Тақырыбы: «Нарықтық экономикаға байланысты фирмада маркетинг қызметін жетілдіру»………………………………………………………………….
Мазмұны
КІРІСПЕ 3
І БӨЛІМ. Нарықтық экономика жағдайында маркетинг 6
қызметінің мәні және рөлі 6
1.1. Маркетинг қызметінің мәні және сипаттамасы 6
1.2. Қазақстанда маркетинг қызметінің қалыптасуы және дамуы 20
ІІ БӨЛІМ. «Темірбанк» АҚ маркетинг қызметінің ерекшеліктері және оның
2.1. «Темірбанк» АҚ –дағы маркетинг қызметінің қалыптасу тарихы 38
2.2. «Темірбанк» АҚ маркетинг қызметінің артықшылықтары мен кемшіліктері 43
2.3. «Темірбанк» АҚ маркетинг қызметінің даму перспективасы 47
ҚОРЫТЫНДЫ 50
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 52
КІРІСПЕ
Дамыған нарық экономикасындағы кәсіпорындардың көптеген түрлері өмір сүреді, бірақ
Бәрінен бұрын маркетологтар зерттеу жұмыстарымен айналысады: рынокты тұтынушылар, тауар,
Кәсіпорынның маркетингтік саясатын зерттеудің логикалық жалғасы болып есептеледі. Маркетинг
«Банк» сөзі француздың ескі «banque» сөзінен шыққан және «үстел»
Феодалдық құрылыстық ыдырау, қалалардың, сауда мен қолөнердің дамуы тауар-ақша
Қазіргі замандағы банк өз атынан қайтару, төлеу, жеделдетуге кепілдік
Банктің басты қызметі – кредитордан қарыз алушы, сатушы мен
Зерттеу жұмысында банк қызметінің бір саласын, атап айтқанда, банктік
Тауар мен қызмет түрін өткізу – нарық жағдайында жұмыс
Басында банктер маркетингті сұранысты зерттеудің, клиенттерді тарту мен қызықтырудың
Маркетингтік қызметтің мазмұны мен мақсаты соңғы кездердегі қаржы нарығындағы
Маркетингтік саясаттың ең басты бағдары «өзіндік өнімнен» «клиентураның нақты
Қызмет көрсеті саласында банктер авиакомпаниялардан кейінгі екінш болып маркетингке
Бұл төмендегідей факторларға байланысты:
банктердің шетелдік нарыққа еніп, жергілікті банктермен бәсекелестігі; банктік бәсекелестіктің
Барлық елдерде банктік емес мекемелердің пайда болып, дамуы, бәсекелестіктің
Банк көрсететін қызмет түрлерінің артып, қаржы беруде банктік емес
Ақпарттық технологиялар мен коммуникациялық құралдарының жаңа техника негізінде дамып,
Мемлекеттік реттеуге байланысты банк қызметі нарығында бағалық бәсекелестікке шек
Қазақстанда банк саласындағы маркетингтің дамуы қиын жағдайда өтіп жатыр.
Менің бұл тақырыпты таңдап алу себебім – мені қазақстанның
І БӨЛІМ. Нарықтық экономика жағдайында маркетинг
қызметінің мәні және рөлі
1.1. Маркетинг қызметінің мәні және сипаттамасы
Маркетингтің пайда болуы айырбастау және нарықтың пайда болуымен тығыз
Маркетинг қызметінің негізін тауарды тану, зерттеу, коммуникацияны меңгеру, таратуды
Нарыққа қатысы бойынша маркетинг екі жақты құрылымға ие: сатушылар
Әдебиеттерде көбінесе сатып алушылар жағынан болатын маркетингке тоқталынады. Маркетингті
Маркетингтік қызмет мынадай мәселелерді зерттеу мақсатында бірнеше шараларды жүзеге
тұтынушыны меңгеру;
оның нарықтағы өзін-өзі ұстау әдістерін зерттеу;
мекеме нарығын сараптау;
өнімді (зат немесе қызмет түрі) зерттеу;
сауданың салалары және пішінін сараптау;
мекеменің сауда айналымы көлемін таразылау;
бәсекелестерді меңгеру, бәсекелестік деңгейі мен пішінін анықтау;
жарнама қызметін зерттеу;
нарықтағы тауардың эффективті даму тәсілдерін анықтау;
нарықтың бет-бейнесін меңгеру.
Маркетингтік қызмет тұтынушылардың көзқарасы бойынша, аталмыш компанияның нарықтағы тұтынушылық
Нарықта тұтынушының өзін-өзі ұстау тәсілдерін зерттеу нарықтағы тұтынушылардың белгілі
Өнімді зерттеу бойынша маркетингтік қызметтің талабы жаңа бұйымдардың нарықтағы
Маркетингтік көзқарас бойынша, айналымға түсіру тәсілдері және жүйелі сараптау
Тауар айналымының көлемін ұлғайту тәсілдерін іздестіру бойынша, маркетингтік зерттеулер
Маркетингтік қызметтің жоғарыда көрсетілген барлық мақсаттары негізінен өндіріс процесіне
Маркетингтік қызметтің бұл түрінен басқа тұтынушылармен байланысты маркетинг бар
тұтынушылықтың ең жоғары максималды мүмкіндігіне жету;
тұтынушы қажеттілігін қанағаттандырудың максималды деңгейіне жету;
кең таңдау мүмкіндігіне жол ашу;
өмір сапасын максималды деңгейге көтеру.
Бірақ, Ф.Котлер мұндай аспектілер маркетингтік қызметке бірқатар қайшылықтар туғызатынын
Маркетингтік зерттеулер жүргізу барысында компания басшылары тұтынушыларға қажетті бұйымдар,
Жүргізілген маркетингтік зерттеулердің көмегімен кәсіпорынды қай жерге салу, капиталды
Маркетинг саласы бойынша американдық ірі мамандардың бірі У.Фокс маркетингтік
Кіммен?
Қайда?
Қандай мақсатпен?
Неге?
Қашан?
Қандай көлемде?
Тауар өндіріснің ұзақ мерзімді спецификасы мен социализм талабындағы нарықтың
«Сатушы нарығының» «сатып алушы нарығына» қатысы таңдаудың жоқтығы немесе
Төлем сұранысы нарығы өз анықтамасына қарағанда көлемді болғанымен, өндірушілер
Нарықтағы дефициттің пайда болуы шаруашылықпен айналыспаудың белгісі ретінде көрінеді.
Өндірістік сипаттағы тауарлар нарығында сауда-саттық шаралары тарату шарасымен айырбасталды.
Өткізімнің мұндай жүйесі (өндіруші мен тауар таратушы арасындағы бөлініс)
Маркетингті басқару – жоспарлауды таразылау, ұйымның мақсатына жетуі үшін
Маркетингті басқару 5 жүйе бойынша жүргізіледі:
өндірісті жетілдіру тұжырымдамасы;
тауарды жетілдіру тұжырымдамасы;
коммерциялық күштердің басын қосу тұжырымдамасы;
маркетинг тұжырымдамасы;
әлеуметтік-этникалық маркетингтің тұжырымдамасы.
Өндірісті жетілдіру тұжырымдамасы тұтынушылар кең таралған және бағасы қолайлы
Өндірісті жетілдіру тұжырымдамасын қолдану екі жағдайда іске асады: Біріншісі
Тауарды жетілдіру тұжырымдамасы – жоғары сапалы тұтынушылар баса назар
Бірақ, бұл тұжырымның қайшылық тудыратын бір тұсы бар. Тұтынушылар
Коммерциялық күштердің басын қосу тұжырымдамасы – тұтынушылар өткізу және
Маркетинг тұжырымдамасы – ұйымның мақсатына жетуі мақсатты нарықтың сұранысы
Әлеуметтік-этникалық маркетингтің тұжырымдамасы – компанияның міндеті сұранысты игеру, мақсатты
Қазіргі уақыттағы мекемелер тұтынушылар сұранысын сырт қалдырмаған жағдайда ғана
Тұтынушыны меңгеру оның сұранысын білуден басталады. А.Маслоудың пікірі бойынша,
Қажеттіліктің пайда болуы – маркетингтік зерттеудің басты мақсаттарының бірі.
Тұтынушыларды зерттеуде тауарды сатып алудың мотивациялық факторлары маңызды рөл
Бәсекелестерді зерттеудің бірінші этапы таңдалған нарықтағы бәсеке деңгейін бағалау
Содан кейін барып нағыз бәсеке сипатындағы мақсат орындалады. Нарықтың
Дұрыс жүргізілген зерттеу бәсекелестің осал жақтарын, кемшіліг мен артықшылығын
Нарықтық фирманың құрылымын зерттеуге транспорттық компаниялар мен сақтандыру ұйымдары
Тауар нарығын зерттеуден тауар топтары мен жеке тауар нарығын
Нарық конъюктурасын меңгерудің негізгі мақсаты – мекеме мен арық
Нарық көлемі бойынша өз құрылымында өзгеру болмайтын нарық өнімдерінің
Нарықты сегменттеу – тауардың өтімділіг үшін нарықты бөлек салаларға
Географиялық (аймақтың көлемі, тұрғындардың саны мен орналасу жиілігі ескеріледі).
Демографиялық (тұрғындардың жас және жыныстық критерийлері ескеріледі).
Әлеуметтік-экономикалық (білім, мамандық, тұрғындардың кіріс мөлшері ескеріледі).
Психологиялық (жеке тұлғалардың өзіндік ерекшеліктері ескеріледі).
Осыған байланысты мекеменің жұмысы барысында кездесетін әртүрлі аспектілерді меңгеру
Мекеменің маркетингтік саясатына тауар, баға, нарықтағы тауар айналымын дамыту,
Маркетологтар бәсекелестер мен тұтынушыларды, нарықты зерттеуді пайдалана отырып, тауар
Жалпы түсінік бойынша тауар – тұтыну үшін немесе басқа
Сонымен, өнім маркетингтік құралдарды қолдану арқылы тауарға айналады. Олар:
Маркетолог үшін тауар өнімнен, маркентинг құралдарынан тұрады. Мысалы, сахарин
Маркетинг бар болмысымен тұтынушыға байланысты. Тұтынушылардың сұранысы мен қажеттілігіне
Ғылыми анықтамасы тауар болып табылатын, нарықта қайшылық тудырмайтын тауар.
Тауар-аналогтан көп айырмасы жоқ тауар. Мысал ретінде, кіші көлемді,
Белгілі нарықтағы жаңа тауар. Мәселен, ыдыс жуғыш машиналар Украинада
Бұрынғы нарықта болған, бірақ, өзіне жаңа өзгеріс әкелген тауар.
Біріншіден, жаңа тауарға идея керек. Идеяның авторы тұтынушы, я
Қаржылық активтердің сұранысын білмей жатып және қаржы нарығындағы бұл
Ғылыми әдебиеттерде маркетингтің жалпы анықтамасы жоқ. Маркетинг өзі атқаратын
Макетингтің мұндай көп нұсқалы түсінікке ие болу себебін оның
Қаржылық маркетинг инвнстор-сатушылардың қаржы активтерін жүзегеге асыру процесін басқаруға
Қаржылық маркетинг қызметінің саласы қаржы нарығы болып табылады. Қаржылық
Банк маркетингі – банк өнімін өндіруді жоспарлаудан, қаржы нарығын
Банк маркетингінің негізгі талаптары мыналар:
банк өніміне деген тұтынушы талаптарын бақылау;
банк өніміне деген сұранысты игеру;
сатып алуылардың талаптарына сәйкес банк өнімін шығару;
бәсекелестік талаптарына сәйкес банк өніміне баға деңгейін анықтау;
банк имиджінің өсуі;
банк бақылауындағы қаржы нарығы үлесінің өсуі.
Банк маркентингі мен маркетингтік қызмет тұжырымдамасы арасындағы ерекшеліктерді ескеру
Банк маркетингінің тұжырымдамасы қаржы нарығындағы банк қызметінің мақсатына сәйкес
Банк өнімдерін сатып алушылардың қызығушылығы, сұранысы, мүмкіндіктері, қаржы ресурстары
Осы жерден банк қызметінің екі бағытын анықтауға болады:
өнімге сәйкесінше төмен баға қажет ететін тұрақты және бұқаралық
сәйкесінше, өнімге жоғары баға ұсынатын тұрақсыз сұранысқа, яғни, тұтынушылардың
Осы ретте баға қоюда орташа тұтынушыларға емес, анықталған типтік
Макетингтік қызмет – тұтыну типологиясын қарастыру, сұранысты игеру, банк
Маркетингтік қызмет банк өніміне сұраныс классификациясының нақты схемасын қарастырудан
Банк өніміне сұранысты сатып алушылардың психофизиологиялық реакциясы арқылы анықтауға
Фиксирленген сұраныс – банк тұрақты түрде қамтамасыз ететін, банк
Альтернативті сұраныс – салымшы өзінің қаржылық мүмкіндігін, кіріс деңгейін,
Тұтынушылардың әсерінен қалыптасатын сұраныс банктің жаңа өнімдері мен операцияларына,
Банк қызметін маркетингтік зерттеуде банк өніміне ұсыныс және сұраныстың
Банк маркетингі процесінің жүйесі 1-схемада көрсетілген.
Банк маркетингі процесі әрбір қаржылық өнімге сатып алушылардың сұранысы
Содан кейін барып, банк өнімі айналымға түсетін қаржылық нарықты
Жүргізілген зерттеулердің көмегімен сатып алушылардың қажеттілігін тіркеу және қаржылық
Банк маркетингінің жоспары негізінде ұйымдастырушылық қызметтің жоспары, дәлірек айтсақ,
Жарнама әлеуметтік ақпараттың әртүрлілігін, яғни, адамдар арасындағы байланысты көрсетеді.
Жарнама белгілі бір талаптарға негізделеді: шыншылдығы (сенімділігі), нақтылығы (жарнаманың
Банктің бөлімдері мен құрылымды бөлімшелерін ұйымдастыру кезінде мынадай талаптарды
Банк маркетингінің анықталған қызметі бар. Банк маркетингінің қызметі –
Банк маркетингінің басты функциялары мыналар:
ақпарат жинау;
маркетингтік зерттеу;
банк өнімдерін айналымға түсіру және шығару бойынша қызметті жоспарлау;
жарнама;
банк өнімдерін реаализациялау.
Маркетингтік зерттеу жаңа идеяларды іздеу мен банк өнімдерінің түрлерінен
Сондықтан, маркетингтік зерттеуге банк маркетингінің барлық қызметі мен салалары,
Маркетингітік зерттеу өзіне қызмет түрлерінің тұтас бір кешенін жинақтаған:
қаржылық нарықтағы банк-бәсекелестер мен сатып алушылардың қатынасын меңгеру;
қаржылық нарық және оның бөлімдерінің мүмкіндіктерін сараптау;
банк өнімдерін олардың сапасы және назар аударушылығына байланысты анықтау;
бәсекелестікті меңгеру;
қаржылық нарықтың пайдалы сегментін таңдау;
Банк маркетингі міндетті түрде қаржылық нарықтың сегменттелуін талап етеді,
Белгілі бағыты бар банк өнімдері қаржы нарығында аталмыш банк
Ережеге сәйкес, мұндай дүкендер ірі қалалардың маңында жұмыс істейді.
Каталог бойынша тауар сататын дүкендер құрылуда. Мұндай сауда тауарды
Сауда автоматтары арқылы тауар сатуды ұйымдастырудың да полтенциалды мүмкіндіктері
Белгілі шеңбердегі күнделікті сұранысқа ие тауар түрлері (сусындар, бутербродтар,
Дамушы сауда жүйесі сатып алушыларға тауарды тез жеткізуге және
Почта арқылы жергілікті мекендерге оқу құралдары, аудио-бейне таспалар, радио-телеаппаратуралар,
Көтерме сауда құрылмында ассортиментке баса назар аударылады. Тауарлар әдетте
Арнайы дүкендер тауардың нақты бір тобын ғана (жиһаз, радиотауарлар,
Тар бағыттағы дүкендер тауар тобының бір бөлігін ғана (ер
Кең бағыттағы дүкендер жалпы сұранысқа ие немесе тұтынушылардың қажеттлігін
Әмбебап дүкендер арнайы секцияларда бірнеше таар топтарының өнімдерін сатады.
Аралас дүкендер арнайы секцияларға бөлнбейтін сұранысқа ие немесе сирек
Сонымен, ұжымның өткізм саясаты фирманың эффективтілігін арттыруға бағытталған. өткізім
Дамудың негізінде тұрақты тұтынушыларға өнім сапасы туралы ақпаратты жеткізу
Өнімнің дамы жарнаманың белгілі пропорциясын, өткізімнің әдістері және сату,
Жарнама – нақты тапсырушылары бар, арнайы презентация жасалмаған идеялар,
«Жарнама – тұлға, тауар, қызмет түрі немесе қоғамдық қозғалыс
Маркетинг шеңберінде жарнама: біріншіден, нарықты (тұтынушыны) жаңа тауарды жақсы
Жарнамаға кететін қаржы, (әсіресе, шетел баспасөзіне хабарландырулар жариланса, жәрмеңке
Жарнама материалдарын дайындау – арнайы білім мен түбегейлі тәжірибені
Жақсы тауар жарнаманы қажет етпейді деген жаңсақ пікірден аулақ
Жарнаманың келесі түрлерін ерекше атауға болады: ақпараттық, әсер етуші
Ақпараттық жарнама сұранысты туғызу мақсатында жаңа өнім туралы тұтынушыларды
Әер етуші жарнама жарнамаланатын зат басқа сондай заттардан қолайлы,
Салыстырмалы жарнама белгілі бір өнім белгісін басқа өнім белгілерімен
Еске түсіруші жарнама қолданыста бар өнім туралы ақпаратты тұтынушылардың
Саудаға ынталандыру (сату) – қызмет түрі мен белгілі бір
Тұтынушылардың қызығушылығын туғызу сатып алу көлемін ұлғайтуға бағытталады. Мұнда
Көрме және жәрмеңкенің маркетинг саласында өз орны бар.
Сатушы өкілдер мен тұрақты тұтынушылар арасындағы жеке байланыстар іскерлік
Дегенмен, көрмедегі жұмыс міндетті түрде жоспар бойынша және белгілі
Жеке саудада тауарды өткізу мақсатында оның ауызша презентациясы
Біздің елімізде бұл әдіс дәл қазіргі уақытта «көтерме сауда
Қоғаммен байланыс компания туралы жағымды пікір қалыптастырып, оның өнімдері
Сонымен, маркетингте тұтынушының талғамын ескере отырып, алға басудың эффективті
Он жыл бұрын бұл компания болмағандықтан, Staples компаниясы туралы
Екі жылдық жұмыс тәжірибесінен кейін Стемберг төмен баға бәсекелестікте
Компанияның маркетологтары тұтынушымен байланысты жақсарту үшін 6 ереже ұсынды:
Зерттеу жұмысында ғана қол жеткізуге болатын тұтынушыны өзнен гөрі
Дүкендер сатып алушыларға өте қолайлы болуы қажет. Дизайнды жақсарту
Басшылар сатып алушылар жөнінде көп ойлану қажет. Менеджерлер жиналысында
Еңбекақы төлеудің бонусты және прогрессивті жүйесі бойынша тұтынушыларға қызмет
Компанияда жұмыс істеу арқылы жаңа блім көкжиегн ашу. Staples
Қызметкерлермен (олар тұтынушылармен жақсы байланыс жасау үшін) жағымды қарым-қатынас
Осы әдістерді қолдана отырып, 1997 жылы компанияның саудасы 45(-ға
1.2. Қазақстанда маркетинг қызметінің қалыптасуы және дамуы
Нарықтық қатынас жағдайындағы басқару жүйесі маркетингтік тұжырымдамамен негізделеді. Маркетинг
Маркетинг кеңінен дамыған "жабайы" нарықтың жағымсыз көріністеріне, ал аса
"Маркетинг" (латын тіліндегі, market — нарық), нақты айтқанда, "нарық
Нарық жағдайындағы кәсіпорындар қызметі тұрғысынан алғанда, маркетингті қазіргі заман
Маркетинг сатушы мен тұтынушының өзара мақсаттарының жақсаруына мүмкіндіктер жасап,
Сонымен бірге ол нарықтың жаппай даму дәрежесін төмендетіп, нарық
Америкалық маркетинг ассоциациясының анықтамасы бойынша: маркетинг дегеніміз — "жекелеген
Американдық маркетологтар Дж.Р. Эванс, Б. Берманның көзқарастары бойынша, маркетинг
Олар өз көзқарасын жоғарыда көрсетілген анықтамаға сәйкес етіп, қажетті
Маркетинг жөніндегі көзқарастың көптігін мына тұжырымнан да көруге болады.
Италияндық ғалым Антонио Фолионың көзқарасы бойынша: "Маркетинг - серпінділік,
Ресейлік әдебиеттерде маркетинг анықтамасының жоғарыда көрсетілген түрлеріне ұқсамайтындарын да
Кейбір авторлар тауарларды маркетингке өткізу, нарықты зерттеу, жарнама, өткізуді
Қазіргі уақытта басқару қызметі ретіндегі маркетинг ұғымы біртұтас басқару
Жоғарыда аталған анықтамалар маркетинг болмысын толық дәрежеде көрсете алмайды,
Осы аталған анықтамалар жалпылама сипатта болғандықтан, оларда маркетингтің тек
Жоғарыда көрсетілген анықтамалар негізінде келесі қорытындыларды жасауға болады:
Анықтамалардағы айырмашылықтар ғалымдардың маркетинг
ерекшеліктерін әртүрлі бағытта зерттеу әдістерімен түсіндіріледі.
Маркетинг болмысын анықтағанда, көп авторлар макро және
микромаркетинг ерекшеліктерін қарастырмаған, сондай-ақ олар маркетингтің тәжірибелік және
сипаттамасы берілмеген.
Қарастырылған анықтамалардың жалпы мағынасын мына
көзқараспен түсіндіруге болады: "Маркетинг өз қызметі негізінде
өндірістің мақсаты мен мүмкіндіктеріне емес, нарық талаптары мен
тұтынушылардың потенциалдык ұсыныстарына сүйенеді"4.
Мұндай процестің нәтижесі — тұтынушылар қажеттіліктерін қанағаттандыратын жағдай жасау,
Осы жұмыста, тәжірибелік маркетингті микродеңгейде қарастыра отырып, жоғарыда аталған
Осы айтылған анықтамалаларды талдай келе қазіргі заман маркетингі дегеніміз
Жалпы экономикалық әдебиеттерде маркетингтің нсгізгі қызметтері көрсетілген. Авторлардың көпшілігі
1. Тұтынушылар сұранысының динамикасы мен жағдайын
зерттеу және алынған
әзірлеу мен шешім қабылдау кезінде іске асыру;
2. Кәсіпорын қызметінің сапалылығын
өндірісті түбегейлі түрде нарық талаптарына сай сұрыптау;
3. Компанияның ішкі мүмкіндіктері мен барлық әдіс-тәсілдер арқылы нарықтағы
Жоғарыда көрсетілген қызмет түрлері кәсіпорынның маркетингтік қызметінің негізгі бағыттарьш
Ғылыми әдебиетте маркетинг дамуының деңгейлерін кезеңдерге бөлудің әртүрлі жолдары
Бірінші кезең өндіріске бет бұру нәтижесінде XX ғасырдың 30
Мамандардың көпшілігінің ойы бойынша, маркетинг теориясы АҚШ-та XX ғасырдың
Маркетинг дамуының екінші кезеңі 1950 жылдардың бірінші жартысыыа дейінгі
Үшінші квзеңде (60-70 жылдардың аяғы) маркетинг теориясы басқару теориясымен
Осындай бағыт қазіргі "кәсіби философияның" болмысын құрайды. Маркетинг философиясы
(1- сурет)
Осының нәтижесінде "макромаркетинг" бағыты қалыптасты. Макромаркетинг тұжырымдамасы негізінде өндіріс,
Төртінші кезеңде әлеуметтік-этикалық маркетингке (80-і жылдардан бастап, қазіргі уақытқа
Осы кезеңде табиғи қорды экономикалық дәрежеде жұмсау және коршаған
Маркетингті жүзеге асырудағы жетістік - оны жүзеге асыратын ортасына
Әсіресе, есептесуге тура келетін, маңызды фактор ретінде өз мақсаттарын
Маркетинг сатушы мен тұтынушының өзара ізденісін жақсарту арқылы сұранысқа
Маркетингтің мақсаттары мен шарттарының бірлігі негізінде экономиканық әр саласы
Мичиган университетінің профессоры Е. Маккарти 1960 жылы маркетинг болмысын
Шешуді қажет ететін тапсырмалардың ерекшелігі мен бірқатар басқа жағдайларға,
(2 - сурет)
Маркетингтің мынандай келесі түрлерін атауға болады: өндіріс маркетингі (мәселен,
Өндірістік белгілеудегі тауарлар мен тұтынушылық тауарлардың ерекшеліктері бар екендігін
Маркстингтің тағы бір түрі - сауда маркетингі болып табылады.
Қызмет көрсету маркетингінің ерекшеліктері шеңберінде өндірістік және саудалық маркетингтің
Осы маркетингтің түрлерінің ішінде халықаралық маркетинг туралы айта кету
Халықаралық маркетинг дегеніміз — фирма мен ұйымдардың сыртқы немесе
Маркетингтің жалпы мақсаты мынада деп айтуға болады: ол нарықтағы
Сонымен бірге, кейбір ерекше нарықтардың маркетингі бар, жалпы айтқанда,
Нақты бір шектеулерге бағындырылған бәсекелестікті тәртіпке келтіру, заңға қайшы
Маркетинг қызметі сауда кәсібінде өндіріс пен тауар өткізудің барлық
Маркетинг басқару тұжырымы ретінде, күрделі нарықтық жағдайда фирманың адаптері
Жоғарыда аталып кеткен төрт құралдан тұратын маркетинг шараларын қолдану
Тауармен жұмыс, оның сапасын арттыруға бағытталған, яғни бірінші кезекте,
Баға саясаты, баға белгіленуі
дифференциациясы, оның төмендеуіне байланысты жағдай,
төлемақы шартының қалыптасуы, т.б.;
Үлестіру, өткізу жүйесінің құралуы, өткізу жолдарының
тандалуы, сауда-саттық әдістерінің қолданылуы, шығарылым ісіне
дайындалуға қатысты шешімдердің қабылдануы, осы құралдардың
тұтынушыларды қызықтыру дәрежесіндегі мөлшеріне байланысты
кәсіпорынның көлемі мен орналасқан
Ал тауарды жылжыту қызметі өзін жарнамалау, өткізуді қолдау мен
Маркетингтің маңызды түрлерінің бірі кәсіби маркетинг. Өндірістік бағыттағы тауарлар
Нарықтық қатынастардың даму деңгейінің жеткіліктілігі.
Маркетинг мақсатының кәсіпорын басқармасының нарық
жағдайына байланысты талабына, сәйкестігі.
Кәсіпорында маркетинг қызметінің тиімділігін арттыру үшін
ғылыми-техникалық және кадрлар тобының толық болуы.
Сонымен бірге маркетингті барлық кәсіпорындар белгілі бір дәрежеде фирманың
Сонымен бірге, кәсіпорындардың нарық конъюнктурасын-жобалау және түбегейлі түрде маркетингтік
Сонымен қатар, маркетингпен айналысатын адамдардың тәжірибесіздігі, олардың маркетинг болмысын
Кәсіпорындардың маркетингтік қызметі үшін төмендегі үш түрлі мәселе өте
Қазіргі кезде Қазақстанда қоғамдық пікір мен нарықты зерттеуде кәсіби
Қазақстандық нарықтың тұтынушыға негізделуі барысындағы маркетингтік зерттеулерде макро- және
Маркетинг қызметінің тиімділігін арттыруда өндірістік өнімдерді шығаратын отандық кәсіпорындар
Сонымен қатар, көптеген кәсіпорындарда техникалық, қаржылық мақсатты көздейтін маркетингтің
Маркетинг кәсіпорын үшін мақсатты нарық көзін анықтай отырып, кәсіпорынның
Маркетинг кез-келген кәсіпорындар қызметінде қолданыла беретін әмбебап тәсіл болып
Нарық қатынастары даму деңгейінің төмендігі, өндіруші мен тұтынушы арасындағы
нарықтық қатынастар мен нарық мәдениеті деңгейінің тө-
мендігі;
отандық кәсіпорындардың маркетингтік қызметін жобалау
және жүзеге асыруға қатысты практикалық және әдістемелік нұс-
қаулардың жоқтығы;
маркетингтің өндірістің менталитеті және оның тұтынушыға бағытталмай, өткізуге бет
кәсіпорындардың түбегейлі түрде
үлгілер жасау және жобалау конъюнктурасын өткізуде әдістемесі
мен тәжірибесінің жоқтығы;
мәлімет көздерінің жеткіліксіз даму деңгейі.
Кәсіпорындардың барлық бөлімшелерінде "айқын" бағыт алу, сонымен қоса, кәсіпорынның
Осы мәселенің шешімін табудың көптеген жолдары бар. Мәселен, отандық
Жемісті маркетингтік іскерлік үшін оның жіктеулік көрсеткіштері маңызды роль
Сонымен бірге осы мәселені шешуші негіз ретінде жоспарлаудың толық
Біздің ойымызша, бақылау деңгейіне байланысты маркетинг көрсеткіштерінің макро- және
Көрсеткіштерінің сипаты олардың сапалы және мөлшерлік болып бөлінуін анықтайды.
Бақылау жүйелілігі көрсеткіштерді кәсіпорынның жоспарлық болжамдары мен жобаларының орындалуын
Берілген көрсеткіштердің қажетті нәтижелерге қол жеткізуді қамтамасыз ететін, кәсіпорын
Осыған орай, маркетингті жобалауда, берілген көрсеткіштер динамикасына сүйену қажет.
Кәсіпорынның нақты анықталған түрдегі маркетингтік жағдайын сипаттау және орын
1 - кесте
Маркетинг көрсеткіштерінің сыныптамалық топтары
Жіктелу белгілері
Сыныптамалық топтар
Нысандандыру дәрежесі
Объектіге тәуелді болу
Зерттеу, жобалау және бақылау объектісі
Жобалау және бақылау деңгейі
Жобалау және бақылау бағыттары
Нақтылау және жалпылау деңгейі
Маркетинг жүйесінің құрамдастарына қарай
Мөлшерлік, сапалық
Маркетингтің макро және микро ортасын айқындайтын көрсеткіштер
Жалпы нарықты және салалық бәсекелестік көрсеткіштер
Жедел және стратегиялық қызмет көрсеткіштері
Тиімділік көрсеткіштері
Жекелеген, жалпылама
Маркетинг кешенінің керсеткіштері
Маркетинг тиімділігін талдауға арналған жүйелі дәрежедегі бағытты жүзеге асыру,
Сондықтан маркетингтің қолданылу тиімділігін зерттеу барысында, біздің ойымызша, маркетингтің
Маркетинг тиімділігін қалыптастыратын мұндай көрсеткіш факторлар 2-ші кестеде көрсетілген.
Автордың пікірі бойынша, "шығуда" осы көрсеткіштер бақылауға алынуы керек,
Барлық маркетингтік қызмет көрсеткіштерін 7 топқа бөлуге болады —
Біздің ойымызша, "шығу" дегеніміз - маркетингті тиімді түрде қолдану
Көрсеткіштер саны шектелуі керек;
Берілген мәліметтер мен тиімділік көрсеткіштері
объектісінің басым түрдегі тенденциясын тең дәрежеде айқындап
отыруы қажет.
Біртұтас дәрежедегі басқару объектісінің тиімділігіне
берілген баға, элементтер жиынтығына және құрылым деңгейінде
жасалған бағаларға қарама-қарсы келмеуі керек.
Бітіру жұмысының осы бөлімінде микро және макро орта көрсеткіштері
Автордың пікірі бойынша, маркетинг тиімділігінің көрсеткіштерін қарастыру, жоғарыда көрсетілген
Кәсіпорынның өткізу қызметін жобалау және бакылау іс жүзіндегі жекелеген
Біздің ойымызша, осындай талдау түрі, төмен дәрежедегі қызметі мен
Сонымен бірге, кәсіпорынның маркетингтік қызметінің келесі көрсеткіштерін бөліп көрсетуге
Осы көрсеткіштер негізінде орын алған жағдайды шешуге байланысты шаралар
Жұмсалатын маркетингтік шығынды талдау, табысты жоспарлау және оны қадағалап
Өзімен бірге сату және ақы, жалға алу, жарнама, жеткізу,
сақтануға, т.б. жұмсалатын табыспен арақатысын көрсететін, жал-
пы бухгалтерлік есеп беру негізіндегі кәсіпорынның маркетинггік
қызметінің тиімді түрдегі көрсеткіші. Өткізу қызметін жоспарлау
және бақылау көрсеткіштері келесіден тұрады:
- жалпылама көрсеткіштер - сату мөлшері мен оның динамикасы,
- жекеленген көрсеткіштер - жоспарлық өткізуді жүзеге асыруда
кедергі келтіретін себептерді анықтайтын, сатып алу құрылымының өзгерістерін сипаттайтын
Маркетингтік зерттеулер, маркетингтік
бақылау, жарнама, жеткізу, сонымен қоса, кәсіпорынға арналған жалпы басқару
жүзеге асыру тиімділігінің көрсеткіштері. Берілген бақылау
және көрсеткіштер анықтамасының табысты жағы — маркетинг пен
өткізу арасындағы жұмсалатын
3 – кесте
Табыс көзін жоспарлау және бақылау көрсеткіштері
Көрсеткіштер
Көрсеткіш түрлері
Жекелеген Табыс және шығын динамикасы; Жекелеген
Жалпылама Маркетингтік қызмет және оның жекелеген тауарлар өткізу, нарықтық
* "Маркетинг" еңбектерінің негізінде
Сонымен қатар, берілген көрсеткіштер маркетингтің жекелеген шараларының тиімділігін анықтау,
Бірақ дәлдіктің, жеткіліксіз дәрежесі, бухгалтерлік шеңбер есебімен шектелмеген қажетті
Біздің ойымызша, жоғарыда көрсетілген екі топ көрсеткіштерін салыстыра отырып,
Анықталған топтың көрсеткіштерінің теріс сипаттары келесі топтың табысты
Маркетинг тиімділігін бақылау кезінде керекті көрсеткіш
топтарын қолдану.
Осы пікірге жүгінсек, бірдей, тең дәрежеде бақылаудың екі түрін
Егер маркетингтік шығынды талдамасақ, онда өнім түрлері, өткізу әдістері
Өндірістік кәсіпорындар, фирмалар қызметінің тиімділігі маркетингтік жүйенің қызмет етуімен
Маркетинг жүйесінің тиімділігі - ұйымдастыру және қызмет атқару көрсеткіштері,
Маркетинг тиімділігін арттыру жолдары әр түрлі. Жаңартулардың жеке бір
Ресей және шетел ғалымдарының пікірін, озық тәжірибелерін жалпы бір
Көптеген кәсіпорын мамандары мен жетекшілеріне сұраныс жүргізу бойынша жұмыс
Осындай көрсеткіштерді қолданып еліміздің кәсіпорындарының маркетингтік қызметінің тиімділігін бағалау
ІІ БӨЛІМ. «Темірбанк» АҚ маркетинг қызметінің ерекшеліктері және оның
2.1. «Темірбанк» АҚ –дағы маркетинг қызметінің қалыптасу тарихы
Жоспарлар дегеніміз бүгінгі күннің тегеурінді мүмкіншіліктерін ескере отырып болашақ
Маркетинг жоспары әрбір бизнес-жоспардың бөлігі болып табылады, ал банктік
«Темірбанк» маркетингінің жоспарларының объектілері:
тұтынушыларға бұрыннан белгілі банк өнімдері;
банктік инновациялар, яғни банктік жаңа өнімдер мен қызметтер (операциялар);
«Темірбанк» маркетингінің жоспары, негізінде, банк өнімдерін реализациялау жоспары болып
«Темірбанктің» маркетингтік жоспарын жасау банктің маркетингтік саласындағы стратегиясын жасаудан
(Схема №2).
«Темірбанк» маркетингінің стратегиясы дегеніміз§банк өнімін шығарудың мүмкіндіктерін талдау процесі,
Осыдан кейін банк нарыққа шығудың әдістерін, маркетингтің құралдары мен
Нарыққа шығудың әдістері болып банктің өзіндік дамуы немесе басқа
Маркетингтік құралдар «Темірбанк» әсер ете алатын факторлар болып табылады.
Рынокқа шығудың алдында қаржы нарығын зерттеу, банк өніміне сұраныстың
Маркетинг және сегментация. Белгілі бір қызмет түрі клиенттердің белгілі
Көптеген банк клиенттері арасынан мақсатты рынокты іздеуге байланысты маркетингтің
Көмекке рынокты сегментациялау әдісі келеді, яғни біртекті емес, ірі
Сегментацияның «Темірбанкке» көмегі:
клиенттер сұранысы негізінде нақты мақсатты рынокты айқындау;
рынокты жаулап алу үшін күрес барысында банктің артықшылықтары мен
Мақсатты барынша айқындап, маркетингтік бағдарламаның табысты өту мүмкіндіктерін болжау.
Сегментация әр түрлі өтуі мүмкін.
Клиенттердің төмендегідей түрлері бар: корпорациялар, жеке адамдар, несие-қаржылық институттар,
Мысалы:
географиялық белгілеріне қарай банк клиенттері қай аймаққа жататындығына байланысты
психологиялық фактор тұтынушының өмір салтын зерттеуге мүмкіндік береді, ұсынылған
Демографиялық белгілеріне қарай сегментациялау мүмкіндігі зор клиенттердің жасы мен
Француз банктері халықты төмендегідей топтарға жіктейді:
Бір күндігін ойлайтындар;
Авантюристер;
Утилитаристер, өз өмірлерінде белсенді емес, бірақ материалдық құндылықтарға құрметпен
Оқиға ортасында болуға тырысатын адамдар тобы.
Клиенттерді жас айырмашылықтарына қарай бөлу «өмірлік цикл» түсінігімен анықталады.
Жасаралық дифференциация «Темірбанкке» клиенттердің арасынан мақсатты рынокты анықтауға мүмкіндік
Жасаралық дифференциация клиенттердің ішінен мақсатты рынокты айқындауға мүмкіндк береді.
Жастар (16-22 жас) Алғаш рет жұмысқа орналасып жатқан студенттер;
Жаңадан отбасын құрған жастар (25-30 жас) Ұзақ мерзімге алғаш
«Стажы бар» отбасылар. (25-45 жас) Карьерасын әлдеқайда ертерек
«Жасы келген» адамдар. (40-55 жас) Бұл жастағы адамдарға қаржылық
Зейнеткерлікке шығуға дайындалып жүрген адамдар. (55 жастан жоғарылар) Жинақталған
«Темірбанк» банк есепшотын ашарда клиенттермен әңгіме өткізіп, жасы, білім
Жастар Топ мүшелері жоғары мобильдік, жи жол жүруді, үйден
Жаңадан отбасы құрған жастар Бұл топ күйеуі мен әйелінің
«Стажы бар» отбасылар. Тауарды сатып алу мен тұрмыстық жағдайды
Жасы келген және зейнеткерлікке дайындалып жүрген адамдар Банк клиенттерінің
Осы екікестені біріктіру арқылы мақсатты рынок ретінде қай
Банктің алғашқы қадамы § кәсіпорындар мен мекемелерді ажырата білу.
Шағын фирмалар Қаржылық жағынан мүмкіндігі шектеулі отбасылық кәсіпорын. Әкімшілік
Орташа фирмалар: қызмет көрсету аясы,
бөлшектік сауда аясы
өндіру мен өңдей саласының өндірісі Жұмысшыларының көптігі.
Операцияларды шешуде ұзақ мерзімдік қаржыландыру көздерін қажет етеді.
Жұмысшыларының көптігі. Бухгалтерлік және есепшоттық жұмыстардың көптігі, сонымен қатар
Қаржыландыру проблемасы. Мекемеге деген қажеттілік
Ірі фирмалар:
Бөлшектік сауда
Экспансия мен рынокты жаулап алуға бағытталған. Реализациялау мен әкімшілік
Өндіру, өңдеу кәсіпорны
Ауылшаруашылығы Ғимарат пен құрал-жабдықтарға салым салуға деген жоғарғы қажеттілік.Жаңа
Өндірісті мамандандырудың жоғарғы деңгейі. Қолма-қол ақшаға деген маусымдық қажеттілік.
2.2. «Темірбанк» АҚ маркетинг қызметінің артықшылықтары мен кемшіліктері
Кез келген өндіруші секілді банк те (кез келген мекеме)
«Темірбанктің» негізгі маркетингтік қызметіне нарықтағы қаржылық капиталдың орнын анықтау
Ережеге сәйкес, «Темірбанктің» басшылығы нарықты меңгеруді алдыңғы қатарға қояды.
Маркетингтің жекелеген сұраныстарды зерттеу тереңдігі маркетинг мәселелерімен айналысатын мамандардың
Маркетингтің негізгі мақсаты банк қызметін жылдам дамытудың барлық жолдарын
Маркетинг процесі тұтынушыларды зерттеп, оның сұранысын анықтаудан басталып, тауарды
СХЕМА 6
Келесі қадам – осы қызметке сәйкес маркетинг жоспарын дайындау.
Осыған байланысты белгілі бір тауарға клиенттер қажеттілігі иемдену
Маркетинг банк қызметінің түрлерін ашатын емес, оның мақсатын, идеологиясын,
Банк түріне байланысты (көлемі, қызмет тәсілі, құрылтайшылары) оның мақсаттары
Маркетингтік қызметтің негізгі тұжырымдамалары мыналар:
Өндірістік – бар тұжырымдаманың ішіндегі ең байырғысы. Бұған сәйкес,
Азық-түліктік – тұтынушылардың өз мінездемесі мен сапасынан аналог туғызатын
Саудалық – егер тұтынушыларға таңдау мүмкіндігі берілсе, онда ол
Дәстүрлі – маркетингтік қызметтің мақсаттары байланысқа түсуші аудитория мен
Әлеуметтік – маркетингтік, әсіресе, банктік саясат. Аз топтың қызығушылығын
80-жылдары Батысқа стратегиялық маркетинг түсінігі енді. Маркетингтің стратегиялық тұжырымдамасы
Ақпарат жинау, банктегі маркетинг жүйесі элементтерінің әрқайсысын бақылау және
Банк қызметінің өткізі мәселесі өте күрделі. Олар өндрістегідей банк
Банк қызметінің өтімді болуы үшін өткізімнің келесі жолдары қарастырылады:
Өткізімнің жеке жолдары: қаланың іскерлік бөлігіндегі банктің бас бөлімі;
Жалпы жолдар: фирманың негізгі өткізу құралдарын қолдану, басқа банктер
Банк өнімі активті және пассивті операциялар бойынша банк қызметінің
Банк өнімі – банк тұтынушыларына қызмет көрсету және операциялар
Банк өнімі мен банк қызметі арасындағы ұқсатық – екеуі
«Темірбанктің» өнімі мен қызметінің негізгі түрлері:
Валюталық операциялар. Валюталық айырбас – банктің қызмет түріне белгілі
Коммерциялық вексельдерді есепке алу және мекеме несиесін жеткізу. Коммерциялық
Жинақтаушы депозиттер. Банк құралдарын толықтыруды көздеу мақсатында жинақтық депозиттер
Бағалы заттарды сақтау. Банкте өз тұтынушыларының бағалы заттарын (алтын,
Мемлекет несиелері. Бұл банктегі барлық депозиттердің белгілі үлесі болып
Тұтынушылық несие. Банк қызметінің бұл түрі алғашқыда АҚШ-та кең
Консультациялық қызметтер. Банк өз клиенттеріне инвестиция, салық декларациясын дайындау,
Инвестициялық банк қызметі. Жаңа бағалы қағаздарды сатып алу және
Сақтандыру қызметтері. Банк ұзақ уақыт бойы тұтынушылардың өмірін сақтандыру
Банк қызметтеріне маркетинг стратегиясын құру барысында ескерілетін спецификалық ерекшеліктер
Сыртқы орта да маңызды рөл атқарады. Банк интерьері, жарықтың
Банк өнімінің ерекшеліктері:
әртүрлі пішіндегі ақшаны пайдаланумен байланысты (қолма-қол, қолма-қол емес есеп
заттық-келісімдік сипаттарға қатысты материалды емес банк қызметін анықтайды;
банк қызметінің көп түрі уақытқа байланысты емес, банк пен
2.3. «Темірбанк» АҚ маркетинг қызметінің даму перспективасы
Стратегиялық жоспар «Темірбанк» акционерлік қоғамының идеялары мен мақсаттарын қалыптастырып,
Стратегиялық жоспардың мақсаты төмендегідей болып келеді:
ұзақ мерзімді басқарма шешімін және күрделі ауыспалы кезеңдерде бастама
«Темірбанк» акционерлік қоғамының жақсы және әлсіз тұстарына, оның қаржылық
«Темірбанк» АҚ қызметінің талаптары:
жалпы жағдайы және даму тенденциялары
Әлемдік экономикада және сыртқы қаржы сонымен қатар тауар нарығындағы
Қазақстанда 35 банк жұмыс істейді. Ұлттық Банктің қайта қаржыландырылуының
5. Банктегі ресурстық базаның дамуы несие көлемінің тез өсуіне
Қамсыздандыру нарығында жағдайдың ілгерілеуі байқалады. Қазіргі таңда Қазақстанда 34
Қамсыздандыру ұйымының жинақталған капиталының көлемі 2004 жылдың басынан 47,3(-ға
Республикада 16 жинақтаушы зейнетақы қоры жұмыс атқаруда. Зейнетақы қоры
2003 жылғы қыркүйек айының соңындағы Қазақстанның елдік рейтинг көрсеткіші
Халықаралық рейтинг агенттігі Деңгей
Moody’s Investors Service Ұлттық валюта Baa1-дегі ұзақ мерзімді рейтинг
Fitch IBCA Ұлттық валюта BBB-дегі ұзақ мерзімді рейтинг Шетелдік
Standart&Poor's Ұлттық валюта BBB-дегі ұзақ мерзімді рейтинг Шетелдік BB
Үш жыл көлеміндегі тұрақты экономикалық даму және бұл тенденциялардың
Қаржы-несие саясатының бағыттары
2003 жылы шілде айында ҚР «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк
Ақша-несие саясаты саласында негізгі мақсат – жартыжылдық «базалық инфляцияны»
Валюттік қадағалау және бақылау саласында жаңа қаржы нарық талаптарына
«Темірбанк» АҚ Қазақстанның банк секторындағы алатын үлесі
Көрсеткіштер Дерек Болжам
1.01.2003 1.01.2004 1.01.2005 1.01.2006 1.01.2007
Активтер
2,0 % 1,7 % 2,1 % 2,2 % 2,2
Несиелер
2,5 % 1,7 % 2,1 % 2,2 % 2,2
Депозиттер
1,6 % 1,6 % 1,6 % 1,9 % 2,0
Капитал
2,3 % 2,4 % 2,4 % 2,3 % 2,3
19. «Темірбанк» АҚ Стратегиялық даму жоспарын қалыптастырған кезде Ұлттық
«Темірбанк» АҚ 2004-2006 ж.ж. дамуының негізгі параметрлері
Көрсеткіштер дерек жоспар болжам болжам
2003 ж. 2004 ж. 2005 ж. 2006 ж.
Баланстың орташа валютасы
Жеке капиталдың орташа көлемі
Жеткілікті капиталдың Кф
Резервтер
Займдар/депозиттер
Пайыздық маржа
Жеке капиталдың рентабельдігі
Активтің рентабельдігі
24.470.593
3.882.442
0,16
2,4
1,49
6,7 %
8,0 %
1,3 % 32.200.74
6
4.637.729
0,14
2,5
1,66
8,0 %
8,5 %
1,2 %
38.640.895
4.997.393
0,13
2,8
1,52
6,6 %
8,8 %
1,1 % 46.501.74
5
5.914.160
0,13
2,5
1,46
6,5 %
7,8 %
1,0 %
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытынды бөлімде жинақталған материалдарға байланысты қорытынды шығармақпын.
Дамыған нарық экономикасындағы кәсіпорындардың көптеген түрлері өмір сүреді, бірақ
Бәрінен бұрын маркетологтар зерттеу жұмыстарымен айналысады: рынокты тұтынушылар, тауар,
Кәсіпорынның маркетингтік саясатын зерттеудің логиалық жалғасы болып есептеледі. Маркетинг
Баға саясаты тауардың өз бағасын анықтауға көмектеседі, бағаның өзгеруін
Тауарды сату стратегиясы сатудың қолайлы каналын, оның кеңдігі
Ғылыми жұмыста бүгінгі күні өте маңызды болып табылатын банк
Жоғарыда көрсетілген деректерге байланысты біздің түйгеніміз - банк маркетингі
Сонымен, банк маркетингін клиентураның сұранысымен есептесе отырып банк өнімдерінің
Өнеркәсіп пен экономиканың басқа сфераларына нақты кестелік салымдармен байланысты
Ресейде банк маркетингінің стратегиясы мен саясаты басты элементсіз -
Дегенмен бүгінгі күні ресей банктері шетелдік және өз тәжірибелеріне
Зерттелінген теоретикалық және талдау материалдарының негізінде мен мынадай қорытындығы
Аталған жұмыста маркетингтің негізін танып, маркетинг пәрменділік пен табысты
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Голубков Е.П. Маркетинг: стратегии, планы, структуры. – М, «Издательство
Современный маркетинг., под ред В.Е.Хруцкого. -М, Финансы и статистика
Ф.Котлер. Основы маркетинга. –М, издательство «Прогресс» - 1991.
Голубков Е.П. Маркетинг. Словарь. –М, Экономика –Дело, 1994 год
Голубков Е.П. Какое принять решение? Практикум хозяйствования. –М, Экономика,
Проблемы планирования и управления. Опыт системных исследовании/ Под ред.
Завьялов П.С, демидов В.Е, Формула успеха: маркетинг. –М, Международные
Афанасьев М. Маркетинг: стратеги и практика фирмы. –М,:Финстатинформ, 1995
Горфинкель В.Я. и др. Экономика предприятий. М, Банки и
Завьялов П.С, Демидов В.Е. Формула успеха: маркетинг. – М:
Козлов В.А. Реклама в системе маркетинга. –М: 1990 г.
Котлер Ф. Основы маркетинга. –М: 1992 г.
Родин В.Г. Основы маркетинга. –М, 1992 г.
Соловьев Б.А. Основы теории и практики маркетинга. –М, МИНХ
Хруцкий В.Е. и др. Современный маркетинг.-М. Финансы и статистика,
Шмален Г. Основы и проблемы экономики предприятия. –М, Финансы
Подписка журналов и газет «Капитал», «Бизнес», «Коммерсант DAILY», және
Нысанбаев С.Н. Садыханова Г.А. «Маркетинг негіздері». Алматы, 2002 ж
Ильясов Д.К. Маркетинг: теория и практика. Алматы, 2003 жыл.
Роджер Лерой Миллер, Дэвид Д. Ванхуз. Современные деньги и
Социальное-экономическое развитие РК. Январь-август, 2002 г.Агентство РК по статистике.
Есентугелов А. Путь Казахстана к рынку был долгия и
«Банки Казахстана» журналының 2001-2004 ж тігінділері.
Указ Президента РК «О банках и банковских деятельностях». //Казахстанская
Сницин И.О., Сницин Я.О. Маркетинг в банке. –Тернополь: УММС
Стоянова Е.. Финансы маркетинга. –М, Перспектива, 1994 –91 с.
Умкин Э.А. Банковский маркетинг. –М, ИНФРА, М, 1995. –304
7 Сницин И.О., Сницин Я.О. Маркетинг в банке. АО
1 Голубкова Е.П. Маркетинг: стратегии, планы, структуры.-М., «Издательство «Дело»-1995
2 Современный маркетинг., под.Ред. В.Е.Хруцкого –М., Финансы и статистика
3 Ф.Котлер. Основы маркетинга. –М, издательство «Прогресс» -1991 г.
4 Голубков Е.П. Маркетинг. Словарь. –М, Экономика -Дело,1994 г.
6 Проблемы планирования и управления. Опыт системных исследований./Под ред.Голубкова
9 Шмален Г.основы и проблемыэкономики предприятия. –М, Финансы и
10 Родин В.Г. Основы маркетинга. –М,: 1990 ж