Жоспары
Кіріспе 2
Салық ұғымы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні. 2
2.Негізгі бөлім 5
2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесі. 5
2.2 Қазақстан Республикасының ұлттық салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері
2.3 Қазақстан Республикасының салық түрлері. 12
Қорытынды 20
Қазақстанның салық жүйесіндегі кейбір мәселелер 20
Қолданылған әдебиеттер тізімі 26
Кіріспе
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір
Салық ұғымы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрлысы мен саяси
Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-ші бабында: заңды түрде белгіленген
Салықтарда ежелден салық жүктемесін бөлудің екі қағидаты қалыптасқан:
1. пайда (алынған игіліктер) қағидаты;
2. «қайыр көрсету» (төлем қабілеттілігі) қағидаты.
Алынған игіліктерге және төлем қабілеттілігіне салық салудың қағидаттарын
Салықты ұтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын Адам Смит
1. салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс
2. салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын
3. әрбір салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта
4. салықты алудың шығындары өте аз болуы тиіс
Бұл қағидаттарды пайдалану салық салудағы зорлық- зомбылықты жоқ
Тұңғыш рет Қазақстан Республикасында салық салудың қағидаттары заңнамалық
Салық төлеуші салық заңнамасына сәйкес салықтық міндеттемелерін толық
Еліміздегі салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құкықтық актілер ресми басылымдарда
Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі олардың сан
Қазіргі кезде салықтар фискальдық, реттеуші және қайта бөлу
Фискалдық функция- барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның
Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты
Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір
Мемлекет салық саясатын - салық саласындағы шаралар жүйесін
Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайындағы салық саясатының негізгі бағыты
2.Негізгі бөлім
2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесі.
«Салық» үғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде
1991 жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде тұңғыш
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылға сәуірдің 24-індегі заң
Салықтардың, төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің жиынтығының
Өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі қағидаттар
1. салық салу объектісі бойынша;
2. салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік
3. пайдалану тәртібі бойынша;
4. объектінің экономикалық белгісі бойынша;
Салық салу объектісі бойынша, олар тура және жанама
Тура салықтар- салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен тікелей
Жанама салықтар – баға немесе тарифке үстеме түрінде
Жанама салықтар мемлекеттің фискалдық мүдделерін білдіреді. Оларды саналы
Жанама салықтардың салудың мәні салықтың тауар бағасына немесе
Салық алатын және оған билік жасайтын органға қарай
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты
Жалпы салықтар тиісті деңгейлердегі бюджеттерде шоғырландырылады және жалпы
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық
Декларацияда салық төлеушілер табыстың көлемін, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді
Жеке табыс салығы бойынша декларацияны мынадай салық төлеушілер
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар;
Тұрғын үй салу мен осындай құрылыс салу үшін
Қазақстан Республиңкасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамалық
Қазақстан Республикасының Парламентінің депутаттары, судьялар табыс етеді.
Салық төлеушіден салық декларациясын табыс етудің белгіленген мерзіміне
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін ұйымның,
Төртінші әдіс салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан түрлеріне
Салық есебінің екі әдісі қолданылады;
1. кассалық;
2. есептеу әдісі;
Кассалық әдіске сәйкес табыстар мен шегерімдер жұмысты орындау,
Есептеу әдісі бойынша, табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің
Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың, алымдардың және
Қазақстан Республикасындағы салықтардың, салық сипатындағы алымдардың тізбесі мыналарды
1.Салықтар:
1. Корпорациялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құнға салынатын салық.
4. Акциздер.
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы
6. Әлеуметтік салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік құралдарына салынатын салық.
9. Мүлікке салынатын салық.
2.Алымдар:
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәліметтерді
4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құралдарды мемлекеттік
5. Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені
6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді
7. Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алынатын
8. Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
9. Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. Елтаңбалық алым.
12. Жекелеген қызмет түрлерімен айналасу құқығы үшін лицензиялық
1З.Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін
З.Төлемақылар:
1. Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
2. Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін
3. Қоршаған ортаны ластаған үшін төлемақы,
4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
8. Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
9. Сыртқы жарнаманы орналастыру үшін төлемақы.
4.Мемлекеттік баж.
5.Кеден төлемдері:
1. Кеден бажы.
2 .Кеден алымдары.
3 .Төлемақы.
4. Алымдар.
Салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
Салық жүйесі өзінің құрамына мемлекеттік салық службасының -
Салық службасы органдары салық және бюджетке төленетін басқа
«Салық» және «салық салу» ұғымдарын ажырата білген жөн:
2.2 Қазақстан Республикасының ұлттық салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері
Сексенінші жылдары аралас экономиканың бірінші элементтерінің пайда болуына
Болатын қайта бағалаулар, экономикалық қатынастар әкімшілік тұрғыдан қайта
1991 жылы 1 қаңтарда енгізілген «Кәсіпорындар мен бірлескен
Шаруашылық байланыстардың үзілуі Қазақстанда барлық өндіріс мекемелерінің шаруашылығының
Осындай мәселелердің шешімі салық менеджменті стратегиясымен байланысты, мемлекеттің
• Құралдардың қайнар көзін анықтау;
• Салық салу базасын ұлғайту;
• Бюджеттік салымдарды дұрыс пайдалану туралы түрлі бағдарламаларды
Осы аталған бағыттардың біріншісінде бюджетке түсетін түсімдердің құралдарының
Бірінші кезең 1991-1994 жылдар аралығын қамтиды. Бұл кезең
Екінші кезең 1995-1998 жылдарды қамтиды. Бұл кезеңде ұлттық
Үшінші кезең 1999-2001 жылдар аралығын қамтиды. Бұл кезең
Төртінші кезеңді 2002 жылмен байланыстырса болады. Бұл кезеңде
• Анық және қайшысыз экономикалық анықтама, әлеуметтік-экономикалық мәселелер
• Қаражаттардың кейбір көзін және оны бөлу –
• Әлеуметтік-экономикалық бағдарламаларды қаржыландыру нәтижелік бағытын анықтау;
• Салық қызметтерінің қолында бар құралдарды тиімді қолдану;
• Заң шығаратын және атқаратын өкімет өкілдерінің жоғары
Салық кодексінде объективті және субъективті факторлар да ескерілген,
2.3 Қазақстан Республикасының салық түрлері.
Жанама салықтар.
Жанама салықтар - жоғарыда атап өткеніміздей, бағаға немесе
Алайда тұтынуға салынатын салық өсуінің кемшіліктері бар, бұл
Салық салу жүйесінде ортақ заңдылықтың болатынын есте ұстау
Жанама салықтардың ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы енгізілген
ҚҚС дүние жүзінің 40-тан астам елдерінде, соның ішінде
Жеке табыс салығы
Бұл төлем бойынша қаражаттардың түсімі барлық салық төлемдерінің
Дивидендтер, сыйақылар мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15 пайыз
Төлем көзінен салық салынатын табыстарға мыналар жатады: қызметкердің
Салық агенттері жеке табыс салығын есептеу мен ұстап
Қызметкердің төлем көзінен салық салынатын заттай нысанда алынған
Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынбайтын табыстарына мүліктік
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар бойынша жеке табыс
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде төленген жеке табыс
Шетелдік резидент-жеке тұлғалар табысына олардың Қазақстан Республикасындағы көздерінен
Тұрақты мекемемен байланысы жоқ бейрезиденттер салықты төлем көзінен
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері.
Қазақстан Республикасының салық жүйесіндс табиғи ресурстарды, пайдалы қазбаларды,
Техногендік минералды құрылымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса, Қазақстан
Жер қойнауын пайдаланушы үшін белгіленетін салық режимі тек
Келсімшарттардың негізгі түрлеріне қарай жер қойнауын пайдаланушыларға салық
Бірінші үлгі жер қойнауын пайдаланушының салық кодексінде көзделген
Екінші үлгі жер қойнауын пайдаланушының өнімді бөлу бойынша
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері мыналарды
І. Үстеме пайдаға салынатын салық
2. Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері:
1. бонустар:
а) қол қойылатын;
б) коммерциялық табу.
2. роялти
3. өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесі.
Бонустар жер қойнауын пайдаланушының тіркелген төлемдері болып табылады
Жер қойнауын пайдаланушы жер қойнауын пайдалануды жүргізудің жеке
Қол қойылатын бонус жер қойнауын пайдаланушының келсімшарт жасалатын
Коммерциялық табу бонусы келсімшарт аумағында әрбір комерциялық табу
Пайдалы қазбаларды өндіруді жер қойнауын пайдалануға келісімшарт жасамастан
Роялти – пайдалы қазбаларды өндіру және техногендік құрлымдарды
Пайдалы қазбалардың көлемі немесе нақты өндірілген пайдалы қазбалардан
Кең таралған пайдалы қазбалар мен жер асты сулары
Жер қойнауын пайдаланушылардың үстеме пайдаға салынатын салығы -
Өнімді бөлу туралы келсімшарттар және кең тараған пайдалы
Жер койнауын пайдаланушы пайданың ішкі нормасын 20 пайыздан
Өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесі тараптардың келсімімен
Әлеуметтік салық.
Әлеуметтік салық-мемлекетте алынатын салықтардың бірі. Ол 1999 жылдан
Әлеуметтік салықтан түсетін түсімдер мемлекеттік бюджетте 17% алады.
Жұмыс беруші төлейтін ақшалай немесе заттай нысандағы кез-келген
Әлеуметтік салық мөлшерлемесі - 20%. Салықтың жұмыс істеу
Резидент-заңды тұлғалар, сондай-ақ Қазақстанда қызметін тұрақты мекемелер арқылы
Жеке кәсіпкерлер, арнаулы салық режимін қолданатындарды қоспағанда, жеке
Әлеуметтік салық төлеу салық төлеушінің тіркеу есебі алынған
Патент немесе оңайлатылған мағұлдама негізінде арнаулы салық режимін
Қорытынды
Қазақстанның салық жүйесіндегі кейбір мәселелер
Қандай да болмасын мемлекеттің салық жүйесі негізінен екі
Қазақстандағы салықтардың атқаратын реттеуші қызметіне кеңінен тоқталсақ, оның
Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясында болашақтағы мемлекетіміздің
Үкімет басшысының хабарлағанындай, 2001 жылдың қорытындысы бойынша, мұнайды
Осындай көлеңкелі экономиканың келеңсіз әрикеттерінен еліміздегі күнделікті тұрмыстық
Жер қойнауындағы табиғи байлықтарды өндірушілердің табыстары әлемдік бағаға
Аталған кемшіліктерді жою үшін шикізатты өндірушілерге салынатын табыс
Егер экспортталатын шикізаттың әлемдік бағасы күрт төмендеп кетсе,
Сонымен, шикізатты экспорттаушыларға қолданылып келген үстеме пайдаға салынатын
Қазақстан жағдайында халыққа коммуналдық қызметтер көрсетіп отырған жеке
Қазақстан салық жүйесінде орын алып отырған әлеуметтік салық
Тәжірибеде көрсеткендей, компаниялардың басым көпшілігі әлеуметтік салықтан құтылудың
Компания қызметкерлері Төленетін жалақы мөлшері, теңге 45000
1-қызметкер 50000 5000
2-қызметкер 40000
3-қызметкер 60000 15000
4-қызметкер 20000
5-қызметкер 100000 55000
6-қызметкер 30000
барлығы 300000 75000
Таблицада көрсетілгендей, компанияның тек үш қызметкерлері ғана 300
Жоғарыда көрсетілген әлеуметтік салық төленбейтін деңгей 45000 теңге
Республикада өмір сүріп отырған жалақылары төмен азаматтар үшін
Шын мәнінде жалақылары бір-бірінен өте алшақ жатқан жеке
Қорыта айтқанда, жоғарыда аталған ұсыныстарды жүзеге асыру қиынға
Қолданылған әдебиеттер тізімі
«Салықтық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің статистикалық бюллетені. №2(74), 2005жыл.
Алматы – Ақшамы №2, 10 – қараша, 2001ж.
Әубәкіров Я. «Экономикалық теория негіздері». Алматы «Эвро» 2004ж.
Дунаев В.М., т.б. «Салықтар терминдерінің орысша – қазақша
Ермекбаева Б.Ж. «Жалпы мемлекеттік салықтар». Алматы «Экономикс» 1197ж.
Ермекбаева Б.Ж. «Салық және салық салу». Алматы «Экономикс»
Құлпыбаев С. «Қаржы». Алматы «Экономикс» 2000ж. – 174
Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. «Налог: понятие, элементы, установление
Экономист. №11, 2003 ж.
26