Шағын кәсіпкерлікті несиелеу мәселелері

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ......................................................................................................................5
1 ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ
1.1 Шағын кәсіпкерліктің экономиканы дамытудағы ролі...................................7
1.2 Шағын кәсіпкерлікті несиелендірудің мәні және қажеттілігі ......................12
1.3 Шағын кәсіпкерлікті несиелеудің әлемдік тәжірибесі...................................17
2 ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ НЕСИЕЛЕУ МЕХАНИЗМІН ТАЛДАУ
2.1 Шағын кәсіп керлікті несиелеу түрлері және әдістерінің ерекшеліктері...........................................................................................................21
2.2 Шағын кәсіпкерлікті дамыту қорының қызметін талдау .............................27
2.3 Қазақстан Республикасында екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлікті несиелеудегі
3 ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ НЕСИЕЛЕУДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Шағын кәсіпкерлікті несиелеу мәселелері.....................................................47
3.2 Шағын кәсіпкерлікті несиелеуді жетілдіруің болашақтағы бағыттары.................................................................................................................51
3.3 Шағын кәсіпкерлікті несиелендіруді жетілдіру бизнес жоспары................59
ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................................67
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.......................................................69
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында елімізді дүние
Елдегі шағын кәсіпкерліктің дамуынсыз Қазақстанда жоғарғы әсерлі ұлттық экономиканы
Отандық тауар өндірушілерді қолдау мақсатында қабылданған бірнеше мемлекеттік бағдарламалар
Кәсіпкерлік табиғи жолмен қалыптасқан, ал оны мемлекеттік қолдаудың нысандары
Қазақстанда осы сектордың қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамуына әсері
Мемлекет басшысы шағын кәсіпкерлікті одан әрі дамыту мақсатында жеке
Қазіргі уақытта елімізде екінші деңгейлі банктердің қызмет көрсету сапасы
Шағын кәсіпкерліктің дамуына кедергі келтіріп отырған неғұрлым күрделі проблемалардың
Сонымен қатар шағын бизнес кәсіпорындарының қормен жарақтануының төмен деңгейі
Осы тұрыдан қарағанда менің жоғары оқу орнын бітіру жұмысым
Дипломдық жұмыста, Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлікті дамыту
1 ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ
Шағын кәсіпкерліктің экономиканы дамытудағы ролі
Тәуелсіз Қазақстанның өмірге алғашқы қадам басқан күндерінен бастап, оның
Шағын кәсіпкерлік нарық қатынастарын ұдайы іске қосып отыратын ортаның
Бұл деректер шағын кәсіпкерліктің экономикадағы елеулі рөлі мен маңызы
Қазақстанда шағын кәсіпорындар жүйесін қалыптастыру әлі жүріп жатыр. 1990-жылдардың
Бизнеске қатынасына қарай, «шағын» деген анықтама жұмысшылардың саны, жалпы
Шағын кәсіпкерлік субъектілері - заңды тұлғалар ретінде құрылмаған жеке
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес
Заңды тұлға құрмайтын жеке кәсiпкерлер, сондай-ақ мынадай ұйымдық-құқықтық нысандардағы
толық серiктестiк;
коммандиттiк серiктестiк;
жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк;
қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк;
өндiрiстiк кооператив - шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi болуы мүмкiн.
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi қызметкерлерiнiң орташа жылдық саны барлық қызметкерлердi,
Қызметтiң бiрнеше түрiн жүзеге асыратын шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi ондайларға
Егер бiр немесе бiрнеше заңды тұлға шағын кәсiпкерлiк субъектiсiнiң
Заңды тұлға құрмаған жеке тұлғаларды және:
есiрткi құралдары, психотроптық заттар мен прекурсорлардың айналымымен байланысты қызметтi;
акцизделетiн өнiмдер өндiрудi және (немесе) көтере сатуды (алтыннан, платинадан,
ойын және шоу-бизнес саласындағы қызметтi;
стандарттау, метрология, сертификаттау, аккредиттеу және сапаны басқару саласындағы қызметтi;
банктiк қызметтi және сақтандыру рыногындағы (сақтандыру агентiнiң қызметiнен басқа)
бағалы қағаздар рыногындағы кәсiптiк қызметтi жүзеге асыратын заңды тұлғаларды
Кәсіпкерлердің көпшілігі жоғары білімі бар және онысын жұмысында қолданады.
Қазақстанда бүгінгі күні шағын және орта кәсіпкерлік бастан кешіріп
Бүгінгі күнде тұрғындардың мемлекеттік бөлікте жұмыспен қамтылу деңгейі төмендеді.
Жұмыспен қамтудың салалық құрылымын қарастырсақ, шағын бизнеспен айналысатын әрбір
Шағын кәсіпкерлік, әсіресе агроөнеркәсіптік өндіріс саласында мықтап дамуға
Агроөнеркәсіптік кешен – экономиканың ірі де әлеуметтік маңызы бар
Нарықтық экономикаға көшуге орай көптеген жаңа шаруашылық түрлері пайда
Батыста ірі және ұсақ өндіріс орындарының мәселелері кәсіпорын ауқымындағы
Шағын кәсіпкерлік тек бәсекелестіктің ғана емес, сонымен бірге, қоғамдағы
Республикада шағын кәсіпкерлікті дамыту жолындағы көптеген кедергілер бүгінгі күні
Қазақстан республикасында шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың мемлекеттік бағдарламасы
Бағдарламаны жүзеге асыру үшін мынадай міндеттер шешілуге тиіс: ұтымды
Бүгінгі таңда шағын кәсіпкерлік экономиканың ерекше бөлігі ретінде нақты
Нарықтық қатынастарды дамыту бағыты халық шаруашылығын монополиясыздандыру бағдарламаларын өнімнің
Бұл саланың дамуынсыз нарықтық экономикаға тәжірибе жүзінде өту немесе
Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің дамуымен байланысты бірнеше заңнамалық актілер,
Шағын кәсіпкерлікті реттеудің нормативтік құқықтық негізі құрылды.
Қазақстан Республикасының Салық кодексінде Шағын кәсіпкерліктің қызметін салықтық реттеу
Осылайша, Қазақстан Республикасы Салық кодексінің жекелеген бөлімінде салық жүктемесін
2009-2010 жылдардың ішінде Қазақстан республикасының салық кодексіне шағын бизнес
Банк секторын тұрақты дамуы қаржылай қызметтер көрсету рыногын дамытуға
Шағын кәсіпкерлікті несиелендірудің мәні және қажеттілігі
Жас тәуелсіз Қазақстанның өмірге қадам басқан алғашқы күндерінен бастап,
Шағын бизнес – шағын кәсіпкерліктің қазақстандық жүйесінің құраушысы болып
Қаралып отырған мәселенің тарихына үңілсек, Қазақстанда шағын және орта
Қазіргі таңда шағын бизнесті қолдау саласындағы қызметтер мен өкілеттіктер
Шағын кәсіпкерліктің бірінші басымдықтары болып мыналар белгіленді:
- импорт алмастыратын халық тұтыну тауарлары, құрылыс материалдары, жабдықтардың
- пәтерлер иесі кооперативтеріне көрсетілетін қызмет көрсету сапасын арттыру;
- аграрлық кешен өнімдерін одан әрі өңдеу бойынша өндірісті
Шағын бизнестің кейінгі араласуы шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың
Қазіргі кезде әрекет ететін Қазақстан Республикасындағы 2008-2010 жылдарға арналған
Шағын кәсіпкерлікті дамыту бағыттары қазіргі қоғам саласында мемлекеттің алдында
шағын кәсіпкерлікті салықтық әкімшіліктендіру жүйесін жетілдіру;
шағын кәсіпкерліктің несие ресурстарына қол жеткізуін жеңілдету;
шағын кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік және мемлекеттік емес институттарының тиімділіпн
кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеуді оңтайландыру;
шағын кәсіпкерлікті қолдау жуйесінің бірыңғай ағарту және ақпараттық-әдістемелік жүйесін
кәсіпкерлік мәселелері бойынша нормативтік құқықтық базаны жетілдіру.
Шағын бизнес субъектілерінің қызметін ынталандыру мақсатында мемлекет оларды құрудың
Заң тәртібіне сәйкес шағын кәсіпкерлік субьектілерінің мемлекеттік тіркеу және
Салық кодексінде шағын кәсіпорындар қызметін салықтық реттеу жүйесін жетілдіруге
Шағын бизнес субьектілері үшін арнайы салық тәртібі бір реттік
2009-2010 жылдар аралығында Салық кодексіне шағын бизнес субъектілеріне салықтық
-салық салудың патенттік жүйесін қолдану шегі ұлғайды: кірістің ең
-жеңілдетілген декларация бойынша шкала қойылып, төмендетілді: арнайы салық режимін
-жалдамалы жұмысшылардың еңбекақы төлемін арттыруды ынталандыру үшін 1,5 пайыз
-лицензияланатын қызмет түрлері үлғайды, оларды іске асырғанда салық төлеуші
-"Қосымша құн салығы бойынша шекті мән" 10000 айлық есептік
Банк секторы тұрақты дамыту шағын кәсіпкерлік кәсіпорындарының активтерін үлғайтуды
Шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын жеке және заңды тұлғалардың
Тендерлік негізде тауарларды, жұмыс пен қызметті мемлекеттік сатып алу
Қазақстанда кәсіпкерлік қызметтің көптеген түрлерінің лицензияланатынына байланысты бұл сала
Шағын бизнесті дамыту мен қолдауға ықпал ететін шаралар ішінде,
Шағын кәсіпкерлікті қолдауды дәлелдейтін фактордың бірі бақылау органдары тарапынан
Соңғы бір жыл ішіндегі шағын бизнес жағдайын талдай отырып,
Шағын кәсіпкерліктің дамуына кедергі ететін күрделі мәселелердің бірі субъектілердің
Шағын кәсіпкерліктің дамуына кері әсер ететін тағы бір фактор
Шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының жеткіліксіз үйлесуі кәсіпкердің нарыққа кіруде
Көптеген аймақтарда кәсіпкерлердің біліктілігі мен оларды оқыту мәселесі шешілмей
Қазір елімізде кәсіпкерлікті қолдаудың белгілі бір инфрақұрылымы әрекет етеді:
Көрсетілген шараларды іске асыру нәтижесінде шағын кәсіпкерлікке ықпал мен
1.3 Шағын кәсіпкерлікті несиелеудің әлемдік тәжірибесі
Шағын кәсіпкерліктің дамуы, мемлекет экономикасында осы бағыттың преспективасы нарықтық
Нарықтық экономика дамыған елдер тәжірибесі көрсетгеніндей, шағын бизнестің қалыптасуы
Шағын бизнесті дамытудың негізгі қажеттіліктерінен бірі оны қаржылық-несиелік қамтамасыз
Әлемнің дамыған елдерінің тәжірибесін үйреніп, оны Қазақстан практикасына қолдау
АҚШ-та шағын бизнесті несиелеу, несиелік рисктерді үйлестіру Шағын Бизнес
Германияда шағын кәсіпорындар несие алуда несиелік кепілді банк арқылы
Бұл елдерде Европа қайта даму бағдарламасы бойынша шағын кәсіпкерлікке
Ұлыбританияда шағын және орта кәсіпкерлікті несиелеушілер: «Сауда және өнеркәсіпті
Францияда шағын кәсіпкерлікті дамытуға банк арқылы көмек көрсетіледі. Бұл
Жапонияда шағын және орта кәсіпкерлікті реттеу және ынталандыру орталығы:
Жапонияда шағын кәсіпкерлікті қаржыландыру мақсатты қаржыландыру бюджетінен жүзеге асырылады.
Бұл қаражаттардың айтарлықтай бөлігі ұлттық қаржылық корпорацияға, шағын бизнесті
Жапонияда шағын және орта кәсіпкерлікті ынталандыру үшін банктер және
Басқаратын үш үкімет институты есептеледі:
Сауда және өнеркәсіпті қаржыландыру үшін ұйымдастырылған орталық кооперативтік банк
Шағын кәсіпкерлікті қаржыландыру халықтық корпорациясы (кепілсіз қаржыландыруды жүзеге асырады,
Мемлекеттік қаржылық корпорация (приоритетті салаларды инвестициялық және қауіпті жобаларды
Шағын кәсіпкерлікті қаржыландыру корпорациясы мемлекет меншігінде, негізгі ресурс базасы
Шағын бизнесті қаржыландыру корпорациясы және мемлекеттік қаржыландыру корпорациясы арнайы
Қаржылық көмектің басқа түрі – шағын кәсіпкерлер бірлестігі жергілікті
Жапонияда да «Қосымша қоғамдық несиелеу жүйесі» несиені кепілдеу және
Жапонияда қайтарылмайтын қаржылық көмек тек тиімді ғылыми-техникалық бағдарламаларға беріледі.
Жапонияда шағын кәсіпкерлікті қаржыландыру жүйесінің ажыралмас элементі – бұл
Бұл елде өте кіші фирмаларда акция шығаруды қолдайды. Мемлекет
Жапонияда қаржыландырудың және бір формасы – кәсіпорынның акционерлік капиталына
Нарықтық экономика дамыған елдерде шағын бизнесті мемлекеттік қаржыландыру жүйесі
Біз жоғарыда дамыған елдерде мемлекет тарапынан шағын бизнесті қаржылық-несиелік
Шағын кәсіпкерлікті несиелеудің әлемдік тәжірибесін экономикалық ерекшеліктерді ескере отырып
2 ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ НЕСИЕЛЕУ МЕХАНИЗМІН ТАЛДАУ
2.1 Шағын кәсіпкерлікті несиелеу түрлері және әдістерінің ерекшеліктері
Қазіргі кезде Қазақстанда коммерциялық банктер клиенттерге қызмет көрсетуде банк
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің мәліметтері бойынша 31.03.2009 жылда коммерциялық
Бағдарламаның мақсаты – кәсіпкерлік қызметпен шұғылданатын жеке тұлғалар және
Банк келесідей жобаларды қарастырады:
машиналар, құрал-жабдық, шикізат және материалдар алу;
өнім өндіруді жақсарту;
кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін құрылыс, жылжымайтын мүліктерді өңдеу
Банк қызметкерлері төмендегідей қызметтерді тегін көрсетеді:
клиенттерге консултация;
қаржылық экспертиза;
кепілді бағалау;
заем алушының құжаттарын юридик экспертизадан өткізу.
Бұдан басқа, Тұран Әлем Банкі Азиялық несиелеу компаниясының жолы
25000 – нан 300000 АҚШ долларына дейін несие сомасын;
несиелеу мерзімі – 1 жылдан 3 жылға дейін;
пайыздық ставкасы – 18%-ға дейін плюс несие сомасынан 1%
несиені өтеу АҚШ долларында (немесе курс бойынша теңгеде);
несиені және оның пайызын өтеу әр ай сайын;
кәсіпорын жоба құнының 20% - дан кем болмаған бөлігін
Бұл жоғарыдағы банк талаптары несие ресурстарының импорт тауарларды және
«Алматы сауда-қаржылық банкі» арнайы «Бизнесті несиелеу және дамыту Бағдарламасын»
«Казкоммерцбанк» Европа қайта құру және даму банкімен бірлесіп қазақстандық
Кәсіпкерлікті несиелеуде кедергі болып отырған ең негізгі шағымдар. Біріншіден,
Жағдайдың күрделілігінің бірден-бір себебі, банктер үшін несие рискінің жоғары
Тағыда үлкен қиындық жаңа жұмысты бастау және дамыту үшін
Шағын кәсіпкерлікті несиелеуде тағы да бір проблема бизнесті жаңа
Шағын кәсіпкерлікті несиелеуде ауылшаруашылығы өнімдерін өндірушілерді несиелеу ерекше
Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті несиелеуде аграрлық секторды қаржы-несиелік реттеу өзінің
Егер экономикалық дамыған елдерде несиелік қарым-қатынастар механизмі игеріліп алынған
Қазіргі уақытта қазақстандық банк жүйесінің несиелік мүмкіндіктері шектеулі, оған
Ауылшаруашылық кәсіпорындарының қаржы айналым құралын қалыптастырудың негізгі көзі жекеменшік
Ең маңыздысы және күрделі мәселе – несиенің қайтарылмауы, ол
Бұл принциптер сақталмаған жағдайда, экономиканың әрекет етуінің бүкіл нарықтық
Несиенің пайыздық ставкасы туралы мәселе де өнім өндірудің маусымдық
Қазақстанда аграрлы сектордағы экономикалық реформа өте баяу және ауыр
Бұл жағдай мемлекеттік аграрлы саясатқа да, Қазақстанның агроөнеркәсіп кешенінің
Бәрімізге белгілі, нарыққа өтудің басты мәні мемлекеттік қамқорлық, арқа
Ауылшаруашылығының нарыққа өту кезеңінің ерекшелігі салааралық байланыстарының күшеюі де
Салалар мен кәсіпорындар арасындағы әкімшілік-орталықтандырылған байланыстар негізінде құрылған агроөнеркәсіп
Қазақстанның аграрлы секторының даму ерекшеліктерін ескере отырып, ауылшаруашылығының тиімділігін
Бірінші бағыт 2008-2010 жылдары ауылға кең көңіл бөлініп отырғандықтан,
Екінші бағыт біріншісімен тікелей байланыста болғандықтан, біздің ойымызша кейінгі
Үшінші бағытта республика парламенті салық кодексіне тиісті өзгерістер енгізген
Төртінші бағыт нақты, іс жүзіндегі меншік иесін жаратумен қатар,
Сонда да аграрлы секторға банктік қызмет көрсету ісін талдау
Мұндай жағдай реформаның жалпы курсына және кейбір мәселелеріне ауылшаруашылығын
Жоғарыда айтылған барлық жағдайлар бесінші бағытқа алып келеді –
Қысқа мерзімді несиелеу бойынша мемлекеттік реттеудің тиімді формасы ауылшаруашылық
Мемлекет үшін кепілдік операциялары оларды едәуір, мақсатты және өтімді
Кепілдікке биылғы өндірілген өнім, немесе енді өндірілетін ауылшаруашылық өнімі
Мұндай несиелеу механизмі тиімділігінің тұжырымдамасы келесідей көзқарастар жүйесіне негізделеді:
Несиелік нарықты басқарудың аймақтық және заңдық аспектілері, олардың қапржылық
Өндіріс диверсификациясы жағдайында көлемі бойынша шағын және орта ауылшаруашылық
Ауыл несиелік кооперациясын дамыту – Қазақстандағы агроөнеркәсіптік кешенінің қаржы-несиелік
Сондықтан «ауылдық несиелік кооперативтер (серіктестіктер) туралы» заңда келесідей мәселелер
Сонымен белгіленген шаралардың жүзеге асырылуы, біздің ойымызшы, ауылшаруашылық өндірісіндегі
2.2 Шағын кәсіпкерлікті дамыту қорының қызметін талдау
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қалыптасуы мен экономикалық өсуін
Қордың негізгі функциялары:
шағын кәсіпкерлікті қаржылық қолдаудың мемлекеттік бағдарламаларын әзірлеуге қатысу және
заңды тұлға құрусыз дара кәсіпкерлікті қоса есептегендегі шағын кәсіпкерлік
шағын кәсіпкерлік және өзін-өзі жұмыспен қамту саласында жаңа жұмыс
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің пайдасына олардың екінші деңгейлі банктерден несиелер
шағын кәсіпкерліктің бизнес – орталықтары мен инкубаторларын, шағын кәсіпкерлік
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 11 маусымдағы N 571
Осы Меморандум "Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қоры" акционерлiк қоғамының
Шағын кәсіпкерлiк субъектілерiне өздігінен немесе екiнші деңгейдегi банктер арқылы
ШКС-тің экономикалық тиiмдi жобаларын қаржыландыру кiрiстiктi қамтамасыз ету және
Қаржыландыру мынадай басымдықтарға сәйкес жүзеге асырылады:
1) ауыл шаруашылығы, аңшылық және орман шаруашылығы, ауыл шаруашылығы
2) сусындар мен темекiнi қоса алғанда, тамақ өнiмдерiн өндiру;
3) тоқыма және тiгін өнеркәсiбi;
4) былғары өндiру, былғарыдан жасалған бұйымдар мен аяқ-киiм өндіру;
5) ағаш өңдеу және ағаштан жасалған бұйымдар өндiру;
6) баспа iсi;
7) химиялық өнеркәсiбi;
8) резеңке және пластмасса бұйымдарын өндiру;
9) машиналар мен жабдықтар өндiру;
10) электр жабдықтарын, электрондық және оптикалық жабдықтар өндіру;
11) құрылыс;
12) электр энергиясын, газды және суды өндiру мен бөлу;
13) көлiк және байланыс;
14) бiлiм беру;
15) денсаулық сақтау және әлеуметтiк қызметтер көрсету.
16) қоғамдық тамақтандыру.
17) сапа менеджментінің жүйелерін және қоршаған ортаны қорғау жүйесін
Кредит беру мөлшерi осы Меморандумда белгiленген лимиттер шегiнде белгiленедi
Инвестициялық жобаларға кредит беру үшiн мынадай көздер пайдаланылуы мүмкiн:
1) Қордың меншiктi қаражаты;
2) шетелдік, халықаралық және отандық қаржы ұйымдарының қарыз қаражаты;
3) Қор қарыз алушы болып әрекет ететiн республикалық және
Шағын кәсiпкерлік шеңберiнде ұсынылатын кредиттер мерзiмдерi бойынша мынадай түрлерге
1) қысқа мерзiмдi кредиттер - беру уақыты 1 (бip)
2) орта мерзiмдi кредиттер - беру уақыты 5 (бес)
3) ұзақ мерзiмдi кредиттер - беру уақыты 5 (бес)
Кредит беру нысаны:
1) тiкелей кредит беру;
2) басқа да кредиттiк ұйымдармен бiрлесіп, қоса қаржыландыру шартымен;
3) екiншi деңгейдегi банктер арқылы.
Кредит беру теңгемен және шетелдiк валютамен жүргiзiледi. Кредит бойынша
Қор кредиттер беру кезінде кредит берiлетiн жоба бойынша барлық
Кредиттер өтiмдi активтер: бағалы қағаздармен, банктер кепiлдiктерiмен, инвестициялау объектілерiмен,
Қордың екiншi деңгейдегi банктерде Қор қаражатын конкурстық негiзде шартпен
Шартпен орналастыру - бұл түпкi қарыз алушыда кредиттi қайтаруды
Қазақстан Республикасы Үкiметінің кепiлдiгiмен шетелдiк, халықаралық және отандық қаржы
1) тiкелей Қор арқылы;
2) екiншi деңгейдегi уәкiлеттi банктер арқылы жүргiзiледi.
Жобаларды республикалық және жергiлiктi бюджеттердің (кәсiпкерлiктi қолдаудың мемлекеттiк бағдарламалары
Агенттiк қызметтердi Қор Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгiне, жергiлiктi атқарушы
Кредиттердi қайтару жөнiндегi агенттік функцияларды жүзеге асыру кезiнде Қордың
. Қордың агенттiк келiсiмдерi негiзiнде қолданыстағы бағдарламалар шеңберiнде қаржыландырылатын
1) жобаның тиiмдiлiгi;
2) түпкi қарыз алушының кредиттi қайтару қабілеттілігі мен төлем
3) салынған қаражаттың қайтарылуын қамтамасыз ету;
4) қаржыландырудың нысандары мен шарттары;
5) қаржыландырудың орындылығы.
Қордың жобаны бағалау жөнiндегi (экономикалық, кепiлдi, заңды) оң қорытындысы
Қордың кредиттiк және өзге де тәуекелдердi кешендi сараптама жасамай,
1-кезең - Қордың кредит саясатына сәйкестiгiн ескере отырып, қарыз
2-кезең:
1) жобаны техникалық-технологиялық бағалауды, қарыз алушының қаржылық жағдайын бағалауды,
2) кепілдiкпен қамтамасыз етудi бағалауды;
3) жобаның заңды сараптамасын қамтитын кешендi сараптама.
Қор жобаларға кешендi сараптама жүргiзу үшiн тәуелсiз сарапшылар мен
Елбасы Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында биыл осы қорға республикалық
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қаржы ресурстарына қол жетімділігін қамтамасыз ету
2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қордың жарғылық капиталы
Қордың несиелік портфелі 2008 жылдың басында 18,77 млрд. теңге
–Еуропалық Қайта құру және даму банкінің Қазақстандағы шағын бизнесті
–Азия Даму банкінің ауылшаруашылық секторы үшін бағдарламалық займның екінші
–Отандық тауар өндірушілерді қолдау жөніндегі шаралар бағдарламасы;
–Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне (оның ішінде әйелдер кәсіпкерлігіне)
–Шағын қалаларды қолдаудың 2008-2010 жылдарға арналған бағдарламасы;
–Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне Қордың меншікті қаражаты есебінен несие беру;
–Шағын кәсіпкерлік субъектілерін Ақмола облысы әкімшілігімен бірлесіп қаржыландыру бағдарламасы;
–Қазақстанда микрокредиттеу жүйесін дамыту бағдарламасы;
–екінші деңгейдегі банктерден шағын кәсіпкерлік субъектілері алатын несиелерге кепілдік
–жобалық қаржыландыру және қаржы лизингі.
Кәсіпкерлікті қаржылық қолдаумен қамтамасыз ету мәселесі шешімін тапты деуге
Қазіргі уақытта экономиканың қаржы-кредит секторында, әдеттегідей, ұзақ мерзімді несиелерді
Қалыптасқан ахуалдың негізі рынок заңдарында жатыр. Шағын бизнесте сауда
Сондай-ақ несиені кепілмен қамтамасыз ету проблемасы бұрынғыша өзекті болып
Кепілге қойылатын мүліктің болмауы немесе жетіспеушілігі проблемасы оның рыноктық
Екінші деңгейдегі банктердің тәуекелдерін сақтандыру және несиені қайтаруға кепілдік
Осыған байланысты, Қор өткен жылдан бастап шағын кәсіпкерлік субъектілеріне
Бастапқы кезеңде Қор арқылы несие тәуекелдерін сақтандыру енгізілмек, бұл
Бүгінгі таңда микрокредиттік ұйымдардың және кредиттік серіктестіктердің дамуына үлкен
Сондықтан Қорға 2009 жылы микрокредиттік ұйымдарды құруға және жұмыс
Бұдан басқа, Қордың жобалық қаржыландыру және қаржы лизингі бойынша,
Жақын арада аудан орталықтарында және шағын қалаларда өкілдіктер ашу
Әсіресе өңірлердегі кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған жұмыстың тиімділігі ақпараттық-талдау, консалтингтік
Сонымен, Қор шешімімен “Республикалық кәсіпкерлік тәжірибесінің оқу орталығы”
Бұл оқу орталығының негізгі мақсаты – қызмет көрсетудің орталықтандырылған
Сонымен қатар, кәсіпкерлік мәселелері бойынша ғылыми-зерттеу орталығын құру жоспарлануда.
Мысалы, Жапонияда Шағын және орта бизнес жөніндегі зерттеу институты
Мемлекет басшысының Жолдауында Қазақстанның аймақтық дамуының жаңа бағыты, әлеуметтік-кәсіпкерлік
Қор әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясын құру идеясына алғаш назар аударғандардың бірі
Қазіргі уақытта Қор батыс облыстарының әкімшіліктерімен бірлесе отырып, орталығы
Өз кезегінде, жоғарыда атап көрсетілген міндеттерді орындау шағын кәсіпкерлік
Мемлекет басшысының "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару
Қор өз қызметiнiң негiзгi бағыттарын қалыптастыру кезiнде, олардың бизнестiң
2009 жылғы 1 қаңтарға Қордың несие портфелі 12639,8 млн.
1. ЕҚДБ-ның кредиттік желiсi - 5590,7 млн. тг. Қарыз
2. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2009 жылғы 22 мамырдағы N
3. Шағын қалаларды дамыту бағдарламасы - 730,3 млн.тг. Қарыз
4. Қордың меншiктi қаражаты - 6059,7 млн. тг. Қарыз
Осы тұжырымдаманың мақсаты қажеттiлiктi қалыптастыратын, өздерiнiң кәсiпкерлiк әлеуеті мен
шағын кәсiпкерлiктi қаржылық-кредиттiк қолдау;
кәсіпкерлікті оқу-әдiстемелiк, ақпараттық-талдамалық және консалтингтік қолдау.
Шағын кәсiпкерлік субъектiлерiн қаржылық-несиелік қолдау мақсаты мен мiндеттерi. Қордың
Ағымдағы жай-күй:
1. Микроқаржылық секторды дамытудың республикадағы қаржылық жүйесiнiң үшiншi деңгейi
2. Шағын кәсіпкерлік субъектілерiнiң бәсекеге қабiлетті тауарлар мен қызметтердi
Ағымдағы жағдай қазiргi уақытта Қор беретiн қаржылық қызметтердi кеңейтудi
Микрокредит беру жүйесiн дамыту мақсатында мыналар болжамдалады:
-микрокредиттiк ұйымдардың желiлерiн құру және оларды ресурстық қолдау;
-микрокредиттiк ұйымдардың қызметiне мониторингтi, микроқаржыландырудың әдiснамасы мен стандарттарын әзiрлеудi
-кәсiпкерлiктi оқу-әдiстемелiк қолдаудың басым бағыты ретiнде микрокредит беру процесiне
Кепiлдендiрудi дамыту мақсатында мыналар болжамдалады:
-екiншi деңгейдегi банктермен республикалық және өңiрлiк деңгейдегi -ынтымақтастық туралы
- шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне олар екiншi деңгейдегi банктерден кредиттер
-жобалық қаржыландыруды дамыту мақсатында мыналар болжамдалады:
-оралмандар, жастар, зейнеткерлiк жастағы ықтимал кәсiпкерлер, кәсiпшiлер,
-мүгедектер үшiн арнайы кредиттік желiлер ашу;
-кейiннен кәсiпкер шығындарының 50 пайызын өтей отырып, менеджмент сапасының
-франчайзингтiк операцияларға кредит беру;
-шағын бизнестi қолдау инфрақұрылымдарына қатысушыларға кредит беру;
-шағын бизнес кәсiпорындарын Қордың қарызға алған қаражатының есебiнен кезең-кезеңмен
Қаржы лизингiн дамыту мақсатында шағын кәсiпорындардың негiзгi қорларын жаңалауды
Кәсiпкерлікті оқу-әдiстемелік, ақпараттық-талдамалық және консалтингтікқолдау мақсаты мен мiндеттерi.
Қызметтiң осы бағытының мақсаты шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi бiлiмдерiнiң қаржылық-кредиттiк
- кәсiпкерлiктi насихаттау және халықты бизнеске тарту;
- шағын кәсiпкерлiк субъектілерінің, олардың қоғамдық
Қор филиалдарының жанынан шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың өңiрлiк орталықтарын құрудың
Осы мақсатта атқарылып жатқан іс шаралар талдайтын болсақ кәсiпкерлер
Қор шағын бизнестің қаржылық супермаркетi ретiнде "оқыту - консалтинг
Негiзгi шаралар. Көрсетiлген мақсатқа қол жеткiзу үшiн мынадай шараларды
Шағын кәсiпкерлiктiң оқыту мен консалтингiнiң мынадай бағыттарын дамыту ұсынылады:
микрокредит беру ұйымдары қызметкерлерiнiң тренингтерiн және бастапқы бизнестi құру
Қор мамандарының ұдайы консультация беруi және мониторингi арқылы консалтинг
Осы «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» акционерлік қоғамын дамыту қорының
Тұжырымдаманың iс-шараларын орындау шеңберiнде Қор ұсынатын қаржылық қызметтердiң спектры
2.3 Қазақстан Республикасында екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлікті несиелеудегі
Қазақстанның 2030 жылға дейінгі дамуының стратегиялық жоспарында ең маңызды
Табыстың орташа көрсеткіші 18 пайызға өсті. Біздің халқымыздың осы
Шағын несиелендіру жүйесін дамыту үшін 2009 жылғы бюджеттен 2,5
Статистик мәліметтер бойынша 01.01.2009 жылда республикада тіркелген шағын бизнес
Белсенді кәсіпорындардың көпшілігі (40,5 %) сауда, автомобил жөндеу,
2.1 кесте мәліметтері бойынша 01.01.09 жылда тіркелген шағын кәсіпкерләк
Кесте 2.1
Шағын бизнес кәсіпорындарының саны
(экономикалық қызметі бойынша)*
01.01.2009
Экономикалық қызметі бойынша Тіркелгені Әрекеттегі
Барлығы Белсенділері
Бірлігі % Бірлігі % Бірлігі %
Қазақстан Республикасында 145087 100,0 103291 100,0 51339 100,0
Ауыл шаруашылығы, аңшылық және орманшылық 10005 6,9 7539 7,3
Балық аулау және балық шаруашылығы 324 0,2 242 0,2
Өнеркәсіп
тау-кен өндірісі
өңдеу өнеркәсібі
өндіріс және электрэнергия, газ, су өндірісі 16325
969
14377
979
11,3
0,7
9,9
0,7 11526
704
10106
716 11,2
0,7
9,8
0,7 6591
335
5862
394 12,8
0,7
11,3
0,8
Құрылыс 18234 12,6 14652 14,2 6768 13,2
Сауда, үй бұйымдары және автомобиль ремонты 68029 46,9 44984
Қонақ үй және мейрамхана 2343 1,6 1503 1,5 864
Транспорт және байланыс 7460 5,1 5370 5,2 2932 5,7
Жылжымайтын мүлік, аренда операциялары және кәсіпорындарға қызмет көрсету
Білім беру 1221 0,8 926 0,9 511 1,0
Денсаулықты сақтау және әлеуметтік қызмет 2083 1,5 1667 1,5
Басқа коммуналдық, әлеуметтік және жеке қызметтер 2972 2,0 2135
*Статистическое обозрение Казахстана, 2009 №1.
01.01.2009 жылда республика бойынша шағын бизнес кәсіпорындарында жұмыс істейтіндер
Сурет 2.1 2008.07 – 2009.01 арасында тіркелген
*Статистическое обозрение Казахстана. 2009, №1.
2008 жыл желтоқсан айында дайын өнімдерді (тауар, қызмет)
2009 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында дайын өнімді (тауар, қызмет) сатудан
Оңтүстік Қазақстан облысы экономикасының нақты секторындағы Шағын кәсіпкерліктің үлесі
Өнеркәсіп өндірісіндегі шағын кәсіпорындарда 6,0 мыңдай адам жұмыс істейді,
2008 жылы өнеркәсіп өндірісінің шағын кәсіпорындары 6469,7 млн теңгенің
2009 жылдың IV тоқсанның қорытындысы бойынша облыстың өнеркәсіп өндірісіндегі
Өнеркәсіп саласында кәсіпорындар қызметкерлерінің орташа еңбек ақысы айына 15686
2009 жылдың 1 мамырына мемлекеттік статистикалық тіркелім деректері бойынша
Тіркелген кәсіпорындардың 58,9% жұмыс істеп тұрған, яғни, экономикалық қызметті
Сурет 2.2 2009 жылдың 1 мамырына облыстың
Белсенді жұмыс істейтін кәсіпорындардың басым бөлігі 27,0% -
Салалар бойынша белсенді кәсіпорындардың арасында ең аз бөлігі 0,6%
Есептелген деректер бойынша 2009 жылдың 1 мамырына облыстың шағын
Кесте 2.2
Шағын бизнес кәсіпорындардағы жұмыспен қамтылғандар саны мен шығарған өнімдерінің
*есепті кезең басына
Жұмыспен қамтылғандар
саны,* мың адам Өнімдер шығару,
млн.теңге
2008ж.
Қаңтар 48,2 1839,8
Ақпан 48,5 2268,4
Наурыз 49,4 2704,1
Сәуір 50,6 3513,6
Мамыр 51,2 3739,7
Барлығы 247,9 14065,6
жалғасы
Жұмыспен қамтылғандар
саны,* мың адам Өнімдер шығару,
млн.теңге
2009ж.
Қаңтар 52,0 2563,2
Ақпан 52,0 3141,7
Наурыз 52,3 3898,3
Сәуір 52,3 4982,2
Мамыр 52,4 -
Барлығы 261,0 14585,4
*ОҚО статистика басқармасының жедел мәліметтері негізінде құрастырылған.
2.2-кесте мәліметтері бойынша ОҚО бойынша шағын бизнес кәсіпорындардағы жұмыспен
Бүгінгі күнде республикамызда екінші деңгейлі банктерде шағын кәсіпкерлікті несиелеудің
2.3-кесте мәліметтер бойынша 2009 жылда елімізде 33 екінші деңгейлі
Кесте 2.3
Екінші деңгейлі банктер және олардың меншік капиталы бойынша жіктелуі*
2005 2006 2007 2008 2009
Екінші деңгейлі банктер 48 44 38 36 33
Банк филиалдары 417 399 368 355 324
Устав капиталы:
100 млн теңгеден аз
100 ден 500 млн теңгеге дейін
500 ден 1000 млн теңгеге дейін
1000 нан 1500 млен теңгеге дейін
1500 ден 2000 млн теңгеге дейін
2000 млн теңгеден жоғары
1
8
13
14
4
7
0
5
11
14
1
12
0
1
6
14
4
10
0
0
4
13
2
15
0
0
0
9
2
22
* ҚР ҰБ – ның статистикалық бюллетені 2009 ж.
Қазақстанда шағын және орта бизнесті несиелеу 1992 жылы олардың
1997 жылғы 8 сәуірдегі №100 «Коммерциялық банктердің шағын кәсіпкерлік
Сурет 2.3 Екінші деңгейлі банктердің шағын бизнес
*ҚР Ұлттық банкінің №3, 2009 жылғы статистикалық бюллетені мәліметтері
2.3 сурет мәліметтері шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берілетін банктік
Ұлттық банк тарапынан шағын кәсіпкерлік субъектілерін ұлғайту екінші деңгейлі
Валюта түрлері бойынша шағын кәсіпкерлікке берілген несиелер динамикасы 2.4
Сурет 2.4 Екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлікке
*ҚР Ұлттық банкінің №3, 2009 жылғы статистикалық бюллетені мәліметтері
2.4 сурет мәліметтері бойынша жылдан жылға шағын кәсіпкерлік субъектілерінің
*ҚР Ұлттық банкінің №3 2009 жылғы статистикалық бюллетені мәліметтері
Сурет 2.5 Екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне
2.5 сурет құрылымынан көріп отырғанымыздай, жалпы берілген несие көлемі
Екінші деңгейлі банктердің аймақтар бойынша шағын және орта бизнес
Ресми статистика мәліметтері бойынша (2009 жылғы) Алматы қаласында
Жеке кәсіпкерлер ретінде тіркелгендер – 2060 адам, 2008 жылдың
Кесте 2.4
Екінші деңгейлі банктердің аймақтар бойынша шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берген
млн. теңге, кезең соңына
Аймақтар 10.07 12.07 01.08 03.09
Астана қаласы 62053 67232 70135 80506
Алматы қаласы 356196 466820 460095 532589
Ақмола 10486 13123 13138 15621
Ақтөбе 21830 24978 25210 27924
Алматы 4938 5764 6093 7919
Атырау 21913 25522 26370 28474
Шығыс Қазақстан 43495 50980 50294 58369
Жамбыл 12420 13827 13993 15273
Батыс Қазақстан 15726 17381 17515 17204
Қарағанды 48132 52928 53970 61838
Қостанай 34228 37858 38848 41227
Қызылорда 6265 6995 7484 9612
Маңғыстау 18845 23163 23596 28371
Павлодар 28543 33707 34951 41193
Солтүстік Қазақстан 12515 14220 14227 16436
Оңтүстік Қазақстан 21666 26546 26610 33296
* ҚР Ұлттық банкінің статистикалық бюллетені №3, 2009.
2.4 Кесте мәліметтеріне сәйкес мерзімдер бойынша Алматы, Астана қалаларында,
Қарастырып отырған мерзім аралығында екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлікке
Сурет 2.6 2009 жыл 31 наурызына екінші
*ҚР Ұлттық банкінің №3 2009 жылғы статистикалық бюллетені мәліметтері
2.6 суреттен көріп отырғанымыздай, екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлікке
Сонымен, шағын кәсіпкерлікті несиелеу жағдайын талдау барысында мынандай қорытындыларға
шағын кәсіпкерлерге берілген несиелер көлемі жыл сайын өсуде: республика
екінші деңгейлі банктердің шағын бизнес субъектілеріне берген несиелерінің валютасы
екінші деңгейлі банктердің шағын бизнес субъектілеріне берген несиелерінің құрылымына
3 ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ НЕСИЕЛЕУДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖӘНЕ
3.1 Шағын кәсіпкерлікті несиелеу мәселелері
Әрбір ел өз экономикасының, құқығының, саясатының және халық психологиясмының
Реформалар тәжірибесі адам капиталының жай-күйі жаңа құрылымды, жалпы алғанда,
Коммерциялық банктерге келіп түсетін инвестициялық жобалардың жартысынан көбі экономикалық
Отандық шағын бизнес дамуындағы 10 жылға жуық уақытта Қазақстанда
Шағын бизнес субъектілерінің үлес салмағы елдің шаруашылық жүргізуші субъектілері
Көптеген кәсіпкерлер, бір жағынан, өндірісті жүргізудегі қиындықтарға, өте жоғары
Он жыл бойы белсенді мемлекеттік қолдау отандық кәсіпкерліктің сандық
Әлемдік тәжірибе сондай-ақ біздің реформаларымыздың тәжірибесі материалдық өндіріс саласындағы
Қазіргі уақытта тиімді меншік иесінің жұмыс істеуін қамтамасыз ететін
Қазіргі жағдайда Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті дамытуда келесідей себептермен
ұзақ мерзімді тұрақты экономикалық өсу қарқынын қамтамасыз ету қажет,
дамыған елдерде шағын және орта кәсіпкерлік экономикада дәстүрлі негізгі
аймақтық аспектде экономикалық дамудың жоғары дәрежеде бір қалыпта еместігі,
Қазақстан экономикасының осал жерінің төмендеуі, ішкі және сыртқы факторлардың
Нарықта ауысу нәтижелерінің кеңінен нарық реформалары базасын және орта
Одан басқа, шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік инвестициялау үшін келесідей өзіне
Біріншіден, оларды жарату көп шығынды, қымбат және күрделі құрал-жабдықты
Екіншіден, шағын кәсіпкерлік жергілікті нарыққа қажеттіліктерден хабардар болады,
Үшіншіден, олардың дамуы жұмыссыздық деңгейін төмендетудің негізгі факторы, қазіргі
Банктердің белсенділігі экономиканың реал секторында инвестицияларды несиелеуде негізгі капиталымен
Елдегі банк жүйесінің көрсеткіштері банкке деген халықтың жоғары сенімділігін
Мұның басты себебі, банк депозиттері мен несие ставкаларының арасындағы
Кәсіпорын позициясы бойынша: несие алу қиындығы, рентабелділіктің төмендігі, банк
Сондықтан-да, қазіргі күрделі қаржылық жағдайда қайта өңдеу өнеркәсібі, ауыл
Шағын кәсіпкерлікті несиелеу үлкен көлемдегі несие талап етпейді, алынған
Қазіргі жағдайда шағын бизнестің елдегі қызмет саласындағы қарқынды дамуы,
Мұндай шараларды жүзеге асыру үшін үкімет пен жергілікті билік
Шағын кәсіпкерлікті қолдауда оларға төмендетілген ставкалар бойынша салық салу
шағын бизнес субъектілерінің тауарларын сыртқы нарыққа шағарудағы әрекеттеріне көмек
бизнес жолындағы кедергілерді болдырмау, коррупция және бизнесті артықша мемлекеттік
Өз кезегінде шағын кәсіпкерлер де үкімет пен жергілікті билік
қаржылық қызмет туралы транспаренттік, біугалтерлік есебі және есепберуді әлемдік
менеджмент саласында кадрлардың біліктілігін арттыру;
өзінің табысынан үнемдеп пайдаланып, кәсіпорын капиталының деңгеін көбейту;
өз өнімдер белсенді жарнамалау, франчайзингнен өнімдердің сапасын және бәсекеге
Бұл орында банктер экономикалық ортада сенімді клиенттерді көбейту, жақсы
жеке меншік және заем капиталды өсіру;
несиелердің пайыздық ставкаларын төмендету;
жедел салымдар бойынша ұзақ мерзімді депозиттердің өсуіне жағдай жасау.
Елімізде шағын кәсіпкерлікті дамытудың негізгі проблемалары төмендегілер есептеледі:
1. Кәсіпкерлік қызметін жаңадан бастаушы кәсіпкерлер үшін өнімді тіркеуден
2. Кәсіпкерлік мәселелері бойынша мемлекеттік сатып алу жүйесі, салық
3. Қазіргі қаржыландыру мен несиелеу ресурстарының жағдайы шағын бизнестің
Одан басқа, банктер көпшілік кәсіпкерлік қызметті бастаушы кәсіпкерлерде жоқ
Қортындай келе айтқанда, шағын кәсіпкерлікті аяншты мемлекеттік қолдау халықтың
3.2 Шағын кәсіпкерлікті несиелеуді жетілдіруің болашақтағы бағыттары
Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік қолдауға, бизнестің дамуы үшін және оны
Мемлекет тұрғысынан кәсіпкердің тауар шығарып сатуы жоғары тараптан қорғалады.
Мемлекет пен бизнестің мақсаттары мен мүдделерінің қиылысатын аймағы тиімді
Дамыған елдерде және Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарға өту тәжірибесі
Кәсіпкерлікке ерекше әсер етуші, біріншіден, мемлекеттің салық саясаты болса,
Қазақстан – 2030 стратегиялық бағдарламасында шағын кәсіпкерліктің дамуына және
Қазақстан Республикасында әсерлі нарықтық экономиканы қалыптастырудағы шағын кәсіпкерліктің дамуының
- Ішкі нарықты ұлттық өндіріс тауарлары мен қызмет көрсетулерімен
- Бәсекелестік ортаны дамыту;
- Халықты жұмыспен қамту;
- Халық ішіндегі орта класты қалыптастыру;
- Өтімділік;
- Капиталдық салымдардың тез қайтарымдылығы.
Шағын бизнесті дамытудың негізгі қажеттіліктерінен бірі оны қаржылық-несиелік қамтамасыз
Көпшілік мамандардың пікірінше, қашан банк тәуекелділігін төмендету үшін жағдайлар
Макроэкономикалық рисктер баршамызға мәлім. Бұдан басқа, шағын бизнесті несиелеуді
Несие кепілі резервтерді қамтамасыз етпейді, шын мәнінде ол таза
Тәуекелдіктің басқа бір факторы – бұл клиенттердің өзі. Қазақстанда
Бұдан басқа, банк мүддесін қабілетті қорғайтын раел инструменттің жоқтығы
Мұндай жағдайдан шығып кету және банк несиелерінің ставкаларын төмендету
Біріншіден, мемлекет банктердің шағын кәсіпкерлікті несиелеуден мүдделі болуы керек,
Қаржылық ресурстардан пайдалану қиындығы, шағын кәсіпкерлік үшін мемлекет тарапынан
Қазақстандық несие ұйымдарының өкілдерінің сұрағына шетелдік және отандық мамандардың
Егер мемлекет шағын кәсіпкерлікті несиелеуде тәуекелділіктің бір бөлігін өз
Келесі қадам, жергілікті бюджет қаражаттарының субсидиялары есебінен банк несие
Мемлекеттік қолдаудың тағы бір тәсілі – екінші деңгейлі банктердің
Банктердің шағын кәсіпкерлікті несиелеуді ынталандыру үшін банктің несие портфеліндегі
Көпшілік дамыған елдерде банктердің негізгі капиаталын шағын және орта
Жоғарыда көріп өткен кемшіліктерді ескере отырып, оларды жою мақсатында
Шағын кәсіпкерлікті қолдау және дамыту мақсатында 29 желтоқсан 2008
Бағдарламада алға қойылған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттерді шешу
шағын кәсіпкерлікке салық әкімшілігін жүргізу жүйесін жетілдіру;
шағын кәсіпкерліктің несие ресурстарына қол жетімділігін жеңілдету;
шағын кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік және мемлекеттік емес институттарының тиімділігін
кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеуді оңтайландыру;
шағын кәсіпкерлікті қолдаудың бірыңғай білім беру және кәсіпкерлікті тиімді
кәсіпкерлік мәселелері бойынша нормативтік құқықтық базаны жетілдіру.
Осы бағдарламаның негізгі бағыттары мен оны іске асыру тетігі
Шағын кәсіпкерлікке салық әкімшілігін жүргізу жүйесін жетілдіру.
Шағын кәсіпкерлікті қаржы – несиелік және инвестициялық қолдау жүйесін
Шағын кәсіпкерліктің инфрақұрылымын дамыту.
Шағын кәсіпкерлікті оқыту, ақпараттық, ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету және насихаттау.
Кәсіпкерлік мәселелері бойынша нормативтік құқықтық базаны жүйелеу және жетілдіру.
Шағын кәсіпкерлікке салық әкімшілігін жүргізу жүйесін жетілдіру. Шағын бизнес
Бұл мәселелерді шешу Қазақстан республикасының заңнамасы бойынша шағын кәсіпкерлікке
Қолданыстағы салық жүйесінің осы кезеңде экономикалық реттеуіш ретіндегі шағын
Шағын кәсіпкерлікті қаржы-несиелік және инвестициялық қолдау жүйесін дамыту. Шағын
Табысы аз азаматтардың және кәсіпкерлікті жаңадан бастаушылардың, оның ішінде
Айналым қаражаты мен өтімді кепілдің жетіспеушілігімен ұштасқан бизнестің неғұрлым
Белгілі бір тәжірибесі бар және қызметтің жаңа бағыттарын игеру
Бұдан басқа, екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне несиелер
шағын бизнес субъектілері үшін несиелеге қызметтер көрсету төлемдерін азайту
шағын бизнес кәсіпорындарын оларды жеңілдетілген нысан бойынша жобаның техника-экономикалық
қарыз алушы шағын бизнес кәсіпорындарының қаржы жағдайын бағалау
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің несие ресурстарына қол жетімділігін кеңейтуге байланысты
Шағын кәсіпкерліктің инфрақұрылымын дамыту. Бағдарламаны іске асыру шеңберінде кәсіпкерлердің
- шағын бизнесті демеушілікті ынталандыру;
-шағын бизнестің ірі бизнеспен өзара іс-қимылын франчайзинг қағидаттарымен қамтамасыз
- жинақтаушы бұйымдар өндірісіне және қызметтер көрсетуге ірі кәсіпорынның
- шағын кәсіпкерліктің мұнай-газ және тау-кен-металлургия, соның ішінде шетел
- тиімді жұмыс істеу үшін және ірі компаниялардан тапсырыстар
- жоғары технологияларды қолданатын өндірістік процестерге (мұнай-газ кешені, маина
- Шағын кәсіпкерлікті ірі кәсіпорындардың тиісті бөлімшелері жұмысының орныққан
Шағын бизнес субъектілеріне беру мақсатында топтап тұрған кәсіпорындарды бөлшектеу
Шағын кәсіпкерлікті оқыту, ақпараттық, ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету және насихаттау.
Шағын және орта бизнесті қолдау саласындағы халықаралық және шетелдік
Кәсіпкерлік мәселелері бойынша нормативтік құқықтық базаны жүйелеу және жетілдіру.
Осы мақсатта кәсіпкерлік мәселелерін реттейтін қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерде
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің таратылу тәртібі ықшамдалады. Қызметтің түрлерін лицензиялау
Сонымен бірге өндіріс және сауда саласындағы техникалық нормаларды, ережелерді,
Осы проблемаларды дәйекті түрде шешу артық әкімшілік кедергілерді жоюға,
Шағын бизнесті мемлекттік қолдауды қаржылай қамтамасыз ету көрсетілген мақсаттарға
Сондай-ақ, елімізде «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» акционерлік қоғамын дамыту
Тұжырымдаманың iс-шараларын орындау шеңберiнде Қор ұсынатын қаржылық қызметтердiң спектры
жобалық кредит беру;
микрокредит беру;
қаржы лизингі;
банктермен бiрлесiп қаржыландыру;
франчайзингтік операцияларға кредит беру; кредиттерге кепiлдiк беру;
халықаралық сапа стандарттарын енгізу шығындарының 50%-ын өтеу;
оқыту және консалтинг;
шағын бизнестi дамытуды ақпараттық қолдау.
Жалпы шағын кәсіпкерлік саласында бүгінгі таңда атқарылып жатқан іс
3.3 Шағын кәсіпкерлікті несиелендіруді жетілдіру бизнес жоспары
1. Аннотация
Бизнес жоспар тақырыбы: Шағын кәсіпкерлікті несиелендірудің бизнес жоспары
Фирма аты: «Ләззәт» ЖШС
Мекен – жайы: Шымкент қаласы, Тәуке-хан даңғылы, 103
Кіммен жасалған: Қожамқулов Н.
Бизнес сферасы: Тәтті тағам өнеркәсібі
Қызметтің негізгі түрлері: салмалы шоколад өндірісі
Басталу мерзімі: 01.07.2008
Бизнес жоспар қандай мерзімге есептеліп жасалған: 1 жыл
2.Түйін
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында елімізді дүние
Қазіргі уақытта елімізде екінші деңгейлі банктердің қызмет көрсету сапасы
Сондықтанда еліміздегі шағын кәсіпкерлік дамып келеді. Басқа тағам өндірістеріне
Жобаның негізгі мақсаты:
Отандық өнім щығарушыларды қолдау бағытындағы іс-шаралар жүйесін;
Халықаралық тағам
Кондитер өндірісі өнімдері бүкіл сауда нарығындағы іс-шаралар жүйесін;
Шоколад нарығындағы іс-шаралар жүйесін жетілдіру.
Жобада қойылатын мақсаттарға
Тиімді және жоғары сапалы құрал-жабдықтарды қолдану және негіздеу;
Шикізаттың жаңа, арзан жергілікті көздерін қолдану;
Шоколад нарығын зерттеу
Жобада дайындалған дайын өнімнің сапасы өте жоғары. Шығарылатын салмалы
Жобаның негізгі мақсаты өнімнің тұрақты көлемін шығару (жылына 3000
Кәсіпорын алдағы мақсатқа жету үшін 80 000 000 теңге
3. Кәсіпорынның сипаттамасы
Салмалы шоколад өндірісінің цехың құрылыстық көлемі 16416 м3 құрайды.
Жобада салмалы шоколадты алуға қажетті барлық талаптармен (технологиялық бөлімшелер
Салмалы шоколад цехының артықшылығы:
сапасы жағынан изомальт LM өте тұрақты және жақсы қасиеттерге
нарықтық тұрғыдан қарағанда қанталмастырғыш
бәсекеге қабілеттілігі бойынша қанталмастырғышы бар салмалы шоколад өсуші бәсекеге
Жоспар бойынша шығарылатын 1 тонна дайын өнім 300000 теңгені,
Менеджмент
Қызметкердің аты-жөні: Ибраймова Зәуре.
Жасы: 30 жаста
Мекен-жайы: Шымкент қаласы, А.Байтұрсынов көшесі, 22 үй 5 пәтер
Оның бизнестегі орны: цех бастығы Жалақысы:
Қызметкердің аты-жөні: Қадырбаева Айгүл.
Жасы: 25 жаста
Мекен-жайы: Шымкент қаласы, Республика даңғылы, 89 үй
Телефон: 31-90-18
Оның бизнестегі орны: технолог
Жалақысы: 40000 теңге
Басқарушылық персонал үшін жоспарланып отырған қосымша жағдайлар: баскарушы персонал
Ұжымды басқарудағы әлсіз топтарға цехтағы іс-тәжірибесі 1 жылға жетпеген
4.Өнімнің сипаттамасы.
Сапасы бойынша қанталмастырғыш қосылған салмалы шоколад өндірісі МЕСТ 6754-23
Салмалы шоколад өндірісі келесідей кезеңдерден өтеді:
Шикізаттарды дайындау;
Какао бұршаққынын какао ұнтағына дейін өңдеу;
Какао майын, какао күнжарасын және какао ұнтағын дайындау;
Шоколад массасын дайындау;
Шоколад массасын сүзу және темперирлеу;
Салма дайындау;
Салмалы шоколадты қалыптау, салқындату және қалыптпн алу;
Буып-түю, таңбалау, тасымалдау және сақтау.
Шоколадты массаны араластырғанда біршама технологиялық өлшемдерді қарастыру қажет: какао
Шоколад өндірісіне қолданылатын шикізат, материалдар мен жартылай дүмбілдер толық
5.Маркетинг жоспары
Кәсіпорын алдындағы негізгі мақсат - Қазақстанның шоколад нарығында көш
Қазіргі таңда шоколад нарығында алмастырғыш заттар көп қолдануда. Бірақ
Қазіргі кезде еліміздің нарығындағы тұтынушылар қолданып жатқан кондитер өндірісіндегі
Бұл кондитер фабрикаларынан «Ләззәт» шығаратын салмалы шоколад өнімі бірнеше
өнімді сату барысында берілетін жеңілдіктер
өнімнің сатылу бағасының төмендігі
адам денсаулығына емдік қасиеттерімен ерекшеленеді.
Мысалы, Қарағанды кондитер фабрикасының әлсіз жақтары өнім бағасының жоғарылығы
Жобада қарастырылып отырған салмалы шоколад өнімін фирма
6.Өндірістік жоспар
Жоба салмалы шоколадты алуға қажетті барлық талаптармен (технологиялық бөлімшелер
Төменде салмалы шоколад өндірісінің технологиялық сызба нұсқасы көрсетілген. Салмалы
Тауарлы какао бұршаққын
*«Ләззәт» ЖШС
Шоколадты жобада жұмсалатын кететін энергия көзі, жылу мен су
7. Ұйымдастырушылық жоспар
Еңбек және еңбек ақы бойынша салыстырмалы есептеу мына көрсеткіштер
Еңбек пен жалақы бойынша құрама есебі.
Кесте 3.1
Соның ішінде
жалпы жұмысшы жетекші мамандар қызметкерлер
1 Адам саны 17 10 1 2 4
2 Жалпы саны
бойынша
пайызы 100 58,8 5,9 11,7 23,6
3 Жалпы жалақы қоры, тг 2839000 4200000 660000 960000
4 Орташа
жылдық, тг 167000 420000 660000 480000 444000
5 Орташа
айлық
жалақы, тг 37235,29 35000 55000 40000 37000
*«Ләззәт» ЖШС
Жобаның негізгі бөлімшелер тізімі өндірістің технологиялық сызбасына
сәйкес қабылданады, яғни сәйкесінше бастапқы және негізгі шикізаттың
дайындығын қамтамасыз етеді. Жұмысшылардың жұмыс атқару тобындағы
міндеттемелердің бөлінуі жұмысшының квалификациялық дәрежесі, жұмыс
істеу тәжірибесін және басшымен келісілген өндірістің күнтүзбелік ауысым
жұмысына тағайындалуына байланысты. Жұмысшының өндірісте атқарған
қызметіне, еңбек қабілеттілігі немесе марапатты айлық бекітіледі.
8. Қаржылық жоспар
Жобаның қаржылық жоспары өндірісті қаржымен қамтамасыз ету мәселелерін қарастырады.
жобаның технологиялық процесін асыру барысында оперативтік жұмыс жоспары, ягни
шығарылатын дайын өнімнің пайдасы мен шығыны туралы жоспар, яғни
жобада пайданың түсуі мен қажетті мақсаттарға жұмсалуы туралы жопар,
Кесте 3.2
1 кг салмалы шоколад өндірісіне кететін шығындар
Өзіндік құн бөлімдері Шығындар
теңге %
1. Қажетті материалдар, шикізат және жартылай өнімдер 125 50
2. негізгі жұмысшылардың жалақысы мен әлеуметтік сақтануға шығындар 10
3. Техникалық мақсаттардағы энергия шығындары 70 28
4. Жалпы өндірістік шығындар 20 8
5. Жалпы шаруашылық шығындар 17 6,8
6. Басқа да шығындар 8 3,2
Барлығы 250 100
*«Ләззәт» ЖШC
Егер кәсіпорын жылына 3000 тонна өнім шығаратын болса, айына
Табыс – Шығын = Пайда
Жылдық жалпы шығын: 3000 тонна*250теңге = 750 000
Кәсіпорынның жылдық пайдасы: 900 000 000-750 000 000 =
Кесте 3.3
Көрсеткіштер Күн Ай Жыл
Табыс 2460000 75000000 900000000
Шығын 2050000 62500000 750000000
Пайда 410000 12500000 150000000
*«Ләззәт» ЖШC
Кәсіпорын үшін осы өнімді жалпы өндіріп шығару үшін 80
Несиені қайтару кестесі
Кесте 3.4
Өтеу мерзімі Негізгі қалдық сомасы Ай сайынғы өлем Негізгі
01.07.2008 80000000 7466666,667 6666666,7 800000
01.08.2008 73333333,33 7466666,667 6666666,7 800000
01.09.2008 66666666,67 7466666,667 6666666,7 800000
01.10.2008 60000000 7466666,667 6666666,7 800000
01.11.2008 53333333,33 7466666,667 6666666,7 800000
01.12.2008 46666666,67 7466666,667 6666666,7 800000
01.01.2009 40000000 7466666,667 6666666,7 800000
01.02.2009 33333333,33 7466666,667 6666666,7 800000
01.03.2009 26666666,66 7466666,667 6666666,7 800000
01.04.2009 20000000 7466666,667 6666666,7 800000
01.05.2009 13333333,33 7466666,667 6666666,7 800000
01.06.2009 6666666,663 7466666,667 6666666,7 800000
Барлығы: 0 89600000 80000000 9600000
Жұмыстың орындалу тізбесі
Кесте 3.5
2008 жылдың 3 айы 2008 жылдың кейінгі 4 айы
Салмалы шоколад өнімдеріне жарнама Мүмкіндігінше өнім өндіруді көбейту
Шығарылатын өнімнің тауарлық күйін толық қамтамасыз ету технологиялық процестің
Жобаның тәуекелділігін талдау
Құрал-жабдықтардың көбісі шетелден алынатын болғандықтан, тапсырыс берушілермен алдын-ала келісім
Егер мемлекеттің қаржылық нарығында өзгерістер болса және инфляция көрсеткіші
ҚОРЫТЫНДЫ
Елімізде шағын кәсіпкерліктің шешуі тиіс алғашқы тапсырма бұл халықты
Дамыған елдердің тәжірибесі дәлелдегендей, шағын және орта кәсіпкерлік ахуалға
Сондықтанда, Қазақстанда шағын кәсіпкерлік жүйесін қалыптастыру үшін қажетті іс-шаралар
Елімізде шағын кәсіпкерлікті дамыту жолындағы көптеген кедергілер бүгінгі күні
несие алуда кедергілерді жою;
шағын кәсіпкерлікті қолдау және қорғау инфрақұрылымын күшейту;
несие мерзімін ұзарту және өтеу пайыздарын төмендету;
несие алуда құжаттар санын азайту;
Шағын кәсіпкерліктің бухгалетрлік бөлімдеріне білікті кадрларды тарту.
Әрине, мұндай шараларды елдегі банктер іске асырады. Шағын кәсіпкерлікті
екінші деңгейлі банктер шағын кәсіпкерлікті несиелеуді жетілдіру үшін мемлекеттік
мемлекет екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлікті несиелеуден мүдделі, сондықтан
мемлекет банк несиелеріне кепілдік беру мен сақтандыруды қолға алуы
Бүгінгі күнде Қазақстан республикасында шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың
Еліміздің әрбір азаматы осы құқықтық нормативтерге сүйеніп іс жүргізсе
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
«Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы», Астана, 2009
"Шағын кәсiпкерліктi дамыту қоры" акционерлiк қоғамын дамытудың 2008-2010 жылдарға
Закон РК «О государственной поддержке малого предпринимательства» от 13.03.2009//
«Шағын кәсіпкерлікті дамытуға мемлекеттік қолдауды күшейту және оны жандандыру
«Шағын кәсіпкерлікті дамыту қорын құру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің
Сейтқасымов Ғ.С. Ақша, несие банктер. Оқулық, Алматы 2005 ж.
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Алматы, 2004 ж.
Искакова З.Д. Банк ісі. Қарағанды, 2003 ж.
Лаврушина О.И. Банковское дело. Москва, 2000 г.
Шаяхметова К., Шаяхмет А. «Қазақстан Республикасындағы екінші
деңгейлі банктердің шағын және орта бизнесті несиелеу жағдайы» //
Бажиева М., Манабаева И. «Қазақстан Республикасында шағын бизнестің қалыптасуы
Блеутаева К. «Кәсіпкерліктің жаңа формаларын ынталандырудағы мемлекеттің рөлі» //
Қарабаев Ш. «Кәсіпкерліктің әлеуметтанулық мәселелері» // Саясат.2005. №2.
Қинашева Ж. «Қазақстан экономикасын қалыптастырудағы шағын кәсіпкерліктің рөлі»// Ақиқат.
Мейірбеков Б. «Қазақстандағы шағын бизнес: проблемалар мен мәселелер» //
Мейірбеков Б. «Елдегі кәсіпкерлікті тиімді дамыту жолдары» // Хабаршы.
Назарбаев Н. «Шағын кәсіпкерлікке үлкен жауапкершілік жүктелді» // Егемен
Мырзабеков С. «Шағын және орта кәсіпкерлік өндірісінің экономикалық тиімділігін
Шымғанов Ә. «Кәсіпкерлік іс-әрекетті салықтық реттеу» //Ізденіс. 2001.№2.
Ахметов С. «Финансово-кредитные рычаги для малого бизнеса в развитых
Ким Г. «Особенности кредитования малого и среднего бизнеса» //Вестник
. Ильясов А. «Кредитование коммерческими банками малого и среднего
Омарбекова Н. «Шағын және орта бизнесті дамытудың экономикалық рөлі»
Райхан Н. «Шағын кәсіпкерлік бүгіні мен ертеңі» // Ақиқат.
Әлжанов А. «Шағын және орта бизнес: шетелдік тәжірибе» //
«Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау» // Егемен Қазақстан. 1998. 19
«Шағын және орта бизнес экономикалық тұрақтылық кепілі» // Егемен
Статистическое обозрение Казахстана, 2009 г, №1.
Қазақстандағы шағын бизнес 2008-2010. Статистикалық шолу, Алматы-2010.
«Қазақстан Республикасында Шағын кәсiпкерлiктi дамыту мен қолдаудың 2008-2009 жылдарға
Нурсеит Н., Нурсеитова Р. Текущее состояние развития и кредитования
Лишанский М.Л., Маслова И.Б. Краткосрочное кредитование сельхозяйственных предприятий.-М.: ЮНИТИ,
Хамитов Н.Н., Байбулатов Р.Ж. Банковский надзор в Казахстане.-А.:Экономика, 2001.
Давлетова М.Т. Кредитная деятельность в Казахстане.-А.: Экономика 2001.
Сайденов А., Елемесов А. Национальный Банк Республики Казахстан//Мир финансов
Бекмуратова А.А. Комплексная оценка банковской деятельности.-А.:ЭкономикС.2003.
www.nationalbank.kz
5
51339
52104
50222
49635
49398
48697
49380
97471
97551
98715
99993
101191
102960
103291
145087
143680
142110
140921
139740
138379
138556
0
50000
100000
150000
200000
250000
300000
350000
2008.07
2008.08
2008.09
2008.10
2008.11
2008.12
2009.01
Белсенділері
Ә
рекеттегісі
Тіркелгені
1015849
861045
470168
288367
0
200000
400000
600000
800000
1000000
1200000
2006
2007
2008
01.04.2009
171541
466243
580570
261121
435279
394802
116826
209046
0
100000
200000
300000
400000
500000
600000
700000
2006
2007
2008
01.03.2009
ұлттық валютада
шетел валютасында
0
50000
100000
150000
200000
250000
300000
350000
400000
450000
2006
2007
2008
01.03.2009
ұлттық валютада қысқа мерзім
ұлттық валютада ұзақ мерзім
шетел валютада қысқа мерзім
шетел валютада ұзақ мерзім
Тазалау және іріктеу
Жылумен өңдеу
Ұсақтау
Компоненттерді араластыру
Шоколадты масса
Қалыптан алу
Конштау
Темперирлеу және сүзу
Қалыпқа құю
Шоколад массасын салмамен толтыру
Салмамен шоколадты салқындату
Буып түю, орау