ҚР банктік несиелеу жүйесі
Жоспар
КІРІСПЕ 7
1 БАНКТІК НЕСИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 9
1.1 Банктердің экономикалық маңызы, олардың функциялары және 9
операциялары 9
1.2.Банктік несиелеу принциптері және банктік ссудалардың 18
сыныптамасы 18
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАНКТІК НЕСИЕЛЕУ 27
ЖҮЙЕСІНІҢ ЖҰМЫС ІСТЕУ МЕХАНИЗМІ 27
2.1 Қазақстан Республикасында банктік несиелеу жүйесінің қазіргі 27
жағдайы және эволюциясы 27
2.2 Коммерциялық банктегі несиелік саясат және несиелік процесс 38
(«Банк ЦентрКредит» АҚ мысалында) 38
2.3 «Банк ЦентрКредит» АҚ несиелік қызметі бойынша талдауы 53
3 БАНКТІК НЕСИЕЛЕУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ 61
ҚОРЫТЫНДЫ 71
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 75
КІРІСПЕ
Қазіргі заманғы қоғамда банктер әр түрлі операцияларды іске асырады.
Қазақстанның бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру мақсатында қазіргі
Банктің маңыздылығын оның арнайы алынған субъектіге қатысты емес, макродеңгейдегі
Банктің экономикалық маңызын талдай отырып, қайсыбір банк қандай да
Банктік несие – заңды тұлғаларға ақшалық ссуда ретінде банктермен,
Берілген дипломдық жұмыстың мақсаты банктік несиелеу жүйесінің мәнін ашу
банктердің экономикалық маңызы, олардың функциялары мен
операцияларын қарастыру;
банктік несиелеу принциптері және банктік ссудалардың сыныптамасын қарастыру;
Қазақстан Республикасында банктік несиелеу жүйесінің қазіргі жағдайы және эволюциясы;
коммерциялық банктегі несиелік саясат және несиелік процессті жүргізу жолдары;
«Банк ЦентрКредит» АҚ несиелік қызметі бойынша талдауы.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Дипломдық жұмысты жазудың әдістемелік негізін банктік теория бойынша отандық
1 БАНКТІК НЕСИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Банктердің экономикалық маңызы, олардың функциялары және
операциялары
Банктік мекемелердің қызметі соншалықты әралуан болғандықтан, оның маңызын ашу
Банк көп жағдайда экономикалық басқарудың органы болып сипатталады. Мұндай
Банк делдалдық ұйым ретінде де жиі сипатталуы мүмкін. Бұған
Қай жағдайда банк делдал бола алады? Егер банкті несие
Бұл жағдайдағы парадокс - банк несие алушы, несие беруші
Банк - бұл несие беруші де, несие алушы да,
Бірте-бірте банк өз кезегінде несиелік орталық бола бастады, ал
Жоғарыда айтқандай, банк әр түрлі операциялармен айналысады. Сондықтан
Әрбір банк өзінің белгілі клиенттеріне қатысты дара болып табылады.
Банктің маңыздылығын оның арнайы алынған субъектіге қатысты емес, макродеңгейдегі
Банктің экономикалық маңызын талдай отырып, қайсыбір банк қандай да
Макроэкономикалық деңгейде банкпен орындалатын әрбір операция қайсыбір банк оны
Берілген әдістемелік нұсқаудан шыға отырып, банктің мәнділігін анықтағанда оны
Банктің маңызы - бұл ең біріншіден оның спецификасы. Банктің
Банктің мәнін ашуда оның экономикалық институт ретіндегі сипаттамасы маңызды.
банк дербес шаруашылық субъект ретінде материалдық әрекетке қабілетке ие;
банк әрекетке қабілетті жалпы және спецификалық экономикалық заңдарға бағынышты,
банктер тек өздерінің ақшаларымен ғана емес, сонымен қатар бөтен
Экономикалық институт ретіндегі осы және басқа да банктің қасиеттері
Банктік қызмет - абстрактілі емес өндірістік сипаттағы ерекше спецификалық
макро және микро деңгейде төлемдік құралдарды эмитирлеу. Ақшасыз еңбек
шоғырланатын бос, уақытша қолданылмайтын ресурстар. «Жұмыс істемейтін» ақша қаражаттарын
клиентке капитал ретінде, қайта қалыптасқан құн түрінде жетілдірілген өзінің
әр түрлі қызметтер, оның өндірістік сипаты табысы сәйкес кезеңде
Несиелік іс - банк негізі, ерекше ұйымшылықты талап ететін
Жүргізілген талдау негізінде банкті қолма қол және қолма қолсыз
Банк теориясының маңызды сұрақтарына оның функциясы жайында мәселе де
Қызмет түріндегі функция кейбір жағдайларда тек банк тарапынан ғана
Банктің функциясы - басқа экономикалық субъектілерге қарағанда банкке тән
Уақытша бос ақша қаражаттарын шоғырландыру мәселесі қиын жағдай болып
Мұндағы мәселе ақшаны жинап, оны келешекте қолдану тек банкке
банк өзінің қаражатымен қоса, басқалардың қаражаттарын да жинайды;
шоғырланатын ақша ресурстары өз қажеттіліктеріне емес басқалардың қажеттіліктеріне қолданылады;
шоғырланатын және қайта бөлінген ресурстар қайнары алғашқы кредитордың (банк
қаражаттарды шоғырландыру банк қызметінің негізгі түрлерінің бірі болып табылады.
Осы және басқа да қасиеттері бойынша шоғырландыру функциясы банктің
Банктің екінші функциясы - ақша айналымын реттеу функциясы. Банктер
Банктің үшінші функциясы - делдалдық функция. Мұнда банк қызметі
Алдында айтып кеткендей, банк арқылы жеке субъектінің және мемлекеттік
Шоттар бойынша операцияларды жүзеге асыру арқылы банктер капитал қозғалысын
Банк экономикалық өмірдің ортасында бола тұрып, шаруашылықтың қажеттіліктеріне сәйкес,
Банктер басқа да шаруашылық қатынастардың субъектілері сияқты өздерінің коммерциялық
Банктер өз функцияларын екі өзара байланысқан операцияларда - пассивті
банктік ресурстарды құрумен байланысты операциялар пассивті
операцияларға жатады.
Банктердің ресурстары меншікті, тартылған және эмитирленген қаражаттардан құралады.
Меншікті қаражатқа акционерлік, резервті капитал және бөлінбеген табыс жатады.
Акционерлік (немесе жарғылық) капитал акцияларды шығару және орналастыру арқылы
Резервтік капитал немесе резервтік қор табыстан түскен аударымдар есебінен
Бөлінбеген табыс - дивиденттерді төлегеннен кейін және резервтік қорға
Тартылған қаражаттар банк ресурстарының негізгі бөлігін құрайды. Бұл депозиттер
Негізгісі - депозиттер, олар қолданғанға дейінгі, жедел және жинақтық
Контокорренттік шот арқылы банк және оның клиенті арасындағы барлық
Банктің эмитирленген қаражаттары – банктер мұндай қаражаттарды іздеуде үлкен
Жедел ақша қаражаттарын банктер клиентураны несиелендіру үшін және кәсіпкерлік
банктік ресурстарды орналастырумен байланысты операциялар активті
операцияларға жатады.
Коммерциялық банктердің активтерін төрт категорияға бөлуге болады: кассадағы қолма
(Қосымша А).
Несиелік келісімдер банктік қызметтің негізгі облысы болып табылады, олар
Мұнымен қоса, банк көрсететін қызметтерге қарағанда төлем жүргізгенде және
Отандық банктер үшін салыстырмалы жаңа түрі – лизингтік операциялар.
1.2.Банктік несиелеу принциптері және банктік ссудалардың
сыныптамасы
Берілген дәрежеде несиелік қатынастардың маңызы несие түрлерін ашуға мүмкіндік
Несиелік қатынастар құрылымының элементіне несие беруші мен несие алушыдан
Жоғарыда айтылған несиелік қатынастар құрылымының элементтері несие түрлерін сыныптаудағы
Кесте 1
Әртүрлі белгілеріне байланысты несие түрлерінің сыныптамасы
Сыныптама белгілері
Қарыз берген құн Несие берушінің, несие алушының статусы Несие
Басқа белгілер
Несие түрлері
1 2 3 4
Тауарлық Банктік Өндірістік Тікелей және жанама
Ақшалай Коммерциялық Тұтынушылық Айқын және жасырын
Аралас Мемлекеттік
Негізгі және қосымша
Халықаралық
Дамыған және дамымаған
Тұтынушылық (жеке)
Несиелік келісімде несие беруші кім болып табылатынына байланысты несиенің
Несиенің банктік түрі - неғұрлым кең таралған түр. Бұл
Несиенің банктік түрінің бірінші ерекшелігі болып банк тек меншікті
Екінші ерекшелігі болып банк шотына немесе клиенттердің салымдарына салынған
Үшінші ерекшелігі келесідей сипатталады. Банк жай бір ақша қаражаттарын
Банктік несие - заңды тұлғаларға ақшалық ссуда ретінде банктермен,
Қоғамдық капиталды іске асыру жағынан қарағанда банктік несие капитал
Банктік несие өзінің маңызды ерекшеліктерін сақтай отырып, біршама сандық
Несиелік мүмкіндіктер ғана өзгермейді, сонымен қатар ұсынылған ссудалардың көлемі
Банктік несиенің көлеміне тек ақша-чектік эмиссиямен қосылған нақты ресурстардың
Банктік несиені сипаттай отырып, несиелеу қағидалары жайында айта кеткен
Қарызға беру құнының қозғалу кезеңіне қарамастан несиенің қайтарымдылығы несиенің
Несиені қайтаруды білдіретін қайтарымдылық қағидасына қарағанда мерзімділік қағидасы несиенің
Банктік несие банк үшін ақылы ресурс боып табылатын тартылған
Қамтамасыз ету қағидасы несие алушымен алынған ссуданы уақытында қайтару
Қолданудың мақсатты сипаттамасы несиелеудің несиелеу түрі мен объектісін алдын
Банктік несиенің түрі - несиені жіктеу үшін қолданылатын ұйымдастырушылық-экономикалық
несиемен қызмет көрсететін іске асыру сатысы бойынша;
кешендік бағытталу бойынша;
несиелеу объектісі бойынша;
қамтамасыз етілуі бойынша;
несиелеу жеделдігі бойынша;
ақылылығы бойынша және т.б.
Несие, алдында айтып кеткендей, айырбас категориясын білдіреді. Қызметін жалғастыруға
Несие өзінің кешендік бағыттылығына байланысты түрлерге бөлінеді. Несие өндірістік
Несиенің сыныпталуы сонымен қатар несиенің объектісімен ықпал етеді. Объект
Несиелеу объектісінің материалды-заттық пішіні болуы да болмауы да мүмкін.
Несиенің түрі бойынша сыныпталуы оның қамтамасыз етілуімен байланысты. Әдетте,
Қамтамасыз ету дәрежесі бойынша толық (жеткілікті), толық емес (жеткіліксіз)
Несиені қамтамасыз етуді тек берілген құнның қарсы тұруы мен
Несие сыныптамасы кезінде жедел несиелендіруге байланысты несие қысқа мерзімді,
Қысқа мерзімді несиелер қарыз алушының айналым капиталының қозғалысымен байланысты
Орта мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер өндірісті жаңартуға және
Орта мерзімді және ұзақ мерзімді несие бойынша бекітілген стандартты
Қазақстанда орта мерзімді несиелерге өтеу мерзімі 6 айдан 12
Несиені оны қолданудағы ақылығына байланысты сыныптауға болады. Мұнда ақылы
Қазіргі заманғы шарушылықта несие капитал қызметін атқарады. Бұл дегеніміз
Дегенмен, ертедегі және қазіргі тарихта өте шектелген мөлшерде
Қымбат несие түсінігі мөлшері нарықтық несиеден үлкен пайыздық ставканы
Несие беруші көп жағдайда ақылықтың мөлшерін несиенің мерзіміне, қамтамасыз
Арзан және қымбат несиелер - бір-біріне қатысты түсініктер. Мысалы,
Қазіргі заманғы шарушылықта несие капитал қызметін атқарады. Бұл дегеніміз
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАНКТІК НЕСИЕЛЕУ
ЖҮЙЕСІНІҢ ЖҰМЫС ІСТЕУ МЕХАНИЗМІ
2.1 Қазақстан Республикасында банктік несиелеу жүйесінің қазіргі
жағдайы және эволюциясы
Бұрынғы КСРО, сәйкесінше Қазақстанда Мемлекеттік Сыртқы сауда және Құрылыс
1990-1991жж. Қазақстанның тәуелсіздікті алу мен нарықтық қатынасқа ауысу негізінде
Екі деңгейлі банктік жүйесі 1991 жылы мемлекеттік кешендік банктердің
Жаңа банктік жүйенің бірінші деңгейі Ұлттық Банкпен ұсынылды.
Банктік жүйенің екінші деңгейі бұрынғы КСРО шекарасындағы мамандандырылған банктердің
1993 жылдың сәуірінде «Қазақстан Республикасындағы банктер туралы» және «Қазақстан
1993-1994 жылдары коммерциялық банктердің саны 204-ке жетті, оның көбісі
FSAP бағдарламасы шегінде МВФ және ВБ арнайы миссиясымен жасалған
Жаңа заңға сүйене отырып, 1995 жылы банктік қадағалаудың өкілетті
Қазақстанның банктік жүйесін қайта құрудың бірінші бағдарламасы 1995 жылға
Қазақстан республикасының Басқармасымен мемлекеттің банктің жарғылық капиталындағы үлесін азайту
1997-2001жылдарға Қазақстанның Акционерлік Халықтық Жинақтық Банкінің қадамдық жекешелендіру бағдарламасын
«Казагропромбанк» ашық түрдегі АҚ акцияларының мемлекеттік пакетін айырбастауды аяқтау;
«Туранбанк» коммерциялық акционерлік Банкі және «Алем Банк Казахстан» акционерлік
«Казкредсоцбанк» ашық түрдегі АҚ акцияларын мәжбүрлік сатып алу және
Банктік секторды тұрақтандыру мен дамыту мақсатында 1996 жылдың аяғында
2001 жылдың 1 мамырына жағдайы бойынша 11 банк -
Бағдарламаның мақсаты халықаралық стандарттар деңгейінде өз қызметтерін жүзеге асыратын
1997 жылы банктер инвестициялық және депозиттік болып бөлінді, банктік
1999 жылы Қазақстан Ресубликасының басқармасы мен Ұлттық Банкінің шешімі
2000 жылы екінші деңгейлі банктерде жеке тұлғалардың салымдарын (депозиттерін)
2000 жылы Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгертулер мен
2001 жылдың 1 қаңтардағы жағдайы бойынша Қазақстанда 47 банк
Халықаралық агенттіктерден алынған несиелік рейтингтерге 2002 жылдың басына 8
Нәтижесінде бүгінде ТМД елдерінің ішінде ең қарқынды дамып келе
Банктердің жиынтық меншікті капиталы 198,6 млрд. теңгені (1,3 млрд.
Екінші деңгейлі банктер үшін экономиканың нақты секторын несиелеу операциялардың
Кесте 2
Екінші деңгейлі банктердің өсу қарқыны
Банктік сектордың құрылымы 01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05
1 2 3 4 5
1 Екінші деңгейлі банктердің саны 44 38 35
2 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5
2 Екінші деңгейлі банктердің филиалдарының саны 400 367 376
3 Екінші деңгейлі банктердің есеп айырсу-кассалық бөлімдерінің саны
4 Екінші деңгейлі банктердің шетелдегі өкілдерінің саны 8
5 ҚР бейрезидент-банк өкілдерінің саны 12 14 19 18
6 Кастодиалдық қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар банктердің саны
2000 жылдан бастап Қазақстанның банктік жүйесі ТМД елдерінде қарқынды
Қазақстанда екінші деңгейлі банктердің активтердің өсу динамикасы,
2000-2005жж.
Сурет 1
Қаржылық қадағалау ҚР Агенттігінің мәліметтері бойынша Қазақстан банктерінің жиынтық
Банктердің жиынтық міндеттемелері 68,6 % - 4 073,4 млрд.
Банктік сектордың капитаизациясы несиелік ұйымдардың активтерімен салыстырғанда озық екпінмен
Заңды және жеке тұлғалардан (банктер мен халықаралық қаржылық ұйымдардан
Мемлекеттің банктерінің несиелік қоржыны 1 484 млрд. деңгейінен 2
Алдында айтылғандай, несиелік операциялар коммерциялық банктердің белсенді операциялардың негізгі
Кесте 3
Коммерциялық банктердің құрылымындағы несиелердің
үлес салмағы, пайызбен
2004ж 2005ж 2006ж
1 2 3 4
1 Банк ЦентрКредит 63,3 63,8 72,3
2 Темірбанк 65,1 64,6 72,1
3 Нұрбанк 77,1 59,7 68,8
4 Казкоммерцбанк 70,3 62,4 67,5
5 Альянс Банк 44,5 54,0 66,0
6 Каспий Банк 59,6 74,6 63,9
7 Банк ТуранӘлем 67,3 68,9 63,3
8 Халық Банк 66,3 76,6 62,6
9 Еуразиялық Банк 42,4 59,7 60,3
10 АТФ Банк 65,7 68,8 49,2
Банктер бойынша орташасы 62,2 65,3 64,6
4 кестенің мәліметтері бойынша екінші деңгйлі банктердің несиелеу көлемі
Кесте 4
Экономика кешендері бойынша екінші деңгейлі банктердің несиелерінің динамикасы, 2003-2005
2003 2004 2005
1 2 3 4
Барлық несиелер 978128 1484010 2592090
соның ішінде:
Өнеркәсіп 273486 289614 437726
4 кестенің жалғасы
1 2 3 4
Ауыл шаруашылығы 117355 125204 163990
Құрылыс 75179 158799 313488
Көлік 31453 56201 96048
Байланыс 7729 20670 21697
Сауда 276892 398624 638346
Басқалары 196035 435898 920792
Несие алушы ретінде әр түрлі кешендердің кәсіпорындары бола алады.
Банктердің шағын кәсіпорындарды несиелеуде рөлі үлкен. Несие алушының берілген
Кесте 5
Шағын бизнес субъектілеріне екінші деңгейлі банктермен берілген несиелердің динамикасы,
2003 2004 2005
1 2 3 4
Барлық несиелер 196212 288367 470168
соның ішінде:
ұлттық валютада: 104434 171541 261121
қысқа мерзімді 48249 71860 100628
ұзақ мерзімді 56185 99681 160494
шетел валютасында: 91778 116826 209046
қысқа мерзімді 32334 25692 40804
ұзақ мерзімді 59444 91134 168243
Сонымен қоса ұлттық валютада берілген несиелер көлемі шетел валютасымен
Қазақстан Республикасының кейбір коммерциялық банктерінің несиелік қоржынының құрлымын талдай
Мұны ұзақ мерзімді несиелердің инвестициялық жобаларды, капиталды шығындарды, сонымен
Кесте 6
Несиенің жалпы қоржынындағы несие түрлерінің (мерзімі бойынша)
үлесі, пайызбен
Несиенің жалпы қоржынындағы ұзақ мерзімді несиелердің үлесі Несиенің жалпы
2004 2005 2006 2004 2005 2006 2004 2005 2006
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Еуразиялық банк 86,6 87,1 88,7 12,5 11,5 10,7
2 Альянс Банк 70,9 83,1 86,9 24,8 14,0 13,6
3 Нұрбанк 82,7 79,7 77,7 16,8 18,8 21,7 0,6
4 Халық Банк 70,3 77,9 77,7 26,0 19,5 21,2
5 Темірбанк 70,4 72,6 77,1 22,4 17,0 21,6 5,2
6 Банк
ЦентрКредит 66,6 73,7 75,3 32,6 25,8 24,2 0,8
7 Банк ТұранӘлем 66,7 59,8 74,8 32,1 38,8
6 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8 9
8 АТФ банк 64,4 64,2 72,7 32,6 35,0 26,7
9 Казкоммерцбанк 66,5 68,2 68,9 30,3 29,8 30,1 3,2
10 Каспий банк 51,3 44,0 58,3 45,0 52,0 41,1
Кесте 6 көрсетілгендей «Банк ЦентрКредит» АҚ несиенің жалпы қоржынындағы
2.2 Коммерциялық банктегі несиелік саясат және несиелік процесс
(«Банк ЦентрКредит» АҚ мысалында)
Коммерциялық банк әрекет ететін заңдылық шегінде несиелік саясатын өзі
Коммерциялық банктің несиелік саясатының рөлі мен тағайындалуы - бұл
Коммерциялық банктің несиелік саясатының мақсаты болып несиелік тәуекелді дұрыс
Коммерциялық банктің несиелік саясатының мазмұнына стратегияны анықтау және несиелік
Банктің несиелік саясатының стратегиялық бөлігінде қағидалары, мақсаттары және несиелеу
Несиелік саясат несиені ұсыну мен несиелік тәуекелді басқарудың негізін,
Несиелеу коммерциялық негізде тәуекелді басқару және бақылау жағдайында, жеделдік,
Банктің несиелік саясат бойынша стратегиясы бекітілген Стратегиялық жоспардың құрамдас
Банк несиелік нарықтың тиімді секторында әрекеттерін ұлғайтуға тырысады, аймақтың
Банк өзінің бизнесін корпоративті клиенттерге, берік ақша ағымы, жақсы
Тәуекелдермен банктік басқару негізіне келесідей қағидалар жатады:
банктің мүмкін шығын көздерін болжау, сонымен қоса несие алушының
басты офистің несиелік бөлімдері мен бөлімшелерінің жетекшілерінің және
банк жүйесінің қызмет қөрсету бөлімі мен барлық бөлімшелері бойынша
Банк үшін негізгі мағына болып несиелік тәуекелмен - несие
Несиелік тәуекелдің дәрежесін анықтайтын негізгі фактор - ол несие
жағымды несиелік тарихы;
клиенттің қаржылық-шаруашылық жағдайын динамикалық талдау;
несие алушының Банк алдындағы негізгі қызметі және аударылған ақшалай
меншікті капиталдың жеткіліктілігі және оны жобада қолдану мүмкіндігі;
несие алушы нарығының коньюктуралық жағдайы және оның кешенінің даму
несие алушының бизнесі, маркетингі және басқару мүмкіндігі жағынан қарағанда
ликвидті кепілділік мүлкінің немесе қаржылық ликвидті құралдардың қолда бары
Тәуекелмен тиімді басқару үшін айтылған осы факторлардың әрқайсысы талданып,
Несиелік тәуекелдің дәрежесіне, бұдан басқа, Банктің несиелік үрдісті ұйымдастыру
банктің несиелік операцияларын реттейтін нұсқаулық және әдістемелік құжаттардың қолда
ссуданы қайта қарастыру мен оны берудің үрдісінің
несиелік құжаттарды толтырудың айқын талабы;
моноторинг жүйесі және несиені беру мен нақты өтеу
талдау жұмыстарының жақсы көрінісі мен қарыз алушы жайында анықтылық
несиелік үрдіске қатысатын Банк қызметкерлерінің жоғары мамандандырылған деңгейі;
ниетсіз Банк қызметкерлері жағынан алаяқтықты және жемқорлықтың алдын алу.
Банктің несиелік бөлімшелерінің ұйымдастырылған тиісті деңгейдегі жұмысы несиелік операциялардың
Несиелік тәуекел дәрежесіне маңызды ықпалын несиелік қоржынның концентрациясы мен
Несиелік қоржынның концентрациясы дегеніміз - несиелік салымдардың негізгі бөлігінің
Диверсификация несиелік қоржынның сапасын көтереді, тәуекелдің жалпы деңгейін төмендетеді,
Несиелік тәуекелді төмендету және Банк қоржынын тиімді басқару үшін
филиалдарына - Банк басқармасына;
несилеу департаментіне - Бас офистің Несиелік комитетіне;
бас офистің Несиелік комитетіне - Банк Басқармасына;
банк Басқармасына - Директорлар Кеңесіне.
Несиелік комитеттің кері шешімі кезінде дербес жағдайда, несиені беру
Банк Басқармасымен бекітілген несиелеу шектеуінен тыс несиені беру туралы
Банк бөлімшелері үшін келесідей несиелеу шектеулері бар:
бір несие алушыға шектеу;
несиені беру мерзімі бойынша шектеу;
несиелеу бағамы бойынша шектеу;
банк қызметкерлерінің тұтынушылық ссудасы бойынша шектеу.
Несиелеу үрдісі кезінде (аккредетивтерді, кепілдіктерді шығару) ерекше міндеттемелер пайда
Өзара байланысқан шоттар:
несие алушы бір немесе бірнеше Банк бөлімдерінен бірден артық
несие алушы басқа несие алушының кепілдік зайымы бола алады;
банк несиелеуді тек өзінің қарыз алушысымен ғана емес, сонымен
банкпен үшінші жақпен тікелей немесе жанама бақыланатын екі (немесе
Мұндай компанияларды несиелендіру Банк үшін үлкен тәуекел. Мұндай қарым-қатынастар
Несие немесе кепілдік, аккредетив, баланстан тыс міндеттемелер бойынша
Банкпен байланысты ерекше қатынастағы жақтармен келісімдер (инсайдерлермен):
Банкпен ерекше қатынастағы тұлғаларға жатады:
кез келген лауазымды тұлғалар немесе Банктің жетекші жұмыскерлері
(Директорлар Кеңесінің мүшелері мен төрағасы, Басқарма төрағасы, оның орынбасарлары
Банктің ірі акционері болып табылатын (Банк акциясының 10%
артығын иемденетін) заңды және жеке тұлғалар, немесе Банктің үлкен
екінші пункте айтылған заңды тұлғалар осы пункта үлкен қатысушылар
болып табылады. Заңды тұлғалардың ірі қатысушысы болып берілген заңды
Банк оған қарағанда ірі қатысушы болып табылатын заңды тұлға,
лауазымды тұлғасы болып жақын туысқандары табылады.
Өзара байланысқан заңды тұлғалар тобының біреуімен ерекше қатынастағы байланыстағы
Екі немесе одан да көп заңды тұлғалар кем дегенде
Банк инсайдерлерімен барлық өзара қарым қатынастар «Қазақстан Ресубликасындағы банктер
Инсайдерлерге несие тек Банктің Несиелік саясаты анықтайтын жалпы жағдайда
Инсайдерлердің несие немесе кепілдік, аккредетив бойынша, баланстан тыс және
Несиелеудің негізгі бағыттары Қазақстан Республикасындағы экономикалық және әлеуметтік жағдайын
Қарыз алушының типі бойынша:
заңды тұлғалар - тиянақты капитализациясы, жақсы қаржылық көрсеткіштері, менеджменті,
жеке тұлғалар - табысты бизнесті дамытатын және іске асыратын
Несиелеу мақсаты бойынша - жүріп тұрған бизнесті кеңейтуге берілген
Несиені кепілдікпен қамтамасыз ету түрі бойынша :
«Банк ЦентрКредит» акционерлік қоғамында ашылған депзит;
қаланың шетіндегі, тұрғын үйге сұранысы бар аймақтардағы тұрғын
өндірістік және әкімшілік сипаттағы ғимараттар мен құрылғылар, офистер, тауарлық
автокөлік;
өтімділігі жоғары халықтық тұтынудағы тауарлар (қолданыста болмаған);
Несиелеу мерзімі бойынша - қысқа мерзімді (бір жылға дейін).
Несиелеу кезіндегі қажеті аз бағыттар:
жаңадан басталған бизнес, ғылыми-зерттеулік жұмыстар, пайдалы қазбаларды барлау, бастапқы
кепілдікке несие беру: аяқталмаған өндіріске, физикалық тозуы 40%
Несиелеу кезінде тыйым салынатын бағыттар:
қызмет түрі бойынша - қару-жарақпен (лицензия болмаған жағдайда) және
несиелеу мақсаты бойынша - басқа қаржылық мекемелермен берілген
кепілді қамтамасыз ету бойынша - кепіл берушінің меншігі болып
бюджеттік және төлемқабілеттілігі жоқ ұйымдар кепіліне несие беру, тұрақты
Несиелік үрдістің ұйымдастырылуы келесідей кезеңдерді қарастырады:
несиелік мәлімдемені қабылдау, қарастыру және талдау;
несие алушының несиеқабілеттілігін бағалау және эксперттік қорытындыны дайындау;
несиенің кепілдікпен қамтамасыз етілуін бағалау және тексеру;
заңгерлік қорытындыны дайындау;
қауіпсіздік қызметін көрсету бойынша қорытындыны дайындау (банктің бөлек нормативті
несиені қолдау үрдісі және оны беру;
несиелік мәлімдеменің заңгерлік қолдауы және келісім-шарттарға белгі қою;
берілген несие бойынша мониторинг және оны өтеуді бақылау.
Несиелік мәлімдемені қабылдау, қарастыру және талдау. Несиелік мәлімдемені және
Жағымды шешім қабылдау болжамды іске асырылатын жобаның орнын
эксперттің қарауынсыз мүмкін емес, нәтижесінде активтер құрлымының нақты көрінісін,
Егер берілген кезеңде жағымды ой қалыптасса, онда аналитикалық жұмысқа
Несие алушының несиеқабілеттілігін бағалау және эксперттік қорытындыны дайындау. Жобаны
Несиені беру туралы шешім қабылдау қаржыланатын жобаның мәртебесіне, шаруашылық
Несиенің кепілдікпен қамтамасыз етілуін бағалау. Несилік тәуекелді минимизациялау мақсатында
Кепілденген мүлікке негізгі талаптар:
экономикалық талаптар:
кепілдік объектісін дұрыс таңдау - өтімділігін есепке ала отырып,
ұсынылған кепілді қамтамасыз етудің нақты нарықтық құнын бағалау;
нарықтағы өзгерістерге, несиені үш ай мерзімінен артық мерзімін ұзартуға
ұзақ мерзімді несиемен қамтамасыз ету бойынша кем дегенде үш
қажетті жағдайларда кепілді заттардың сақталуына бақылау ұйымдастыру;
заңгерлік талаптар - кепіл беруші мен кепіл ұстаушының міндеттері
құқықтық келісім-шарттарындағы нақты анықтамасы, кепіл бойынша құқық беретін құжаттардың
Несиенің кепілді қамтамасыз етуді бағалау Қазақстан Республикасының заң актілерін
Несиелік мәлімдеменің заңгерлік жетелеуі және жоба бойынша заңгерлік қорытындыны
Заңгерлік сараптау заңгерлік қызмет көрсету қызметкерлерімен несиелік жобаның Заңгерлік
Несиені заңгерлік сараптаусыз беруге болмайды (банктің бөлек нормативті актілермен
Несиені беру және өтеу тәртібі. Несиені беру (кепілдікті, аккредетивті)
Банк пен несие алушы арасындағы қарым-қатынас келісім-шарттық негізде құрылады,
Банк несиелеуді Несилеу саясатының талаптарына сәйкес ақша қаражаттарын беру
заңды тұлғаларға - шаруашылық серіктестіктерге (серіктестіктің, акционерлік қоғамдардың, компаниялар
жеке тұлғаларға - Қазақстан Республикасының резиденттеріне және резидент еместеріне,
Зайымды беру тек келесі жағдайлардан кейін ғана іске асыру
банктің өкілетті органымен жағымды шешім қабылдау және Несилік комитеттің
несие алушыдан барлық керекті құжаттарды алу және барлық ескертулерді
Ссуданы беру бір уақытта немесе келісім-шартпен бекітілген кезең бойынша
Кей жағдайларда ғана қолма қол ақшалармен беру рұқсат етіледі,
Сыйақыны өтеу әр айлық негізде жүргізілуі керек, ал қарызды
Қарызды өтеу қолма қол немесе қолма қол ақшасыз түрінде
Несие бойынша сыйақы ставкаларын бекіту. Активтер мен пассивтерді басқару
Бекітілген прайм-рейт ставкасын қолдана отырып, Бас офистің Несилік комитеті
Бас офистің Несилік комитетімен ұсынылмайтын сыйақы ставкаларын бекітуге тыйым
Берілген несие бойынша мониторинг және оны өтеуді бақылау. Банктің
Бұл мәселеден шыға отыра, банк мамандарына несие алушымен несиені
Банктің несиелік үрдісін тиімді ұйымдастырудың негізгі мәселесі болып несиелеу
Несиелік үрдісті ұйымдастыру жұмыскерлеріне жоғарғы кәсіпқойлыққа жетуді рұқсат ететін,
Несиелу үрдісінде Банк бөлімдерінің (филиал) жүргізуші рөліндегі бөлімдерге мыналар
фронт-офис - клиенттермен тікелей жұмыс істейді, тұрақты және табысты
бэк-офис (сонымен қатар заңгерлік қызмет көрсету және қауіпсіздік қызметі)
Несиелеу бөлігінде бөлімдердің қызметін реттеуді және жүйелеуді Бас офистің
Несиелеу Департаментінің негізгі мақсаты мен функциясы Несиелеу Департаментінің Жағдайымен
Банктің несиелік қызметін реттейтін және несиелік тәуекелді төмендетуді
Бас офистің несилік комитетінің құрамы мен өкілеттігі Басқармамен анықталып,
Нашарланып бара жатқан және мәселелі несилер. Несиенің мониторнгін жүзеге
Несиенің нашарлауы байқалған кезде қалыптасқан жағдайды талдау қажет, егер
Мұндай жағдайлар негізінде мерзімін ұзартуды ұсыну мәселесін немесе несие
Талдау нәтижесі бойынша мәселенің қалыптасуына алып келген қызмет түріне
Мерзімін ұзарту бойынша келесі қадам мен шешімді қабылдау немесе
Қабылданған жағымды шешімдер бойынша зайым келісім-шарттарына және кепіл келісім-шарттарына
Егер қарызды өтеу неғұрлым қатаң ұзақ мерзімді сипатта болса
банк бөлімінің қауіпсіздік қызметін қалыптасқан мәселе бойынша хабардар ету;
қауіпсіздік қызмет көрсету қызметкерлерімен қоса несие алушының қалыптасқан жағдайды
кепілдік мүлкінің жағдайын қарау, оның нарықтық құнын және сұранысын
проблемалық несиені сақтап қалу мүмкін емес жағдайында банктің Несиелік
Мерзімі өтіп кеткен қарыздың пайда болуы мен оны өтемеуі
Келешекте банкпен қарызды өтеу бойынша проблемасы болған несие алушыларға
Несиенің сыныпталуы - Банктің несиелік қоржынының оның қамтамасыз ету
Сыныптама барлық несиелер бойынша әр ай сайын Қазақстан Республикасының
Күмәнді және үмітсіз қарыздарға қарсы Ұлттық банкпен анықталған мөлшер
Зайымдарды сыныптау әр ай сайын 7 күндік жұмыстан артық
Ұлттық Банктің талабы бойынша несиені сыныптау қатарындағы Бас банктің
Құрылған провизиялар есебінен баланстан несиені шығару мерзімі өтіп кеткен
2.3 «Банк ЦентрКредит» АҚ несиелік қызметі бойынша талдауы
Банктің депозиттік қоржыны ағымдағы шоттардағы қалдықтарды қоса 2004 жылдың
Жеке тұлғалар – 42 840 млн. теңге;
Заңды тұлғалар – 47 836 млн. теңге.
Жеке тұлғалардың депозиттері бойынша ұжымдық сақтандыру жүйесіне кіретін екінші
2005 жыл бойы банктің депозиттік қоржыны 16 088 млн.
Жеке тұлғалардың депозиті бойынша нарықтық үлес 2005 жыл бойы
«Банк ЦентрКредит» АҚ заңды және жеке тұлғаларға арналған депозиттері,
Сурет 2
2005 жылдың 1 қаңтарына банктің несиелік қоржынының көлем жылдың
Тауарлық және жобалық қаржыландыру қатарында банк өзінің клиенттеріне кепілдіктер
«Банк ЦентрКредит» АҚ 2003-2005жж. арналған несиелер, млн.теңге
Сурет 3
Экономиканың әр түрлі секторларын несиелеу кезінде банк диверсификация саясатын
Кесте 7
«Банк ЦентрКредит» АҚ 2004-2005жж. несие қоржынының құрылымы, пайызбен
2004ж 2005ж
1 2 3
Сауда 24 19
Жеке сектор 20 30
Өндіріс 9 6
7 кестенің жалғасы
1 2 3
Тамақ өнеркәсібі 11 7
Тау-кен өндірісі 8 6
Ауыл шаруашылығы 9 9
Құрылыс 7 11
Көліктік кешен 1 1
Жылжымайтын мүлік 2 4
Негізгі кәсіпорындарда көрсетілетін қызметтер
2
Басқалары 9 5
Экономиканың кешендерін несиелеу кезінде несиелік қоржынның үлес салмағының едәуір
«Банк ЦентрКредит» АҚ 2004-2005жж. несие қоржынының құрылымы, пайызбен
Сурет 4
Несиенің жүруі несиелеу мерзімінің ұзартылуымен несиелік қоржынның диверсификациясымен бірге
Банк Еуропалық реконструкциялық және даму банкінің (ЕРДБ) несиелік сызығы
ЕРДБ сызығы бойынша Қазақстан экономикасын дамыту бойынша басқа да
астықты қолхат бағдарламасы;
агротехниканы қаржыландыру бағдарламасы;
тауарлық қаржыландыру бағдарламасы.
Азия даму банкінің және Бүкіләлемдік банктің агенті бола отырып,
Қазақстанның даму Банкісімен белсенді ынтымақтастық клиенттерге ұзақмерзімді инвестициялық және
Банк 2005-2007жылға тұрғын үй құрылысы бойынша Мемлекеттік бағдарламаға белсенді
Өкіметтің жергілікті органымен бірге банк шағын және орта бизнесті
Банк өзінің меншікті бағдарламасы және Қазақстанның ипотекалық компанияларының бағдарламасы
Банк отандық ауылшарушылық өндірушілерді қаржыландырумен байланысты жобалар бойынша мемлекеттік
Бұдан басқа, банк өзінің клиенттеріне қаржылық құралдардың кең түрдегі
Бөлшек несилеу Банк ЦентрКредит акционерлік қоғамының басты ерекшелітерінің бірі
2004 жылдың 12 айы ішінде банкпен 25,5 мыңнан
21,8 мың несие несиелеудің меншікті бағдарламасы бойынша 13 млрд.
3,7 тыс. несие Қазақстандық ипотеклақ компаниялардың бағдарламасы бойынша 8,5
Жеке тұлғалардың ссудалық қоржыны 25 млрд. деңгейіне жетіп, екі
Банктегі несиелеудің маңызды бағыты болып ипотекалық несиелеу табылады. Ипотекалық
2005 жылы мерзімі үш жылдан он жылға дейін меншікті
Кең түрдегі филиалды жүйесі бола отырып, банк Қазақстанның барлық
2005 жылдың 11 айы ішінде бөлшек несиелеу бойынша банктің
2005 жыл бойы тұтынушылық несие бойынша 38 273 несие
Қол жеткен көрсеткіштер ипотекалық несиелеудің көлемінің өсу темпінің динамикасының
Бөлшек несие қоржынының динамикасы, млн.тенге
Сурет 5
2005 жыл бойы нарыққа «Шұғыл несиелер» атты жаңа несиелік
Қазіргі уақытта банк әр түрлі өнісдік сызықты ұсынуға дайын.
3 БАНКТІК НЕСИЕЛЕУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Әр түрлі мемлекеттердің банктік жүйелері әр түрлі ұйымдастырылған. Олардың
Дамыған елдердің экономикалық өсуі ең алдымен қаржылық-несиелік механизмінің тұтқасын
жинақтарды аккумулирлеу және оларды жеке меншік банктер арқылы инвестицияларға
тәуелсіз шаруашылық субъектілерді несиелеуге негізделген механизм (Үлкен Жетіліктің елдері);
даму институттары ретінде қызмет ететін мемлекеттік инвестициялық банктер арқылы
даму институттарының Орталық банкімен жасалатын қайта қаржыландыру механизмі (Қытай,
Банктік жүйе ең қарқынды дамып келе жатқан жүйе болып
Қазіргі уақытта банктік жүйенің дамуы келесілермен сипатталады:
капиталды базаның кеңеюімен, қысқа мерзімді өтімділіктің өсуімен, қорларды өсірумен,
жеке және заңды тұлғалар тарапынан банктік қызметтерге сұраныстың едәуір
банктердің соңғы жылдары несиелік қызметтерінің едәуір түрде жандануымен және
қор нарығындағы банктер қызметінің жандануымен, және мемлекеттік бағалы қағаздармен
банктердің өз еркімен несиелік серіктестіктерге қосылу немесе қайта жандану
меншікті қызметінің белсенді диверсификациясымен, оның ішінде құрамына бағалы қағаздар,
Мемлекеттің қатысуымен, сонымен қатар тиімді механизмдерді және несиелеудің әдісттері
Дәл осындай тиімді ынтымақтастықтың астында рационалды несиелеу жүйесі жатыр,
Мұнда негізгі блоктарды айқындауға мүмкіндік беретін несиелеу үрдісін бақылауда
қаражаттарды аккумуляциялау;
несиелеу;
сыйақыларды аударуды және оларды төлеуді жүзеге асыру. Осыдан
шыға отырып, тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету мақсатында несиелеу
Қаражатты аккумуляциялау блогы үшін негізгі мақсат болып банктік жүйенің
Несиелеу үрдісін ұйымдастыру
Сызба 1
Банктік жүйенің активтерін толтыру көздері болып жеке және заңды
Мұнда ерекше орынды банк қызметі туралы шынайы ақпаратпен қамтамасыз
Несиелеу блогы үшін негізгі мақсат салымшылардың қаражатын аккумулирленетін банктік
Мәселені шешу үшін банктік және банктік емес ұйымдар желісін
Мұндай жағдайда, аймақтық банктер облыстың экономикасын көтеру құралының бірі
Аймақтық банктердің қатысушылары болып жергілікті басқарудың аймақтық органы, Қазақстанның
Аймақтық мемлекеттік банктерге ірі инвестициялық жобаларды несиелеуге белсенді қатысуына
Аймақтық банктерден басқа Германиядағы кооперативтердің несиелік жүйесін үш деңгейлі
Несиені қайтаруды кепілдендіру жүйесінің толыққанды қызметі үшін кепілді операцияларды
Потенциалды несие алушының қаржылық жағдайын таладудың әдістемесі мақсатты түрде
Банкпен қолданылатын несиеқабілеттілікті бағалаудағы берілген әдістеменің негізгі жетіспеушілігі болып
Несиені қамтамасыз ету несиелеу жүйесінің бөлінбес элементі болып табылады.
Несиені қамтамасыз ету мәселесі - банктер үшін ғана емес,
Экономиканың нақты секторын несиелей отырып, банктер жеткіліксіз кепіл мен
Үшінші блок салынған қаражаттар бойынша сыйақыны төлеуді білдіреді.
Соңғы жылдары несиелеу деңгейін көтеруде, шешуші рөлді несие бойынша
Бірақ егер әр түрлі елдер бойынша несие мен депозиттің
Экономиканың нақты секторын несиелеу үрдісіне мемлекеттің қол сұғушылығы ұсынылғандықтан,
Дифференциацияланған ставкалардың айрықша ерекшелігі болып өндірістің әртүрлі көлеміндегі біркелкі
Жоғарлатылған ставкаларды барлау кешендерін несиелеу кезінде қолдануға болады.
Несие үшін сыйақы ставкалардың дифференциациасы несиені сақтандыру жүйесінің дамуына
Сөйтіп, несиені ұйымдастырудың ұсынылған сызбасы кезінде банктер тікелей қаржыландыру
Белсенді несиелік саясат арқылы екінші деңгейлі банктер шағын бизнестің
Ипотекалық несиелеу жүйесі мемлекеттің төменшығынды тұрғын үй жобаларды төмен
Қазақстанда екінші деңгейлі банктерде халықтың депозиттерін кепілдендіру жүйесінің жағымды
Қор кепілі, ең біріншіден, үйді бірінші рет алып тұрып,
Ипотекалық несиелеу жүйесінің артықшылығы мен кемшілігін және халықтың қаржылық
Қазіргі уақытта мемлекете екінші деңгейлі банктермен және Қазақстан Ипотекалық
Ипотекалық несиелеу жүйесін дамытудың қажетті жағдайы болып жылжымайтын мүлік
Мемлекет орташа және аз қамсызданған халыққа ипотекалық несиенің бір
мемлекетпен салым сомасын 200-250 айлық есеп айырысушылық көрсеткішке дейін
аймақтарда салымшыларды тарту үшін жеңіл ұзақ мерзімді бюджеттік
несиелерді ұсыну;
тұрғын үй құрылыстық банкінде қажетті жинақтың мөлшерін
иемденетін үйдің құнынан 20-25% төмендету;
жеке мақсатта қолданылатын салынып жатқан тұрғын үй қорын кепілге
беру құқығы туралы нормаларды заңнамалық актіге енгізу.
Халықты ипотекалық несиелеу жүйесіндегі берілген шаралар төлемқабілеттілік сұранысының мерзімінен
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық экономика жағдайында барлық шаруашылық процесіне қатысушылардың қызметінде банктік
Қазіргі таңда банктік несиелеу жүйесі алға басқан сайын өз
Осы дипломдық жұмысты қорытындылай келгенде:
Банк көп жағдайда экономикалық басқарудың органы болып сипатталады. Мұндай
Банктің функциясы - басқа экономикалық субъектілерге қарағанда банкке тән
Банктің екінші функциясы - ақша айналымын реттеу функциясы. Банктер
Банктің үшінші функциясы - делдалдық функция. Мұнда банк қызметі
Банктер өз функцияларын екі өзара байланысқан операцияларда - пассивті
банктік ресурстарды құрумен байланысты операциялар пассивті
операцияларға жатады.
банктік ресурстарды орналастырумен байланысты операциялар активті
операцияларға жатады.
Несие сыныптамасы кезінде жедел несиелендіруге байланысты несие қысқа мерзімді,
Қысқа мерзімді несиелер қарыз алушының айналым капиталының қозғалысымен байланысты
Орта мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер өндірісті жаңартуға және
Қазақстанда орта мерзімді несиелерге өтеу мерзімі 6 айдан 12
Жаңа банктік жүйенің бірінші деңгейі Ұлттық Банкпен ұсынылды.
Екінші деңгейлі банктер үшін экономиканың нақты секторын несиелеу операциялардың
2000 жылдан бастап Қазақстанның банктік жүйесі ТМД елдерінде қарқынды
Банктердің жиынтық міндеттемелері 68,6 % - 4 073,4 млрд.
Банктік сектордың капитаизациясы несиелік ұйымдардың активтерімен салыстырғанда озық екпінмен
Коммерциялық банктің несиелік саясатының мазмұнына стратегияны анықтау және несиелік
2005 жылдың 1 қаңтарына банктің несиелік қоржынының көлем жылдың
2004 жылдың 12 айы ішінде банкпен 25,5 мыңнан
21,8 мың несие несиелеудің меншікті бағдарламасы бойынша 13 млрд.
3,7 тыс. несие Қазақстандық ипотеклақ компаниялардың бағдарламасы бойынша 8,5
Жеке тұлғалардың ссудалық қоржыны 25 млрд. деңгейіне жетіп, екі
Мемлекеттің қатысуымен, сонымен қатар тиімді механизмдерді және несиелеудің әдісттері
Мәселені шешу үшін банктік және банктік емес ұйымдар желісін
Несиені қайтаруды кепілдендіру жүйесінің толыққанды қызметі үшін кепілді операцияларды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Лаврушин О.И. Банковское дело: учеб.для студ.вузов, обуч. по экон.спец.
Балабанов И.Т. Банки и банковское дело: Учеб.пособие. – СПб.:
«Қазақстан Республикасының банк және банк қызметі туралы» Заң күші
«Акционерлік қоғамдар туралы» Заң. 13.05.2003 жылдан №415, - «Казахстанская
Ауесбаев, А.Т. Актуальные проблемы экономики и финансов Републики Казахстан
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары: Оқу құралы, Алматы/ 2004.-272б.
Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер: Оқу құралы, Алматы/ 2005.-415б.
Сахариев С.С. Жаңа кезең-экономикалық теориясы: Оқулық, Алматы: Дәнекер, 2004.
10. Хамитов Н.Н. Банк ісі: лекциялар курсы, Алматы: Экономика,
11. Шаяхметова К.О. Банктік тәуекелдер: Оқу құралы, Алматы: Қазақ
12. «Қазақстан Республикасындағы банктік заңдар»: жүйесі, жетілдіру проблемалары,
13. Банковская система за десять лет независимости Казахстана: Национальный
14. Бельгибаева К.К. Финансовая и банковская статистика: учеб. пособие/
15. Искакова З.Д. Финансовая-кредитная система Казахстана в условиях рыночной
16. Кучукова Н.К. Финансово – кредитная система в условиях
17. «Банк ЦентрКредит» АҚ 2003 – 2005 жылдарға арналған
18. Мурзиева А.А. Понятие и сущность обязательства ипотечного кредитования,
19. Рыбкин Е. Автоматизация кредитования: Предпосылки, возможности, решения// Банковские
20. Финансы Республики Казахстан: стат. ежегодник: 2001 – 2005
21. Хамитов Н.Н. Банковское дело.- Алматы: Экономика, 2005. -215с.
22. Шилибаев С. Меры по решению проблем/ Шиликбаев С..-Астана:
23. Серикбаева Ж.Д. Совершенствование механизма денежно-кредитного регулирования экономики РК:
24. www.afn.kz
25. www.nationalbank.kz
76
Мемлекеттік инвестициялық бағдарлама, мемлекеттік даму бағдарламасы
Население
Нақты экономика секторы
Несиелеу блогы
Көздері
Халықаралық қаржылық ұйымдар
Заңды және жеке тұлғалар
Сыйақыны төлеу блогы
Салымдар блогы
Банктік жүйе
Даму банкі