Кіріспе.....................................................................................................................5
1. Еңбек нарығы және жұмыстың негізгі түсініктері...................................6
1.1. Жұмыспен қамту саясаты және еңбек нарығы.....................................11
1.2. Жұмыссыздық туралы ұғым және оның көрсеткіштері......................20
2. Қ. Р. еңбек нарығы мен жұмыссыздықтың даму
2.1. Қ. Р. Еңбек пайда болуы мен
2.2. Қ. Р. жұмыссыздықтың деңгейі ...............................................................25
3. Халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік саясат, оның
3.1. Халықты жұмыспен қамту туралы ұғым................................................30
3.2. Халықты жұмыспен қамту туралы заң....................................................32
Қорытынды..........................................................................................................37
Кіріспе
Қазақстандық еңбек нарығы көз алдымызда құбылып барады. Әлемдік
1. Еңбек нарығы және жұмыстың негізгі түсініктері
Адамзат тарихының тәжірибесі, адамның еңбекке деген ең жақсы
Осы уақытқа жейін біздің елімізде еңбек нарығы болмады.
Оның есесіне жұмыскерлерге, белгілі бір жұмыс орнына ие
Кадрлар тұрақтандыруға жас маман институты, белгілі бір кезеңге
Мысалы, американдықтар еңбек ететін өмірі бойына, орта есеппен
Қазірде жұмыспен қамту саласында, өндіріске қажетті жұмыс күші
Бұл жағдайлар, қазірде нарықты экономикаға өту кезеңін басынан
Қазіргі таңда Қазақстанда жұмыспен қамтамасыз ету шамасы қандай?
Еңбекпен толық қамту дегеніміз, ол халық шаруашылығы көлемінде
Өндірісі дамыған батыс елдерінің тәжірибесі, тиімді еңбекпен қамту
Осы уақытқа дейін, біздің елде жұмыссыздық жоқ және
Болжаммен үстіміздегі жылдары аяғына қарай, Қазақстанда тіркелген жұмыссыздардың
Жұмыссыздыққа берілетін жәрдем ақының мөлшері мен оны төлеу
Қазақстан Республикасының Халықты жұмыспен қамту туралы заңына сәйкес,
Осылармен бірге мемлекет жұмыс күшінің ұсынымын азайту үшін
Нарық қатынастары дамыған көп елдерде еңбек нарығы әр
Еңбек нарығы бойынша күрделі және жетілмеген нарық түрі
Еңбек нарығы да басқа нарықтар сияқты сұранымның, ұсынымның
Еңбекке сұраным мен ұсыным және жалақының тепе-теңдік деңгейінің
Еңбек ұсыным жалақы динамикасына кері пропорционалды тәуелділікпен әсер
Тұрғындардың жалпы санындағы еңбек етуге қабілеті бар халықтың
Жұмысшының бір жыл ішінде атқарған жұмыс сағатының орташа
Жұмсалатын еңбектің саны және сапасымен, жұмысшының мамандық деңгейімен
Жалақының тепе-теңдік деңгейінің орнықтыру автоматты тенденциясы болады деген
Еңбек нарығын біз жеткілікті дәрежеде ашып көрсете алдық
Барлық экономика үшін біртұтас еңбек нарығы болмайды. Нақты
1.1. Жұмыспен қамту саясаты және еңбек нарығы
Халықаралық еңбек ұйымының Бас директоры Хуан Сом авианың
Еңбек нарығында қауіп-қатер тобына үлкен жастағы адамдар да
Әр адамның еңбек ету құқығын қамтамасыз ету мақсатында
ХЕҰ-ның № 162 (5, 21, 22-тармақтары) ұсынымында егде
кәсіби бағдар мен еңбекке орналастыру қызметтеріне қол жетімділік;
олардың жеке қабілеттерін, тәжірибесі мен біліктілігін ескере отырып:
мемлекеттік секторға да, жеке секторға да олардың таңдауымен
кәсіби дайындық, атап айтқанда біліктілігін арттыру және қайта
ақысы төленетін оқу демалысына, атап айтқанда кәсіби дайындық
қызмет бойынша көтерілуге және жұмыстың әділ бөлінуіне қол
еңбек өмірінен еркін қызмет режиміне біртіндеп көшуге мүмкіндік
бірдей еңбегі үшін сыйақы;
әлеуметтік қамсыздандыру шаралары мен әлеуметтік жәрдемақылар;
қауіпсіздік техникасы ме еңбек гигиенасы саласындағы шараларды қосқанда,
бұл мүмкіндіктер және қол жетімдік кәсіби қызметпен немесе
Батыс елдерінде кәсіпорын әкімшілігінің кадр саясаты жұмыскер ретінде
«Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы
Дегенмен, қазақстандық жұмыс берушілер өте сақ болғандықтан, егде
Егде жастағы адамдардың өздері де өмір жиегінде оларға
Қазақстанда нарық қатынастарын қалыптастыру жұмыспен қамту саласында егде
Статистикалық деректерге сәйкес Қазақстан Республикасында жұмыс істейтін егде
Селолық жерлерде егде халықты қалаға қарағанда тарту көбірек.
Жұмыссыздар деңгейі туралы айтқанда, Қазақстан Республикасы статистика агенттігінің
Қоғамдық қатынастардың барлығы заңнама негізінде қалыптасатындығына байланысты еңбек
Еңбек және халықты жұмыспен қамту туралы заңнамада «егде
«Халықты жұмыспен қамту туралы» Қазақстан Республикасының 2001 жылғы
Заңның 18-бабы 2-тармағының негізінде жұмыспен қамту қызметтері органдары
біліктікті арттыру мүмкіндігін беру және
кәсіби оқыту, уақытша жұмысқа орналастыру;
арнайы әлеуметтік бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру;
жұмыс орындарына квота белглеу.
Шындығында, біз, бір жағынан әкімшілік әлсіздікті және жұмыспен
Бұл ретте Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік
Сондай-ақ зейнеталды жастағы адамдардың біліктілікті арттыруға және кәсіби
Ал жұмысқа жалдау туралы газет беттерінде хабарландырулардан не
Жұмысқа қабылдау туралы жарнама хабарландыруларда жұмыскердің жасын кемсіту
Француз Еңбек кодексі, мысалы, заңнамамен айқындалатын жағдайларды қоспағанда,
Барлық еңбек шарттары тараптардың келісімен келісілуі тиістігі туралы
Ұзақ өмір сүру үшін адамның жұмыс қабілетін мүмкіндігінше
Халықаралық еңбек ұйымы ұлттық заңнамаға және зейнетке шығуға
Біздің елімізде мемлекеттік қызметтегі адамдардың зейнеткерлік жасы көптеген
«Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
Испанияда зейнетке ерте шығуға жол юерілмейді. Оның орнына
Данияда, Швецияда, Италия мен кейбір басқа да елдерде
Германияда, Францияда зейнет жасына жету жұмыстан шығаруға негіз
Егде адамдардың еңбек құқықтарын іске асыру саласында басқа
Екіншіден, жұмыспен қамту саласында еңбеккке орналастыру кепілдіктерін нығайту,
Осыған байланысты, қызметкерлер саны қысқартылған жағдайда егде адамдардың
Еңбек нарығында тұтас шаралар кешенін орындауды талап ететін
икемді әрі оңай жұмыс режимін қосқанда, жұмыс орнында
мансаптық өсу мүмкіндігін қамтамасыз ететін жұмысқа ауысу және
жас бойынша теңгермелі еңбек ұжымдарын ұйымдастыру;
жастарды еңбекке орналастыру үшін еңбек нарығынан егде қызметкерлерді
жұмысқа жалдау кезінде кемсітушіліктен заңнамалық тұрғыда қорғау; зейнет
Жұмыссыздық туралы ұғым және оның көрсеткіштері
Шетелдік мамандар жұмыссыздықтың себептерін талдай отырып, оның әртүрлі
Жасырын жұмыссыздық - өндіріс пен мемлекеттік аппараттар артық
Фрикциондық жұмыссыздық – еңбек нарығында бос жұмыс күші
Маусымдық жұмыссыздық ауыл шаруашылығының кейбір салаларында, әсіресе қайта
Құрылымдық жұмыссыздық өндіріс қуатының жетіспеуінің нәтижесінде, сондай-ақ жынысының
Технологиялық немесе өтпелі жұмыссыздық адамдарды машинамен ауыстыру нәтижесінде
АҚШ Конгресінің, экономикалық статистика комиссиясының жүргізген зерттеуінің мәліметі
Біздің елдегі жұмыссыздықтың негізгі нысандары жасырын және фрикциондық
Жұмыссыздықтың зардабын бәсеңдететін факторлардың бірі ғылыми – техникалық
Қандайда жұмыссыздық болмасын қоғамдағы аса ауыр экономикалық және
Шетелдердегі бағалау бойынша жұмысты жоғалту, өзінің қасірет жағынан
Бұдан тиімді түрдегі жұмыспен қамту жолы еңбек нарығында
Еңбек нарығына барынша қабілетті және іскер жұмыскерлерді қатал
Егер де жұмыс күші тауар болса онда оның
Қ. Р. еңбек нарығы мен жұмыссыздықтың дамуы көрсеткіштерін
2.1. Қ. Р. еңбек пайда болуы мен
Жұмыссыздық проблемаларын шешуде еңбек биржалары (тұрғындарды жұмыспен қамту
Еңбек биржаларының негізгі атқаратын қызметі мыналар: еңбек нарығындағы
Қазіргі еңбек биржасында, жұмыс күшіне сұраным мен ұсыным
Жаңа ұғымдар
Еңбек нарығы
Жұмыспен қамту саясаты
Еңбек ресурстары
Еңбекті ауыстыру заңы
Еңбекпен толық қамту
Еңбекпен тиімді қамту
Жұмыссыздық
Жұмыс күшіне
Сұраным мен ұсыным
2. 2. Қ. Р. жұмыссыздықтың деңгейі
Қазақстандық еңбек нарығы көз алдымызда құбылып барады. Әлемдік
АҚШ-тың қаржы жүйесіндегі қарбалас бірсыпыра банк қызметкерлерімен қоса
Дағдарыстың тым тереңдеп кетуі көптеген компанияларды тығырыққа тіреп,
Білікті маманға әрдайым сұраныстың жоғары болатыны түсінікті. Демек
Америкалық және еуропалық банктердің өз қызметкерлеріне жұмсаған шығыны
Лондонның Center For Economics and Business Reserch қаржы
Бұған тағы бір алып қосарымыз, қаржы дағдарысы бәрібір
3. Қ. Р. Халықты жұмыспен қамту әлеуметтік саясат,
- Әлеуметтік жағынан аз қамтылған тұрғындар мен көп
- Қазіргі уақытта әлеуметтік жағынан аз қамтылған азаматтарға
Аталмыш Заңда қарастырылғандай, жан басына шаққандағы орташа табысы
Сонымен қатар, ана мен баланы әлеуметтік қорғау және
- Көп балалы отбасылар туралы айта кетсеңіз…
- Көп балалы аналар мен отбасыларды әлеуметтік қолдауда
3.1. Халықты жұмыспен қамту туралы ұғым
Жұмыссыздық инфляция дегеніміз бағалардың орташа деңгейі өсу қарқыны,
Бұдан басқа, кейбір аймақтардың жергілікті атқарушы органдары, жеке
- Ауылдағы жұмыссыздық мәселелері өз шешімін таба ма?
- Елбасы өзінің жыл сайынғы Жолдауларында атап айтқандай,
Республиканың еңбек рыногы жұмыспен қамтылған халықтың саны өскенін
Ауылдағы жұмыссыздықтың біршама жоғары деңгейі Маңғыстау және Қызылорда
Өткен жылдың 1 сәуірінде жұмыспен қамту органдарына 28
- Ал жұмыссыздарды еңбекке тарту қарқын алмай отырған
- Ауылдық жерде тұратын жұмыссыздарды жұмысқа орналастырудың төменгі
Мемлекет жәрдемдесіп жатса да жұмыс таба алмайтын адамдарға
- Иә, әрине. Жұмыссыздардың бәсекеге қабілеттіліктерін жоғарылату мақсатында
- Еңбек көші-қонын реттеу кезінде ішкі еңбек рыногын
Шетелдік жұмыс күшін тарту Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001
Шетелдік жұмыс күшін тартуға берілетін рұқсат түрлі санаттағы
3.2. Халықты жұмыспен қамту туралы заң
Халықты жұмыспен қамту саласындағы құқықтық, экономикалық жəне ұйымдық
Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) жұмыссыздық - экономикалық тұрғыдан белсендi халықтың бiр
жұмыссыздар - өздерiне байланысты емес себептер бойынша табыс
бос орын - жұмыс берушiдегi бос жұмыс орны
4) ұзаққа созылған жұмыссыздық - он екі жəне
жұмыссыздық;
5) жұмыспен қамтылу - азаматтардың Қазақстан Республикасының Конституциясына,
5-1) шетелдік жұмыс күшін тартуға арналған квота (бұдан
табысы аз адамдар - Қазақстан Республикасының заңдарына сəйкес
қоғамдық жұмыстар - атқарушы органдар ұйымдастыратын, қызметкердiң алдын
жұмыспен нəтижелi қамтылу - тұрақты экономикалық өсу мен
рантье - негiзгi кiрiс көзi несиеге берiлген ақшадан
10) еңбек рыногы - экономикалық тұрғыдан белсендi халыққа
өз бетiнше жұмыспен айналысушылар - өздерiн жұмыспен қамтамасыз
еркiн таңдап алынған жұмыс - азаматтардың өздерiнiң еңбекке,
13) жұмыссыздықтан əлеуметтiк қорғау - осы Заңда жəне
13-1) əлеуметтiк жұмыс орны - жұмыс беруші нысаналы
14-1) жұмысқа орналастыру - халықтың еңбекпен қамтылуын қамтамасыз
Уəкiлеттi орган- жергiлiктi атқарушы органдардың аймақтық деңгейде халықтың
нысаналы топтар - жұмысқа орналасуда қиындық көрiп жүрген
17) орталық атқарушы орган - халықты жұмыспен қамту
18) жеке жұмыспен қамту агенттiгi - Қазақстан Республикасының
19) экономикалық тұрғыдан белсендi халық (жұмыс күшi) -
20) экономикалық тұрғыдан енжар халық - экономикалық тұрғыдан
жылжымалы немесе жылжымайтын мүлiктi жалға беруден кiрiс алатын
Қорытынды
Еңбек нарығы және жұмыстың негізгі түсініктері.
Еңбек нарығы бойынша күрделі және жетілмеген нарық түрі
Еңбек нарығы да басқа нарықтар сияқты сұранымның, ұсынымның
Қ. Р. еңбек нарығы мен жұмыссыздықтың дамуы көрсеткіштерін
Жалақының тепе-теңдік деңгейінің орнықтыру автоматты тенденциясы болады деген
Еңбек нарығын біз жеткілікті дәрежеде ашып көрсете алдық
Халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік саясат, оның негізі.
- Әлеуметтік жағынан аз қамтылған тұрғындар мен көп
- Қазіргі уақытта әлеуметтік жағынан аз қамтылған азаматтарға
5