орск магистралды мұнайқұбыры жатады.
Осылайша, Қазақстан Республикасының магистралды мұнайқұбырлары үш технологиясы біріктірілген жүйеден
Өзінің ғылыми базасын жасау үшін 2000 жылы жаңа аспаптармен
2003 жылдың қаңтарында ақпараттық жобаларды жүзеге асыратын- коллективті пайдаланудағы
ЖАҚ «ҚазТрансОйл» -дың негізгі қызметіне мұнайды құю және төгу,
2002 жылдың компания келісімшарты бойынша 34 компанияға мұнайды жеткізу
ААҚ «ӨзенМұнайГаз» (4907,1 мың тонна), ААҚ «Маңғыстаумұнайгаз» (4578,5
Қазіргі кездегі негізгі экспорттық бағыттарға Атырау- Самара, КТК мұнайқұбырлары,
Кесте 8 - 2003-2010 жылдар аралығында Қазақстан мұнайын экспортқа
Жылдар 2003 ж. 2004 ж. 2005 ж. 2006
Экспорт, млн. т/жыл 40,2 47,1 51,5 68,9 71,5 88,0
Оның ішінде:
НП Атырау- Самара 15,8 19 21,9 25 25 25
КТК 21,7 21,7 27,8 27,8 27,8 35,6
Ақтау порты және т/ж 2,7 6,4 1,8 6 6
Жаңа бағыттар - - - 10,1 12,7 17,4
Қазақстан мұнайын экспортқа жіберу мөлшерінің өсуіне байланысты жаңа мұнайқұбырларын
Өткен жылдары Қазақстан Республикасында келесі инвестициялық жобалар іске келтірілді:
2000 жылы Атасу мұнай құйғыш эстакадасы іске қосылды.
2001 жылдан бастап Атырау- Самара мұнайқұбырының өткізгіштігі 15 млн.
2001 жылы Каспий Құбыр Конциорциумының Тенгиз- Новороссийск мұнайқұбыры іске
2002 жылы қараша айында Шағыр мұнай құйғыш эстакадасы іске
2003 жылы мамыр айында Кеңқияқ- Атырау мұнайқұбыры іске қосылды.
Ақтау мұнай айдау стансасында мұнайқұюдың технологиясы жаңарды.
Қазіргі кезде ҚР мұнайқұбыр жүйесінде келесі инвестициялық жобалар іске
Қысқамерзімді перспективті жобалар:
Атырау- Самара мұнайқұбырының өткізу қабілеттілігін 16,5 млн. тонн/жыл дейін
КТК мұнайқұбырының өткізу қабілетін 38 млн. тонн/жыл дейін көбейту.
Ақтау портының қабылдау мүмкіндігін 8 млн. тонн/жыл дейін көбейту.
Ұзақмерзімді перспективті жобалар:
Атырау- Самара мұнайқұбырының өткізу қабілеттілігін 25-30 млн. тонн/жыл дейін
КТК мұнайқұбырының өткізу қабілетін 52 млн. тонн/жыл дейін көбейту.
Өткізу қабілеттілігі 20 млн. тонн/жыл дейінгі Баку- Тбилиси- Джейхан
Өткізу қабілеттілігі 20 млн. тонн/жыл дейінгі Батыс Қазақстан- Қытай
Қазақстан- Түркменстан- Иран мұнайқұбыры.
Үш жылдың ішіндегі келесі мұнайтасымалы инфрақұрылымы дамуының стратегиялық мақсаттарын
1. Магистралды мұнайқұбырларының жүйесі бойынша мұнай жүктемесін арттыру 2004
2. Атырау- Самара магистралды мұнайқұбырының өткізу қабілеттілігін
3. Ірі инвестициялық жобаларды қаржыландыру нәтижелеріне байланысты Қүмкөл- Арал-
4. Басқару жүйесін қолдана отырып, ЖАҚ «ҚазТрансОйл» іс әрекеттерінің
Қойылған мақсаттарды жүзеге асыру үшін мұнайтасымалы инфрақұрылымының келесі даму
1) Мұнайтасымалы инфрақұрылымының обьектілерін және өндірістік қуаттылығын тұрақты және
2) Магистралды мұнайқұбырларының жүйесін және инфрақұрылымның модернизациялау бойынша қаржылық
3) 2004-2006 жылдардың ірі инвестициялық жобаларын жүзеге асыру үшін
4) Еурооблигация бойынша қарыздардан құтылу, оның жалпы сомасы 150
5) Мұнай жеткізудің технологиялық процестерін басқару және диспечерлік бақылау
6) Өндіріс процестерін орталық басқару үшін жаңа модулдерді енгізу
Бұл есептерді шешу үшін стратегиялық басқарудың келесі мәселелерін шешу
1. Даму және жинау қорын басқару
2. Қаржылық іс әрекеттерді басқару – сыртқы қарыздар жағдайының
3. Шығымдарды басқару – тарифтік сметаға кірмейтін шығымдарды реттеу.
4. Капиталды салымдар ағындарын басқару – капитал салымдары бойынша
5. Тарифтік саясат – әділ тарифті пайданы және қайта
6. Бюджеттік саясат – бақылау-индикативті көрсеткіштерді орындау үшін қысқамерзімді
7. Кадрлық саясат – кадрлық потенциалды көбейту.
Қазақстан Республикасының мұнайтасымалы инфрақұрылымы даму стратегиясын қолайлы жүзеге асыру
3.2 Мұнайгаз дамуының тиімді жолдарын моделдеу
Мұнай өндіру технологиясымен техника жүйесінде жаңа шешімдерді енгізу үшін
Инвестициялық ресурстардың пайдалылығын анықтайтын экономикалық әдебиеттерде көрсетілген әр түрлі
- таза өнім және оның инвестициялық ресурстарға қатынасы;
- инвестициялық ресурстардың салыстырмалы пайдалылығы;
- инвестициялық ресурстарға қарағанда пайданың жалпы көлеміне қатынасын есептейтін
ΔПп = Пп – Пп
Мұнда ΔПп – белгілі шараға байланысты табыстың жалпы массасының
ΔРп = Рп – Рп
Мұнда ΔРп – белгілі шараға байланысты өнеркәсіп пайдалылығы деңгейінің
Әлеуметтік- экономикалық пайдалы нұсқаға өнеркәсіпке максималды пайдалылығының және пайданың
3.3 Өңдеуге және экспортқа кететін көмірсутек шикізатын
Басқа отындарға қарағанда көмірсутекті шикізатты өндірудің пайдасын анықтау бірнеше
Сонымен қатар, мұнайдың сапалық құрамы тек әртүрлі аудандарда ғана
Мұнайгаз кешендерінің дамуын, қалыптасуын және басқару түрлерін жүйесіз деп
Мұндай проблемаларды оның ең алғаш сатысында шешуге болады. Оны
Жобалау құжаттарында шикізатты кешенді қолданумен байланысты жүйе аралық сұрақтар
Барлық нәтижелер, өнеркәсіптің пайдасын, капитал салымдарын төмендететін нәтижелер, кенорынды
Оның нәтижесінде көптеген өнеркәсіптер өнімді кешенді қолдануға дайын
Бұл мұнай, газ, газ конденсатты кенорындарды барлау үшін жаңа
Қойылған мақсаттарға жету үшін көптеген маңызды тапсырмаларды шешу қажет,
- шикізат қорларын дайындайтын капитал салымдарын көбейту;
- қорларды тиімді дайындауды анықтау, оның нәтижесінде капитал салымдарының
- ішкі және сыртқы нарықтағы коньюнктурадан шыға отырып, шикізат
- мұнай шикізатын қолдануға, оны өңдеуге, қалдықтарының негізінен шыға
- барлау жұмыстарына, шикізатты өңдеуге қажетті техника мен технологияны
- ресурстарды тасымалдау сұрақтарын шешу, оның ерекшелігі кенорындарда өңделетін
- кадрлық проблемаларды шешу.
Қазақстанның бөлек аймақтары мен бұрынғы Кеңес мемлекеттері арасындағы өзгермелі
Қазақстанда мұнай және газ кенорындарының таралуы өте кең. Бірақ,
Мұнай өндіру процесінде көмірсутек шикізатының мөлшерлік сипаты шамалы және
Кесте 9 - Көмірсутек шикізатын өндірудегі көрсеткіштер динамикасы
Көрсеткіштер 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Мұнай және газ конденсатын өндіру, млн. т 20,6 22,9
Соның ішінде:
Мұнайлар 18,8 21,0 23,6 23,6 26,74 30,63 38,0-40,0
Газ конденсаты 1,8 1,9 2,0 2,3 3,3 4,63 5,0
өңделген, млн. т 10,856 11,127 9,192 8,674 5,968 6,369
Табиғи газды өндіру, млрд. м3 4,213 5,488 6,090 5,502
Соның ішінде:
Қарашығанақ (КИО) 2,579 1,982 2,000 2,800 3,625 4,676 5,600
9 – кестенің жалғасы
СП ЖШС «Тенгизшевройл» 1,1 1,2 1,4 1,5 1,635 2,142
ПО «Өзенмұнайгаз» 1,935 1,924 1,800 1,600 1,341 1,314 1,300
АҚ «Ақтөбемұнайгаз» 0,201 0,191 0,210 0,260 0,332 0,357 0,360
Кесте 10 - Жүргізілген экспорттық операциялар көлемінің динамикасы
Операциялар 1998 1999 2000 2001
Мұнайды экспорттау, млн. т 17,0 20,662 23,766 26,310
Самараға транзит 7,0 9,429 10,836 9,700
Соның ішінде:
Алыс шетелге 3,72 7,835 9,517 8,400
Жақын шетелге 3,00 1,595 1,319 1,300
МӨЗ Ресей 0,280 0,440 - -
Кенқияқ- Жаңажол- Орск 3,577 1,785 1,797 2,000
Теңіз арқылы тасымалдау 1,800 2,052 3,215 3,650
Теміржол арқылы тасымалдау 4,386 6,956 7,918 5,450
өзара орналасу 0,237 0,774 - -
Ішкі тұтыну 8,674 5,968 6,369 8,000
Каспий құбыр консорциум (КТК) - - - 5,500
Кез келген мұнай шикізаттың кешенді түріне қатысы бар және
Мұндай жағдайдағы жоғалтулар арнайы есептеулерсіз ақ айтарлықтай сомамен бағаланатыны
Процеске мұнайдың әртүрлі сапаларының араласуы өнеркәсіп өнімдерінде зиянды заттар
1. Шығындар, оның көлемдік және базалық мәні өте жоғары,
2. Басқа жоспардағы шаруашылық шығындар, оларды кешенді қолдану кезінде
Әртүрлі физико- химиялық құрамды мұнайды өңдеу кезінде әр мұнайдың
Шаруашылық мәні бар өнімдер шығарылуының төмендеуі көбінесе жанармай материалдарының
Сондықтанда әртүрлі кенорындардың мұнай қоспаларын өңдеу кезінде соңғы шикізаттың
Қазақстанда шығарылатын мұнай негізгі сапалық тобына байланысты әртүрлі типке
Ембі кенорнының мұнайды әдетте жеңіл, құрамында отын және май
Жеке топқа Маңғыстау кенорындарының мұнайы кіреді. Олардың негізгі ерекшелігіне,
Мұндай мұнайды өңдеу кезінде, парафинді бөліп алатын үлкен жұмыстар
Бұдан басқа, парафиннен бөліп бөліп алудан кейін парафинді көмірсутектер
Мұндай қиын шикізатты өндіру барысында арнайы салынған өнеркәсіптерде жүргізу
Соңғы уақыттағы өндіріліп жатқан Бузачи аралындағы, Қаламқастағы және Қаражанбастағы
Берілген көмірсутекті шикізатты пайдалы қолдану нұсқасына өңдеу аймағының жанына
Сонымен бірге Маңғыстауда өңдеу кешенін салудың өзіндік артықшылығы бар.
Барлық айтылғандар мұнай өңдеу зауыттарының экономикалық пайдасын анықтайтын есептегіш
Мұнайдың әр типінің нақты сапалық бағасы оның құрамындағы мұнай
Республикамыздың әр мұнай өндіретін аудандарындағы мұнайдың құрамында фракциялардың болуы
Егер жеке фракциялардың өндірісте шығарылатын өнімнің бағасы бойынша есептейтін
Сонымен қатар, өңдеу кезінде қалдық болып қалатын- мзут, өткізу
Осылай, осы бағаларды келтіре отырып, Қазақстандағы мұнай өңдеу өнеркәсіптерінің
Соңғы жылдары оның пайдалылығы төмендеген, және оны есептемелерден көруге
Көмірсутекті шикізатты қолдану кезінде оның пайдалылығын көтеру үшін сұрақтардың
Көрсеткен есептерді дұрыс енгізу ең біріншіден мемлекетте өндірілетін көмірсутек
Мұнай өндіруші, мұнай химиясында көмірсутекті шикізатын кешенді және пайдалы
Осылай, өндіру сатысында алынған нәтижелер мұнай өндіруші өнеркәсіптердің көрсеткіштерімен
ҚОРЫТЫНДЫ
ТМД елдерінің ішінде Қазақстан мұнай өндіруі бойынша Ресей Федерациясынан
Қазіргі уақытта ЖАҚ «ҚазТрансОйл» қарамағында ұзындығы 6492 км болатын
Жүргізілген жұмыстардың нәтижесі мұнай тасымалы көлемінің динамикалық ұлғаюына әкеліп
Каспий шельфіндегі жаңа ашылулар құрлықтағы жұмыстарға сәйкес Каспийдегі мұнай
Мұнай тасымалы жүйесін кеңейтудің бірден бір нұсқасы ретінде
Новороссийск арқылы экспорт мүмкіндігін одан әрі кеңейтуге жағдай жасалмақ.
Қазіргі кезде Қазақстан мұнайының шығуының альтернативті жолдары қарастырылуы көзделіп
Ресей террмториясы арқылы Новороссийскке дейін – Қара теңізге (КТК).
Азербайжан, Түркия территориясы арқылы – Жерорта теңізіне.
Қытай территориясы арқылы – Тынық мұхитына.
Иран территориясы арқылы – Парсы шығанағына.
Түркменстан, Ауғанстан және Пәкістан территориясы арқылы – Аравия теңізіне
Экспорттық құбырдың ең тиімді макршруттарын табу пайданы есептеу жолымен
Қазақстан экспортын ұлғайту мен өндіру үшін ең маңыздысы Каспий
Біріккен жүйенің тиімділігі ретінде республика құбыржолының ішкі кешеніне жетілдірулер
Жоғарыда аталған жобаларды шетелдік қаржыларынсыз жүзеге асыру мүмкін емес.
Еліміздің экономикасына, құбыржолына жекеменшіетерге максималды инвестиция көлемін тарту үшін
Республикамыздың мұнайгаз секторының дамуының жаңа ұмтылысы теңіз мұнайгазды және
Қазақстандағы мұнай мен газ қорын меңгеруге барлық әлемдік компаниялар
Мұнай тасымалының тиімді варианты келтірілген шығындардың минимумы мен (ең
Қазақстан Республикасының мұнайтасымалы инфрақұрылымы даму стратегиясы қолайлы жүзеге асыру
Жаңа өнеркәсіп кәсіпорынды салу тиімдіоігін инвестицияның өтемділік мерзім көрсеткішімен
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Бартенев С.А. Экономические реории и школы (история и
2. Бородавкин П.П., Березин В.Л., Рудерман С.Ю. Выбор оптимальных
3. Безруков А.И. Доклад о мировых инвестициях. Иностранные капиталовложения:
4. Гонзмап Э.И., Жандаров Л.Н. Методы анализа и обоснавание
5. Гордон А. Пепрспективы развитие мирового нефтяного рынка //
6. Грузин А. Черный золоток Каспийского региона и ее
7. Джантуреева Э.Э. Контракты под лупой // Нефтегазовая вертикаль.
8. Джонстон Дж., Экономитреческие методы. Пер. С англ. –Москва:
9. Егоров О.И. Выход казахстанской нефти на мировые рынки:
10. Жданов С.А. Экономические модели и методы в управлении.
11. Итоги первых тендеров//Нефть и газ. – 1997.-№4.-С. 12-16.
12. Ибрашев К. Морские нефтяные проекты Казахстана//Нефть и газ
13. Куандыков Б.М. Прогноз добычи нефти в Казахстане и
14. Музапарова Л.М. История освоения нефтегазовых месторождений Казахстана //
15. Надиров Н.К. Проблема транспортировки казахстанской нефти на сегодняшний
16. Рабочая книга по прогнозированию. – Москва; Мысль, 1982,
17. Ретурн Э.Ж. Альтернативные решения по экспорту нефти Казахстана.-Алматы,1998.-С.92-102.
18. Сейфулина Т.А. Роль и тенденции развития нефтяного бизнеса
19. Станев В.К. Трубопровод КТК. Обзор проекта.-Алматы.-1998. С 8-14
20. Тонкопий М.С. Экономика природопользования: Учебное пособие. – Алматы:
21. Тасмагамбетов И. 100 лет казахстанской нефти.-Алматы.-1999.-С 5-8.
22. Файкштейн И.Я., Маковская Е.С. Системная оценка эффективности геолого-разведочных
23. Фишер С., Дорибуш Р., Шмалинзе Р. Экономика. –
24. Чигаркина О.А. Развитие лицензионно-контрактной системы // Рыночная экономика
25. . Жанабилов М.С., Кабашев М.Р. Инвестиционные возможности нефтегазового
26. Эйрам К. Возможности нефтяной промышленности Казахстана // Нефть
Қосымша А
6