Мазмұны
Кіріспе 2
1. Несиенің экономикадағы маңызы және оның түрлері, қызметі
2. Қазақстандағы несие жүйесінің қалыптасуы және дамуы 16
2.1 Қазақстандағы несие жүйесінің даму кезеңдері 17
3. Қазақстан Республикасының банктік жүйесі 19
4. ҚОРЫТЫНДЫ 23
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 24
Кіріспе
Тарихтың қай кезеңінде болса да, несие, алуан түрлі
Несиенің түпкі тамыры тауарлық өндірістің пайда болған кезінде
Несие жүйесі елдегі ақша айналымын реттейді. Заңды және
1. Несиенің экономикадағы маңызы және оның түрлері, қызметі
Несие құнның ақшалай нысанында да, тауарлы нысанында да
Сөйтіп, ақша мен несиенің бір қарағанда байқалатын ұқсастығына
Ақшаға сатып алу процесінің несиеге сату процесіне ауысуы
Несиенің мазмұнын ашып көрсету жолында кейбір экономистер оның
Несиенің нысандары мен түрлері
Қарызға берілетін құнның түріне қарай несиенің тауарлық, ақшалай
Және де несиенің тауарлық нысаны ақшалай нысаннан бұрын
Ақша шыққаннан кейін, несиенің тауарлық нысанын қолдану бара-бара
Қазіргі нарықтық экономикада несиенің тауарлы санаты қайтадан өріс
Несиенің ақшалай нысаны. Бұл нысан қазіргі уақытта көп
Несиенің тауарлы-ақшалай нысаны. Несиенің бұл нысаны тауарлық нысанда,
Несиенің банктік нысаны. Барлық несие нысандарының ішінде ең
Несиенің коммерциялық нысаны. Несиенің бұл нысанында несие беруші
яғни, тауарды сату үшін беріп, ақшасын тауар сатылып
Коммерциялық несие, қазіргі нарық кезінде, тауарлық нысанда да,
Коммерциялық несие тауарлық нысанда Коммерциялық несие ақшалай нысанда
Несиеге берілетін тауарға меншіктік сатушыдан сатып алушыға ауысады
Несиеге берілген құнға меншіктік несие берушіде қала береді.
Төлем мезгілін ұзартқаны үшін төлем, тауардың құнына кіреді.
Несиенің мемлекеттік нысаны. Несиенің бұл нысаны жөнінде екі
мемлекет бұл әрекетті бұрынғыдай қаржы-несиелік мекемелер, Қаржы Министрлігі
несиенің мемлекеттік нысаны, мемлекет немесе оның жергілікті органдары,
Бұл жерде "қарызгер", "несиегер" деген сөздер тікелей мемлекетпен
Несиенің халықаралық нысаны. Несиенің бұл нысаны, несиелік мәмлеге
Несиенің азаматтық нысаны. Бұл нысан нарықтық экономикаға тән.
Несиенің өндірістік нысаны: Өзінің атынан көрінгендей, несиенің өндірістік
Басқаша жағдай тұтыну несиесінде. Бұл несие ешқандай қосымша
Несиенің түрлері. Жекелей ұйымдастыру — экономикалық белгілеріне байланысты
- Шаруашылықтың салаларына байланысты - өндірістік, ауыл шаруашылық,
- Несиенің объектілеріне байланысты:
а) Шикі заттардың қалдығын жабатын;
б) Негізгі және көмекші материалдардың қалдығын жабатын;
в) Отынның қалдығын жабатын;
г) Ыдыстың қалдығын жабатын;
д) Бітпеген өндіріс өнімінің қалдығын жабатын;
ж) Дайын өнімдердің қалдығын жабатын;
з) Өндірістің мерзімді шығындарын жабатын, тағы басқа да
Мерзіміне байланысты несие қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ
Міне, тап осы жағдай Қазақстанда ауыл шаруашылығын терең
Дәл осыған байланысты Қазақстанда көпке дейін ұзақ мерзімді
Ұзақ мерзімді несиенің көп жылдар бойы өте аз
Несиенің атқарымдары және несиелеудің негізгі қағидалары
Кез келген экономикалық санаттың атқарымы, оның маңызының жалғасы
Осындай кейбір шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке адамдардың уақытша
Мұндай операциялар тек несие арқылы іске асырылатын болғандықтан
Қазіргі несие жүйесінде осындай атқарымның істеуіне мүмкіншілік бар.
Несиенің осы атқарымына сүйеніп, мемлекет банктер арқылы қолдағы
несиені тиімді пайдалануда шешуші жағдайлардың бірі, несиенің белгіленген
Сондай қағидалар-төртеу болатын:
- несиенің жоспарлы-мақсатты түрі;
- несиенің қайтарымдылығы;
- несиенің мерзімділігі;
- несиенің материалдық құндылықтар мен өндіріс шығындарымен қамтамасыз
Қазіргі нарықтық экономикада әр банк, тәуелсіз несие саясатын
Сонымен, қайтарымдылық, мерзімділік және қамтамасыздық несие берудің негізгі
Экономикалық санаттың маңызын, оның экономикалық процеске қатынасы мен
Іс жүзінде, кейбір шаруашылық жүргізуші субъектілер жеке тұлғалар,
Сонымен, несиенің бойында бар қасиетті іске асыру үшін
Несиенің маңызы және оны қолданатын салалар, елдің экономикалық
Нарық жағдайында барлық несие берумен байланысты мәселелерді әрбір
Нарық кезеңінде несиелік қарым-қатынастың кеңеюіне, сонымен бірге, оның
Несиенің маңызы өзгеруі инфляция жағдайында да орын алады.
Несиенің шаруашылық айналымдағы үйлесімді мөлшері қандай болу керек,
Осының салдарынан қаржының айналымы баяулайды, оларды пайдаланудың тиімділігі,
Сонымен, несие экономикаға жағымды әсерін, тек оның шаруашылық
Айта кететін нәрсе, шаруашылық жүргізетін субъектілердің несиемен жабатын
Қордың ең төменгі шамасы (тұрақтысы) өндірісті әдеттегідей үздіксіз
Уақытша босалқы қорға келсек, ол әр түрлі объективтік
Қорытып айтқанда, несиенің шаруашылық айналымындағы оңтайлы шегі дегеніміз,
Осы тәртіппен әр шаруашылық бойынша несиенің қажеттілігін есептегеннен
Қазақстан экономикасының дағдарыс жағдайында, көпшілік шаруашылықтардың тиісті мөлшерде
Дей тұрғанмен, несиенің дәлелденген шегін анықтау, оны сақтау,
Өткен кезеңдерде шыққан экономикалық басылымдарда несиенің процентінің табиғаты
Келтірілген пікірлердің бәрінің де, өзінше ұтымдылығы бар. Мысалы,
Процентті қарызға берілген қаржы мен пайдаланғаны үшін қарызгердің
Өзінің бос қаржысын уақытша пайдалануға беретін несиегердің де,
Несие проценті нарық жағдайында көптеген бағытта тиімді реттеуші
Проценттік саясат арқылы банктер қатерлі несиеге сұранымды өтімпаздықтық
Орталық (Ұлттық) банктер қайта қаржыландыру мөлшерлемесін не азайтып,
Сөйтіп нарықтық қарым-қатынастың өсіп, нығаюымен қатар экономиканың өсуінің
Несиелік процент бірнеше белгілермен жіктеледі:
Несиенің түрлеріне қарай - коммерциялық процент, банкілік процент,
Несиелік мекемелердің түрлеріне қарай: есепті процент, банкілік процент,
Инвестициялардағы түрлеріне қарай: айналым қорына берілген несиенің проценті,
Несие мерзіміне қарай: қысқа мерзімді несиенің проценті, орта
Несиелік мекемелердің операциясының түрлеріне қарай: Депозиттік процент, вексельдік
Барлық келтірілген проценттің нысандарының ішінде ең дамығаны, ең
Проценттік мөлшерлеменің деңгейіне тағы бір маңызы зор қозғаушы
Банк процентінің деңгейіне инфляциялық жағдай да үлкен әсер
Жоғарыда айтылғандардың негізінде шығарылатын қорытынды: банк процентінің ең
Сонымен қатар, проценттік мөлшерлеме тіркелген және құбылмалы болып
Өз кезегінде, жұмылдырылған несие ресурстарының нақты бағасы болып
Банктер үшін активтік операцияның проценті мен пассивтік операцияның
Бірлескен несие жүйесінің күрделі, көп звенолық құрылымы бар.
2. Қазақстандағы несие жүйесінің қалыптасуы және дамуы
Жалпы несие жүйесін былай бейнелеуге болады (1-сурет):
1-сурет. Несие жүйесінің құрылымы
Несие жүйесінің негізін банктік жүйе құрайды, ал несие
Орталық банк — мемлекеттік бірінші дәрежедегі банк болып
Коммерциялық банктер - несие капиталының нарығындағы әртүрлі секторларда
Мамандандырылған несие мекемелері (оларды парабанктік деп те атайды)
парабанктік мекемелер белгілі клиеттер түріне, немесе қызметтің бір-екі
Бұл мекемелерге Ұлттық банк талаптарын қатаң орындап отыру
2.1 Қазақстандағы несие жүйесінің даму кезеңдері
Қазіргі замандағы мемлекеттің ақша-несие саясатын қалыптастыру ғылыми-теориялық базаға
Сондықтан Қазақстанның 1986-1993 жылдар аралығындағы қаржы және
Алғашқы кезең (1986-1989 жж.) экономиканы қайта құру және
Екінші кезең (1990-1991 жж.) экономиканы қаржылай тұрақтандырудың төтенше
1990 жылдан бастап республикада өндірелетін ұлттық табыс алғаш
Үшінші кезең (1992 жылдан кейінгі кезең). 1992 ж.
Республика бойынша 1992 жылдың 1 қаңтарында жалпы республика
1991 жылы несиелік салымдардың құрылымында едәуір өзгерістер болды.
Проценттік ставканың өсе түсуіне байланысты қысқамерзімді несие беру
1992 жылы Қазақстан Үкіметіне берілген несиелік салымдардың үлесінің
Осыған байланысты Қазақстан экономикасының негізгі мәселелерінің бірі несие
Осылайша 1992 жылдың қаңтарынан бастп нарыққа көшу жолында
Мұндай тұста Ұлттық банк осы арада тұрақтандыру кезеңінде
3. Қазақстан Республикасының банктік жүйесі
Банк жүйесі – нарықтық экономиканың ең маңызды және
Қазіргі банктік жүйе – бұл кез келген дамыған
Қазіргі банктік жүйе – бұл өз клиенттеріне сан
Халықтың бос ақша қаражаттарын елдің инвестициялық әлеуетін арттыру
Қазіргі уақытта Қазақстанда банк жүйесі екі дәрежелі болып
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі өзінің құзіретінің шегінде тиісті
Ұлттық банк Қазақстан аумағында және оның сыртында өзінің
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің басты мақсаты ішкі жөне
Сонымен қатар, оның алдында төмендегі мақсаттар тұр:
- елдің экономикасының дамуына, оның дүниежүзілік экономика мен
- ақша, несие және банк жүйелерінің тұрақтылығына көмектесу;
- Банк жұмысын реттеуге және қадағалауға керекті нормативтік
Аталмыш Заңның 8-ші бабына сәйкес, Қазақстан Республикасының Ұлттық
- мемлекеттің ақша-несие саясатын іске асыру және құнды
Ол (Ұлттық банк) Қазақстан Республикасының аумағында ақша және
Ұлттық банк:
- Үкіметпен келісе отырып оның қарызына қызмет көрсетеді;
- Қазақстан Республикасының аумағында банктер, олардың бөлімдері мен
- Мемлекеттік тіркеуден өтпей түрғанда, банктердің құнды қағаздар
- екінші дәрежелі банктердің жұмыстарын қадағалау және оларға
- елдегі экономикалық ахуалға байданысты, қайта қаржыландарудың мөлшерлемесін
Халықаралық практикада Орталық банктер үлкейтілген түрде үш атқарым
Жоғарыда аталған Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің атқарымдары осы
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі туралы Заң, басқа банктерге
Орталық банктің мемлекет шығындарын тікелей немесе жанама қаржыландыру
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің жағдайын осы тұрғыдан алып
4. ҚОРЫТЫНДЫ
Экономистердің көпшілігі несие саясатын экономикалық саясаттың ажырамас бөлігі
1. Жылдамдығы мен икемділігі, яғни фискальдік саясатпен салыстырғанда
2. Саяси қысымға тәуелді емес.
3. Монетаризм, ақша жағдайының және айналымдағы ақша көлемінің
Дегенмен, ақша-несие саясаты белгілі шектеулігі бар және нақты
Осылайша мемлекеттің экономиканы реттеудегі орталық банкі жүргізетін ақша-несие
Қазіргі экономикада несиелік қарым-қатынастар кеңінен қолданылады. Сондықтан несиенің
Несие жүйесі ақша жинағының көлемін кеңейтеді, ақшаның бір
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ильясов К.К. Финансово-кредитные проблемы развития экономики Казахстана /Под
Кучукова Н.К. Макроэкономические аспекты реформирования финансово-кредитной системы Республики
Райзберг Б.А.. Курс экономики: Учебник /Под ред.– ИНФРА-М,
Саниев М.С. Ақша, несие, банктер. Оқулық. Алматы: 2001
Сейткасимов Г.С.. Деньги, кредит, банки: Учебник /Под ред.
Чекмаева Е.Н. Межбанковский кредитный рынок и его регулирование
«Предприниматель и право». №12 (73), май, 1997.
2
Лизинг фирмалары Факторингтік фирмалар Ломбардтар Кредиттік серіктестіктер Өзара
Қаржы компаниялары
Мамандандырылған банктер: инвестициялық, инновациялық, есептік, ипотекалық, тұтынымдық
Почта бөлімшелері
почта-жинақ мекемелері
Почта-жинақ жүйесі
Мамандандырылған несие-қаржылық институттар
Ұлттық эмиссиялық банк
Аймақтық эмиссиялық банктер
Эмиссиялық банктер
Эмиссиялық емес банктер
ПАРАБАНКТІК ЖҮЙЕ
БАНКТІК ЖҮЙЕ
несие жүйесі