МЕКТЕП ПЕН ОТБАСЫ ЫНТЫМАҚТЫҒЫН ОРНЫҚТЫРУДАҒЫ МҰҒАЛІМ РОЛІ
Ж О С П А Р:
КІРІСПЕ
1. Халықтық дәстүр және отбасы тәрбиесі
Баланы отбасында рухани дамытудың кейбір қырлары
Ынтымақтастық педагогикасы
Ұстаз - бала жанының тамыршысы
ҚОРЫТЫНДЫ
КІРІСПЕ
Елiмiздiң үкiметi соңғы жылдары қабылдаған Қазақстан Республикасы азаматтарының
Тәрбие iсiнiң адам туғаннан о дүниеге аттанған дейiн
1. Халықтық дәстүр және отбасы тәрбиесі
Ұлттық дәстүр мен әдет - ғұрыптар және рәсімдер
Дәстүрлердің құндылығы тұрмыстағы, күнделікті өмір барысындағы қадір -
Дәстүр - әрбір ұлттың өзіне тән әлеуметтік және
Бүгінгі күнде ұлттық дәстүрлерімізді қайта жаңғыртып жатқанымыз олар
Халықтың өзі бір идея көтерсе, оны белгілі мақсат
Шығыс халықтарында балажандылық түбегейлі қалыптасқан. Бала - отбасының
Әділ мектеп болмай тұрған кезде, яғни педагогика ғылым
Орта Азия халықтары ежелден өзара тығыз байланысты болған.
Мұғалімнің тәлім - тәрбие берудегі басты әрекеті
Қазіргі отбасы тәрбиесіндегі басты нысана баламен рүхани үндестік
Әр отбасы ата - тегінен келе жатқан кәсібін,
Үлкенді құрметпен өнеге тұту, одан үлгі алу, біріккен
Туыстарға, айналадағыларға қамқор бола білу, қиын жағдайда оларға
Отбасылық қарым - қатынастың негізінде үнемі балаға қамқорлық
Ана тілінің тағдыры отбасынан басталады. Рухани байлық дүниетаным,
Қазақ халқы баланы барлық асылдан жоғары бағалаған, болашағына,
Қазақ отбасы көбінесе көп балалы болып келген. Қазақ
Кейіннен экономикалық - әлеуметтік жағдайға қарай
Үлкендер бала тәрбиесіне қатыспау, бақылау жағынан ұстанады, өйткені
Халық педагогикасында сүйіспеншілік пен адалдық - ең жоғары
Шығыс халықтарының көркем шығармашылығын алып қарасақ, нақтылығы мен
Біздің халықта қыз баланы сымбатты да әдепті етіп
Тайпадағы тіршілікте әйелдердің орны ерекше болған. Оларды құрметтеп,
Халқымызда тәрбиелік маңызы бар отбасылық дәстүрлер өте көп.
2. Баланы отбасында рухани дамытудың кейбір қырлары.
Отбасы - адамзат қоғамының ең шағын бейнесі.
Отбасы тәрбиесі қоғамдағы өзгерістермен тығыз байланысты, сондықтан ол
Жеке меншікке негізделген қоғамда ұжымдық сана күрделі өзгеріске
«Баланың құқы жөніндегі конвенцияда» (1989) отбасында баланың құқын
Тек осындай ізгілік мұраттар отбасында орын алғанда ғана,
Ғасырлар бойы қазақ отбасында сақталған тәлімдік дәстүрлер мол.
Баланың отбасындағы тұлғалық қасиетін жетілдіретін жағдайда
А.С. Макаренко «Ата - анаға арналған кітабында» «...Бала
Сіз тәрбиені сөз арқылы немесе үйртету, бұйыру арқылы
Ересек адамдардың өмірі негізінен түрлі іс - әрекет,
Дегенмен де, ересектермен, балалардың өмірі тек өнегелі іс
Шығыс халықтарында балажандылық түбегейлі қалыптасқан. Бала - отбасының
Әділ мектеп болмай тұрған кезде, яғни педагогика ғылым
Орта Азия халықтары ежелден өзара тығыз байланысты болған.
Халық педагогикасында сүйіспеншілік пен адалдық - ең жоғары
Шығыс халықтарының көркем шығармашылығын алып қарасақ, нақтылығы мен
Біздің халықта қыз баланы сымбатты да әдепті етіп
Тайпадағы тіршілікте әйелдердің орны ерекше болған. Оларды құрметтеп,
Халқымызда тәрбиелік маңызы бар отбасылық дәстүрлер өте көп.
Өмір тәжірибесі көрсеткендей, екі түрлі отбасына назар аударуға
Отбасындағы тәрбиенің тиімді болуы ондағы қарым - қатынас
- ынтымақтастық қарым - қатынас, яғни отбасы
ортақ мүддеге негізделген бірыңғай қарым - қатынас;
жақсы қарым - қатынасты сақтай отырып, өзара
бәсекелестік, барлық жағдайда өзінің бәсекеде ұтуын көздеген қарым
түрлі себептерден туындаған отбасындағы қайшылықты қарым -
Демек, әр отбасында қарым - қатынастың орнығуынан
Түйіндей келе, отбасында орныққан қарым - қатынас түрі
Қазіргі отбасы тәрбиесіндегі басты нысана баламен рүхани үндестік
Әр отбасы ата - тегінен келе жатқан кәсібін,
Үлкенді құрметпен өнеге тұту, одан үлгі алу, біріккен
Туыстарға, айналадағыларға қамқор бола білу, қиын жағдайда оларға
Отбасылық қарым - қатынастың негізінде үнемі балаға қамқорлық
Ана тілінің тағдыры отбасынан басталады. Рухани байлық дүниетаным,
Қазақ халқы баланы барлық асылдан жоғары бағалаған, болашағына,
Қазақ отбасы көбінесе көп балалы болып келген. Қазақ
Кейіннен экономикалық - әлеуметтік жағдайға қарай
Үлкендер бала тәрбиесіне қатыспау, бақылау жағынан ұстанады, өйткені
Түйіндей келе, отбасындағы тәрбиеде үлкендердің басқа отбасы мүшелерімен
Мектепке дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеуде үш құрамды ұрпақты
Рүхани адамгершілік сезімді қалыптастыратын педагогикалық факторлар: отбасаы мүшелерінің
3. Ынтымақтастық педагогикасы
Егер біз қалай да оқу еңбегіне барлық оқушыны
Осы мақсаттарға жету үшін жаңашыл педагог -
Ата - аналармен ынтымақтасу дегеніміз – балаға үйде
1.Сіздің ұлыңыз (қызыңыз) қоғамдық жұмыстарға қатысқысы келе ме?
2.Үй жұмысына көмектескенді ұната ма ?
3.Оқығысы келе ме? Қандай пәнді жақсы игереді?
4.Ата - ана, мұғалім талаптарын орындай ма?
5.Тәртібіне ризасыз ба?
6.Бос уақытында не істейді?
7.Белгілі бір сұрақтарға жаүап іздеп қосымша әдебиеттер оқиды
8.Көрме мен мұражайға барғанды ұната ма?
9.Теледидар алдында қанша уақыт жібереді?
10.Тапсырманы тез орындай ма?
11.Үй тапсырмасын орындау үстінде қинала ма?
12.Отбасыңызда балаңыздың беделі қандай?
Ата - аналар мен балалардың қарым -
1.Мына фразеалогиялардың мағынасын аш:1.Желге ұшқан сөз. 2.Көппен көрген
2.Мақал мәтелдерді толықтыр.
1.Жеті рет өлшеп ...
2.Досыңа достық...
3.Аңдамай сөйлеген ауырмай...
4.Еңбек суйгенді елі ...
5.Жұмыла көтерген...
3. Қайсысы бейнелі, қайсысы тура мағыналы сөздер?
Алтын сақина.Суық сөз. Жылы киім. Ұяттан өл. Жылы
Лексикалық ойындардың маңызы - баланың дербестігін және
Кейде баланың оқуға деген ынтасын байқау үшін өздерін
Мына сөйлемдерді тез оқи отырып, өзіңді мазалап жүрген
1.Үнемі басым ауырады. Аз ұйықтаймын. Тісім ауырады. Денсаулығым
2.Жақсы баға ала алмаймын. Бақылау жұмысынан қорқамын. Оқығым
Кейде тақырыптан соң “Менің сүйікті пәнім’’ немесе ”Апайға”
Ынтымақтастық педагогикасы, біріншіден, балаға тұлға ретінде ізгілікті қарым
Осы мақсаттарға жетуі үшін жаңашыл педагогтер - оқытушылар
1) оқушымен;2) оқушының ата - аналарымен; 3) барлық
«Математика сабақтарында дидактикалық ойындар қолдану», «Балалардың шығармашылықпен жұмыс
Ата - аналармен жүйелі байланыс жасап, балаларының оқуы,
Сынып оқушыларымен ынтымақтаса жұмыс істеу дағдыларының көрсеткіші бойынша
Оқушының өзін - өзі ұстауы.
Оқушының таным деңгейі
Ой - өрісі қабылдауы
Өзіндік ой - пікір айтуы
Пәнге қызығуы, ана тілін құрметтеуі
математикаға қабілеті
орыс тіліне бейімділігі
өз уйі, отбасы туралы ойы, сүйіспеншілігі
өз мектебін сүюі, құрметтеуі
өз ауылын, туған жерін сүю сезімі
музыканы қабылдауы
Сұлулыққа іңкәрлігі, эстетикалық сезім байлығы
дене шынықтыру сабағына қатысуы
қоршаған ортаны тануы
мектептегі ішкі ережені сақтауы
Үй шаруасына икемі, еңбек ете білуі
4. Ұстаз – бала жанының тамыршысы
Оқыту процесінің әр түрлі қырларын педагогиканың дидактика, сондай
Психолог үшін ең маңызды мәселе - бұл жеке
1. Ұйымдастыру қабілеті; 2. Жан - жақты
3. Пәні бойынша біліктілігі; 4. Жеке тұлғалық мәдениеттілігі.
Мұғалімнің шығармашылық дамуы - бұл көптеген қиындықтар, адасу,
Мен не маңызды және менің еңбегім барысында қандай
Мектептерде жүргізілген зерттеулер бойынша ғалымдар мынадай тұжырымға келген:
Балалар әр түрлі мұғалімдерді ұнатады, бірақ соның ішінде
Мұғалімге үнемі қойылатын негізгі талаптар: балаға деген мейірім,
Өмір талабына сай дамып келе жатқан қоғамда оқыту
қоғамдық саяси - әлеуметтік және экономикалық дамуының өзгерістерін
қоғам үздіксіз өркендеп отыру үшін осы қоғамның мүшесі
орта мектепті бітірген жаңа заман тұлғасы қандай абыройға
қоғам үшін қажет болатын тұлғаны қалыптастыру және дамыту
Қазіргі заман жағдайының жеке тұлғаға қоятын талаптары орасан
Қазіргі отбасы тәрбиесіндегі басты нысана баламен рүхани үндестік
Әр отбасы ата - тегінен келе жатқан кәсібін,
Үлкенді құрметпен өнеге тұту, одан үлгі алу, біріккен
Туыстарға, айналадағыларға қамқор бола білу, қиын жағдайда оларға
Отбасылық қарым - қатынастың негізінде үнемі балаға қамқорлық
Ана тілінің тағдыры отбасынан басталады. Рухани байлық дүниетаным,
Қазақ халқы баланы барлық асылдан жоғары бағалаған, болашағына,
Қазақ отбасы көбінесе көп балалы болып келген. Қазақ
Кейіннен экономикалық - әлеуметтік жағдайға қарай
Үлкендер бала тәрбиесіне қатыспау, бақылау жағынан ұстанады, өйткені
Түйіндей келе, отбасындағы тәрбиеде үлкендердің басқа отбасы мүшелерімен
Жоғарыда біз келтірген Аймауытұлы түйіндерінде мұғалімдік қызметтің мазмұны
Ж.Айтауытұлының пікірінше, кез - келген мұғалім балаға, тіпті
Енді ұcтаз жайында Ж.Аймауытұлы түйіндеген тұжырымдарының психологиялық астарын
Мұғалім мәдениеті мен шеберлігін, интеллектуальдығын төмендегідей бөліктермен анықтауға
1.Мұғалімнің сыртқы келбет мәдениеті.
2. Мұғалімнің өзін - өзі басқару шеберлігі.
3. Мұғалімінің мимика және понтомимика ишараларының (жест) мәнерлі
4.Мұғалімнің мәдениеті, әдебі, сөйлеу шеберлігі, шешендік қасиеті, дем
Бірінші мәселе бойынша сыртқы бейне мәдениетіне тоқталатын болсақ,
Сыртқы бейне мәдениеті.
Тұлға
А) тік
Ә) тік және еркін отыру
Б) ұқыптылық пен жинақтылық
киім
А) ұқыптылық
Ә) қарапайымдылық
Б) түстік гармония (өзіңе жарасымды түстен киім кию)
В)киімнің жас шамасына, сабаққа және жұмысқа сәйкестігі.
Г) сән үлгілеріне сәйкес
Ғ) сәндік ( алқа, моншақ, сақина) дұрыс пайдалану.
3. Гримм (бояну)
Шаш үлгісі (ұқыпты, жинақы)
Мимика
Понтомимика
А) жест (табиғилығы)
Ә) жүрістің ритмикалы, жеңіл, айқын болуы.
Б) қозғалыс (еркін)
В) қозғалыста селқостықты болдырмау, әр уақытта сергек жүру.
Г)шусыз отырып, тұру
Педагогикалық қарым - қатынас мәдениеті.
1.Қарым - қатынасқа сабырлы, мәнерлі, мейірімді тонның соқталуы.
А) әңгімелесушіні тыңдай білу.
Ә) сұрақ қоя білу.
Б) өз сөзіңді талдай білу.
В) басқа адаммен бірінші болып қатынасқа түсуді үйрену.
Г) келесі адамды түсіне білу.
Ғ) кез - келген жағдаяттық қарым - қатынаста
Көрермендермен (тыңдаушылармен) қарым - қатынасқа түсуге үйрену.
А)аудиторияға қарап жұмыс істеу.
Ә) тыңдаушылардың реакция бақылау және ұғыну.
Өз сезіңмен әңгімеге келесі адамды елітіп әкету.
А) еркін, таза және конспектіге қарамай сөйлеуге үйрену.
Ә) сөйлеуге, әңгіме бастар алдында мұғалімнің сыртқы келбеті
Б) өзінің сезіміңді әңгімелесушіге немесе тыңдаушыға бере алу
Өзін - өзі басқару, бақылау.
Артық қобалжу, артық өзіңе күш түсірден аулақ болу.
Сөйлер алдында пайда болатын шешімсіздікті жеңе білу.
АЛҒАШҚЫ ҰСТАЗ(
Мұғалiм: Құрметтi ұстаздар(ата - аналар(ақ жаулықты аналар(мiне(елiмiз ескерiлiп(
Көңiлдi әуен ойналып тұрады::
Ендi осы шәкiрттерiмiздi қошометтеп ортаға шақырайық(
Мұғалiм :
Өстi мiне бойларың(
Өстi мiне(ойларың(
Қуанышқа ортақпыз(
Құтты болсын тойларың(
АДАЙ күйi ойналып тұрады :
1 - жургiзушi :Армысыздар( ұстаздар мен оқушылар(
2 - жургiзушi :Ата - аналар мен ақ
Бастауыш» ертеңгiлiгiне қош келiпсiздер. Әр жанұяға береке( бiрлiк(
Шашу(шашу шашайық(
Ақ сандықты ашайық(
Бұл мереке(бұл тойдың
Бастаңғысын жасайық(
Шашу шашылады((
3 - жургiзушi: Өсер елдiң әуелгi ойлайтыны -
‘’Халық биiн’’ қыздар тобы билейдi (
1 - оқушы:
Мектеп( мектеп(
Төңiректеп
Жүрушi едiм мен кеше
Сұраушы едiм
Жылаушы едiм
Әпкем кiтап бермесе
2 - оқушы:
Жақсылықты жақтаймыз(
Бәрiн бiлiп жаттаймыз(
Кiтаппенен дос болып
Сенiмдердi ақтаймыз(
3 - оқушы:
Жадыраған жаздай жылы жаны бар
Жақсылықты шырағы боп жағылар (
Қадiрлi ұстаз гүлмен бiрге жолдаған
Ш„кiртiңнiң жүрек сөзiн қабыл ал(
4 - оқушы :
Ұстаздардың бар айтқан
Ұлағатын ұғыңдар (
Сөйтiп әрбiр сабақтан
Сәл есейiп шығыңдар (
Ән : ‘’Домбырамыз сән қайда’’(
1 - жүргiзушi : ҰСТАЗ ! Осы
құдiретi( қасиеттi ұғым жатыр( Ұстаз алдынан өтпейтiн ешкiм
5 - оқушы :
Ұстаздарды ‘’Ұлы адам ‘’ деп ұғынамын( бiлемiн (
Дәл солардай болсам деумен соғушы едi жүрегiм (
Бүгiн( мiне( мен мектепте мұғалiммен салмақты (
Талпынамын( iзденемiн атануға ардақты (
Байқалса бiр жақсылықтай бойымнан жылт еткен
Дарыған ол - ұстазымнан( еске аламын құрметпен (
Мұғалiм : Ал балалар( бiлiм көзi( бiлiм бастауы
Әлiппе тәжiн киген бала ортаға келедi(
Армысыздар жас достар(
Армысыздар ата - ана!
Болашаққа жол бастар
“Әлiппең” келдi ортаға(
6 - оқушы:
Әлiппемен қош айтысып қаламыз
Ендi қолға басқа кiтап аламыз(
Әлiппеден әрiптердi үйренiп
Бiздер оған алғысымызды айтамыз(
Үзiлiс:Би: ұлдар мен қыздар тобы(
2 - жүргiзушi: Ендi балалар(”Қазақ тiлi” пәнiн ортаға
Қазақ тiлi тәжiн киген бала келедi(
Айналайын шәкiрттер
Қазақ тiлi пәнiнен
Бiлiм алып қалдыңдар
Сөйлемменен( сөз таптарын
Оны да ойға салдыңдар(
Мұғалiм:Ал( балалар( қазақ тiлi пәнiнен алған бiлiмдерiмiздi көрсетiп
Сөз таптар ойыны: 2 командаға бөлiнедi(
Би: Қыздар тобы “Шығыс биi”(
1 - жүргiзушi: Ендi ортаға “Математика” пәнiн шақырайық(
Математика тәжiн киген бала келедi(
Өмiрдегi заттарды
Есептеймiн бәрiн мен(
4 амалды қолданған
Матеметика пәнiмiн(
Үзiлiс:Ән “Еламан”(
1 - жүргiзушi: Ал( балалар”Ана тiлi”пәнiн ортаға шақырайық(
Ана тiлi тәжiн киген бала келедi(
Сәлем шәкiрт балалар
Ана тiлiң - балалар(
Қане( сынап көрейiн
Даналардан таралған(
Жақсылық( иман сөздердi
Кiм шашу қылып маған таратар(
7 - оқушы::Тiл жүректiң айтқанына көнсе( жалған шықпайды(
8 - оқушы::Ана тiлiн ұмытқан адам өз халқының
9 - оқушы::Тiл қаруы - сөз(сөз қаруы -
Би:: Қыздар тобы(
2 - жүргiзушi:
Бұгiнгi кеш әр үйдiң той басы
деп саналар
Балалардың есiмi әулеттерге
Таралар
Ырым етiп сондықтан ертеiгiлiк
Соңында
Ақ тiлекпен баршаға тiлек айтар
Қонақтар(
Сөз мектеп оқу iсiнiң меңгерушiсi( ата - аналарға
Пайдаланылған әдебиеттер:
Қазақстан Республикасы азаматтарының жаңа әлеуметтік - экономикалық мінез
Жалпы білім беретін мектептер тұжырымдамасы. 1996ж.
Этникалық мәдени білім беру тұжырымдамасы. 1996ж.
Табылдиев Ә. Халық тағылымы: Қазақтың халық педагогикасы және
Қазақ хылқының тәлім - тәрбие тарихынан. Алматы:Кітап,1992
Оразақов К., Нарбаев Б. Ата дәстүрі - әдеп,
Оршыбеков Ы. Қазақ халқының педагогикалық мәдениеті.Алматы: Білім, 1981
Оршыбеков Ы. Қазақтың халық творчесвосындағы азаматтық тәрбие. -
Жұмабев М. Педагогика. Алматы: Ана тілі,1992
Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика, Астана:1998
Қ. Жарықбаев. Жүсіпбек Аймауытұылының психологиялық көзқарастары. -
А. Шашақова. Халвқ тәлімі - тәрбие бастауы. –Алматы:
К.Шаймерденова. мектептегі оқу - тәрбие жұмысын халық педагогикасы
Сабыров Т.С. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру.А - А.,1978
Баранов С.П. Принципы обучения.М., 1975
Азаров Ю.П. Искусство воспитания. М., 1985
32