ЖОСПАР
І. КІРІСПЕ--------------------------------------------------------------------------------3-5
ІІ. ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАҢ: ЖҮЙЕСІ, ҚҰРЫЛЫМЫ----------------------------6
2.1 Қылмыстық заңның түсінігі және оның мәні-----------------------------6-7
2.2 Қылмыстық заңның құрылымы----------------------------------------------7-9
2.3 Қылмыстық заңның кеңістіктегі күші------------------------------------9-14
ІІІ. ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАҢ БОЙЫНША ҚОЛДАНАТЫН ШАРАЛАР----15
Қылмыс жасаған адамдарды ұстап беру--------------------------------15-16
3.2 Қылмыстық заңның мезгілдегі күші------------------------------------17-20
3.3 қылмыстық заңды түсіндіру----------------------------------------------21-23
ІV. ҚОРЫТЫНДЫ------------------------------------------------------------------24-25
V. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР-------------------------------------------26
I. КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Жалпы ғылымы жоқ ел тұл, ғылымы
Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес біздің мемлекетіміз демоқратиялық, құқықтық, әлеуметтік,
Заң талаптарың құқық нормаларын құрметтеу және оны бұлжытпай жүзеге
Құқықтық мемлекеттілікті орнатуда, оның тетіктерін одан әрі жетілдіруде құқық
Қылмыстылықпен күрес, қылмыскердің тұлғасына ғылыми негізде
Қылмыстық құқық теориясында, оқулықтарда қылмыс құрамының жалпы түсініктері кеңінен
Зерттеу жұмысының мақсаттары мен міндеттері.
қылмыстық құқықтың негізгі бөлімдерінің бірі — қылмыстық заң туралы
қылмыстық заң дегеніміз — Қазақстан Республикасының Парламенті қабылдаған нормативтік
қылмыстық заңның міндеттері — бейбітшілікті және адамзаттың қауіпсіздігін, адам
Қылмыстық заң жазалау қатерімен тынып салу арқылы адамның жеке
Қылмыстық заң — қылмыстық құқықтың негізгі қайнар көзі. Сот
Қылмыстық заңның ережелері міндетті болып табылады. Оларды орындау немесе
Қылмыстық Заңның Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде қылмыс жасаған
Зерттеу жұмысының құрылымы. Берілген «Қылмыстық заң:құрылымы, жүйесі» курстық
IІ. ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАҢ: ЖҮЙЕСІ, ҚҰРЫЛЫМЫ
2.1 Қылмыстық заңның түсінігі және оның мәні
Қылмыстық құқықтың негізгі бөлімдерінің бірі — қылмыстық заң туралы
Қылмыстық заң дегеніміз — Қазақстан Республикасының Парламенті қабылдаған нормативтік
Қылмыстық заң жазалау қатерімен тынып салу арқылы адамның жеке
Қылмыстық заң — қылмыстық құқықтың негізгі қайнар көзі. Сот
Қылмыстық заңның ережелері міндетті болып табылады. Оларды орындау немесе
Қазақстан Республикасындағы қылмыстылықпен күрес қылмыстық құқық нормаларына сәйкес жүзеге
2.2 Қылмыстық заңның құрылымы
Қылмыстық заң белгілі бір техникалық ережелерге негізделген заң шығарушының
Құқықтық норманың құрылымы мынадай үш түрлі элементтен тұрады: гипотеза,
Гипотеза қылмыстық заңда негізінен жалпы бөлі мге қатысты. Яғни,
Ерекше бөлім нормаларында баптар, диспозициядан және санкциядан тұрады. Осы
Жай диспозиция қылмыстық іс-әрекеттін атын ғана атап, оның нақты
Сипаттамалы диспозиция деп қылмыстың барлық белгілерін заңның өзінде-ақ, нақты
Бланкеттік диспозиция бойынша бапта көрсетілген нақты қылмыс құрамын анықтау
Сілтемелі диспозиция қылмыстың белгілерін қамтымайды, керісіңше қылмыстық заңның басқа,
Санкция — ерекше бөлім баптарында белгіленген жазаның түрі мен
Салыстырмалы айқындалған санкция жазаның түрін және мөлшерін көрсетеді. Оны
Тағайындалған жазаның ең төменгі мөлшері болып жазалаудың ен төменгі
Балама санкция Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті баптарындағы жазаның
2.3 Қылмыстық заңның кеңістіктегі күші
Қылмыстық заңның күші белгілі бір аумақ бойынша шектелген. Осыған
ҚК-тің 6-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған адам
Казақстан Республикасының 1993 жылғы 13 каңтардағы "Қазақстан Республикасының мемлекеттік
Мемлекеттік шекара былай белгіленеді:
құғақ аумаққа — жер бедерінін сипатты нүктелері және сызықтары
су аумағына — Қазақстан Республикасының ішкі суларынан басқа, аумақтық
әуе кеңістігі аумағына — Қазақстан Республикасының құрлық және/немесе су
Каспий теңізіндегі ішкі су аумақтарына жататын акватория Қазақстан Республикасының
Қылмыстық заң Республикамыздың құрлықтық шельфінде және ерекше экономикалық аймағында
Шельф — аумаққа тиесілі судың астыңғы (200 м және
Қойнау (жер қойнауы) — шаруашылық және басқа да қажеттіліктерді
ҚК-тің 6-бабының үшінші бөлігіне сәйкес Қазақстан Республикасының портына тіркелген,
Дипломатиялық өкілдермен және иммунитетті пайдаланатын өзге де азаматтармен қатынасқа
ҚК-тің 6-бабының төртінші бөлігінде шет мемлекеттердің дипломатиялық өкілдерінің және
Шет мемлекеттердің дипломатиялық өкілдері мен қызметкерлеріне берілген құқықтар мен
Дипломатиялық иммунитет мәселелерін реттейтін халықаралық құқықтың нормалары 1961 жылғы
Шет мемлекет өкілдерінің иммунитеті — дипломатиялық өкілдердің тұрғын-жайларына қол
Дипломатиялық және консулдар өкілдіктері туралы ережеге сәйкес жеке басына
Осы негіздерге сәйкес, сондай-ақ еліміздің азаматы болып танылмайтын әкімшілік-техникалық
ҚР Президентінің 1995 ж. 19 маусымдағы "Қазақстан Республикасындағы шет
ҚК-тің 6-бабының екінші бөлігіне сәйкес, Қазақстан Республикасының аумағында басталған
Егер қылмыс істеуге даярланғандық немесе қылмыс істеуге оқталғандық шекарадан
Қылмыстық занның кеңістіктегі күші аумақтық қағидаттармен ғана шектеліп қоймайды.
Қазақстан Республикасының 1991 жылғы 20 желтоқсандағы "Қазақстан Республикасының азаматтығы
осы Заң күшіне енгізілген күнге дейін Қазақстан Республикасында тұрақты
осы Заңға сәйкес Қазақстан Республикасының азаматтығын алған адамдар Қазақстан
Қылмыстық Заңның Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде қылмыс жасаған
Басқа мемлекеттің аумағында қылмыс жасаған адамның соттылығының және өзге
Қазақстан Республикасының одан тыс жерлерде орналасқан әскери бөлімдерінің әскери
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде қылмыс жасаған шетелдіктер қылмысы
IІІ. ҚЫЛМЫСТЫҚ ЗАҢ БОЙЫНША ҚОЛДАНАТЫН ШАРАЛАР
Қылмыс жасаған адамдарды ұстап беру
Қылмыстық кодекстің 8-бабымен қылмыс жасаған адамдарды ұстап беру мәселелері
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде-қылмыс жасаған және Қазақстан Республикасының
ТМД бойынша қылмыс жасаған адамды ұстап беру немесе қылмыстық
Егер ұстап беру, үкімді орындауды іске асырумен байланысты болса
Егер қылмыскер сұрау салынған (сұрату жасалынған) елдің азаматы болып
1994 жылғы 12 шілдеде Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесі Қазақстан
Сұрау салынған жақтың келісуінсіз ұстап берілген адамды ұстап беруге
Қылмыстық заңның мезгілдегі күші
Қылмыстық заңның мезгілдегі күші Қылмыстық кодекстің 4 және 5-баптарымен
ҚК-тің 4-бабында әрекеттің қылмыстылығы мен жазаланушылығының сол әрекет жасалған
Осы ережелерді басшылыққа ала отырып қылмыстық заңның мезгілдегі күші
Іске асырылудағы, күшіндегі заң деп өзінің күшіне енген және
Республиканың заң және езге де нормативтік құқықтық актілерін әзірлеу,
Қылмыстық заңды жариялау және күшіне енгізу тәртібі былайша белгіленген:
а) егер заңның күшіне ену мерзімі сол заңның өзінде
ә) егер заңда оның күшіне ену мерзімі көрсетілмесе ол
Мерзімдерді есептеудің жалпы қағидаттарына сәйкес белгіленген мерзімнің соңғы тәулігі
Қылмыстық занды дәлме-дәл, дұрыс қолдану үшін қылмыстың жасалу уақытын
ҚК-тің 4-бабына сәйкес қоғамдық қауіпті іс-әрекет (әрекетсіздік) жасалған уақыт,
Бұл норма материалдық сондай-ақ формальды қылмыс құрамының жасалу уақытын
Қылмыстық заң мынадай әр түрлі негіздерге байланысты өзінің күшін
а) сол заңды басқа жаңа заң алмастыруына байланысты;
ә) заңда көрсетілген мерзімнің өтуіне я болмаса басқа заңдардың
б) егер қылмыстық заң белгілі бір мерзімге немесе ерекше
ҚК-тің 5-бабы қылмыстық заңның кері күшін қолдануға, яғни жаңадан
ҚК-тің 5-бабының бірінші бөлігіне сәйкес, әрекеттің қылмыстылығын немесе жазаланушылығын
Жаңа қылмыстық заң мына жағдайларда әр кезде де кері
1) әрекеттің қылмыстылығын немесе жазаланушылығын жойғанда;
2) жауаптылықты немесе жазаны женілдеткенде;
3) қылмыс жасаған адамның жағдайын өзге де жолдармен жақсартқанда.
Әрекеттің қылмыстылығын немесе жазаланушылығын жоятын заң болып әрекеттің қылмыс
Жаңа заңның, ескі заңмен салыстырғандағы жауаптылықты немесе жазаны жеңілдететіндігін
Өзгеріске түспеген диспозицияда егер жаңа заң:
1) жазаның бір түрін басқа түрімен — жеңіл жазамен
2) жазаның бұрын көзделген бір түрінің орнына (мысалы, бас
3) көзделген жаза мерзімінің ең жоғарғы жазалау шегін азайтса
4) сондай жазаның ең төменгі жазалау шегін азайтса (мысалы,
5) негізгі жазаны өзгертпестен қосымша жазаны алып тастаса;
6) негізгі жазаны өзгерту мүмкін емес болған жағдайда қосымша
7) жаңа заң бойынша жазалауды алдыңғы заңмен салыстырғанда бір
Бұл орайда алдыңғы заңда белгіленген жазаның ең жоғарғы шегінен,
Қылмыстық заңның кері күші сотталған және жазасын отеп жүрген
Егер жаңа қылмыстық заң адам сол үшін жазасын өтеп
ҚК-тің 5-бабының үшінші бөлігіне сәйкес, мына жағдайда қылмыстық занның
1) егер ол әрекеттің қылмыстылығын немесе жазаланушылығын белгілесе;
2) егер ол жауаптылықты немесе жазаны күшейтсе;
3) егер ол әрекетті жасаған адамның жағдайын өзге де
Қылмыстық заңды түсіндіру
Қылмыстық заңды түсіндіру деп, сол заңды дұрыс қолдану үшін
Түсіндірудің қажеттілігі тек кейбір заң мәтіндерінің анық еместігіне және
Заңды түсіндіру заңдарды, заңнаманы дұрыс түсінуге, заңдылықты нығайтуға үлкен
Қылмыстық заңды түсіндіру әр түрлі негіздерге байланысты бірнеше түрлерге
а) субъектісіне байланысты, яғни кім түсіндіретіндігіне байланысты:
— аутенпткалык, (түпнұсқалық);
— легальды (заңды, ресми);
— соттық;
— дектриналдық, (ғылыми);
ә) көлеміне байланысты, яғни қылмыстық заңның күші тарайтын әрекеттер
— дәлме-дәл;
— таралған (кең көлемдегі);
— шектелген (тар көлемдегі);
б) әдістеріне байланысты, яғни қалай түсіндірілетіндігіне байланысты:
— грамматикалык, (филологиялық);
— жүйелі;
— тарихи болып бөлінеді.
Аутентикалық түсіндіру — бұл заң шығарушы органның өзінін занға
Легальды/ресми түсіндіру — заң бойынша арнайы өзіне жүктелген осы
Соттық түсіндірме деп — соттың нақты бір қылмыстық істі
Соттық түсіндірменің ерекше түрі болып Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты
Доктриналдық ғылыми түсіндіру — ғылыми мекемелердің, заңгер-ғалымдардың, құқық қолдану
Дәлме-дәл түсіндіру деп заңның өз мәтіні мен зан нормаларының
Таралған (кең көлемдегі) түсіндіру — заңға дәлме-дәл түсіндіруден гөрі
Шектелген (тар көлемдегі) түсіндіру — заңға өз мәтініндегі дәлме-дәл
Грамматикалық (филиологиялық) түсіндіру — заңның мазмұнына грамматикалық анализ жасаумен
Заңда қолданылатын терминдердің, ұғымдардын түсінігі, қылмыстық заң нормаларының өзінде
Заңда қолданылатын сөздердің, ұғымдардың, терминдердің мағынасы мен түсініктері Қазақстан
Жүйелі түсіндіру — қылмыстық заңның мазмұнын, оның. қылмыстық заң
Тарихи түсіндіру — қылмыстық заңды қабылдауға негіз болған әлеуметтік-экономикалык,
IV. ҚОРЫТЫНДЫ
«Қылмыстық заң: жүйесі, құрылымы» атты курстық жұмыстың І -тарауында
Қылмыстық заң — қылмыстық құқықтың негізгі қайнар көзі. Сот
Қылмыстық заңның ережелері міндетті болып табылады. Оларды орындау немесе
Қылмыстық заң белгілі бір техникалық ережелерге негізделген заң шығарушының
Құқықтық норманың құрылымы мынадай үш түрлі элементтен тұрады: гипотеза,
ҚК-тің 6-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған адам
Казақстан Республикасының 1993 жылғы 13 каңтардағы "Қазақстан Республикасының мемлекеттік
ІІ-тарауында: « Қылмыстық заң бойынша қолданатын шаралар» деп аталып,
ҚК-тің 4-бабында әрекеттің қылмыстылығы мен жазаланушылығының сол әрекет жасалған
Осы ережелерді басшылыққа ала отырып қылмыстық заңның мезгілдегі күші
Іске асырылудағы, күшіндегі заң деп өзінің күшіне енген және
Республиканың заң және езге де нормативтік құқықтық актілерін әзірлеу,
V. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ағыбаев А.Н. /Қылмыстық құқық, жалпы бөлім/ Алматы –
Звечаровский И.Э. // Уголовная ответственность. Москва - 1995
Наумов А.В. // Қылмыстық құқығы/ Астана – 2001 ж.
Звечаровский И.Э. // Уголовная ответственность. Москва - 1995
Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы //Алматы – 2001ж
Лейкина Н.С. // Личность преступника и уголоная ответственность
М. 1995 г
Наумов А.В. //Осы заманғы қылмыстық құқықтың негізгі
Нормативтік –құқықтық актілер
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1998
1959 жылы 22 шілдеде қабылданған Қазақ КСР Қылмыстық кодексі
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсінік /А-2001
Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы //Алматы – 2001ж
Қазақстан Республикасының қылмыстық – атқару құқығы /Алматы-2002
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1998
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1998
1959 жылы 22 шілдеде қабылданған Қазақ КСР Қылмыстық кодексі
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсінік /Алматы-2001
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсінік /Алматы-2001
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1998
1959 жылы 22 шілдеде қабылданған Қазақ КСР Қылмыстық кодексі
Ағыбаев А.Н. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі Ерекше бөлімі
Алауханов Е.Қылмыстық құқық//Ерекше бөлім, Алматы - 2005
Алауханов Е.Қылмыстық құқық//Ерекше бөлім, Алматы - 2005
Наумов А.В. // Қылмыстық құқығы/ Астана – 2001 ж.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының нормативтік қаулылары
Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 24 наурыздағы "Нормативтік құқықтық актілер
3
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҚЫЛМЫСТЫҚ КОДЕКСІНІҢ ЕРЕКШЕ БӨЛІМІ БАПТАРЫНЫҢ ДИСПОЗИЦИЯЛАРЫНЫҢ
ЖАЙ
СИПАТТАМАЛЫ
БЛАНКЕТТІК
СІЛТЕМЕЛІ