Аймақтың салықтық әлеуетін есептеу әдістерін жетілдіру жергілікті салық

Мазмұны
Кіріспе..........................3
1 ҚР жергілікті салық салу жүйесінің теоретикалық аспектілері..............5
1.1 Жергілікті салықтар мен алымдардың сипаттамасы және Қазақстанның салық
1.2 ҚР-ғы жергілікті салықтар мен алымдарды есептеу механизмі......9
2 Арқалық қаласы акиматының «Тазарту» МКК мысалында жергілікті салық
2.1 Жергілікті салықтардың мемлекеттік бюджеттегі рөлі.......16
2.2 Арқалық қаласы акиматының «Тазарту» МКК қызметіне сипаттама.........9
2.3 «Тазарту» МКК салықтық міндеттемелерінің динамикасы мен құрылымының талдауы.....................22
3 Қазақстанда жергілікті салық салу жүйесін дамыту және жетілдіру
3.1 Аймақтың салықтық әлеуетін есептеу әдістерін жетілдіру жергілікті салық
3.2 ҚР-да жергілікті салық салу жүйесін дамыту перспективалары....30
Қорытынды.............................36
Қолданылған әдебиеттер...................38
Кіріспе
Мемлекеттің экономикаға әсер етуіне көмек болатын экономикалық тұтқалардың арасында
Салықтар, мемлекеттің пайда болу сәтінен бастап, қоғамда экономикалық қатынастардың
Салықтар қазiргi цивилизациялы қоғамда - мемлекеттiң табыстарының негiзгi кіріс
Қазіргі уақытта салықты қолдану басқарудың экономикалық әдістерінің бірі және
Жергілікті салық салу жүйесінің болуы, біріншіден, жергілікті атқарушы органның
Осындай жолмен, жергілікті салықтар мен алымдардың маңызды рөлі болып,
Жұмыстың мақсаты жергілікті салықтар мен алымдардың аймақтық бюджеттерді құрудағы
Жергілікті салықтар мен алымдардың түрлерін және экономикалық мәнін ашу,
Жергілікті салықтар мен алымдарды төлеуді және алуды реттейтін, сонымен
«Тазарту» МКК-ның мысалы негізінде жергілікті салық салу жүйесін бағалау,
ҚР-да жергілікті салық салу жүйесін дамытудың негізгі перспективаларын анықтау.
«Тазарту» МКК-ның салық міндеттемесі осы жұмыстың зерттеу пәні болып
Зерттеу объектісі болып аймақтық бюджеттердщің құрылуын қамтамасыз ету бойынша
Отандық және шетел ғалымдарының ғылыми еңбектері, заңнамалық актілер және
1 ҚР жергілікті салық салу жүйесінің теоретикалық аспектілері
1.1 Жергілікті салықтар мен алымдардың сипаттамасы және Қазақстанның салық
Мемлекеттің экономикаға әсер етуіне көмек болатын экономикалық тұтқалардың арасында
Салықтар, мемлекеттің пайда болу сәтінен бастап, қоғамда экономикалық қатынастардың
Салықтар қазiргi цивилизациялы қоғамда - мемлекеттiң табыстарының негiзгi кіріс
Қазіргі уақытта салықты қолдану басқарудың экономикалық әдістерінің бірі, және
ҚР Салық Кодексінің 12 бабында «Салықтар – мемлекет біржақты
Белгілі бір принциптерді жүзеге асыратын есептеу әдістері мен құрастыру
ҚР Салық Кодексімен Қазақстанда кәсіпорындар, ұйымдар және жеке тұлғаларға
бірінші деңгей – бұл Қазақстанның Республикалық салықтары. Олар елдің
екінші деңгей – ҚР құрамындағы республикалық маңызы бар қалалар,
Қазіргі кезде салық жүйесінде жергілікті салықтар мен алымдар маңызды
Жергілікті салықтар – бұл жергілікті бюджеттер кірісіне түсетін, жергілікті
Жергілікті салық салу жүйесін қарастыруда маңызды орынды бюджетаралық қатынастар
а) облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана бюджеттерінің республикалық
ә) түсімдерді шектеуді келесі критерийларын сақтай отырып оларды тиімді
- сыртқы факторлардың әсерінен тәуелді емес және тиянақты сипаттағы
- мемлекеттік мекемелер көрсететін қызметтер үшін төлем түрдегі салықтық
- қайта бөлу спаты мен бір қалыпты емес жайғастыру
- салықтар мен басқа да міндетті түрдегі төлемдерді ең
- айқын аумақтық байлауы бар салықтық база бойынша жиналатын
б) ҚР әкімшілік – аумақтық бірліктерінің минималды бюджеттік қамтамасыз
в) жергілікті атқарушы органдарының мөлшерлес деңгейдегі мемлекеттік қызмет көрсетуін
г) мелекеттік қызметтерді неғұрлым тиімді және нәтижелі өндіру мен
д) бюджеттік қызметтер сапасын жоғарлату мен олардың қаджеттілігінің есебін
е) әрбір бюджет деңгейінің алынған ресми трансферттер мен несиелерді
Сонымен қатар Бюджеттік кодексте бюджетаралық қатынастарды реттеу формалар түрлері
республикалық бюджет пен облыс, ресубликалық маңызы бар қала мен
облыстық бюджет пен аудан, облыстық маңызы бар қала бюджеттері
Ресми трансферттер жалпы сипаттағы трансферттер, мақсатты ағымдағы трансферттер және
Қазіргі уақытта Қазақстанда жергілікті салық салу келесі принциптер негізінде
салық салудың міндеттілігі принципінің талабы бойынша салық төлеуші салық
салық төлеушінің айқындылық принципі – салықтық заңнамаларда салық міндеттемелерінің
салық салудың біртұтастық принципі – салық жүйесінің бірлестігіне негізделеді
жариялылық принципі – салық салуды реттейтін барлық нормативтік құқықтық
Қазақстан Республикасы Бюджет Кодексінің 50 бабына сәйкес жергілікті салықтар
- облыстық мәслихат белгiлеген кiрiстердi бөлу нормативтерi бойынша жеке
- облыстық мәслихат белгiлеген кiрiстердi бөлу нормативтерi бойынша әлеуметтiк
- облыстық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының
- жер үстi көздерiнiң су ресурстарын пайдаланғаны үшiн төлемақы;
- орманды пайдаланғаны үшiн төлемақы;
- жер салығы;
-бірыңғай жер салығы;
- аукциондардан алынатын алым;
- заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық;
- табысқа салынатын салық;
- көлік құралдарына салынатын салық;
- облыстық маңызы бар мемлекеттiк ақылы автомобиль жолдарымен жүргенi
-акциздер;
- кәсіпкерлік қызметті тіркеу үшін алынатын алым [2].
Осы салықтар Қазақстанның барлық аумақтарында алынады. Сонымен бiрге бұл
Жоғарыда аталған салықтар мен алымдардан жергілікті бюджетке түсуде маңыздырақ
Сонымен аймақтық бюджетке жұмылдырылатын салықтар мен алымдар келесі
жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер;
қорғаныс, қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік;
білім беру;
денсаулық сақтау;
әлеуметтік қамтамасыз ету;
тұрғын-ұй коммуналдық шаруашылық;
мәдениет, спорт, туризм және ақпарат кеңістігі;
өнеркәсіп, құрылыс және жер қойнауын пайдалану;
көлік және коммуникация;
басқа да бағыттар.
Көрсетiлген бағыттардың арасында ерекше орынды бiлiм, әлеуметтiк көмек, денсаулық
Осылай, білім жүйесінде жергiлiктi бюджеттер мемлекеттiк облыстық ұйымдары үшiн
Бұдан басқа, жергiлiктi бюджеттер қаржысының арқасында жетiмдер, ата-аналар қорғаусыз
1.2 ҚР-ғы жергілікті салықтар мен алымдарды есептеу механизмі
«Тазарту» МКК-ның салық міндеттемесінің талдауына көшу алдында жергілікті
Жеке табыс салығын есептеу және төлеу Қазақстан Республикасы Салық
Жеке табыс салығы салық салу объектілері болып табылады: төлем
Төлем көзінен салық салынатын табыстарға табыстардың мынадай түрлері жатады:
1) қызметкердің табысы;
2) жеке тұлғаның салық агентінен түсетін табыстары;
3) жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетін зейнетақы төлемдері;
4) дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыс;
5) стипендиялар;
6) жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс.
Қызметкердің төлем көзінен салық салынатын табысы жұмыс беруші қызметкердің
Жеке тұлғаның салық салынатын табыстарынан табыстардың мынадай түрлері алып
- балаларға және асырауындағы адамдарға алынған алименттер;
- жеке тұлғалардың қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
- борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақылар;
- мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар, агенттік облигациялар бойынша сыйақылар
- дивидендтер мен сыйақыларды есебіне жазу күніне Қазақстан Республикасының
- пайлық инвестициялық қорларды осы қордың басқарушы компаниясы құнын
- білім беру ұйымдарында оқитындарға Қазақстан Республикасының заңнамасында мемлекеттік
- жеке тұлға басқа жеке тұлғадан сыйға немесе мұраға
- қайырымдылық және демеушілік көмек түрінде алынған мүліктің құны;
- жұмыс беруші өз қызметкерлеріне міндетті және (немесе) жинақтаушы
- сақтандырылушы қайтыс болған жағдайда жинақтаушы сақтандыру шарты
- жинақтаушы зейнетақы қорларына Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мөлшердегі
Қызметкердің төлем көзінен салық салынатын табысын анықтау кезінде төлемдердің
1) республикалық бюджет туралы заңда белгiленген және табысты есепке
2) Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңнамасында белгіленген мөлшердегі
3) өз пайдасына енгізілетін ерікті зейнетақы жарналарының сомасы;
4) жеке тұлғаның жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша өз пайдасына
5) Қазақстан Республикасының резиденті жеке тұлғаның Қазақстан Республикасының тұрғын
6) медициналық қызметтерге (косметологиялық қызмет көрсетулерден басқа) ақы төлеуге
Салық төлеушінің табыстарына 10 проценттік ставка бойынша салық салынады.
Жеке табыс салығын есептеуді салық агенті төлем көзінен салық
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар бойынша жеке табыс салығын
Жеке табыс салығы бойынша декларацияны мына резидент салық
1) дара кәсіпкерлер;
2) жекеше нотариустар, жеке сот орындаушылары, адвокаттар;
3) мүліктік табыс алған жеке тұлғалар;
4) басқа табыстар, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде
5) Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердегі шетелдік банктердегі банктік шоттарда
Жеке табыс салығы бойынша декларация орналасқан жердегі салық органына
Келесі салық түрі әлеуметтік салық болып табылады, оның салық
1) грант қаражаты есебінен жасалатын төлемдер;
2) Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Yкіметі тағайындайтын мемлекеттік
3) спорт жарыстарында, байқауларда, конкурстарда жүлделі орындар үшін берілетін
4) ұйым таратылған немесе жұмыс берушінің қызметі тоқтатылған, қызметкерлердің
5) жұмыс берушінің қызметкерлерге пайдаланылмаған еңбек демалысы үшін төлейтін
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында сәйкес жинақтаушы зейнетақы қорларына қызметкерлердің
Әлеуметтік салық 11 проценттік ставка бойынша есептеледі. Арнаулы салық
Әлеуметтік салықты есептеу үшін салық кезеңі болып күнтізбелік ай
Меншікке салынатын жергілікті салықтар қатарына көлік салығы, жер салығы
Бұрын аталғандай, жер салығының мөлшері жер иеленушілер мен жер
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге салынатын жер салығының базалық ставкалары
Жеке тұлғаларға қора-қопсы салынған жерді қоса алғанда, өзіндік (қосалқы)
- көлемі 0,50 гектарға дейін қоса алғанда - 0,01
- көлемі 0,50 гектардан асатын алаңға - 0,01 гектар
Мынадай төлеушілер салықты есептеген кезде тиісті ставкаларға 0,1 коэффициентті
1) балаларды сауықтыру мекемелері;
2) діни бірлестіктерді қоспағанда, осы Кодекстің 134-бабында айқындалған
3) Салық Кодексінің 135-бабының 2-тармағында айқындалған заңды тұлғалар;
4) қызметінің негізгі түрі ормандарда өртке қарсы жұмысты ұйымдастыру,
5) балықты ұдайы молайту мақсатындағы мемлекеттік кәсіпорындар;
6) ғылыми кадрларды мемлекеттік аттестаттау саласындағы функцияларды жүзеге асыратын
7) психоневрологиялық және туберкулез мекемелері жанындағы емдеу-өндірістік кәсіпорындар.
Салықты есептеу әрбір жер учаскесі бойынша жеке салық базасына
Жер салығы салық төлеушіге берілген айдан кейінгі айдан бастап
Заңды тұлғалар салық кезеңі ішінде жер салығы бойынша ағымдағы
Меншік құқығында салық салу объектілері бар жеке тұлғалар және
Егер есептеу қорытындылары бойынша жүк автомобильдерiнiң саны бiр бiрлiктен
- мемлекеттік мекемелер;
- салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы
- салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы
- салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы
- ауыл шаруашылығы құрылымынан шығу нәтижесінде пай ретінде алынған,
Салық төлеуші салық салу объектілерін, әрбір көлік құралы бойынша
Көлік құралдары салығын есептеуге арналған салық кезеңі Салық Кодексінің
Жергілікті салықтардың келесі түрі мүлік салығы. Осы салықты есептеу
Дара кәсiпкерлер мен заңды тұлғалар үшiн Қазақстан Республикасының аумағындағы:
1) техникалық реттеу саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген сыныптамаға
2) концессия шартына сәйкес концессия объектiлерi болып табылатын ғимараттар,
бухгалтерлiк есептiң деректерi бойынша айқындалатын салық салу объектiлерiнiң орташа
Заңды тұлғалар мүлік салығын салық базасының 1,5 процент
Салық салу объектісі бар жеке тұлғалар жеке тұлғалардың мүлік
Егер салық салу объектісі бірнеше тұлғаның ортақ үлестік меншігінде
Жеке тұлғалардың салық салу объектілері бойынша салықты есептеуді салық
Бюджетке салық төлеу салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша
2 Арқалық қаласы акиматының «Тазарту» МКК мысалында жергілікті салық
2.1 Жергілікті салықтардың мемлекеттік бюджеттегі рөлі
Жергілікті салықтар – бұл жергілікті бюджеттер кірісіне түсетін, жергілікті
Қазіргі кезде салық жүйесінде жергілікті салықтар мен алымдар маңызды
жалпы сипаттағы мемлекеттік қызмет көрсету;
қорғаныс, қоғамдық тәртіп, қауiпсiздiк;
бiлiм;
денсаулық сақтау;
әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қамсыздандыру;
тұрмыстық-коммуналдық шаруашылық;
мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңiстiк;
ауылшаруашылық, су, орман шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, айналадағы
көлiк және коммуникация;
сәулеттiк, қала құрылысы және құрылыс қызметi;
қалған бағыттар.
Көрсетiлген бағыттардың арасында ерекше орынды бiлiм беру, денсаулық сақтауды
Осылай, бiлiм жүйесінде жергiлiктi бюджет қаражаттары мемлекеттiк облыстық бiлiм
Аймақтық бюджеттерге жұмылдырылған салықтар мен алымдардың есебінен денсаулық сақтауды
Сонымен қатар, жергiлiктi бюджеттер қаржысы арқасында жетiмдерді, ата-аналар қорғауынсыз
2009 жылы мемлекеттік бюджетке түскен түсімдер көлемі алдыңғы мезіммен
Кесте 1. 2006-2009 жылдары Қостанай облысы бойынша мемлекеттік бюджетке
Ай 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл
Сома Үлесі, % Сома Үлесі, % Сома Үлесі, %
Қаңтар 3 393 9,03 2 987 6,30 4 793
Ақпан 3 186 8,48 3 494 7,37 5 455
Наурыз 2 739 7,29 2 997 6,32 5 741
Сәуір 3 306 8,80 3 331 7,02 5 690
Мамыр 3 266 8,69 3 705 7,81 6 086
Маусым 2 606 6,93 3 413 7,20 4 581
Шілде 2 769 7,37 4 078 8,60 4 362
Тамыз 2 865 7,62 4 188 8,83 6 165
Қазан 2 943 7,83 4 350 9,17 6 596
Қараша 3 222 8,57 4 681 9,87 6 887
Желтоқсан 4 111 10,94 6 387 13,47 5 749
Барлығы 37 585 100,00 47 434 100,00 68 397
Ары қарай 2009 жылы Қостанай облысы бойынша салықтық түсімдерді
2- кестеден көріп отырғанымыздай, Қостанай облысы бойынша жергілікті бюджет
Кесте 2. 2009 жылғы Қостанай облысының салықтық түсімдерін бюджеттер
Барлық салықтық түсімдер Мемлекеттік бюджет Республикалық бюджет Жергілікті бюджет
жоспар факті орынд. % жоспар факті орынд. % жоспар
69662159 73158340 105,0 43130792 46378588 107,5 26531367 26779752 100,9
2010 жылдың 1 қараша жағдайына Қостанай облысы бойынша салықтар
Кесте 3. 2009 жыл 31 желтоқсандағы Қостанай облысы бойынша
Төлем атауы Жергілікті бюджет Түсімдердің үлесі, %
жоспар факті % орындалуы
Барлық кірістер, оның ішінде: 26 531 367 26 779752
Салықтық түсімдер 24 386 028 24 824942 101,8 92,70
Жеке табыс салығы 5 165 158 5 092 212
Әлеуметтік салық 8 892 289 8 943 841 100,6
Меншікке салықтар 3 394 638 3 827 947 112,8
Акциз 4 232 080 4 399 630 104,0 17,72
Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшін түсімдер
Кәсіпкерлік және кәсіби қызметті жүргізгені үшін алымдар 157
Басқа салықтар 2 111 5 550,0 0,0004
Осылайша, жергілікті бюджет кірістерінде салықтық түсімдер, бюджеттің барлық кірістерінің
2.2 Арқалық қаласы акиматының «Тазарту» МКК қызметіне сипаттама
Арқалық қаласы әкiмшiлiгiнiң «Тазарту» мемлекеттiк коммуналдық кәсiпорыны 2000 жылдың
Арқалық қаласы әкiмшiлiгiнiң «Тазарту» МКК мемлекеттiк коммуналдық кәсiпорын формасында
Кәсiпорынның уәкiлеттi органы болып Арқалық қаласының әкiмшiлiгi табылады. Кәсiпорынның
Кәсiпорынның қызметінің негізгі мақсаты қоршаған ортаны қорғаудың төңiрегiнде өндiрiстiк-шаруашылық
Кәсiпорын қызметтерінің пәні болып қаланың тұтынушыларымен анықталатын көгалдандыру,
Кәсiпорын қызметтiң келесi түрлерiн жүзеге асырады:
- ортақ пайдаланудағы қалалық жерлерді (көше, саябақтар, аудан, бақтар)
- жиын, өнеркәсiптiк және тұрмыстық қалдықтардың өңдеу, тазарту, қатты
- қалалық суарғыш су құбырлары жүйелерін ұстау және басқа
- Арқалық қаласының қалалық шаруашылық объектілерiн сақтау және сәулеттендiру
- коммуналдық шаруашылықтың ғимараттары мен инженерлiк объектілерін (жол өтпелер
- мемориал кешендерi, басқа ескерткiштер және тарихи және мәдени
заңды және жеке тұлғаларға ақылы қызметтер көрсету - жарғылармен
Кәсiпорынды мемлекеттiк басқару органының келесi өкiлеттiгi бар:
кәсiпорын қызметiнiң басым бағыттарын анықтау;
кәсiпорынның шаруашылық жұмысының ағымдағы және перспективалық жоспарын, соның iшiнде
кәсiпорынының қаржы-шаруашылық қызметiнiң жоспарлы көрсеткiштерiн орындауының бақылау және талдауын,
Кәсiпорындар заңды тұлға ретіндегі органы, мемлекеттiк басқару органына жауапты,
Кәсiпорын директоры кәсiпорындағы жай-күйге меншiк иесi және мемлекеттiк басқару
Кәсiпорын мүлiгiн негiзгi қорлар мен айналым қаражаттары, сонымен қатар
- меншiк иесi немесе уәкiлеттi органмен берілген мүліктер;
- жеке қызмет нәтижесінде алған ақша және басқа мүліктер;
- заң тыйым салынбаған басқа көздер.
Кәсiпорын негiзiнен мүлiктiк кешен ретінде жылжымайтын мүлiкпен танылады және
Кәсiпорынның жарғылық капиталы 2 400 000 теңгенi құрайды. Қазір
Бөлiм өз қызметінде қаржылық қызмет сұрақтары бойынша нұсқаулармен, қолданыстағы
Кәсiпорынның бухгалтериясымен бiрге салық заңына тұрақты талдау және бақылау
Табысын бақылау үшiн, қаржы-шаруашылық қызметін талдау үшін кәсiпорын өз
Кәсiпорын қызметiне толығырақ баға беру үшiн кәсiпорынның қаржы күйiне
Экспресс-талдауды үш кезеңде орындау орынды: даярлайтын кезең, қаржы есеп
Бiрiншi кезеңнiң мақсаты - қаржылық есеп беру талдауының лайықтылығы
Екiншi кезеңнiң мақсаты - балансқа түсiнiктемемен танысу. Бұл есептi
Үшiншi кезең - экспресс-талдаудың негiзгiсі; оның мақсаты - объектінің
Кәсiпорынның қарамағында болатын шаруашылық құралдарының сомасы 2009 жылдың
Жиынтық активтердiң құрылымы олардың құрамында айналымнан тыс активтер үлесінің
«Тазарту» МКК iскерлiк белсендiлiктiң бағалары нәтижесіне сәйкес, есеп беру
2009 жылда компаниямен алынған таза табыс 1784000 теңгеге ұлғайып
2.3 «Тазарту» МКК салықтық міндеттемелерінің динамикасы мен құрылымының талдауы
Көлiк салығы кәсiпорында бар көлiк құралдарына сүйене отырып есептеледі.
«Тазарту» МКК меншiгінде келесi көлiк құралдары бар, 4-кестеде талданатын
Кесте 4. 2009 жылы «Тазарту» МКК меншiгіндегі көлiк құралдары
Кесте 4. 2009 жылы көлік салығының есебі
Көлiк құралдары Ескерту Ставка Түзету коэф-ті Салық сомасы, теңге
Газ -51 Жүк көтергіші 5 тонна, 1989 ж.ш., саны
Газ53 Жүк көтергіші 5 тонна, 1989 ж.ш., саны
Зил Жүк көтергіші 5,5 тонна, 1989 ж.ш., 5 бірлік
Камаз Жүк көтергіші 10 тонна, 1995 ж.ш., 3 бірлік
Маз Жүк көтергіші 10 тонн, 1996 ж.ш., 2 бірлік
Мтз80 Жүк көтергіші 15 тонн, 1988 ж.ш., 4 бірлік
Дт75 Жүк көтергіші 15 тонн, 1989 ж.ш., 2 бірлік
Т40 Жүк көтергіші 10 тонн, 1989 ж.ш. 3 АЕК
Қар жинаушы машина Жүк көтергіші 1,5 тонны, 1989 ж.ш.,
Автобуз ПАЗ Отыратын орындар саны – 18, саны –
Мұнаралы кран Жүк көтергіші 30 тонн, 1987 ж.ш. 15
«Ивановец» краны Жүк көтергіші 20 тонн, 1989 ж.ш.,
«ГАЗ – 3115» макасындағы жеңіл автомобиль Шығарылған жылы –
«ВАЗ2110» макасындағы жеңіл автомобиль Шығарылған жылы – 2004, двигатель
Мотоцикл Двигатель қуаттылығы 50 кВт, 1985 ж.ш. 1 АЕК
Барлығы - - - 267403
«Тазарту» МКК салық кезеңiне салықтың сомасын өз алдына әрбiр
5-кестеде көрсетілгендей, 2009 жылдағы «Тазарту» МКК жергiлiктi бюджетке төлеген
Кесте 5. «Тазарту» МКК-ныі салық міндеттемесінің құрылымы мен динамикасы,
Салық түрі Жергілікті бюджетке төленген салықтар мне алымдар, теңге
2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
Жеке табыс салығы 421287 628988 2425896
Көлік салығы 193814 207384 267403
Жер салығы - 43560 43560
Мүлік салығы 132723 181816 221862
Әлеуметтік салық 1154849 3133251 4145033
Басқа да төлемдер мен алымдар 73413 110439 130856
Сонымен бiрге «Тазарту» МКК мүлiктiк салықты төлеуi жергiлiктi бюджет
Салық кодексiмен салық салу мақсатында негiзгi құралдарды белгiленген активтер
- 1-шi топ - ғимараттар мен құрылыстар (мұнай, газ
- 2-шi топ - машина мен жабдықтар (мұнай газ
- 3-ші топ - канцеляриялық машиналар және компьютерлер;
- 4-шi топ - басқа топқа қосылмаған белгiленген активтер.
6-кестеде көрсетілгендей, 1.01.2009 жылдағы кәсiпорынның белгiленген активтерiнiң топтарының құн
Кесте 6. 01.01.2009 жылғы топтардың құн балансы
Белгіленген активтердің атауы Топтардың құн балансы
ғимараттар мен құрылыстар (мұнай, газ ұңғымақтары және берiлiс құрылымдарын
машина мен жабдықтар (мұнай газ өндiрудi жабдықтары мен машиналарды
канцеляриялық машиналар және компьютерлер 515000
басқа топқа қосылмаған белгiленген активтер 101943
Белгіленген шектi амортизация нормалары бойынша (Қосымша А, Кесте
«Тазарту» МКК-ның мақсаты пайда табу болғандықтан, таза табысы анықтайды,
5-кестеде көрсетілгендей, 2009 жылы жергiлiктi бюджетке төленетін, «Тазарту» МКК-ның
Талданатын кәсіпорынның келесі салықтық міндеттемесі болып жер салығы төлемдері
«Тазарту» МКК-ның меншiгінде елді мекендер жерлері сияқты, өнеркәсіптік жер
Кесте 7. «Тазарту» МКК-ның меншiгінде жер учаскелері
№ жер учаскесі Жер участкесінің категориясы Жер участкесінің көлемі
Арқалық қ.
Учаске №1 елді мекендер жерлері 1000 ш.м -
Арқалық қ.
Учаске №2 елді мекендер жерлері 1500 ш. м
Арқалық қ.
Учаске №3 қоныстанудан тыс аймақ жерi 2 га 57
Арқалық қ.
Учаске №4 елді мекендер жерлері (нежилой фонд) 800 ш.
Арқалық қ.
Учаске №5 елді мекендер жерлері (нежилой фонд) 1300 ш.
Арқалық қ.
Учаске №6 елді мекендер жерлері (нежилой фонд) 700 ш.
Талданатын кәсiпорынмен осы жылдары төленетін жер салығы сомасы 43560
Жеке табыс салығы және әлеуметтiк салық кәсiпорынның салық мiндеттемелерiнiң
Және де 5-кесте мәлiметтері бойынша, «Тазарту» МКК осы салық
2009 жылғы талданып отырған кәсіпорынның салық міндеттемесін 1-суретте көрсете
1-сурет – 2009 жылғы «Тазарту» МКК салық міндеттемесінің құрылымы
Осылайша, «Тазарту» МКК-ның салықтық міндеттемелерінің құрылымына талдау жасап, келесі
Алынған мәліметтер бойынша «Тазарту» МКК-ның 2008-2009 жылдарға жалпы міндеттемелер
Осы тенденцияны терiс деп қарауға болатынын атап өту керек.
3 Қазақстанда жергілікті салық салу жүйесін дамыту және жетілдіру
3.1 Аймақтың салықтық әлеуетін есептеу әдістерін жетілдіру жергілікті салық
Нарықтық экономиканы жаңаша басқару жүйесiн құрастыру жағдайында аймақтық және
Тәжiрибе көрсеткендей, аймақтық бюджеттердi құрастыруда қолданылатын әдiстер және тәсілдер
Теориядағыдай тәжiрибеде де, бюджеттік болжамдау механизмін құру – қаржылық
Қазіргі уақытта жергілікті бюджеттердің қаржылық ресурстарын салық түсімдері жайлы
Аймақтық органдар мұндай жол шеңберiнде салықтардың жиналуын жоғарылатуды ғана
Сондықтан бюджеттердiң жергiлiктi табыстарын болжау әдiстемеде сияқты, әдiстемелiкте де
Былайша айтқанда, жергiлiктi бюджеттердiң табыстары салық потенциалын бағалау арқылы
Салықты жоспарлау тиiмдiлігін жоғарылату үшін және бюджетаралық қатынастарды
жергілікті бюджет кірістерін жоспарлауда біртұтас жолды табу мен көрсеткіштер
әрбір аймақтың салық потенциалы негізінде аймақтық бiлiмдердiң арасындағы қаржылай
- облыстар және аудандардың салық базаларын дамыту үшiн ынталандырушы
Осыдан, экономикалық теория деңгейі мен құрылымын есепке алатын, салық
Деңгей және аумақтың дамытуын экономикалық құрылым есепке алатын
Ұсынылған әдiстеме бюджеттiк болжау процесін құрады, яғни белгілі формуланы
Бiз жергiлiктi бюджеттердiң салық потенциалы деп біз күтілетін табыс
Салық потенциалының құрастырылу процессі келесi топтардан тұрады:
нормативтiк - салық салынатын база мен салық мөлшерлемесін көрсететін
экономикалық - салық ауыртпалығы көрсеткiштерiн көрсететін салық базасын құрушы,
бюджеттiк - бюджет жүйесiнiң әртүрлi деңгейлерiне салықтардың түсу көрсеткiштерiн
Қаралатын әдiстеме бойынша есептеу аддитивтiк сипатқа сүйейдi: аймақтардың салық
Есептеу негізі болып табылады:
- оның өзгерiсi бойынша қолданыстағы заңмен немесе жобалармен сәйкес
- тиiстi аймақтың әлеуметтiк-экономикалық даму болжамының көрсеткiштерi;
- индекстер - дефляторлар(тұтыну бағасының индекстерi );
- салықтар және жиындарының жиналу деңгейi көрсеткiштерi;
- төленбеген салықтар мен жиындар көлемiнiң көрсеткiштерi.
Салық потенциалының бағасы келесi тiзбекте ұсынылады:
- негiзгi және басқа да салықтардың тiзiмi анықталады, олар
- Қазақстан республикасының салық заңнамасына сәйкес негiзгi салықтардың әрбiр
Сонымен қатар есепті және ағымдағы мерзiмге салық салынатын
Салықтық потенциал көрсеткіштер көмегімен салық табысын өлшеу келесі артықшылықтарды
жергілікті басқару органдарының толық көлемде салық төлемдерін төлемеуді қысқартуындағы
салық базасын қолдануға қызығушылық артады, ол негізделмеген салықтық жеңілдіктер
Бұл әдістеме бюджетті жобалау мен келесі қаржы жылына бюджет
3.2 ҚР-да жергілікті салық салу жүйесін дамыту перспективалары
Нарықтық экономика жағдайындағы елдер үшін салық жүйесін және салық
Тәуелсіздікті алумен байланысты құқықтық салалар сияқты, экономикалық салалар да
Бүгінгі күні Қазақстанның салық саясаты тұрақты жетілдірілу үстінде. Барлық
Барлық дүниелiк тәжiрибе бойынша, салықтар өсу нүктесіне жетiп, содан
Салық салуды қаталдандыру жолымен жаңа сапалық деңгейге өту екiталай.
Мемлекеттiң салық саясаттарының негiзiн қалайтын қағидалаырының бірі болып салықтардың
Салық және бюджет саясатының мазмұнына лайықты бағасын бере отырып,
Қазақстан ТМД мемлекеттерінің алғашқыларының бірі болып салық туралы заң
Салық заңының әбден жетiлдiруi бойынша жұмыс жүргiзiлуде. Экономиканың даму
Алайда, түсімдердi жоғарылатуға арналған түбегейлi резервтердің дәл осы
Бюджетаралық қатынастардың маңыздысы мәселесi бюджет жүйесiнiң орталықтандырылуының аяқталмағаны болып
Республикалық бюджет жартылай қабылдалатын, кіріс есебінен жергiлiктi бюджеттердiң табыс
Жергiлiктi атқарушы және өкiлеттi органдар бұл көздер бойынша табыс
Жергiлiктi бюджеттердiң шығындары ағымдағы шығындарға шоғырландырылған, және де капиталды
Шығындардың жоспарлары әрдайым елдiң даму басымдылықтарына байланысты болмайды. Республикалық
Жоғарыда аталған жергiлiктi салық салу жүйесіндегі мәселелермен байланысты салық
- салық жүйесінiң тұрақтылығын қамтамасыз ету;
- 30% ЖІӨ деңгейiне дейiн бюджетке салықтық түсiмдерiнiң өсуiн
- салық заңын әбден жетiлдiру;
- салық жеңiлдiктерiнiң жүйелеу;
- бюджеттiк децентрализация қағидасының iске асырылуы;
- даму стратегиясымен өзара байланыстағы мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық саласының дамуына
- бюджетаралық трансферттер жүйесiн жетiлдiру;
- ЖІӨ қатысты мемлекеттiк қарыздардың бiртiндеп қысқартуына және тұрақтылыққа
- бюджеттiк жоспарлау жүйен жетiлдiру;
- бюджеттi мөлдiрлiгін қамтамасыз ету.
Салық заңнамасының тұрақтылық қағидасын заңнамалық бекiту керек, өйткені салық
Қаржылай-банктiк жүйені, аграрлық экономика секторын, қоғамның орташа сыныбы ретінде
Мемлекеттiк бюджет мүмкiндiктерiнiң өсуі мен кіріс бөлiгiнiң күшеюi, экономиканың
Мемлекеттiк бюджетке салық түсiмдерiнiң өсуi салықпен басқару және салық
Жақын арадағы жылдарда мемлекеттiк бюджетке салықтық және салықтық емес
Осылайша, жергiлiктi салық салу жүйесін жетiлдiру заң шығару базасының
Мемлекеттiк бақылау органдары жағынан, жеке кәсіпкерлік субъектілеріне тексеріс жүргізу
Негiзiнен, республикада тауарлар және қызметтердiң бәсекелестiк нарығы жасалған және
Шағын кәсiпкерлiктiң динамикалық дамуына ҚР-ның салық механизмі құралдары әсер
2005-2010 жылдары Қазақстан республикасының Салық кодексiне шағын кәсіпкерлік субъектілеріне
Қазiргi кезеңдегi салық механизмінің қызметін талдау, қазiргi сөзсiз дамудағы
Өте өткiр мәселелер қатарына реттелмеген салық механизмінде әрекет ететін
- табыс салығымен салық салынбайтын шығындар арқасында негiзгi құралдарды
- өндiрiстiң инновациялық дамуында инвестицияны жалпы қол жетерлік
- табыс салығымен салық салынбайтын шығындарды арқасында кәсiби бiлiмді
Жаңа Салық Кодексiне (1.01.2011 жылдағы күйi бойынша) сәйкес амортизациялық
Жерге салық бойынша жеңiлдiктер толық түрде көрсетілмеген. жер телiмдерiн
Мүлікке салық салу тәжiрибесін де жетiлдiру қажет. Анығында,
Соңғы жылдары салық жүйесін жетiлдiруге көп және салық әкiмшiлiгiнiң
Әрекетті мемлекеттiк салық қызметiн құрастыру тиiмдi нарықтық экономиканың маңызды
Республикадағы экономикалық жағдайды жақсарту шаралары бойынша, оның барысында салықтардың
Осылайша, бүгiнгi күні бiздiң мемлекетте ерекше өзектiлiкті салық құқық
Жергiлiктi салық салудың барлық жүйесі мынадай түрде оптимизацияланған болуы
Осылайша, зерттеу барысында Қазақстан Республикасының жергілікті салық салу жүйесін
Жанама салық салудың жүйелерiн дамытудың перспективалы бағыттары болуы керек:
- салықтық басқару процесстерiн автоматтандыруды жалғастыру;
- сапаны бақылау және салық аудиті тиiмдiлiгін жақсарту, салық
- жергiлiктi бюджетке түсетін табыстардың есебі мен болжамдау әдістемесінің
- iрi салық төлеушiлер қызметiнiң мониторингісі;
- акциз телемдері бойынша жұмысты әбден жетiлдiруi;
- салық апелляциялары процедураларының әбден жетiлдiрлуi.
Қорытындысында, егер салық қызметі салық төлеушілермен ымырасыз жаңа қатынастар
Қорытынды
Құрылу және есептеу әдістерінде белгілі қағидалар іске асатын әртүрлі
Қазіргі кезде салық жүйесінде жергілікті салықтар мен алымдар маңызды
Жергілікті салықтар – бұл жергілікті бюджеттер кірісіне түсетін, жергілікті
Жоғарыда аталған салықтар мен алымдардан жергілікті бюджетке түсуде маңыздырақ
Арқалық қаласы әкiмшiлiгiнiң «Тазарту» мемлекеттiк коммуналдық кәсiпорыны 2000 жылдың
Бұл кәсіпорын келесі салық түрлерін төлеуші болып табылады: әлеуметтік
«Тазарту» МКК-ның салықтық міндеттемелерінің құрылымына талдау жасап, келесі нәтиже
Алынған мәліметтер бойынша «Тазарту» МКК-ның 2008-2009 жылдарға жалпы міндеттемелер
Нарықтық экономиканы жаңаша басқару жүйесiн құрастыру жағдайында аймақтық және
Бюджеттiң жағымсыз мәселелерінің бірі оның табыс бөлiгi болжамдарының дәлдiгiмен
Тәжiрибе көрсеткендей, аймақтық бюджеттердi құрастыруда қолданылатын әдiстер және тәсілдер
Теориядағыдай тәжiрибеде де, бюджеттік болжамдау механизмін құру – қаржылық
Сондықтан бюджеттердiң жергiлiктi табыстарын болжау әдiстемеде сияқты, әдiстемелiкте де
Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі (2010.06.01. берілген өзгерістер мен
ҚР Бюджет Кодексі (2010.29.12. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)
Үмбеталиев А.Д, Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу. оқулық
Өтебаев Б.С. Мемлекеттік бюджет. оқулық Алматы Экономика 2006
Логинов В. Совершенствование финансово – налоговой системы // Финансы.
4 «Регионы Казахстана» – Алматы: Агентство РК по статистике,
5 Краткий статистический справочник Регионы Казахстана. – Алматы: Агентство
6 Стратегия индустриально-инновационного развития РК на 2003–2015 гг.
7 Региональная программа Костанайской области на 2009–2011 гг. –
8 Данные ГУ «Департамент финансов Костанайской области» за 2007
9 Социально-экономическое развитие регионов Республики Казахстан, 2008 г.
10 Аграрный Казахстан, в 2х томах. Фотокнига – Алматы:
Панина Л.А. Встречные налоговые проверки // Налоговый вестник.–2008 г.
Лермонтов Ю.М. О разъяснениях налогового законодательства // Налоговый вестник.
Положение о государственном учреждении Налогового Управления по г. Аркалыку
О юридическом отделе: Положение Налогового Управления по г. Аркалыку
Мамбеталиев Н.Т. Текущие вопросы согласования налоговой политики государств-участников ЕврАзЭС
Гусев В.В. Налоговый контроль в странах – членах ЕврАзЭС
В. Путин. Налоговое администрирование должно быть эффективным инструментом решения
Искаков М.Н. Информационные технологии становятся основным элементом инфраструктуры налогового
Искаков М.Н. Налоговое администрирование: развитие информационных технологий в 2005
Казанцев С. Налоговая реформа и бюджет // Материалы круглого
Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев: Послание Президента
О государственной поддержке малого предпринимательства: Закон РК от 19
Исследования ТРО, аналитика // Газета. – 2007. – 1
Ажекбаров К.А. Малое предпринимательство в государствах – участниках СНГ
Г. Султанбекова Анализ деловой активности предприятий в 2008 году
Социально – экономическое развитие Республики Казахстан: отчет Агентства Республики
Темирханов Е. Малый и средний бизнес. Надо действовать! //
2