Әл – Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
инвестиция және қаржы құқығы кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ
ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы салықтық қызметті құқықтық реттеу
Орындаған: Мустафаева А.
Ғылыми жетекші: з.ғ.к. аға оқытушы
Жұмыс қорғауға жіберілді_____________
кафедра меңгерушісі заң ғылымдарының
докторы
Алматы 2007 ж.
Кіріспе.................................................................................3-4
І. Тарау. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің ерекшеліктері......................................................................5-12
І.1. Салықтық қызметке байланысты мемлекеттік органдардың құзыреті.............................................................................12-16
І.2. Қазақстан Республикасы салықтары мен алымдарының жүйесі, олардың құқықтық
І.3.Салықтың түсінігі, белгілері,түрлері..........................18-33
ІІ. Тарау Қазақстан Республикасындағы және дамыған мемлекеттердегі салықтық қызметті
ІІ.1. Салықтың құқықтық қатынастардың теориялық негіздері...............................................................................34-41
ІІ.2. Қазақстан Республикасының салықтық қызметті құқықтық реттеу...................................................................................41-56
ІІ.3. Қазақстан Республикасының және дамыған мемлекеттердің салық жүйесі..................................................................................56-62
Қорытынды.........................................................................63-64
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.....................................65-66
КІРІСПЕ
Салықтар қоғамдық-шаруашылық өмірдің маңызды бөлігі болып табылады. Олардың дұрыс
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың дамуы экономиканы мемлекеттік басқару құралы
«Бізге экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің тұрлаулы сипатын қамтамасыз ету үшін
Бұл стратегия біздің экономикамыздың жекелеген секторлары мен өндірістерінің нақтылы
Бізге ендігі жерде “жинақталған” экономикалық өсуді жай пайдалану емес,
Мемлекеттің салықтық қызметі мемлекеттің кірістерін салық төлеушілер есебінен қалыптастыруға
Тарихтағы салықтық саясатқа көз жүгіртетін болсақ, салықтардың көп алынуы
Кез келген мемлекет өзінің шынайы тәуелсіздігін мемлекеттік кірістер жүйесінің
Салық төлеуші - ондай төлемдерді заңдармен бекітілген тәртіппен, мерзімде
Бюджетке төленетін міндетті төлемдер салықтық жэне салықтық емес болып
Салықтық төлемдерге - салықтар жатады да, ол - қайтарымсыз,
Бюджетке төленетін міндетті төлемдер жүйесінің негізгі элементі -әрине де,
Салықтық жүйе дегеніміз — мемлекеттегі салынатын салықтармен міндетті төлемдердің
Салықтар - мемлекеттің экономикалық процесстерді реттеуіне, өзінің экономикалық және
Бюджетке төленетін міндетті төлемдер мемлекет пен өндіріс процессіне қатысушылар
Қоғамның экономикалық және әлеуметтік қүрылымын қалыптастыру және дамытуда қаржылық
Экономикалық құрал ретінде мемлекеттік бюджет мемлекеттің ақшасының пайда болуын
Мемлекет салықтар мен міндетті төлемдерсіз өмір сүре алмайды, себебі,
Қоғамдық мазмұнынан бөлек салықтардың материалдық негізі бар, басқаша айтатын
Қазіргі кезде, менің ойымша, салықтық қүқықтың субьектілері, олардың арасындағы
І. Тарау. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің ерекшеліктері.
Салық салу саласындағы қатынастарды құқықтық реттеу кез-келген мемлекеттің қызметінің
Салық салу мәселесі - бұл барлығына: мемлекетке де жалпы
Мемлекет үшін салықтар - өмір сүру көзі. Олар мемлекетің
Ал кәсіпкерлерден салықтар арқылы олардың кірістерін алу олардың қызметтерін
Жеке тұлғаларға салынатын салық олардың өмірлік жағдайларын нашарлатып, халықтың
Мемлекеттің ойланбай жүзеге асырған салық саясатынан экономика мен қоғамға
Социалистік экономиканың орнығуы кезінде, ғалымдардың көбісі салықтарды, соның ішінде
1960 жылы жұмысшылар мен қызметкерлердің жалақысына салынатын салықтың мөлшерін
Ондай әрекеттер казіргі нарықтық экономика кезінде тіпті қолданылуы мүмкін
Казіргі кезде халық табысының едәуір бөлігі экономиканың жеке меншік
Тікелей салықтарсыз әрекет ететін мемлекеттер бар, олар: Албания, Бруней,
Салықтар мен әртүрлі алымдар мемлекеттік бюджеттің табысының басты қайнар
Мемлекеттік кірістер ішінде салықтардың орны мен ролі үлкен. Мемлекеттің
Сонымен, салықтық реформаның керектілігі - болып жатқан экономикалық өзгерістермен
Республикадағы нарықтың орнығуы, мемлекетті экономикамен басқаруда қүқықтың басты құрал
Мемлекеттегі салық салу мемлекетпен құқықтық актілер шығару арқылы жүзеге
Мысалы, өкілетті органдардың сәйкес нормативтік актілерді қабылдауы арқылы мемлекетте
Сонымен, салықтық заңдар, нормативтік актілер бір мезгілде салық салудың
Салықтық құқықтың нормаларын дұрыс орындау - мемлекеттік табыстың қалыптасуының
Менің ойымша, нарықтық экономика кезінде дұрыс әрекет ету үшін
Салықтық құқық дегеніміз - Қазақстан Республикасының салықтық қызметіндегі қалыптасатын
Қабылданған нормативтік құқықтық актілер жеке және заңды тұлғаларға, олардың
Мемлекеттік кірістердің басты түрі салық екендігі бәрімізге әйгілі, себебі,
Салықтық құқық - қаржылық құқықтың бір институты, бір саласы
Кез-келген мемлекеттің қызметтерінің маңызды түрі мемлекеттің кірістерін қалыптастыру болып
Мемлекеттік кірістерді қалыптастыру және пайдалану тәртібіне байланысты ол міндетті
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, мемлекеттік бюджетке төленетін міндетті төлемдердің
Салық тек оның құқықтық табиғаты көзқарасынан ғана емес, сонымен
Бірақ, кейбір обьективті шарттар, мен мағыналар арқылы олардың арасындағы
Салық дегеніміз - мемлекеттің мәжбүрлеуімен қамтамасыз етілген, ақысыз және
Бұл анықтамадан салықты бекітудегі заңдардьщ алатын орнын көруге болады.
Анықтамадан көретініміз, салық төлеуші тек меншік иесі емес, тұлға
Салық салудың басты тәртіптерінің бірі - салықтың мөлшерін есептегенде
Сонымен қатар, анықтама салықтың белгілі бір пайда, табыс табу
Сонымен қатар, салық - салық төлеушінің салық төлей алу
Анықтамада айтылғандай, салықты жинаудың мақсаты мемлекеттің тек белгілі бір
Салықтық табыстар белгілі бір белгіленген шығыстар үшін алынбайтындығын көрсететін
Салық қүқықтық механизм ретінде нақтылы белгілі бір мемлекеттік шығыстардың
Салықтар материалдық төлемдер
Салық төлеушінің мүлкінің мемлекетке өтуінен көрінеді. Олар заңды түлғалармен
Салықтардың екінші экономикалық маңызы - ақшаларды қайтарымсыз түрде алу
Кейбір ғалымдардың ойынша, салықтар қайтарымды болып табылады, себебі мемлекеттің
Салықтың экономжалық мағынасының келесі бір белгісі - оның ақысыз
Салықтың келесі белгісі салықтың төлеу мерзімдерінің нақты анықталғандығында. Мысалы,
Салық тұрақты экономикалық қатынастар тудыратын төлем. Бұл тұрақтылық салық
Тағы бір салықтың белгісі - ол салық салудың обьектісінің
Салықтың тағы бір белгісі төлемнің мөлшерінің көрсетілетіндігі. Негізінен, дамыған
Салықтардың мерзімдерінің көрсетілуі, оны мемлекеттік алым сияқты басқа төлемдерден
Салықтың соммасының әрдайым мемлекеттің кірісіне түсуі, төленуі кезінде
Салықтың осы белгілерін заңдық белгілер ретінде, байланыстыра отырып, қарастыратын
Салық мемлекеттің белгілеген міндеті. Қазақстан Республикасының Конституциясында бұл міндеттілік
Салық әрдайым тек құқықтық нысанда болады. Салық пайда болғандағы
Салық мәжбүрлі сипатта болады, яғни біржақты өктем тәсілмен реттеледі,
Салық бұл заң арқылы бекітілген төлем. Тек қана Қазақстан
І. 1.Салықтық қызметке байланысты мемлекеттік органдардың құзыреті.
Салық төлеу - салық төлеушінің заңдық міндеті болады.
Салық тұрақты түрде төленіп отырылатын қаржылық міндеттеме болып табылады,
Салық төлеу мемлекеттік жауапкершілік шараларымен қамтамасыз етілген. Төленбей қалған
Салықты төлеуге мемлекет тарапынан мемлекеттік бақылау жүргізіліп отырылады. Соған
Парламенттің салықтарды бекіту қүдығы арқылы халықтың төлеуге келісу қүқығы
Бірақ, салықты салу халықтың өкілі Парламенттің келісімі арқылы жүзеге
Ол, салықтық басты құқықтық белгісін - салықты бекітудегі біржақтылықты
Салықтар қайтарымсыз негізде алынады. Салықтың қайтарылуы тек, салықтың мөлшерін
Салық ақша қаражаттарының тек біржақты қозғалысынан көрінетіндіктен, оның принциптері
Салық салық төлеушімен мемлекет арасындағы қаржылық қатынастарды реттеуші қүрал
Осындай позициялардың негізінде, жоғарыда аталғандарды қорыта отырып, салыққа келесідей
Салық дегеніміз - мемлекеттің мәжбүрімен, ақысыз және қайтарымсыз сипаттағы,
Бюджетке қайтарымсыз және ақысыз төленетін міндетті төлемдердің барлығы салық
Салықтар - халық билігінің субьектілерінің (мемлекетік билік органдары, басқару
Ондай төлемдер, мысалы, әртүрлі техникалық немесе профессионалдық, коммерциалық жэне
Бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдерге жататындар:
- Алымдар, баждар, төлемдер.
А) Алым сияқты міндетті төлемнің құқықтық мазмұнын анықтау үшін,
- Алым бір реттік төлем болып
- Алым салыққа
• Салыққа қарағанда, алымды төлеу салыстырмалы ерікті түрде болады.
Соныменен, алымдар —
Бюджетке түсетін келесі міндетті төлемнің түрі — баж болып
Баж дегеніміз заңды маңызды әрекеттер жасағаны үшін немесе құжаттар
Баж - бюджеттің, яғни жалпы мемлекеттің кірісі, ал алым
Баж - көрсетілген қызметтің бағасынан тәуелсіз алынады, ал алымның
Баж салыстырмалы қайтарылатын төлем болып табылады. Салық төлегенде мемлекет
В) Төлем.
Бюджетке төленетін келесі міндетті төлемнің түрі - төлем. Төлем
Міндетті төлемдер бюджетке барып түседі де, мемлекеттің кіріс көзін
Қаржы Министрлігі және экономика және бюджетті жоспарлау Министрлігі бюджеттік
Егер, Парламентпен өтіп бара жатқан жылдың 15 желтоқсанына дейін
Қаржылық жоспардың орындалуы Республикалық бюджет үшін анықталған тәртіпте жүзеге
Мемлекеттің салық жүйесі - салықтардың, алымдардың, баждардың, төлемдердің және
І.2 . Қазақстан Республикасының салықтары мен
алымдарының жүйесі, олардың құқықтық реттелуі.
Қазақстан Республикасының салық заңдары Қазақстан Республикасының Салықтар жэне бюджетке
Бұл актілер мемлекеттің алдында тұрған келесідей міндеттерді шешуге бағытталған:
1. Қазақстан Республикасы үшін бірыңғай, тұрақты салық
2. жалпы мемлекеттік және жеке мүдделердің теңдігін
3. салықтардың санын азайтып,
4. бірыңғай салықтық құқықтық базаны қалыптастыру;
5. салықтық заңдарды
Қазақстан Республикасында Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетін реттеуші қайнар көзі
Қазақстан Республикасының территориясында әрекет ететін салықтар тікелей немесе жанама
Салықтар мен алымдар теңгемен саналып, теңге нысанында төленуі тиіс.
Арнайы экономикалық заңдарға сәйкес жалпы мемлекеттік жэне жергілікті салықтар
Егер Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарының нормаларында
Салықтар мен алымдар теңгемен саналып, теңге нысанында төленуі тиіс.
Арнайы экономикалық заңдарға сәйкес салықтар мен алымдар арнайы экономикалық
Салықтарды бірнеше негіздерге қарап жіктеуге болады. Бұл бізге салықты
Салықтарды тікелей және жанама салықтар деп бөлеміз. Тікелей салық
Салықты төлеу нысанына байланысты ақшалай және натуралды нысанда төлеу.
Субьектіге байланысты: жеке тұлғалар төлейтін және заңды тұлғалар төлейтін
Сондай-ақ, салықтар жалпы жэне арнайы деп бөлінеді. Жалпы, салықтардың
Салықтың ставкісінің сипатына байланысты салықтар регрессивті, прапорционалдық, прогорессивтік
І.3. Салықтың түсінігі, белгілері, түрлері:
Қандай да болмасын мемлекеттің өсіп-дамуының материалдық базасы-қаржылары қалыптастыратын ең
Көптеген ғалымдардың салық жөніндегі түсініктерінің жалпы мәні бірдей болғанымен,
Қаржылық құқық саласының белгілі ғалымы Худяков А. И. өз
1. Салық - әрқашанда
2. Салық - мемлекеттің бір жақты түрде белгілейтін
3. Салық - әрқашанда ақшалай түрдегі төлем. Осы
4. Салық - әрқашанда ақшаларды еріксіз алу.
5. Салық - заң жүзінде белгіленген ақшаларды
6. Салық - тек қүқылық формада кездесетін
7. Салық - міндетті төлем. Салық төлеушінің салық
8. Салық - тек мемлекеттік кіріске түсетін төлем.
9. Салық - баламасыз төлем. Яғни, салық
10. Салық - тұрақты ақша міндеттемелерін туғызатын төлем. Салықтар,
Сондықтан, олар мемлекеттің заңды және жеке тұлғалар арасындағы экономикалық
Салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің экономикалық-құқықтық маңызы олардың
Салықтың белгілері тығыз байланыста болатынын ескере отырып, арақатынастарының өте
1. ақша түрінде жүзеге асырылатын төлем
2. қайтарымсыз төлем
3. баламасыз төлем
4. салық салу объектісінің болуы
5. салық субъектісінің айқындалуы
6. төлеу мерзімдері
7. салық қатынастарының тұрақты сипаты
8. салық мөлшерінің айқындалуы
9. салықтың мемлекет кірісі болып табылуы
Салықтың юридикалық белгілеріне мынылыр жатады:
1. салықты мемлекеттің белгілеуі
2. салықтық тек құқықтық нысанда болуы
3. салықтың мәжбүрлі сипатта болуы
4. ақшаны алудың құқыққа сай болуы
5. салықты төлеу кезінде мемлекеттік бақылаудың болуы
6. салықтың тиісті
7. салықтың төленуін мемлекеттік
8. салықтардың тұрақты қаржылық міндеттемелерді туындату
9. салықтарды төлеу - бүл заңды міндет
10. салық - міндетті төлем
11. салық мемлекеттің бір
Салықтар жалпы мемлекеттік мұқтаждықтарды қанағаттандыру мақсатында, мемлекеттік жоғарғы өкілді
Мемлекеттің материалдық мүддесі мен қоғам өмірінің айрықша аясының тоғысатын
Мемлекеттің салықтық құқығы әрқашанда мынандай екі негізге:
1. экономикалық салықтық тиісті іс-қимылдар мен қатынастарды регламенттейтін Қазақстан
2. мемлекеттің салық
Салықтық құқық мемлекеттің салық саясатының негізін айқындай отырып жалпы
Салықтық құқық өзінің салықтық құқықтық реттеу әлеуеті ықпалының ауқымындағы
Салықтық құқық деп, мемлекеттің салықтық қызметінің барысында қалыптасатын қоғамдық
Салық салу саласындағы қатынастар материалдық және үйымдастыру салықтық қатынастары
1.мемлекет болмысының мызғымас берік ірге тасын (материалдық негізін) қалаушы
2.жалпы ұлттық табысты бөлу нәтижесінде салықтық кірістің біржақты ағымдарын
З.мелекет болмысына байланысты туындайтын айрықша экономикалық әрі базистік қатынастар;
4.мүліктік-заттай сипатта болатын және оларға қатысты меншік құқығының алмасуын
5.мемлекеттік бюджет жүйесінің негізін құрайтын экономикалық қатынастар сипатындағы айрықша
6.салықтық міндеттемелердің нақты белгіленуіне орай жекелей-айқындалған қатынастар;
7.ақшалай нысандағы (кейде заттай күйіндегі) құнның біржақты қозғалысын білдіретін
8.көбінесе тұрғылықты-тұрақты көрініс табатын қатынастар;
9.тек құқықтық нысанда болатын қатынастар түріндегі сипаттамасымен ерекшеленеді.
Ал ұйымдастыру салықтық қатынастары:
1.салық салу саласында жүргізілетін фискальдік мониторингке қатысты;
2.мемлекеттің салықтық құрылымы мен салық жүйесін қалыптастыруға және олардың
З.материалдық салықтық қатынастардың ойдағыдай қалыптасып, дамуын қамтамасыз етуге байланысты;
4.мемлекет пен салық органдарының, салық органдары мен басқа да
5.мемлекеттік стратегиялық салықтық жоспарлау мен болжамдау процестеріне қатысты және
Салықтық құқық өзінің құқықтық реттеу аясында жоғарыда аталған қоғамдық
Сонымен, салықтық құқық мемлекеттің салықтық қызметінің процесінде туындайтын қоғамдық
Салықтық құқық мемлекеттің салық жүйесінің фискальдық нысандарын экономикалық және
Салықтық құқықтың маңызы мен мән-жайларын мына келесі жәйттерден байқауға
1.мемлекеттің болмысы мен өзіне тән функцияларын ақша қаражаттарымен қамтамасыз
2.мемлекеттің салықтық саясатын іске асырудың негізгі құралы болып табылады;
З.салықтар мен бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдер мемлекеттің
4.халықтың өмір сүру ортасына және әлеуметтік ахуалдарының деңгейіне тікелей
5.салықтардың болмысының негізі болып табылады;
6.қоғам болмысының әлеуметтік-экономикалық әл-ауқатын арттырудың берік ірге тасы және
7.материалдық бюджеттік құқықтық қатынастардағы мемлекеттің салық жүйесінің трансферттік қабілетін
Салықтық құқықтық реттеу әдістері салық салу саласы мен тиісті
Мемлекеттің салық жүйесінің үйымдастырылу құрылымы императивтік сипатта болатындықтан салықтық
Осы императивтік салықтық-құқықтық реттеу әдістері мыналар:
1.салық салу саласындағы салық төлеушілер мен өзге де қатысушылардың
2.салықтық қатынасқа қатысушы салық төлеушілер мен салық органдарының өзара
З.мемлекеттің әмірлі-талабы мен өзге де салықтық міндеттерін орындау мәжбүрлеу
Міне, мемлекет тарапынан салықтарды белгілеу және оларды мәжбүрлеу арқылы
Алайда, мемлекеттің салықтық қызметінің аясында әлсін-әлі пайдаланатын (пайдалануы ықтимал)
1.салықтық қатынастағы тараптардың құқықтары мен міндеттері осы қатынастарды реттейтін
2.осыған орай салықтық қатынастар шартты сипатта болады және тараптардың
З.мемлекеттің салық төлеушіге тигізетін реттеуші ықпалы тек біржақты-өктем мәжбүрлеу
4.диспозитивтік құқықтық реттеу әдісінің көмегімен реттелінетін салықтық қатынастардың заңи
Мәселен,
Диспозитивтік әдіске қатысты тағы бір жәйтті мысал ретінде айтуға
Сонымен, салықтық қатынастарды қүқықтық реттеу салықтық құқық субъектілерінің құқықтық
Осы диспозитивтік және императивтік салықтық құқықтық нормалар мемлекеттің кірісін
Бұл жердегі басты көрініс салықтық құқықтық қатынастардың материалдық объектісі
Салықтық құқықтың жүйесі - мемлекеттің салықтық қызметі арысында туындайтын
Жалпы бөлімге мемлекеттің салық жүйесінің ұйымдастыру құрылысын және оның
Сонда жалпы бөлім мына: 1. Мемлекеттің салықтық қүрылысы; 2.
Ал ерекше бөлімнің қүрылымы әдетте салық кодексінде белгіленген және
Сонымен ерекше бөлімі мына: 1. Бюджетке мемлекеттік деңгейде алынатын
Бүгінде, салықтық құқықтың дерек көздері иерархианы сақтай отырып мынадай:
Мемлекеттің бюджет жүйесінің аса маңызды құраушы негізі мемлекеттің салықтық
Сонымен, салық - мемлекет тарапынан біржақты шығарылған заңдардың негізінде,
Алымдар - мемлекеттік уәкілетті органдар тарапынан өтінуші -келуші белгілі
Алым өзіне тән мынандай белгілерімен сипатталады:
1. біржолғы төлем;
2. біршама-эквивалентті төлем;
3. міндетті төлем;
4. нақты тұлға үшін ерікті сипаттағы төлем;
5. ақшалай төлем;
6. өтемдік сипатта болатын төлем;
7. көрсетілген қызметтің құны
8. кейде мемлекеттің материалдық
Қазақстан Республикасында алымдардың мынандай түрлері:
1. заңды тұлғаларды мемлекеттіктіркегені үшін;
2. жеке кәсіпкерлерді мемлекеттіктіркегені үшін;
3. жылжымайтын мүлікке деген
4. радиоэлектрондық құралдарды
5. механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені
6. теңіз, өзен
7. азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін;
8. дәрі-дәрмек құралдарын мемелекеттіктіркегені үшін;
9. автокөлік құралдарының ҚР арқылы жүріп өткені үшін;
10. телевизия және радиохабарларын тарату үйымдарына
Баж - арнайы мамандырылған уәкілетті органдар тарапынан өздеріне өтінуші
Мемлекеттегі баждар мемлекеттік және кедендік болып бөлінгенімен жалпы сипаттамасы
1. міндетті төлем;
2. мәжбүрлі төлем;
3. арнаулы пайданы мақсаттайтын төлем;
4. ақшалай төлем;
5. заңи маңызы
6. белгілі бір
7. мемлекеттік ішкі және сыртқы
8. мемлекет кірісі болып табылатын төлем;
9. біршама-эквивалентті төлем;
Қазақстан аумағында, әр деңгейдегі бюджеттердің түсім көздер болып табылатын,
1. жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдар;
2. жергілікті салықтар мен алымдар;
жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдарға мыналар жатады:
1. заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
2. қосылған құнға салынатын салық;
3. акциздер;
4. бағалы қағаздар эмиссиясын тіркеу үшін алынатын алым;
5. жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы төлемдер мен
Жергілікті салықтар мен алымдарға мыналар жатады:
1. жер салығы;
2. заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
3. көлік құралдарына салынатын салық;
4. кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды және заңды
5. жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқы үшін алынатын
6. аукционда сатудан алынатын алым;
7. заңды және жеке
Осы салықтардың түрлерінің нақты аталымдарын, оларды қолдану тәртібі мен
Қазақстан Республикасының салық жүйесі мен салықтары ұдайы және айтарлықтай
Салық жүйесі мемлекеттік билік органдары мен салық төлеушілерді өзара
Мемлекет басшысының «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару
Мемлекеттің салық саясаты тұтастай алғанда, бекітілген орта мерзімді фискалдық
Осыған байланысты, әзірленіп жатқан Қазақстан Республикасының шағын және орта
Сөйтіп, салық жүйесі экономикалық реттеуіш ретінде жүмыс орнындарының санын,
Тұтастай алғанда, орта мерзімді кезеңде мемлекет жүргізетін бюджет саясатының
Жолдауда көрсетілген шағын бизнесті қолдау, білім алуға қол жетімділік,
Мемлекеттік бюджеттің кірістері 2005 жылға арналған макроэкономикалық көрсеткіштерді қайта
2005 жылы салықтық түсімдердің өсуі алдынғы жылға қатынасы бойынша
Кірістердің болжамын есептеулерде бұрын болжанған мерзім 2005 жылғы 1
2005 жылы салықтық емес түсімдер 2004 жылға теңге бағамының
2005 - 2007 жылдарға арналға мемлекеттік бюджет кірістерінің
болжамы
(ЖІӨ-ге пайызбен)
Атауы 2005 жыл 2006 жыл 2007 жыл
Кірістер 23,3 21,8 21,7
Салықтық түсімдер 22,3 20,8 20,5
Салықтық емес түсімдер 0,6 0,6 0,5
Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер 0,3 0,4 0,7
Орта мерзімді перспективада Ұлттық қорда қаражат жинақтау саясатын жалғастыру
Әлемдік қаржы рыноктарындағы қолайлы конъюнктураға байланысты мемлекеттік бюджетке табиғи
2005 жылы қолданыстағы заңнама жағдайында Ұлттық қорға 128 млрд.
Мемлекеттік бюджет кірістерінің құрылымы
(мемлекеттік
кірістеріне
Кәсіпорындардан түсетін түсімдер 2005 жыл 2006 жыл 2007 жыл
Мұнай секторынан 26,4 20,9 17,6
Мұнай емес секторынан 73,6 79,1 82,4
2005 - 2007 жылдарға арналған мемлекеттік бюджеттің шығыстары.
Оң макроэкономикалық ахуал және соның нәтижесіндегі бюджет жүйесінің барлық
Нарықтық экономика жағдайында еңбек рыногында жеке сектордағы еңбекке ақы
Осы проблеманы шешу үшін, орындалатын жұмыстың өнімділігі мен сапасын
2005 жылғы 1 шілдеден бастап ең төменгі жалақы мөлшері
Мемлекеттік қызметшілер мен бюджет саласы қызметкерлерінің жалақысын ұлғайту үшін
Қазіргі уақытта экономика білімге негізделген дамудың сапалы жаңа кезеңінде
Қазақстанға қазіргі әлемде лайықты орын алуға мүмкіндік беретін тиімді
Мемлекет басшысы Жолдауында білім беру жүйесін әлемдік стандарттар деңгейіне
Осыған байланысты, студенттердің оқуын бюджеттен қаржыландырудың бірыңғай жүйесін құру
Сондай-ақ, студенттерге берілетін кредиттерді мемлекеттік кепілдендіру жүйесін іске асыру
2005 жылы - 600 млн. теңге;
2006 жылы - 350 млн. теңге;
2007 жылы - 350 млн. теңге бөлінетін болады.
2005 жылғы 1 шілдеден бастап жоғары оқу орындарының студенттеріне,
Жыл сайын «Болашақ» бағдарламасының шеңберінде ең үздік үш мың
Профессор-оқытушылар құрамын қолдау мақсатында «Үздік оқытушы» мемлекеттік стипендия төленетін
Әзірленетін «Жасыл ел» бағдарламасының шеңберінде жастар арасында жұмыссыздық деңгейін
«Білім беру» функционалдық тобы бойынша шығыстар 2005 жылы ЖІӨ-ге
Денсаулық сақтау саласында Қазақстан Республикасы Президентінің 2004
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың
Осы бағдарламаны іске асыру шеңберінде 2005 жылғы мемлекеттік бюджетте
Ауқымды әлеуметтік бағдарлама -Жолдаудың басты ерекшеліктерінің бірі. Бюджеттік ресурстар
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қарашадағы № 1241
Жолдауда Мемлекет басшысы осы бағдарламаның жеке іс-шараларын нақтылады: 2005
Сонымен қатар, халықты әлеуметтік қолдау шеңберінде орта мерзімді кезеңде:
Осылайша, Әлеуметтік реформалар бағдарламасының іс-шараларын іске асыруға және мемлекеттік
2005 - 2007 жылдары 2004 жылдың деңгейіне шамамен
«Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік көмек» функционалдық тобы бойынша шығыстар
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы және қоршаған ортаны қорғау
Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта
ІІ. ТАРАУ. Қазақстан Республикасындағы және дамыған мемлекеттердегі салықтық
ІІ.1.Салықтық құқықтық қатынастардың теориялық негіздері.
Қоғамымызда туындайтын әралуан құқықтық қатынастар да өздеріне тиесілі орнын
Осы берілген айқандама негізінде құқықтық қатынастарды өзіне тән кейбір
Біздің ойымызша, ең басты белгісі тұлғалардың арасындағы олардың құқықтары
Бұл жерден құқықтық қатынасқа қатысушылардың бір-біріне қатысты белгіленген жағдалардың
Құқықтық қатынастардың келесі белгісі осы тараптардың арасындағы байланыс мемлекеттің
Құқықтық қатынастардың келесі бір маңызды белгісі заңды айғақтарға байланысты
Бұл жерде айта кететін бір жәйт заңды айғақтарға қарамастан
Ал олардың (құқықтар мен міндеттердің) көлемі мен мазмұны және
Оның ерекшелігі мынада құқықтық нормадағы тәртіптің жалпы ауқымы жүзеге
Нақты құқықтық қатынастар жөнінде Л.С. Явич мынадай анықтама береді:
Құқықтық қатынастар өзге қоғамдық қатынастарға қарағанда мынадай өзгешеліктермен ерекшеленеді:
Әрқашанда ықпалды (ерік білдіретін) сипаттама болады;
Обьективтік және субьективтік құқықтарды жүзеге асыру насаны болып табылады;
Олардың субьектілерінің әрекеттері өте нақты белгіленген субьектвтік құқық пен
Олар тиісті заңды айғақтардың болуына байланысты туындайды соларға
Бұлар әрқашанда қозғалыстаболатын құқықтық құбылыстар, сондықтан құқықтық қатынас мәселелерін
Құқықтық қатынастардың, құрамына, егер оны материалдық мәні мен заңды
құқықтық қатынастың мәні;
құқық субьектілері;
құқықтық қатынас обьектілері. Мәні бойынша заңды және материалдық болып
Ресейлік ғалым С.Н.Братусьтің айтуынша құқықтық қатынастардың мәніне тек оған
Құқықтық қатынастардың қозғалысы олардың субьектілерінің әрекеттеріне байланысты болады. Құқық
Бұл жағдайда тұлғаның белгілі бір қасиеттері болуы қажет. Мысалы:
Құқықтық қатынас субьектілеріне азаматтар қоғамдық бірлестіктер мемлекеттік органдар, заңды
Құқықтық қатынастың соңғы элементі-обьектісі субьектілердің субьектілік заңды құқықтары мен
Обьектілер ретінде мемлекет, құқықтық тәртіп тарапынан танылған құбылыстарды атауға
Салықтық құқықтық қатынастар өздеріне орай, қаржылық құқықтық қатынастардың бір
Салықтық - құқықтық қатынастар деп мемлекет пен салық төлеушілердің
Сондықтан ешқандай салықтық қатынастар құқық нормаларынан тыс бола алмайды.
Салықтық құқықтық қатынастар әрқашанда жекелей жіктеу сипатында болды. Оның
Мемлекет тарапынан салықтар жөніндегі заң қабылданған кезде оны салық
Бірақ салық төлеуші өз міндетін орындаудан бас тартқан жағдайда
Осы жағдайда мемлекет өзінің өктем өкілеттілігін салық төлеушіні мемлекеттік
Енді салықтық құқықтық қатынастардың құрамын қарастырамыз. Оның өзіне тән
Заңды мағынада салықтық құқықтық қатынстың мәні мен міндеттері арқылы
Субьектілік құқық дегеніміз уәкілетті тұлғаға оның өзінежүктелген міндеттері мен
Ал заңды міндет деп мемлекет тарапынан міндетті тұлғаға уәкілетті
Салықтық құқықтық қатынастардағы субьективтік құқығы салық төлеушілерден, яғни міндетті
Салықтық құқықтық қатынастарда мемлекет өзінің талап ету құқығын жүзеге
Осы мемлекеттің өкілетті органдардың өз мемлекеттік - өктем өкілеттіліктерін
Салықтық құқықтық қатынастардағы салық төлеушілердің тиісті жүріс –
Салық төлеуші өзінің салық төлеу жөніндегі заңды міндетін орындай
ҚР заңдары бойынша салық төлеушілер салық салатын обьектілері бар
Мемлекеттің салықтар мен міндетті төлемдерді белгілеу және төлеушілерден бюджетке
Мемелекет алға қойған мақсаттар мен міндеттерді ақшалай қамтамасыз етуге
Салықтық - құқытық нормалар басқа да құқық нормалары сияқты
Салықтық - құқықтық нормалар деп, мемлекеттің алға қойған мақсаттары
Бұл нормалар тек әмірлі түрде болады, яғни салықтық қатынасқа
Салықтық құқықтық нормалар дәстүрлі қалыптасқан көзқарастар бойынша үшке бөлінеді:
Міндеттейтін, яғни міндет артатын салықтық -құқықтық нормалар қатынасқа қатысушыларға
Мысалы, олар салық қызметі органдарына салық төлеушілерге төлемдердің есетелген
Тиым салатын салықтық құқықтық нормалар салық салу, салық қызметі
Кейбір жағдайларда тиым салатын нормалар рұқсат етілген әрекеттердің
Салықтық құқықтық нормалар барлық құқықтық нормаларға тән қыйсындылық құрылымы
Гипотеза дегеніміз, белгілі бір жағдайдың туындауына байланысты норманаың жүзеге
Диспозиция деп, нақты жүріп – тұру шартын, яғни нормамен
Диспозиция – салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді бюджетке
Санкция дегеніміз салықтық құқықтық нормалардың талаптарын бұзушыларға туындайтын қолайсыз
Осы салықтық құқықтық қатынастар өздеріне тән мына келесідей белгілермен
Бұл қатынастар мем.қажетті ақша қаражаттарын салықтар түрінде жұмылдыру барысында
Бұл қатынастар әрқашанда бөлу сипатында болады және ұлттық табыс
Бұл қатынастар мем. Салықтарды біржақты - өктем түрде белгілеуі
қатынастар мемлекеттік-өктем түрде болғандықтан "өктем билік және бағыныштылық" қатынастар
Осы қатынастардың міндетті әрі тұрақты субьектісі өзінің өкілетті органдары
ІІ.2. Қазақстан Республикасында салықтық қызметті құқықтық реттеу.
Қазақстан Республикасының Ата Заңы ең маңызды мемлекеттік нормативтік акт
Бұл маңызды құжатта мемлекет қызметінің принциптері нақты айқындалған.
Конституцияда бекітілген құқықтық нормалар конституциялық-құқықтық қатынастарға қатысушылардың тәртібін анықтайтын
Қазақстандық ғалымдардың зерттеулеріне сүйенсек, ’’конституциялық құқық нормалары дегеніміз
Жоғарыда берілген ережедегі ғалымдардың тұжырымдамаларына сүйене отырып, конституциялық құқық
Конституцияның мемлекет өміріндегі маңызы жөнінде Елбасы Н.Ә.
Біздің Конституциямыздың әлемде демократиялық қоғамның негізгі міндеттеріне сәйкес келетіні
Сонымен ҚР Конституциясына талдау жасау негізінде белгілі қаржы саласын
Салықтарды белгілеу немесе алып тастау барысында заң шығару билігінің
Салықтарды белгілеу барысында заңдылықты сақтау принципі;
Салық заңдары актілерінің ҚР Конституциясына сәйкестігі принципі;
Салық төлеушілердің меншіктерін негізсіз салықтық өтемдерден қорғау принципі;
Салықтардың міндеттілігі принципі;
Салық төлеушілердің заң және сот алдындағы теңдігі принципі;
Мемлекеттің салықтық қызметіндегі бұқаралық және жариялылық принципі;
Салық төлеушілердің құқықтары мен заңды мүдделерін сотқа жүгіну арқылы,
Ендігі кезекте жоғарыда аталған әрбір принципке түсініктеме бергенді жөн
Салықтарды белгілеу немесе алып тастау барысында заң шығару билігінің
Конституцияның 54 бабының 2 тармағындағы “Парламент палаталарының бөлек отырысында
Ал Конституцияның 61 бабының 2 тармағына жүгінсек, онда былай
Осылайша, Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларына сәйкес салық белгілеу немесе
Ал “Нормативтік құқықтық актілер” туралы заңға сәйкес салық төмендегідей
Парламент қабылдаған Заң түрінде;
Президент шығарған Заң түрінде;
заң күші бар ҚР Президентінің Жарлығы түрінде.
Алайда бұл жерде бір мезгілде параллель түрде салық белгілеу
Сондықтан да Қазақстан ғалымдары алдында күрделі міндеттер туындап отыр.
Сонымен қатар салықтар заңды негізде белгіленді деп саналуы үшін,
Заң жобасын даярлау
Заң шығару бастамасы
Заң жобасын талқылау
Заңды қабылдау
Заңды ресми жариялау және оның күшіне енуі.
Салықтарды белгілеу барысында заңдылықты сақтау принципінің мәні ҚР Ата
ҚР Конституциясының 35-бабында “Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және
Салық заңдары актілерінің ҚР Конституциясына сәйкестігі принципі.
Бұл принцип еліміздің Негізгі заңының бірден екі бабымен қамтамасыз
Конституцияның 4-бабының 2 тармағында былай делінген: “Конституцияның ең жоғарғы
Салық төлеушілердің меншіктерін негізсіз салықтық өтемдерден қорғау принципі. Жоғарыда
ҚР Салық Кодексінің 39-бабында салық міндеттемесін орындау бойынша бюджетпен
Сонымен Салық Кодексінің 39-бабына жүгінсек, онда былай делінген:
“1. Өткен салық кезеңдеріндегі салықтың осы түрі бойынша міндеттемелер
39 баптың екінші тармағында бюджетке артық төленген салық сомасы
1) салықтың осы түрі бойынша өсімпұлдар мен айыппұлдарды өтеу
2) салықтың басқа түрлері бойынша өсімпұлдар мен айыппұлдарды өтеу
3) салықтың басқа түрлері бойынша бересіні өтеу есебіне;
Осы баптың 2-1 тармағында былай делінген: “Қазақстан Республикасының кеден
Салық Кодексінің 40-бабында салық міндеттемесін орындаған кезде салық және
Сонымен Салық Кодексі 40-бабының 1-тармағына сәйкес
“1. Салықтың артық төленген сомасы осы Кодекстің 39-бабында көзделген
2. Егер осы Кодексте өзгеше белгіленбесе, салықтың артық төленген
2-1. Қазақстан Республикасының кеден шекарасынан тауарларды өткізген кезде кеден
3. Осы баптың 2-тармағында белгіленген мерзім бұзылған жағдайда Қазақстан
4. Егер осы Кодексте өзгеше белгіленбесе, бюджетке төленген басқа
Салықтардың міндеттілігі принципі. Салықтардың міндеттілігі принципі ҚР Конституциясының 35
Біз салықтың міндеттілігіне берген талдауымызда “міндеттілік” категориясы мұнда қаржылық-құқықтық
салық заңды негізде белгіленгендіктен салық төлеуші оны міндетті түрде
салық төлеуші салықты нақты белгіленген мерзімде төлеуге міндетті;
салық төлеуші салықты белгілі тәртіппен төлеуге міндетті.
Салық төлеу міндеттілігі принципі еліміздің Ата заңында бекітілгендіктен маңызды
Ал Салық Кодексінің 24-бабында салық міндеттемесі айқындалған. Онда былай
Салық төлеушінің салық заңдарына сәйкес мемлекет алдында туындаған міндеттемесі
Мемлекет салық қызметі органы арқылы салық төлеушіден – оның
Аталған принцип ҚР Конституциясының 14-бабына сәйкес туындайды. Онда “Заң
Салықтық жеңілдіктер дегеніміз – салық төлеушіні әдеттегі салықтық режимге
Салық жеңілдігі – субъектінің салық төлеуден толық немесе ішінара
Яғни, салық жеңілдігіне деген құқық мемлекетке төленуі тиіс салық
Салық жеңілдігі әр уақытта салық ауыртпалығын жеңілдетумен байланысты болғандықтан
Осылайша салық төлеушілерге белгілі жеңілдіктер көрсетілуі салық төлеушілердің заң
Онда: “3. Барлық заңдар, республика қатысушысы болып табылатын халықаралық
ҚР заңдары, халықаралық шарттар, нормалары, нормативтік актілері республикаға таралатын,
Ал Қазақстан Республикасы “Салық және бюджетке төленетін басқа да
Салық төлеушілердің құқықтары мен заңды мүдделерін сотқа жүгіну арқылы,
Бұл принцип ҚР Конституциясының 13-бабында бекітілген. Бұл бап нормалары
Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің
Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы
Әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Заңда білікті
Сонымен қатар ҚР Салық Кодексінің 552, 566 баптарында салық
Салық органдары мен салық төлеушілер арасында салықтық заң нормаларын
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі Салық Комитеті тарапынан ұйымдастырылып
Салық төлеушілердің шағымдарын қарау бойынша салық органдарының бақылау қызметін
Әлемдік тәжірибеде салық салудың дәстүрлі принциптері қалыптасқан. Оларға
Алғаш салық салу принциптерін қалыптастырған шотландиялық экономист Адам Смит
Теңдік принципі
Анықтылық принципі
Қолайлылық принципі
Үнемділік принципі
Жоғарыда аталған дәстүрлі принциптер Қазақстан Республикасының қолданыстағы
Қазақстан Республикасы салық заңдылығының негізгі принциптері мыналар:
салық жүйесінің біртұтастылығы (Салық кодексінің 8-бабы);
салық салудың міндеттілігі (Салық кодексінің 5-бабы);
салық салудың айқындылығы (Салық кодексінің 6-бабы);
салық салудың әділдігі (Салық кодексінің 7-бабы);
салық заңдарының жариялылығы (Салық кодексінің 9-бабы).
Салық органдарының өз қызметтерін құқықтық негізде жүзеге асыруы үшін
Қазақстан Республикасы ’’Салық және бюджетке төленетін басқа
Бұл принциптің сақталуы салық заңдарының қолданылу тәжірибесі арасындағы
Салықтық төлемдерге қатысты шағымдарды әкімшілік тәртіппен қарастыру барысында салық
Салық кодексінде бекітілген салық жүйесінің біртұтастылық принципі Қазақстан Республикасының
Салық төлеушілердің шағымдарын қарау барысында салық органдары тарапынан қабылданған
Салық тексеруі нәтижелеріне қатысты салық төлеушілердің шағымдарын қарау бойынша
Салық төлеушілердің шағымдарын қарау бойынша бақылау қызметін ұйымдастырудың келесі
Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-бабында заңды негізде белгіленген салықтарды, алымдар
Бұл ұғымдарды А.И. Худяков тұжырымдарына сүйене отырып талдауға мүмкіндік
Адамзат құқықтары жөніндегі жалпы Декларацияның 29-бабына сәйкес: ’’Әрбір адам
Конституцияның 35-бабында қолданылған ’’міндет’’ сөзі - қаржылық-құқықтық сипатқа ие,
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 5-бабына сәйкес салық салудың міндеттілігі
Егер салық органдары жүргізген тексеруден кейінгі 5 банктік күн
Ал салық төлеуші салықтық тексеруге қатысты қайта қарау шағымын
Салық төлеушінің өтініші қанағаттандырылмаған жағдайда немесе ол бұл шешімді
Тексеру актісі бойынша хабарлама берілген уақыттан соң 30 күн
Салық органдары салық төлеушінің салықтық міндеттемелері салықтық заңдар негізінде
Салық төлеудің міндеттілігі принципі Салық кодексінің 5-бабында белгіленіп,
Біздің ойымызша, бұл жерде зерттеуші А.В. Карпекиннің тұжырымдары үйлесімді
Салықтық қатынастардың азаматтық қатынастардан айырмашылығы ол ’’билік ету және
Салықтық тексеру нәтижелеріне қатысты салық төлеушілердің шағым арыздарын қараудың
Шағым беру процедурасы салық төлеуші үшін қарапайым, жай және
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 553-бабында салық тексеруі нәтижелеріне
нақты шешімді шығарған салық қызметі органының бөлімшесіне шағымдану;
жоғары салық органына немесе сотқа шағымдану.
Салық төлеудің айқындылығы принципіне сәйкес, Қазақстан Республикасында салықтар және
Салық Кодексінің 7-бабына сәйкес, салық салудың әділдігі принципі төмендегідей
Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып
Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады .
Салық төлеушілердің шағымдарын қарауды бақылау барысында аса қажет
Бұл принцип салық төлеушінің қандай Салық Комитетінде немесе
Әділдік ұғымын салық төлеуші бірнеше мағынада түсінеді. Кейбір кездері
Шағымдарды қарау барысында толықтай әділдік принципіне қол жеткізу үшін
Әділдік принципі - Қазақстан Республикасында салық салудың жалпыға
Жоғарыда бұл принциптің барлық адамдардың заң алдындағы теңдігін
Бүгінгі таңда дамыған шет мемлекеттердің тәжірибесі кез келген мемлекеттің
түрлі апаттардың, ашаршылықтың, аурулардың табиғи және техногенді апаттардың, демографиялық
әлеуметтік күйзелісті төмендетуге бағытталған материалдық құралдар мен ұйымдастырушылық күштерді
өмірді (салықтар, құралдар, қайырымдылық, көмек, кәсіпкерлік бастама) арқылы реттеу
Демократиялық жаңару жағдайындағы Қазақстан Республикасының әлеуметтік саясаты азаматтардың тұрмыс
Осы тарау мынадай тұжырымдармен қорытындыланған: “Биылғы жылдан бастап, біз
Екіншіден, бұл міндетті әлеуметтік сақтандыру. Ақыр аяғында, бұл кейіннен
Сонымен мемлекет өзінің әлеуметтік саясатын жүзеге асыруда мынадай маңызды
бағалар өсуі кезінде компенсациялаудың түрлі нысандарын енгізу арқылы көмек
жұмыссыздарға жәрдемақы беру;
әлеуметтік сақтандыру саясатын қамтамасыз ету;
жұмысшылар үшін ең төменгі жалақы мөлшерін белгілеу;
қоршаған ортаны, денсаулықты қорғау;
мемлекет есебінен білім беруді дамыту;
жұмысшылар біліктілігін дамытуға бағытталған саясат жүргізу .
Мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының негізгі элементі ретінде салық саясаты танылады.
Тиімді салық саясатын жүргізбеген мемлекет өмір сүре алмайды.
ҚР Президентінің 2005 жылғы Жолдауында нақтыланып өткендей, тиімді салық
Ол жөнінде Жолдауда мынадай тұжырымдар бар: “Экономикалық және әлеуметтік
Кәсіпкерлер біздің оларға қалыпты жағдай туғызып, артықшылықтар беретінімізді, бізде
Мемлекет салық саясатын жүргізуге, экономиканы реттеуге түрлі салықтық құралдарды
Салық ставкасы салық базасының өлшем бірлігіне салық есептеулерінің шамасын
Салық ставкасы салық базасының өлшем бірлігіне процентпен немесе абсолютті
Салық Кодексінің 26-бабына сәйкес салық базасы дегеніміз – салық
Салық жеңілдіктері – субъектінің әдеттегі салық режиміне қарағанда жеңіл
Мемлекет салық саясатын аталған құралдармен жүзеге асыра отырып, өзінің
Салық түрлері мен ставкаларының көп болуы салдарынан мемлекеттік бюджетке
Жаңа Салық Кодексінің қабылдануына орай мемлекеттің салық саясаты да
Салық саясатының тиімділігі мемлекетіміздің бүгінгі таңдағы шынайы жағдайына сәйкес
Мемлекет өзіне жүктелген саяси, экономикалық және әлеуметтік қызметтерді жүзеге
Тұрғын халықты әлеуметтік қорғау саясаты өмір сүру үшін көмек
Кез келген мемлекетте халықты әлеуметтік қолдауға арналған әлеуметтік институттар
Әлеуметтік қамсыздандыру және қорғау зейнетақылар түрінде, жәрдемақы есебінде және
Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік сақтандыру маңызды элемент
Мемлекеттің бюджеттік жүйесінің әлеуметтік өлшемі қаржыландырылатын әлеуметтік көмекпен
Соңғы жылдары білім беруге гранттық жүйе енгізілді. Бұл жүйенің
Біз осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап,
Салық ставкасын азайту саясаты – бір жағынан азаматтардың салық
Салықтарды азайтуға бағытталған азаматтардың әрекеттерін мынадай қасиеттермен сипаттауға болады:
белсенді, ерікті іштей, қайнап-піскен әрекеттер;
салық сомаларын азайтуға бағытталған әрекеттер.
Салық төлеуден жаппай жалтару, сондай-ақ салық аясындағы криминогендік проблемасы
Салықтарды азайту саясаты – салықты азайтуға бағытталған. Салық төлеуші
салықтарды азайту;
салық төлеуден жалтару;
салық төлеуден криминалды емес және криминалды түрде жалтару.
Екінші санат – салықтарды заңды негізде азайту немесе салықтық
Салықтық оптимизациядан салық төлеуден жалтарудың басты айырмашылығы – мұнда
Осы тұрғыда салық саясатының басты мақсаты – нарық экономикасындағы
Салық саясатының нақты бағыттарын даярлау барысында мемлекет төмендегі негізгі
ұлттық табысты қайта бөлуде аз қорғалған әлеуметтік топ өкілдерінің
салықтық төлемдерді оптимизациялау қажет, яғни, салық салу аясындағы қоғамдық,
Мемлекеттің салық саясатының негізгі бағыттары төмендегілер болып табылады:
ҚР тұрақты салық саясатын қалыптастыру;
салық түрлерін оларды ірілендіру арқылы және мақсатты салықтарды алып
экологиялық салық рөлін арттыру;
қосарланған салыққа жол бермеу.
Салық саясатында әділдік пен жариялылық принциптерін басшылыққа алу маңызды
ІІ.3. Қазақстан Республикасының және дамыған мемлекеттердің салық жүйесі.
Салықтардың функциялары белгілі кезеңде өздері атқаратын рөліне байланысты, мемлекет
Салықтардың қалыптасқан түрдегі негізгі үш функциясы бар. Олар: фискалдық,
Бірінші, фискалдық функция – салықтардың және басқа да міндетті
Қайта бөлу функциясы, әртүрлі шаруашылық субьектілерінің табыстарының бөлігін мемлекет
Реттеуші функция – салық нарықтарының мөлшерін өзгерту, салық түрлерін
Салықтық реттеу мүмкіндігінше тиімді салық түрлерін таңдау, олардың мөлшерін
Мемелекет аталған салықтардың функциясын қолдана отырып салық салу, салық
Салық салу кезінде мемлекет белгілі бір принциптерді салық теориясының
Салықтар жөніндегі ілімнің тұңғыш қарлығаштары, саяси экономикалық теорияның ірі
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субьектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір
Әрбір мемлекетте өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін
Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну
Жалпы салықтар бюджетке түскен соң, ешқандай дербессіз жалпы мақсатта
Жалпы салықтарға жататын салықтар: заңды және жеке тұлғалардан алынатын
Арнайы салықтар бюджетке түскен соң алдын ала белгіленген міндеттер
Салық жүйесін мемлекет пен және тұлғалар арасындағы қаржы қатынастарының
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы
Салық- құрылған және анықталған заңмен белгіленген тәртіп бойынша, мемлекет
Салық салу- бұл табысты және қайнар көздері, мемлекеттік құралдарды
АҚШ-тың тәуелсіздік туралы Декларациясының авторларының бірі Бенджамин Франклин
АҚШ-тағы салықтар федеральді бюджетті, жергілікті және штаттық бюджетпен табыспен
АҚШ-тың қаржы жүйесінде басты рольді федеральді үкіметтің бюджетке механизмі
Жергілікті органдарда өздерінің финанстық ресурстарының қайнар көздері бар, яғни
Салық төлеуден бас тарту және жалған мәліметтер беру үлкен
Қарапайым азаматтық айып пұл салық төлемегенде және декларацияны толтырмаған
Егер салық 3 жыл бойы төленбесе ішкі табыс қызметі
Жеке салық төлеуші декларацияны толтыруды 2 – 4 айға
АҚШ-тың ішкі табыс қызметі жыл сайын 100 млн-ға жуық
АҚШ –тың салық жүйесін жеңілдетуге тырысуына қарамастан салық төлеушілердің
Салық жүйесінде ішкі табыстар қызметінің жұмысын күшейту мақсатында бірнеше
Салық төлеушілердің ИРС тарапынан қысымшылық көрмес үшін АҚШ конгресі
Бұл заң бойынша салық төлеуші салықты бөлшектеп төлеу мүмкіндігіне
АҚШ-тың салық жүйесінің кемшілігі оның дәрменсіздігі мен күрделілігі болатын.
1986 ж қыркүйекте қабылданған салық реформасы жайындағы жаңа заң
80-жылдардағы АҚШ үкіметінің басына келген Рейгеннің келуіне байланысты жасалған
Жаңа заң бойынша тек екі салығы қарастырылады 15 және
Салық қатынастарының теориясының негізі Ұлыбританияда пайда болды. Бұл түсінікті
Кейін ағылшын экономисі Уильям Петтил өзінің еңбегінде жанама салықтардың
Әркім өзінің тұтынған заттардың көлеміне, сапасына және керектігіне байланысты
Бұл салық адамдарды бекер ақша шашудан қорғайды. Яғни ақшаны
Ешкім де бір зат үшін екі есе төлей алмайды
Ал қазіргі кезде осыған қарамастан, жер үшін салық бар,
Салықтың осы түрі халықтың экономикалық жағдайы туралы, оның тұтыну
Салық қатынастардың теориясының дамуына зор үлес қосқан экономист және
Смиттің көзқарасына жүгінсек, төрт негізгі принциптерін атап көрсетуге болады.
1.Әділеттілік принципі. Осыған принцип халыққа салынатын салық оның табыстарымен
2. Анықталғандық принципі. Бұл принцип бойыеша әрбір азамат салық
3. Ыңғайлық принципі. Бұл принцип салықты төлеу тәсілі мен
Экономия принципі. Ол салық жүйесінің шығындарын қысқарту және оны
Нақ осы кезде яғни ХҮІІ ғасырдың аяғында Батыс Европада
Ұлыбританияның салық жүйесі өткен ғасырда қалыптасты. Осы жүйесінің әсіресе,
Ұлыбританиядағы заң шығару негіздері ретінде: халық пен корпорациялардың табыс
Салықтарды жинау ағылшын парламенттің міндеті болып табылады. Оның билігі
Ұлыбританияда салық бір жыл ішінде 4 рет төленеді. Әрбір
Салық декларацияны дұрыс толтыру үшін салық төлеушінің салық статусын
Салық төлеушілерден ешқандай да әрекет жасауды қажет етілмейді. Жұмыс
Ұлыбританияда табыс салығы бір кумулятивті жолмен есептелінеді. Яғни бір
Үкімет қаржы мекемесінің көмегімен Ұлыбританиядағы салық жүйесін билейді және
Ұлыбританияда салық заң шығаруы үкіметпен белгіленеді. Салық қызметін ұйымдастыру
Ал салық пен акциздарды билеу департаменті жанама салықтардың барлық
Қорытынды
Кез келген мемлекет тек материалды базасы болған да ғана
Нарықтық экономикаға көшу кезеңінде Қазақстан Республикасының алдындағы тұрған әртүрлі
Бұл бюджеттердің негізгі кіріс көзі - салықтар, алымдар, баждар,
• салық жүйесінің тұрақтылығын қамтамсыз ету;
• салық жүйесін барынша қарапайым жасау, заңдар
• салықтық ставкілерді
• тікелей жэне
• салықтар мен
• шаруашылық қызмет субьектілеріне салынатын салықтарды есепке
• салық салу қызметінде еріктілік қағидасын қалыптастыру.
Бүгінгі таңда Республикалық бюджетің 60 - 65 жуық пайызын
Жұмысымды қорытындылай отырып, негізгі бірнеше ұсыныстарды жасап кеткім келеді:
Салықтар және алымдар туралы заңдарда салықтық құқықсубьектілік туралы мәселелерді
Қазақстан Республикасының
Салықтық құқықсубьектілік - бұл салық құқығының
Салықтық құқықсубьектіліктің белгілі бір ерекшеліктері бар: а) әрбір салық
Салықтық құқықтың негізгі
Нормативтік құқықтық актілер тізімі:
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Астана, 1999, -108 б.
Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі. Алматы, Юрист, 2004. –128 б.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30-наурыздағы “Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 12-маусымдағы “Салық және бюджетке төленетін
Қазақстан Респубилкасы Үкіметінің “Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қаржы бақылау
Қазақстан Республикасының Үкіметінің ҚР экономика және бюджетті жоспарлау министрлігі
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Салық комитеті туралы Ереже. 29.10.04.ж.
Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
Қазақстан Республикасы. ҚР «Салық салу мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының
Қолданылған әдебиеттер:
ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы.
«Салықтық заңдарды бұзғаны
«Мемлекеттің салықтық
«Қазақстан Республикасының мемлекеті
«Налоги: понятие, элементы,
«Салық кодексі» 2005 ж.
«Қазақстан Республикасының
Сарсембаев К. Типовая форма налоговой конвенции ООН как
Садыкова Р. Налоговое планирование как элемент финансовой политики предприятия
Черник Д.Г. Налоги. М.: Финансы и статистика, 1997. –
Юткина Т.Ф. Налоги и налогообложение. – М: Инфра –
Мельников В.Д., Ильясов К.К., Финансы. – Алматы: Каржы-Каражат.- 1997.
Горбунов А.Р. Оффшорный бизнес и создание зарубежных компаний за
Мельник Д.Ю. Налоговый менеджмент. – М.: Финансы и статистика.
Налогообложение доходов нерезидентов РК: информационно-практическое пособие. /Сост. В.И.Скала, Б.В.Скала,
Саутов Т. Основные схемы использования оффшорных зон казахстанскими компаниями
Краткий словарь современных понятий и терминов. М.: 1993. -
Сейдахметова Ф.С. Налоги в Казахстане: Учебное пособие. – Алматы:LЕМ.
Право и внешнеэкономическая деятельность в Республике Казахстан. /Отв.ред.М.К.Сулейменов. –
Егемен Қазақстан. 1 наурыз 2007 жыл. Қазақстан Республикасының Президенті
«Салықтық заңдарды бұзғаны
«Мемлекеттің салықтық
Мельник Д.Ю. Налоговый менеджмент. – М.: Финансы и статистика.
Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі. Алматы, Юрист, 2004. –128 б.
Горбунов А.Р. Оффшорный бизнес и создание зарубежных компаний за
«Налоги: понятие, элементы,
Юткина Т.Ф. Налоги и налогообложение. – М: Инфра –
Қазақстан Республикасы. ҚР «Салық салу мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының
Право и внешнеэкономическая деятельность в Республике Казахстан. /Отв.ред.М.К.Сулейменов. –
Қазақстан Республикасының Қазақстан халқына Жолдауы. 2007 жылы, 29
Рикардо Д. Начала политической экономии и податного обложения. -
Худяков А.И. Налоговое право в Республике Казахстан. – Алматы:Жеті
Айтхожин К.К. О понятии ’’принцип Конституции Республики Казахстан’’ //Вестник
1
1