Жеке тұлғаның қалыптасуындағы балалар әдебиетінің орны
Мазмұны
І. Кіріспе
Балалар әдебиетінің дамуы
ІІ. Негізгі бөлім
2.1.Ұрпақ тәрбиесіндегі мақал-мәтел әсері
а) Ерлік білекте емес, жүректе
ә) Туған жердей жер болмас,туған елдей ел болмас
2.2.Баланың сөздік қорын оңайтудағы
а) жаңылтпаштар
ә) жұмбақтар
ІІІ. Аңыз, әңгімелер баланың арман, қиялына
Практикалық бөлім .
Ертегіге сабақ жоспар жазу
Сыныптан тыс жұмыс «Мың бір мақал, жүз бір
Қорытынды
Жеке тұлғаның қалыптасуы үздіксіз жанды процесс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Көркем әдебиеттердегі баланың, яғни кейіпкердің
Қазіргі қазақ тіл білімі өзінің дамуында жаңа бағытты
Қазақ балалар әдебиеті - өз даму кезеңінде
Қазақ халқының отансүйгіштік, имандылық, адамгершілік тәрбие берудегі тиімді
Ауыз әдебиетінің
Қандай мақалды алсақ та, оның шығуына үлкен уақиға,
Мақалды тудырушы — еңбекші халық. Ол халық данышпандығының
Халық шығармасының жұмбақ түрін зерттеген ғалымдардың айтуына қарағанда,
Жаңылпаштар баланы сөз мағынасын бұрмаламай, абайлап, анық сөйлеуге
Баланың тілін ширатуда ойын өлеңдерінің берері мол. Ауыз
"Қуыр-қуыр, куырмаш" өлеңі балаға саусақтарынын атын (бас бармақ,
Сол сияқты жан-жануарлар, аң-құстар табиғат кұбылыстары жайындағы "Бір
Тақырыптың мақсаты-жеке тұлға қалыптастырудағы халық ауыз әдебиетінің (тұрмыс-салт
Тақырыптың міндеттері:
-Жеке тұлға қалыптастырудағы мақал-мәтелдердің ролін;
- Жеке тұлға қалыптастырудағы жаңылтпаштардың ролін;
- Жеке тұлға қалыптастырудағы жұмбақтардың ролін;
-Жеке тұлға қалыптастырудағы тұрмыс-салт жырларының ролін анықтау.
ІІ. Негізгі бөлім
2.1.Ұрпақ тәрбиесіндегі мақал-мәтел әсері
а) Ерлік білекте емес, жүректе
Адамзат баласы табиғаттың сыр-сипатын, жұмбағын, қоғам өміріндегі түрлі
Әр елдің, әрбір халықтың өзіне ғана тән фольклоры
Образдан ойлау адам санасының өзгеше бір формасы. Ол
Фольклор туындыларының өзіндік ерекшеліктері болады. Ең алдымен, фольклор
Өмір тәжірибесімен бірге ой, оның материалдық қабығы -
Қоғам дамуының сәби кезеңдерінде фольклор шығармаларын орындаушылар отбасы,
Ғылымда халық поәзиясын «фольклор», ал оны зерттейтін ғылым
Халық поәзиясы төңірегінде айтылған Н.Г. Чернышевский, В. Г.Белинский,
Фольклор оның мәні туралы Н.П. Андреев, Е. В.
Ауыз әдебиетінің
Қандай мақалды алсақ та, оның шығуына үлкен уақиға,
Мақалды тудырушы — еңбекші халық. Ол халық данышпандығының
Халық мақалдарының тақырыбы өте көп.Солардың ішінде ең күрделі
Мақал-мәтел, нақыл сөздер — халықтың ұзақ уақыт бойы
Осы мақсатты көздей отырып, төменде біраз мақал-мәтел, нақыл
Қазақтың мақал-мәтелдерінің көбісі елдікті, ынтымақты, бірлікті, адамгершілікті, инабаттылықты
Туған жерге туыңды тік,
Ит туған жеріне,
Ер туған жеріне.
Өз үйім — өлең төсегім
Өзге елде сұлтан болғанша,
Өз еліңде ұлтан бол.
Отан — оттан да ыстық.
Батырлық, ерлік туралы мақал-мәтелдер:
Өжет адам өлімді жеңеді.
Ер бір өледі,
Қорқақ мың өледі.
Қару күшті емес,
Қару ұстаған күшті.
Белдескеннің белін сындыр,
Тірескеннің тізесін бүктір.
Қара бет болып қашқаннан,
Қайрат көрсетіп өлген артық.
Өнер, білім туралы мақал-мәтелдер:
Өнерлі өрге жүзеді.
Өнерді үйрен де, жирен.
Ата көрген оқ жонар,
Ана көрген тон пішер.
Өнерліге өлім жоқ
Білекті бірді жығар,
Білімді мыңды жығар.
ә) Туған жердей жер болмас,туған елдей ел болмас
Мақал-мәтелдер талай замандар бойы қалыптасқан, ұрпақтан-ұрпаққа
ауысып келген халықтық мұра, асқан шеберлікпен жасалған сөз
Хрестоматия бойынша оқушылар әр тақырыпқа жазылған; мақал-мәтелдерді
Мақал-мәтелдер, жұмбақ, жаңылтпаштарды оқыту
2.2.Баланың сөздік қорын оңайтудағы
а) жаңылтпаштар
Жаңылтпаштар баланы мүдірмей, шапшаң сөйлеуге үйретеді, тіл мүкістігін
Үш кіші ішік піштім.
Бес кіші ішік піштім,
Неше кіші ішік піштім? - дейтін баланы ойланғанын
Мазмұндық жағынан қарағанда тәрбиелеу мақсатынла айтылатын жаңылтпаштарда бар.
Мысалы:
Атам томағаламаған бүркітті
Мен томағаламағанда,
Кім томағалайды ?
Шомеленбеген шөпті
Мен шөмелемей.
Кім шөмелейді?, — деген жаңылпаштар
(бүркітті томағалау, шөпті шөмелеу) үйретеді. Сөзді қорын байытады.
Жаңылпаштар баланы сөз мағынасын бұрмаламай, абайлап, анық сөйлеуге
Баланың тілін ширатуда ойын өлеңдерінің берері мол. Ауыз
"Қуыр-қуыр, куырмаш" өлеңі балаға саусақтарынын атын (бас бармақ,
Сол сияқты жан-жануарлар, аң-құстар табиғат кұбылыстары жайындағы "Бір
Оқушылардың тілін ширатуда, сөздік қорын молайтуда, бейнелі, көркем
Халық ауыз әдебиетіндегі ұсақ жанрлар деп аталатын жұмбақ,
Жаңылтпаштарды жаттап, жаттыға айту арқылы баланың ана тілін
Жаңылтпаштарды тіл дамыту құралы десек, мұғалімнің міндеті-оларды балалалрдың
Бұл міндетті жүзеге асыруда мұғалімнің өзі қазақ халқында,
баурап алатын, тіл дамытудың қисынды қиюластырылған көркем де
Белгілі балалар ақыныны Ә. Табылдиев: «Жаңылтпаштар
Ал сабақ процесінде, оның ішінде сауат ашу сабақтарында
әр дыбысты өту барысында оның акустика -
мұғалімнің түсіндірмесімен немесе сөздік жұмысын жүргізу нәтижесінде
кейіпкерлердің жағымды
"Туғанда дүние есігін өлеңмен ашатын" қазақ баласына өлең,
қарасөз бен өлең сөздің оқылуында сөйлеу сазы-интоноциялық ерекшелікті
шапшандыққа, аңғарымпаздыққа, жинақылыққа баулу;
есте сақтау қабілетін дамыту;
өтілген сабаққа сәйкес
"Жаңылтпаш" деген ұғым
Жеке дыбыстарды таныстыру сабақтарында сол дыбыстарға сәйкес жазылған
Мысалы, " Аа" дыбысы мен әрпін таныстыру сабағында
«Т т» дыбыс мен әрпін өткенде оқулықта таудың
Дәу тау. Тауда бау бар.
Бұлт-ау
«Т» дыбысын дұрыс дыбыстату үшін:
"Тас тостаған, тас тостаган ішіне
Тас тастаған " деген жаңылтпашты үйретіп жіберуге де
Піскен пісте
Піс те, жерге түспе деп келетін жаңылтпаштар мәтіні
Жаңылтпаштарды халық бала психологиясы мен тілінде болатын мүкістерге
көрінеді. Сондықтан жаңылтпаштар да сол "р" дыбысын айтуға
Тары деші,
Жем.
Дәрі деші
Ем.
Неге олай дейсің, ей ?
"Р" деу оңай дейсің бе?
"Рр" дыбысы мен әрпі сабағын өткен тұста "Әліппе"
Бауда ара бар
Ара барда бал бар
Жейсіңдер, балалар
Қайда кетер, бар, бар деген жаңылтпашты балалар тез
"Линза алған жоқ Лизаны Лиза алды линзаны
Лиза - әйбат бала
Линза - әйнек қана " деген жаңылтпашты "Л"дыбысын
Уақыт уақытты күтеді деген жаңылтпашты бала санасына сіңіру
Бала тіліндегі "Ш" дыбысы мен "с" дыбысын шатыстырып
Бос шатыр
Бос жатыр
Шүу асау
Шүу асау да құрық тисе, жуас-ау деген
Жол бар, жолда ор бар
Орға барма, өрге бар.
Ақ доп, соқ доп
"М"дыбысын өткенде "Тамақ" деген мәтін оқылады.
Мәтінді жетілдіре түсіп, "ашқарақ", "мешкей" деген ұғымдар беріп,
Ашқарақ
Тасқара!
Түнерме
Аш қабақ
"Қыс" мезгілі суреттелген "Қар"
Қар аппақ
Дала аппақ
Бәрі аппақ
Қарап бақ.
Әппақ десе әппақ қар
Ақ қолғап та аппақ тал
Әппақ үйлер, әппақ тал
Кілең,кілең әппақтар.
"Жж"дыбысы мен әрпін таныстыру сабағындағы
"Жарыс" деген мәтінді оқымас бұрын "жылқы ", "жорға
Жылқының көп ала-құласы Жалының көп сала құлашы
Қызық екен қара-құрасы деген жаңылтпашты жаттаса баланың танымы
Кеспе, оссін тал Өссе өсімтал Өссе өссін тал
Бұл жаңылтпаш баланы табиғатты қорғауға тәрбиелейді. "Табиғат" тақырыбымен
Ұлытауда ұларлар бар
Ұларларды ұстар ұландар
таныстыру мақсатында:
Бөдене бедеде
Көбелек көдеде секілді жаңылтпаштардың берері мол.
Бала "ұлар ", "бөдене", "көде ", "беде" сөздерінің
Үш ұшқыш алды
үш кір қысқыш
үш тіс ысқыш.
Кір қысқыш қымбат па
Тіс ысқыш қымбат па деген жаңылтпашты қолдану баланы
Балалардың бәрінің бірдей
Ләңгі-сәңгі қалды
Әбді шаңғы алды деген, ал "К'"дыбысын өтерде балалардың
- Абажа, кебеже, -
деді әжесі, -
Екеуі екі дәреже:
Абажа кебежеден үлкендеу
Кебеже абажадан кішілеу деген жаңылтпаш мәтінімен жұмыс жасалса
болар еді.
"И"дыбысын таныстыру сабағында берілген "Итмұрын" деген мәтінде дәрілік
шөптер туралы айтылады.
әңгімелеп:
Жұлып ем дөң басында долананы
Долананың домалағы
Дөңнен төмен домалады деген жаңытпашты қолдануға болады.
Ал "3"дыбысын өткенде
Қаз — маңғаз, маңғаз қаз
Әр қаз - маңғаз деген
мәтінін оқу барысында ботаның қасиеттерін ашу үшін:
Шуақтаған ботамды
Суға апарып шудаладым.
Шудалаған шудасын
Суға салдым.
Суға малдым,
Судан алдым деп келетін жаңылтпаштардың маңызы ерекше.
Оқыта отырып тәрбиелеу мақсатымен берілген Ә.Табылдиевтің "Кім кінәлі"
өлеңін ету барысында әр түрлі бала мінезін бейнелейтін
Омар, Жұман
ұмар-жұмар алысады.
Үйме-жүйме
Ілгек-түйме тағы ұшады немесе
Ұшпа-лақпа
Үшқалаққа
Жете алар ма
Үшқан ат та секілді жаңылтпаштар жаттау сабақ мазмұнын
«Г» дыбысын өткенде Н.Баймұхамедовтың "Ақ көгершін" өлеңі беріледі.
Қос көк лашын
Үш көгаршын
Ұшса үшсын көгаршын
көк лашын,
ал "Құлагер" мәтінін өткенде:
Жақсы атты әп-сәтте
Асқаттар ақсатты.
Ақсақты, тоқсақты
Жаза алмай бас қатты.
Ақсатса, жақсы атты
Кім болар жақсы атты ? секілді
"Ұя" мәтінін, "Сұр қоян" мәтінін игеру сабақтары
Қушық тұмсық шымшық
Жем тереді шымшып-шымшып
Кеуекке көбек көп септім
Көжекке керек деп септім сынды жаңылтпаштар беріледі.
Ал "Әліппеден кейінгі
Сарбас маубас
Сарбас маубас
Жата-жата
Жауыр жамбас
Қырғи қызыл етті қылғи- қылғи
Құнығып алды.
Қырғи қылғи-қылғи
Құмығып қалды деген жаңылтпаштарды қолдануға болады. Ал "Кім
Құжырадан
Құжынаған
Құмырсқа шықты, жұмысқа асықты деген жаңылтпаш мәтінін жаттату
"Мақта қыз бен мысық" ертегісін өту барысында:
Пеш тубінде бес мысық
Бес күзетші-бес пысық
Тышқан аулап жемесе
Бола қоймас еш қызық... деген жаңылтпаш ертегі мазмұнын
Тақырыпқа бағытталған осындай жаңылтпаштармен әрбір сабақ қиыстырылып өтіліп
ә) жұмбақтар
Қазақ халқында жұмбақ ерік заманнан қолданылып,
Жұмбақтардың мазмұнында тілдік қолданыстар да сан алуан болып
Бір нәрсе іші
Болады дегендегіде үш-төрт құлақ.
(Қазан)
2. Тұспалдау мағынасында
Бар екен үш қанатты ұшып кетпес,
Егін сап жұрт қатарлы кәсіп етпес.
Өзінің мекнінен шығып кетес,
Тіршілік көремін деп үміт етпес.
(Балық)
3. Екінші бір нәрсемен салыстыру
Екі кісі қарауыл қарайды,
Бір кісі шөпшек тереді.
(Түйенің өркеші, ерні)
4. Ауыстыру мағынасында (метафора)
Сүм жүзді, құралай көзді,
Киікше секірген
Бура санды, жолбарыс тонды. (Құрбақа)
5. Эпитет қолдану мағынасында
Зер-зер кілем, зер кілем
Көтерейін десем зор кілем.
6 Теңеу мағынасында
Тұрса түйедей,
Жатса қояндай. (Ертоқым)
7. Баламалау мағынасында (метанимия)
Көк көйлекті жеңешем,
Көбең-көлбең етеді.
Төрт бала бірін-бірі қуалайды.
(Арбаның дөңгелегі)
8. Әсерілеу мағынасында (гипербола)
Бір алуан өзі күшті, қайраты мол,
Өзінен үлкен затты көтерер ол.
Мейлі қыр, мейлі жота, мейлі
Қайқаңдап аса берер бәрінен де
(Құмырсқа)
Жұмбақтың осындай тілдік ерекшеліктерін балаға анықтап жеткізе білу,
Баланың сөздік қорын молайтуға, ұйқастырып сөйлеуге, сан атауын,
ІІІ. Аңыз, әңгімелер баланың арман, қиялына
Ерте кезеңдерде Орта Азия, Алтай және Қазақстан жерін
Қазақ аңыздарында құт басы — еңбек. Осы ретпен
Академик Ә. Марғұлан өзінің «Халық жырларын туғызудағы мотивтер»
Көркем әдебиет шығармалары балалар
Көркем шығарма кейіпкерлерімен бірге
Баланың сезімі тәрбиеші таныстырған шығарманың
Баланың көркем әдебиетпен таныстығы халық
Балалардың сөйлеу тіліне үйретуде
Ертегілер дүниесіне сапар шегу балалардың
Сөздің пәрменділігі туралы К.Д.Ушинский былай
Сонымен, берілген көркем шығарманың тілін меңгеруге
Мектеп жасына дейінгі баланың
Әрине, мектеп жасына дейінгі
Ертегі, шағын әңгіме, өлең, мақал-мәтел, жұмбақ
Әдеби шығармаларды оқу мен сабақты
Біріншіден әрбір шығарманы оқып берерде
Екіншіден анна тіліне арналған жоспар 14-15 күнге
Әрбір ойынның мақсаты белгіленеді (білімін
Үшіншіден, оқытылатын шығарма тәрбие жұмысының
Төртіншіден сәбилер тобында (3-4 жас) тәрбиеші
Сәби шығарманы оқып, тыңдау (ересек топта),
Мектеп жасына дейінгі мекемелерде балалар өздігінен
Осы мақсаттарға орай әдеби шығармаларды оқу,
Шығарма оқу, тіл дамыту жұмысында сәбилер
Сабақтың мынадай жоспар бойынша
1. Тексті оқудан бұрын текске
2.Шығарманы оқу (сәбилерге ауызша айтылады).
3. Әңгімелесу.
4. Әңгімелету (суретпен, суретсіз, ойыншық көрсету арқылы).
5.Экскурсия, бақылау.
Бала тілін жетілдіруде мынадай
1. Сөз үйрету жұмысын әр
2. Өмірмен байланысты сөздерді үйрету.
3. Шығарманы оқыған кезде
4. Оқылған шығарма мазмұнын қайталап
Жаңа сөз үйрету , үйренген
Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған көркем
Мысал үшін К.Д.Ушинскийдің балаларға арналаған
Шакура Майғаранованың «Алты жастағы оқушыларды
«Бала тілі шыға бастаган кезден-ақ өзін қоршаған ортаның
Жоқтан өзгені сұрайсың» - деп жазғырады. Білмегенді білуге
С.Қалиев пен Б.Баймұратованың мектеп жасына
Өзіне тән көркемдік ерекшелігін, барлық
Әңгімелеп бергенде сахналық элементтер де
Әңгімелеп беруге мынадай дайындықтар жатады:
1) тәрбиеші өзі таңдап алған шығарма текстін
2) мәнін жоймай-ақ қысқартуға
3) синоним сөздермен ауыстыру орынды
4) текске лайық интонацияны белгілеу; пауза,
Тәрбиеші асықпай «төгілген де жоқ, ешкім де ішкен
Көбелек келіп күмп етіп,
Көбігін ішіп ол кетті.
Жапалақ келіп жалп етіп,
Жарымын ішіп ол кетті.
Қарға келіп қарқ етіп,
Қалғанын ішіп ол кетті.
Сауысқан келіп саңқ етіп,
Сарқып ішіп ол кетті.
Қырғауыл келіп қиқу сап,
Қырналап же пол кетті - деп термелей жөнеледі.
Практикалық бөлім .
Сыныптан тыс жұмыс «Мың бір мақал, жүз бір
Тақырыбы:Мың бір мақал.
Мақсаты:Сөз қадірін бағалап, қастерлей отырып, оқушылардың көркем -
Формасы.Байқау.
Білімділігі:Шешендікке, тапқырлыққа, ойын бзлісе білуге, мақалды талдауға баулу.
Дамытушылығы:Білімін дамыта түсу, өсиет сөздерді жатқа оқу, мәнін
Тәрбиелік мәні:Мақал – мәтелдердің, тыйым сөздердің, тәрбиелік мәнін
Көрнекілігі: - қанатты сөздер;
қазақтың ұлттық бұйымдары;
- «Мың бір мақал» эмблемасы;
Домбыра.
Кіріспе сөз:Қазақ сөз қадірін өз қадірім деп білген
Қазақтың тілі – сұлу, қонымды да тлымды тіл.Сол
Барысы:
1.Қатысатын оқушылар:
1) Абдикенов Ғалымжан
2)Дүрменова Нұржанат
3)Избаева Салтанат
4)Сүйінбаева Несібелді
Қоржындарын «мың бір мақалға» толтырып, шешендер еліне керуен
1. ... ...
2. ... ...
3. ... .... ...
4. ..... .....
5 ..... .....
Жолға шығуға дайынсыз ба?
І кезең.Керуен жолға шықты....
1.Міне, саяхатшылар туған елімен қоштасып, жолға шықты.
Тапсырма: Туған жер туралы екі мақал айту.
2.Олар қолдарына қамшыларын алып, атқа мінер алдында төрт
Тапсырма:Төрт түлік мал туралы екі мақал айту.
3.Бұлар айрылмас адал дос еді.
Тапсырма:
4.Бұл балалардың мықты – мықты өнерлері бар
5.Олар жолда батырларға кездесті.
Тапсырма:Тұрақты сөз тіркесінің (фразеологизм) мағынасын ашу.
1.Көзге түртсе көргісіз
2.Алақанның аясында.
3.Ала аяқ.
4.Зор болды.
5.Қолы қысқа.
6.Орнын сипап қалды
7.Көңілі су сепкендей басылды.
8.Бармағын тістеді.
9.Бармағын тістеді.
10.Ішкен - жегенін мұрнынан шығарды.
(Бір оқушы ойыннан шығады)
V кезең.Жол мұраты жету...
1.Қалған қос жүйрік мақал айтып жарысады, озып шыққаны
Тапсырма:Мақал - мәтел айтып жарысу.
(Күй немесе ән).
Қорытынды:Әділ қазылар алқасы оқушыларды
Қорытынды
Көркем әдебиет шығармалары балалар
Көркем шығарма кейіпкерлерімен бірге
Баланың сезімі тәрбиеші таныстырған шығарманың
Баланың көркем әдебиетпен таныстығы халық
Халық поэзиясын көпшіліктің өзі тудырғандықтан. Ол елдің тұрмыс-тіршілігімен
Фольклор шығармаларының айрықша әсерлі болатын себебі - оның
Фольклор шығармаларынан халық тағдыры, оның өмірден көрген қайғы-қасіреттері
Қазақ фольклорының ұнамды образдары үнемі халық ортасында, коллективтік
Қазақ фольклорының образдары жанды әрі шынайы болып келеді.
Фольклор шығармалары қоғам дамуының әр түрлі сатысында, негізінен
Қазақ әпосының қүндылығы мен халықтығының бір белгісі -
Ғасырлар бойы түрлі жырау, жыршы, ақын, көркем сөз
Қазақ фольклорының алғашқы үлгілері сонау бақташылық, бәлки одан
Пайдаланылған әдебиеттер
Алпысбаев Т. «Қазақ халық әдебиеті» Т.З; Ертегілер. Алматы,
«Жазушы» 1975ж. 135-1846.
Айдашаев А. «Қазақ халық әдебиеті» Ертегілер.
«Жазушы» 1979ж. 112-1466.
Ахметов Ш. «Қазақ балалар әдебиеті» Алматы «Ғылым» 1974ж,
221-2276.
Бердібаев Р. «Сарқылмас қазына» Алматы «Мектеп» 1983ж.
145-2016.
Ғабдуллин М. «Қазақ халқының ауыз әдебиеті» Алматы мектеп.
1991ж. 3-376.
Көшімбаев А. «Қазақ әдебиетін оқыту методикасы» Алматы
«Мектеп» 1969ж. 77-796.
Кенжебаев Б. «Әдебиет белестері» Алматы «Мектеп». 1986ж.
143-2016.
«Қазақ ертегілері» Алматы «Балауса» Қазақстанның
әдебиеті 2003ж. 34-536.
9. Қазақ әдебиетінің тарихы Т.1, 2-ші кітап
10. Қазақ халық
11. «Қазақ әдеби тілінің қалыптасу тарихымең даму жолдары»
12. Қазақ ертегілері: Аңыз,
13. Қалиев С. «Халық ертегілері» // Тәрбие
14. Қалқабаева М. «Балалар әдебиеті-тәрбие құралы»
15. Қирабаев С. «Мектеп және қазақ әдебиеті» Алматы
16. Қоңыратбаев Ә. «Қазақ әдебиетінің тарихы» Алматы «Мектеп»
17. П.Мұқанов С. «Халық мұрасы» Алматы «Мектеп» 1980ж.
18. Сүйіншәлиев X. «Қазақ әдебиетінің қалыптасу
19. Тойшыбаев С, Дайрабаев Ғ. және Қожакеев Т.
20. Хайуанаттар туралы қазақ ертегілері Алматы «Ғылым» 1979ж.
22. Бастауыш мектеп // О. Бартаева «Бастауыш сыныпта
23. ¥лағат // Р. Берекенова «Ауыз әдебиетінің
24. Ұлт тағылымы 2004//Р. Ерденова «Патриоттық тәрбие берудегі