Мазмұны
Кіріспе..............................................................................................4-6
Анықтаулар..........................................................................................7-8
Қысқартылған сөздер және белгілер....................................................9
Ι бөлім. Әдебиетке шолу............................................................10-26
ΙΙ бөлім. Ақмола обылысы Целиноград ауданының жалпы
ΙΙΙ бөлім. Ақмола обылысы Целиноград ауданының «Ақсу» Фирма» ЖШС-нің
ΙV бөлім.
4.1.Қоршаған ортаны қорғау.............................................................51-56
4.2.Еңбек қорғау................................................................................57-61
Қорытынды......................................................................................62-63
Қолданылған әдебиеттер......................................................................64
Кіріспе
Қазақстан Республикасы мол жер ресурстарын иеленіп отыр. Біркелкі
Мемлекеттік жер кадастры Қазақстан Республикасы жерлерінің және
Жер кадастры арнайы дайындықты және білімді талап
Жер- адамның өмір сүру ортасы, өсімдік
Жер учаскелері үшін төлемақының базалық ставкалары және жер
1. Жер учаскелері жеке меншікке берілген кезде, мемлекет
Жалдау құқығын сату төлемақысы нақты жер учаскесінің
2. Нақты жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнын жер ресурстарын
Жер тек өндіріске тартылғанда
Ал, ауыл шаруашылығын алсақ бұл
Қазіргі кезде академик З.Д.Дүйсенбеков , профессор, Подольский Л.И. басшылығымен
Жерлерді бағалау, Қазақстан жер ресурстарын тиімді пайдалану
Қазақстанда жерлерді бағалау жұмыстары «жерлерді бағалаудың бүкіл одақтық
Жер сапасы дегеніміз – шаруашылышылықтың өнімділігінің ең басты негізгі
Жерге орналастыру іс-қимылдарына осылармен қатар топографиялық, геодезиялық, картографиялық,
Анықтаулар.
Жер – Қазақстан Республикасының егеменділігі белгіленетін шекті аумақтық кеңістік,
Төлемақының базалық ставкасы – Мемлекет жер учаскесіне жеке меншік
Уақытша жер пайдаланушылар – жер пайдалану құқығы белгілі бір
Мемлекеттік жер пайдаланушылар – мемлекеттік республикалық және коммуналдық заңды
Жер үлесі – жер учаскесіне құқықтар мен міндеттерге басқа
Жер құқығы қатынастары – жерге меншік құқығын және өзге
Жер ресурстары – қоғамдық материалдық, мәдени және басқа да
Жер кадастры – жер туралы мәлметтер жүйесі, мемлекеттік кадастрдың
Жер учаскесі – Кодексте белгіленген тәртіппен жер қатынастары субъектілеріне
Жерді жалдау төлемақысы – уақытша өтеулі жер пайдалану төлемақысы;
Жер учаскелерінің нысаналы мақсатының жіктемесі – аумақты аймақтарға бөлуге
өзіндік қосалқы шаруашылық – ауылдық жерде және қала маңындағы
Жер қатынастарының объектісі – Қазақстан Республикасы аумағының шегіндегі бүкіл
Топырақ қабаты – жердің құрғақ үстіңгі қабаты, тек өзіне
Шартты жер үлесі – таратылған немесе қайта ұйымдастырылған ұжымшар
Жерге орналастыру – жер заңдарын жүзеге асыруға, жер қатынастарын
Жер категориялары (санаттары) – негізгі мақсатталғанына және белгілі бір
Шартты белгілер – жерге орналастыру схемалары мен жобаларының элементтерін
Орташа қашықтық – жерге орналастырулық есептерде қолданылатын шама. Бұл
Қысқартылған сөздер және белгілер
Қ Р – Қазақстан Республикасы
А.Б. – Ақшалай бірлік
Ж.Ж. – Жыртылған жер
ЖШС – Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ЖК – Жер кадастры
ЖО – Жерге орналастыру
ЖҚ – Жер қоры
МЖК – Мемлекеттік жер кадастры
Кж – жалпы коэффицент;
Км.ж. – мелиоративтік жағдайға байланысты коэффицент;
Ке – жер учаскелерінің еңістігіне байланысты коэффицент;
Ксу – суландыруына байланысты коэффицент;
Калш – орналасуына байланысты коэффицент.
Ι бөлім. Әдебиетке шолу.
Жер кадастры дегеніміз – жердің құқықтылық және шаруашылықтық
Жер кадастры ежелгі Римде пайда болған.Жер кадастры
Ол қайда болмасын өндіріс процесінің болуына шартты, бірақ
Жер кеңістікте көлем бойынша шектелген және ештеңемен ауыстырыла
Жерді құрал ретінде пайдалану оның кеңістік орнымен және ол
Жер өндірістің мәңгі ауыстырылмайтын құралы болып табылады.
Ауыл шаруашылығында жер өндірістің ең басты
Жердің айрықша ерекшелігі - ауыл шаруашылық өндірісінде
Жердің осындай ерекшеліктері жер кадастрының мазмұнын, оны
Жерлерді есепке алуда алқаптардың кеңістік жайы, олардың көлемдері,
Жерлерді баяндауда олардың жаратылыс – тарихи және экономикалық
Жерлерді бағалауда жердің өндіріс құралы ретінде құндылылығы және
Кадастрдың осы аталған әр әрекеті - өзінше бір
Жер кадастры салық салудың ең бір маңызды құралы болған.
Қоғамның даму кезеңдері басында негізінен жер көлемдері
Жер қорларын ұтымды және тиімді пайдалану – халық
Кадастр мәліметтері, бірінші кезекте жерді тіркеу мәліметтері мемлекетпен
Кадастрлық мәліметердің көп мәні жерлерді мемлекеттік және
Мемлекет жерді кәсіпорындарына, мекемелерге, ұйымдарға, азаматтарға пайдалануға, иеленуге
Өндірістің дамуымен оның төңірегіне табиғи қордың шоғырлану үлесі
Сол шаралардың ішінде ең маңыздылары ьолып топырақтардың құнарлығын
Жекелеп салық салу мәселесі де жеке табиғи – экономикалық
Мемлекет жер пайдаланушыларды топырақтардың құнарлығын арттыру бойынша
Жер кадастрының шаруашылық әрекетін талдау, ауыл шаруашылық кәсіпорындарының
Сонымен , қазіргі уақытта жер кадастрының міндеттері кәдімгідей
Қазақстандағы жер кадастрының мақсаттары мен арнаулы
Мемлекет жер кадастрының арналуын, міндеттерін, мазмұнын, құрамдық бөліктерін
Жер кадастрының мазмұны және оны жүргізудің белгіленген
Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген қаулысы бойынша мемлекеттік жер
Жер кадастрын жүргізудің ең маңызды шарты координаттардың, биіктіктердің
Кадастр мәліметтері топографиялық- геодезиялық, аэроғарыштық, картографиялық, жерді орналастыру,
Кеңес кадастрінде есепке алудың негізгі бірлігі болып жер
Кадастрде әр жер учаскесі үшін физикалық сипаттамалары келтіріледі.
«Жер кодексіне» сәйкес Қазақстанда мемлекеттік жер кадастры келесі
Есепке алуда жер мөлшері, кеңістік орналасуы, сапалық жай-
Есепке алуда табиғи қор және өндіріс құралы
Тұтас жүйе ретінде жер кадастрының байланысы және жүзеге асыру
Негізгі кадастрдың мақсаты – кадастрленетін жер учаскесі, аудан, облыс
Сонымен, негізгі кадастр жүргізу нәтижесінде жер қорының мөлшерлері,олардың
Жерді өз еркімен басып алу, беру, құнды алқаптарды
Жер кадастрлық құжат текстік және жоспарлы – картографиялық болып
Кадастрлық құжат негізгі және қосымша деп бөлінеді.
Тиісті жазулардың заңды негізі ретінде құжаттар жерлердің
Жер кадастрында тағы арнайы есептік құжат жүргізіледі, ол
Жер учаскелерін тіркеу – заңдық және нормативтік құжаттар, жер
Жерлерді есепке алу – тіркеу мәліметтері, есепке алу
Жерлерді бағалау – жерлерді аймақтау, топырақтарды бонитеттеу,
Жер кадастрының автоматтандырылған жүйесі – компьютерлік техникамен қамтамассыз
Қазақстан Республикасында қалыптасып жатқан мемлекеттік
Сонымен қатар, мемлекеттік жер кадастры құрылымының жаңа схемасы қазір
Жер кадастрының негізгі принциптері:
-жүйесінің бірыңғайлылығы;
-мәліметтердің сенімділігі;
-мағұлматтардың толықтығы;
-үздіксіздігі;
-құжаттылығы;
-мәліметтердің көрнектілігі, анықтылығы, қол жетерлігі;
-үнемділігі;
-орталық мемлекеттік басқару.
Жер кадастр жүйесінің бірыңғайлылығы .Ол бірыңғай жүйе бойынша бірыңғай
Жер кадастры мәліметтерінің сенімділігі. Бұл олардың обьективтілігіне тығыз қатысты,
Жер кадастры мағұлматтарының толықтығы. Жерлердің табиғи, шаруашылық, құқықтық жай
Жер кадастрының үздіксіздігі. Мұнда жер қорының барлық өзгерістері кадастрлық
Жер кадасрының құжаттылығы деп жерлердің табиғи, шаруашылық, құқықтық жай
Кадастр мәліметтерінің көрнектілігі, анықтылығы, қол жетерлігі. Материалдарды кадастрлық құжаттарда
Жер кадастрының үнемділігі.Қазіргі өлшеу,зерттеу әдістерін,сондай – ақ компьютерлік техниканы
Жер кадастрын орталық мемлекеттік басқару кадастрлық жұмыстарды
Ол топырақтық, геоботаникалық зерттеулерді жүргізу, жоспарлы – картографиялық
Жер кадастрлық жұмыстарды Агенттіктің территориялық органдарымен қатар
Жер кадастрының халық шаруашылығындағы есепке алудың кейбір түрлерімен және
Натуралдық өлшемдер (сан, ұзындық, салмақ) шаруашылық құралдарының нақты
Еңбектік өлшемдер шаруашылық құбылыстарды көрсету үшін жұмсалған еңбек
Құндық өлшем талдауда кең қолданылады, ол бүкіл шаруашылық
Халық шаруашылық есепке алу жүйесіне оның келесі негізгі түрлері
Жер кадастрының құрамдық бөлігі ретінде жерді есепке алудың
Статистика деп әдете қоғамдық өмір немесе облыстардың жан –
Статистикалық есепке алуда мәліметтерді алу, өңдеу, талдау бойынша айрықша
Бухгалтерлік есепке алу өндіріс жүрісін, кіріс
Жедел есепке алу обьектісі болып жеке шаруашылық операциялар, сондай
Жедел есепке алуда натуралдық, ақшалық, еңбектік өлшемдер қолданылады.
Осы аталған статистикалық, бухгалтерлік жедел есепке алу жер кадастрында
Жер кадастры жерді орналастыру мен өте тығыз байланыста.Олар
Шаруашылықаралық жерді орналастыру процесінде пайдаланатын жерлердің жаңа құрылымдары
Жерді орналастыру мәселелерін шешу республикамыздағы барлық жерлері мен
Жерге орналастырудың тәжірибесін, мақсат – міндеттері мен қазіргі
Қазіргі жерге орналастыру – бұл еңбектің жоғары әлеуметтік- экономикалық
Бұндай күрделі сипаттама жерге орналастыруды аса маңызды
жерге орналастыру – жеке дара іс- қимыл емес,
жерге орналастыру – мемлекеттік шаралар жүйесі, өйткені оның
жер заңдарын жүзеге асыру жөніндегі мемлекеттік құрал ретінде,
жерге орналастырудың түұпкі мақсаты - әрбір жер учаскесінің
Өткен ғасырдың 40-70 ж.ж. жерге орналастрыру ғылыми мектебінің жетекшісі
Жерге орналастыру обьектісі ретінде республиканың, облыстардың, аудандардың, қалалардың
Жерге орналастырудың тақырыбы және оның нақты нәтижелері –
Жерге орналастыру өзі функцияларын жер қатынастарын құқықтық тұрғыдан
Біріншісі – Қазақстан Республикасының Конституциясы; екіншісі
ҚР Конституциясы бойынша жер, оның қойнауы, суы, өсімдік
Жер заңдарынан басқа, жер қатынастары мен жерге орналастырудың
«Шаруа қожалығы туралы» заңда оларға жерді иеленуге,
«Жер салығы туралы» заң жерді тиімді пайдалануға
Реформаға дейінгі уақыттағы біршама тұрақты жер пайдаланушылықтарды құруға
Жерге орналастыру обьектісіне қарай екі түр тармаққа ажыратылады.
Жерге орналастыру құрамында оның тек екі түрін белгілегенде
Қазіргі жерге орналастыру салааралық сипаттағы, жалпы республика, сонымен бірге
Салааралық жерге орналастыру арқылы жер қорының категорияларға бөлінуі, соңғыларының
Жерге орналастырудың екінші түрі – шаруашылықаралық жерге орналастыру (ШАЖО)
Ішкішаруашылық жерге орналастыру тек ауылшаруашылық кәсіпорындарының, серіктестіктердің, кооперативтердің
Ішкішаруашылық жерге орналастыру формаларының бөлінуі тәлімі және суармалы
Тәлімі егіншілік аймақтарында жер учаскелерінің пайдалануы топырақ
Учаскелік жерге орналастыру жеке учаскенің немесе алап түрінің шеңберінде
Жерге орналастырудың бұл түрінде жұмыс жобаларының типтеріне қарай
Жерге орналастыружың түріне, түр – тармағына және формасына
Принциптер деп белгіленген шараларды жүзеге асыру басшылығына алынатын
Жалпы принциптерге, жерге орналастыруға қатысты, бірақ онымен шектелмейтіндеріне және
Біріншілеріне, яғни жалпы принциптерге мыналарды жатқызуға болады:
қоғамдық, сонымен бірге ауылшаруашылық өндірістің жоғары тиімділігі мен тұрақты
ауыл еңбеккерлерінің тұрмыс жағдайларын үздіксіз жақсартып отыру;
заңдар мен басқа нормативтік актілерді қаталд ескеріп
қабылданған шешімдерді озатты ғылыми және тәжірибелік жетістіктерге негіхздеу;
күрделі қаржылардың барынша үнемделуін және жылдам өтелуін қамтамасыз ету.
Екіншілеріне – жеке принциптерге, мынадайларын жатқызуға болады:
ҚР Конституциясы мен жер заңдарына сәйкесжер қатынастарын
бүкіл халық шаруашылығының мүдделіктерін жан-жақты ескере отырып, ауылшаруашылығының жерге
жерді халық дәулеті және аса маңызды өндіріс құралы
жерге иелік ету мен шаруашылық жүргізудің барлық формаларына тең
жер иеленушіліктер мен жер пайдаланушылықтардың, олардың межелері мен аудандарының,
жердің пайдалануын жақсарту мақсатымен аймақтар мен аудандардың, жеке
Атап өткен принциптердің негізінде әрбір бөлек жағдайға сай
Жерге орналастыру атқарушы органдардың шешімі бойынша не жер
Жер учаскелерінің мүдделі меншік иелерінің немесе жер пайдаланушылардың
Жерге орналастыру жұмыстарын Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
Жерге орналастыру жұмыстарын орындау тәртібі мен технологиясы
Белгіленген тәртіппен келісілген жерге орналастыру құжаттамасын: Қазақстан Республикасының
Жерге орналастыру құжаттамасына өзгерістер осы құжаттаманы бекіткен органның рұқсатымен
Жерге орналастыру жобасын орындау: жобаны жер бетіне көшіруді;
Жерге орналастыру процесі мынадай кезеңдерді қамтиды: жерге орналастыру
Жерге орналастыруды жүргізу бойынша тапсырыс беруші, жерге орналастыру құжаттамасын
Жерге орналастыру процесіне қатысушылардың: 1) жерге орналастыруды жүргізу
Жерге орналастыру процесіне қатысушылардың міндеттері: жерге орналастыру процесінің барлық
Мемлекет ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін беретін жер
Алқаптардың түрі мен топырақтардың үлгісі бойынша жер учаскесінің
II-бөлім Жобаланатын объектіге сипаттама
«Ақсу» Фирма» ЖШС-гі Целиноград ауданы, Ақмола облысының оңтүстік
Жалпы ауданы 12 567,5 гектарды құрайды.
1-кесте. «Ақсу» Фирма» ЖШС-нің экспликациясы.
Учаскелер № барлық аудан, га. Егістік, га
шабындық , га табиғи жайылым, га
жақсартылға жайылым, га су астындағы жерлер, га жолдар, га
№1 учаске 11 526,5 8 179 - 2 386
№2 учаске 1 041 - 387 501 130 21
Барлығы: 12 567,5 8 179 387 2 887 1
Табиғат жағдайы. Кез келген территорияның топырақ
Климаты. Климат жағдайы топырақтың құрылу процессіне
Атмосфералық жауын – шашынның мөлшері, қоршаған
Температура мен жауын – шашынның мөлшері
Ақмола облысы, Азия материгінің орталығында
Жылдық температураның ауысуы қыста тұрақсыз,
Климаттың континентальдылығына байланысты ауа
Суық аязсыз кезең 121 – 123
Ауылшаруашылық дақылдарының өнім беруі, климат
Ең көп мөлшерде ылғал вегетациялық
Аудан территориясының ылғалдылығының жетіспеушілігі тек
Қыс айларына ашық күндердің – 60
Жыл бойына аудан территориясында 50
Жазда ылғалды тез буландыратын солтүстік
Келтірілген фактілерге байланысты осы ауданның
Жер бедері. Қолданыстағы Қазақстанды геоморфологиялық бөлу сызбасына сәйкес Целиноград
Бір кездегі таулы ел денудация процесі нәтижесінде қирап, қазіргі
1. Шоқылы-жазық солтүстік-батыс геоморфологиялық аудан.
2.Оңтүстік-батыс еңіс-төбелі геоморфологиялық аудан.
3. Орталық шоқылы-ылдилы аудан .
5. Апандар мен балкалармен білінер-білінбес бөлінген толқынды жазық
7 Солтүстік-батыс геоморфологиялық аудан шоқылы-жазық бедермен көрсетілген.
Шоқы аралық кең алқап түріндегі ойыстар, шұқырлар, алқап
Шоқылар әдетте, елеулі тұтас кең атыз тәріздес көтеріңкілерді құрамайды,
Шоқылардың төбесінде порфирит, гранит түрінде кездесетін түпкілікті
Құлдилауларының елеулі күрттігі топрақтың жалпақ етіп шайып және үйіп
Шағын шоқыларда сортаң жерлер мен сортаң кешендер, тасты төмпешіктер
Өзен жайылмаларының егін шаруашылығына аса қажеті жоқ.
3. Оңтүстік-батыс геоморфологиялық аудан. Ауданының оңтүстік-батыс бөлігінің
Кейбір жыралар мен балкаларда қарқынды шаю байқалады. Жыралармен
Су бөліктері кең болған сайын, ойыстардың күрттілігі де
4. Орталық шоқылы-еңкіс геоморфологиялық аудан.
Бұл аудан көптеген тұйық шұңқырлар мен шашыранды аласа
Шоқылар тегіс сілем ретінде де, жеке тұрған сілемдер ретінде
Шоқыларда төбесіне қарай нашар дамыған топрақ, еткейлерінде сортаң
Тостақандағы топрақтың басымдысы уыттар мен батпақты топрақ
5. Ауданның солтүстік-батыс бөлігі ойлы-қырлы сәл көтеріңкі жазықты,
Су бөліктері мен оның бөктерінде оңтүстік, карбонатты қара
6. Ойлы-қырлы-еңкіс жазық.
Ауданның оңтүстік-шығыс бөлігі көптеген тұйық шұқырлары бар
Көптеген шабынды өсімдіктері бар шұқырларда шабынды қатты сортаң
Тұтасымен алғанда ауданның барлық өндірістік мәні бар учаскесі топрақты
Гидрологиялық жағдайы және гидрографиясы. Гидрографиялыќ жағдай жергілікті
Атмосфералыќ ылғалдың жер бетінде таралуына
Атмосфералыќ жауын – шашынның таралуындағы мұндай
Арнасының еңі 5 м – ден
Есіл өзенінің алғашќы он салаларының
Өленті өзені биік жар қабатты,
Аудан территортясында бірнеше үлкенді
Алакөл, Танакөл, Шөптікөл, Шенкан көлдерініњ тұщы. Жағалауларына
Ауданда малдармен қатар ойық батпақты
Өзен бойында, ойпаттарда жер асты
Өсімдік жамылғысы. Аудан аумағында өсімдіктер қабаты барынша алуан түрлі.
Даланың шөптік қабатында ксерофильдік қыртысты дәндер басым: қызыл селеу,
Әртүрлі шөптер негізінен шәлім, зопникпен, бөденешөп және басқалар болып
Қарапайым топрақтан сортаңдыққа ауысу шамасына қарай шөп қабатында селеудің
Майда шоқы учаскелері анағұрлым күрделі өсімдік қабатымен ерекшеленеді, себебі
Анағұрлым бай өсімдік солтүстік экспозиция беткейінде және шоқы етегінде
Сортаң жерлерде және шоқылардың құнарлығы аз топрақтарында
Осындай өсімдіктер тобына шабындық, шабынды-каштан және шабынды-қара жер топрағы
Бұл жерлерде шабынды-батпақты топрақ құрылған. Қаналған өсімдік қабаты сортаң
Аққайың мен көктерек еңістіктер бойына өскен, анағұрлым биіу және
Топырақ жасаушы жыныстар. Топрақ жасау шарттарының және топрақ қабатының
Ауданның топрақ қабаты қара жер және каштан түріндегі
1.Орташа сазды оңтүстік қаражер;
2.Ауыр сазды оңтүстік қаражер;
3.Аз және орташа шайылған ауыр сазды оңтүстік қаражер.
Топрақты құнарлы заттармен қамтамасыз етілуін анықтау мақсатында жеке
Целиноград ауыл шаруашылық институты мен Целиноград жерге орналастыру
Тюрин бойынша қарашірік
Къельдаль бойынша жалпы азот
Суды толық тартып алу
Мачигин бойынша карбонатты топрақтағы фосфор
Протасов бойынша калий
Пури бойынша сіңірілген натрий
Шмук бойынша сіңірілген негіз
Потенциометрлік әдіспен РН
Топрақты Грабаров бойынша дайындаумен Качинский бойынша механикалық талдау жасау
Жалпы фосфор
Аудан аймағында топрақтық-мелиорациялық мақсаттарға арналған арнайы құрамын
Топрақ жасаушы жыныс топрақ жасау факторының бірі болып
Целиноград ауданының аусағындағы топрақ жасаушы жыныстар барынша алуан
Шұбар түсті саздың негізгі белгілері ашық түстілігі болып
Үшінші топрақ жасатын шөгінділердің құрамы жыныстардың өздерінің де
Майда шоқы шегінде топрақ жасайтын жыныстар түбегейлі таулы жынысты
Тік жарларда тастардың ірі бөлшектері, қиыршық тастар жиналады; шоқы
Аудан аумағының көп бөлігінде, тегістелген кеңістікте топрақ жасаушы
Көрінетін карбонаттар жоқ, гипс 100-130 см тереңдікте бүдір кристалдар
Топырақты мұқият зерттеу барысында, аудан территориясында
20 Оңтүстік қарашірікті.
22. Оңтүстік азқуатты қаратопырақ.
23. Карбонатты оңтүстік қаратопырақ.
24. Аз қуатты оңтүстік карбонатты
25. Аз шайылатын карбонатты оңтүстік
26. Орташа шайылатын карбонатты оңтүстік
30. Карбонатты – сорлы оңтүстік қаратопырақ.
31. Сазды оңтүстік қаратопырақ.
35. Толық жетілмеген оңтүстік қаратопырақ.
36. Аз жетілген оңтүстік қаратопырақ.
37. Шалғынды қаратопырақ.
38. Аз қуатты шалғынды қаратопырақ.
39. Карбонатты шалғынды қаратопырақ.
51. Шайылған топырақ аралас шалғынды
52. Шалғынды қаратопырақты ағымды.
53. Қошқыл топырақ.
55. Аз қуатты қошқыл.
56. Карбонатты қошқыл.
57. Аз қуатты карбонатты қошқыл.
58. Аз шайылатын карбонатты қошқыл.
59. Орташа шайылатын карбонатты қошқыл.
60. Қатты шайылатын карбонатты қошқыл.
61. Сазды карбонатты қошқыл.
62. Сазды карбонатты қошқыл, балшықты.
68. Толық жетілмеген қошқыл.
69. Аз жетілген қошқыл.
104. Шалғынды – қошқыл.
105. Аз қуатты шалғынды – қошқыл.
106. Карбонатты шалғынды – қошқыл.
109. Жуылған шалғынды – қызыл.
111. Сазды шалғынды қызыл.
112. Сазды карбонатты шалғынды –қошқыл.
120. Тұзды шалғынды – алювиальды.
122. Шалғынды.
123. Шалғынды карбонатты.
124. Шалғынды карбонатты, тұзды
125. Шалғынды тұзды.
126. Шалғынды сазды.
136. Шалғынды батпақты.
137. Шалғынды батпақты тұзды.
138. Лайлы – батпақты.
139. Шымтезекті – батпақты.
141. Сорланатын далалы ұсақ, тұзды қаратопырақ.
142. Орташа тұздалатын далалы қаратопырақ.
145. Шалғынды – далалы ұсақ, тұздалған.
146. Тұздалған шалғынды – далалы орташа
152. Тұздалған қызыл далалық қабыршақты.
153. Тұздалған қызыл далалық сазды.
154. Тұздалған қызыл далалық орташа.
155. Тұздалған қызыл далалық терең.
156. Тұздалған қызыл шалғынды – далалық
157. Тұздалған қызыл шалғынды далалы
158. Тұздалған қызыл шалғынды далалы
162. Тұздалған қызыл шалғынды орташа.
163. Тұздалған қызыл шалғынды терең
164. Тұздалған қарапайым.
165. Тұздалған шалғынды.
167. Ормандық тұзды.
170. Күнгірттүсті орманды.
171. Аз жетілген орманды.
178. Алювиальды шөгінділер.
ΙΙΙ бөлім. Ақмола обылысы Целиноград ауданының «Ақсу» Фирма»
1-сурет«Ақсу» Фирма» ЖШС-нің ауыл шаруашылық
алаптарының құрылымы.
Жерлерді бағалау – жерлерді аймақтау, топырақтарды бонитеттеу,
Қарастырылып отырылған ауданның жер – кадастрлық (бағалау)
Жер учаскелері үшін төлемақының базалық
Жер учаскелері жеке меншікке берген
Жалдау құқығын сату төлемақысы нақты
Бұл ретте жер учаскесi үшiн жыл сайынғы жалдау
3) жер учаскелерiн жалдау құқығын сату төлемақысының мөлшерi жер
10 жылға дейiн, оны қоса алғанда - жыл
11 жылдан 30 жылға дейiн - 20%, 10 жылдан
31 жылдан 49 жылға дейiн - 35%, 30 жылдан
Жер учаскелерi үшiн төлемақы және жалдау құқығын сату төлемақысы
Жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық уәкiлетті орган инфляцияның
Нақты жер учасксінің кадастрлық (бағалау) құнын
Қазақстан Республикасының азаматтарына жеке меншікке
Елді мекендердердің шегінен тыс орналасқан,
Осы баптың 3 және 4- тармағында
Жер учаскелері үшін төлемақының базалық
Түзету коэффицнттері мен аймақтардың
Бұл ретте арттыратын немесе кемітетін
Мемлекет ауыл шаруашылығы өндірісін
Алқаптардың түрі мен топырақтардың
егістік құрамында пайдаланылатын жер учасксінің
жердің мелиорациялық жай – күйі :
жақсы (топырағы тұзды емес және сортаң
қанағаттанарлық (топырағы аздап тұзды, сортаңдау, тасы аз
қанағаттанғысыз (топырағы орташа және аса
жер бетінің еңістігі :
1 градусқа дейін – 1; 1–ден 3
Табиғи жем – шөп алқаптары (
Жақсартылған шабындықтар мен жайылымдар :
Көп жылдық шөп егіліп, түбегейлі жақсартылған
өсімдік жамылғысының түр – тармағын
шабындық жердің жай – күйі:
жақсы (ластанбаған, бұта –шілік баспаған, ағаш өспеген,
қанағаттанарлық (ластанған, бұта – шілік басып кеткен,
қанағаттанғысыз ( ластанған, бұта – шілік басып кеткен, ағаш
Жер қабатының еңістігі:
3 градусқа дейін – 1;3,1 – ден 6 градусқа
Жайылымдық жердің жай күйі:
жақсы (ластанбаған, бұта-шілік (азыққа жарамайтын бұталар) баспаған, ағаш өспеген,
қанағаттанарлық (ластанған, бұта-шілік (азыққа жарамайтын бұталар) басқан, ағаш
қанағаттанғысыз (ластанған, бұта-шілік (азыққа жарамайтын бұталар) басқан, ағаш өскен,
Жер қабатының еңістігі:
12 градусқа дейін – 1; 13 – тен
Жер учаскелерінің құнын анықтау үшін жер учаскесінің суландырылуына,
Жер учасксінің суландырылуы ( сумен қамтамасыз етілуі):
суландылылған – 1,2;
суландырылмаған-0,8;
Жер учаскесінің шаруашылық орталығынан қатысты орналасуы, километрмен 5-тен
Жер учаскесінің қызмет көрсету орталықтарынан қашықтығы, жолдардың сапасына байланысты:
2-кесте. Жер учаскесінің қызмет көрсету орталықтарынан қашықтығы мен
Қашықтығы,
км Тас
жолдар Қиыршық тас
Төселген жолдар Жай
жолдар
20-ға дейін
21-40
41-60
61-80
81-100
100-ден астам 1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,5 1,1
0,9
0,7
0,5 0,7
0,6
0,5
Жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құнын арттыратын немесе кемітетін
Ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге арналған жер учаскесінің кадастрлық
3-кесте. Ақмола облысы бойынша жер учаскелерінің ауыл
Ауыл шаруашылық алап түрлері топырақтың типтері мен
қара топырақта қою қызыл қоңып қызыл қоңыр
шайылған, қарапайым оңтүстік
суарылмайтын егістік 49,4 34,4 24,4 18,1 11,9
суармалы егістік 71,9 63,1 53,1 46,9 43,1
шабындық 14,4 13,1 10,6 10,6 6,9
жайылым 9,2 8,1 6,9 5,6 4,4 1,8
Ауыл шаруашылық өндірісінің жерлерінің жер учаскелерін кадастрлық құнын
Есептемелер ҚР Жер Кодексі мен ҚР Үкіметінің 2 қыркүйек
Осы нормативтерді ескере шаруашылықтағы егістік жерлерін әр танап бойынша
4-кесте «Ақсу» Фирма» ЖШС-нің жер учаскелеріне сипаттама.
№ п.п. Сипаттама түрі
Жер учаскесіне сәйкес құқық түрі Жеке меншік
Жер учаскесінің кадастрлық нөмірі 09-144-044-288
Ауданы 12 567,5 га
Нысаналы мақсаты Ауыл шаруашылығы
Жер учаскесінің бөлінуі Бөлінеді
Жердің кадастрлық бағалау кезінде жұмыстың өнімділігі.
Қоныстанған жерлерді кадастрлық бағасын анықтау кезінде жұмыстың өнімділігі
Жердің кадастрлық бағалаудың нақтылы экономикалық өнімділігі қазіргі нақтылы
1-ші нұсқа бойынша Ақмола облысы Целиноград ауданыны «Ақсу»
5-кесте. Ақмола облысы Целиноград ауданыны «Ақсу» Фирма» ЖШС-нің жер
Топырақтың типтері мен шағын типтері. Алаптардың атауы Жалпы
сумен қамтамасыз ету жер қабатының еңістігі шаруашылық
қою қызыл-қоңыр топырақ
№1 учаске
егістік 8 179,0 24,4 - 1,0 0,7 1,0 0,7
жақсартылған жайылым 943,0 6,9 0,8 1,0 0,8 0,8
табиғи жайылым 2 386,0 6,9 0,8 1,0 0,8
№1 учаске бойынша барлығы: 11 508,0
№2 учаске
шабындық 387,0 10,6 - 1,0 0,9 0,8 0,72 2
жақсартылған жайылым 130,0 6,9 1,2 1,0 0,9 0,8
табиғи жайылым 501,0 6,9 1,2 1,0 0,9 0,8
№2 учаске бойынша барлығы: 1 018,0
Барлығы: 12 526,0
«Ақсу» Фирма» ЖШС-нің жер учаскелерінің кадастрлық құны: 188
Жер кадастрлық бағалау құнын анықтаған кезіде базалық ставкаларды
2 нұсқада
Екінші нұсқада: топырақ құнарлылығын ескеретін коэффициент енгізілді.
Қазіргі уақытта ауыл шаруашылық мақсатына арналған жерлердің
ББуч
Ктүз =
ББорт.салм
мұндағы Ктүз – түзету коэффициенті;
ББуч – учаскенің бонитет балы;
ББорт.салм – орташа салмақтанған бонитет балы.
6-кесте. «Ақсу» Фирма» ЖШС-нің жер учаскелерінің орташа бал
Топырақ картасы бойынша № Топырақ шифры және механикалық
(га*Б.Б.)
қою қызыл-қоңыр топырақ
№1 учасчке бойынша
егістік жерлері
2
3
4
5
6
8
9 238+425/30%+671/10% ЛС 590,0 38 22 420
10 238+671/50%+672/50% ТС 67,0 18 1 206
12
13
6-кестенің жалғасы
14 243+671/50%+672/50% ТС 149,0 7 1 043
15
16 257+449/30%+672/30% ТС 104,0 25
17
18
20 300+671/30%+672/30% ТС 189,0 25
22
24
25
27
28
30
31
32 671+238/30%+300/30% ТС 309,0 17
35 671+672+238/30%
39 672+673+238/50%
40 687/30%+688/30%+449/%ТС 39,0 0 -
41
43
44
45
46
47
48
49
50 96+97/30%+185/10%
Егістік бойынша барлығы: 8 179,0 33 269 120
жақсартылған жайылым
7
19 291+425/%+672/30%
21 301+238/30%+672/30% ТС 293,0 11
33
42
Жақсартылған жайылым бойынша барлығы: 943,0 21 19 863
табиғи жайылым
11 238+671/30%+672/30% СС 462,0 22
23 301+425/30%+672/30% ТС 190,0 7
26
29
34
35
36
38
Табиғи жайылым бойынша барлығы: 2 386,0 10
№1 учаске бойынша барлығы: 11 508,0 27 313 824
6-кестенің жалғасы
№2 учаске
шабындық
4 566+702/30%+703/30% ТС 387,0 4
жақсартылған жайылым
1 257+449/30%+672/30% ТС 30,0 25
8 687+688+449/50%
Жақсартылған жайылым бойынша барлығы: 130,0 23 3 050
табиғи жайылым
2
3
4 566+702/30%+703/30% ТС 85,0 4
5
6 671+672+238/30%
7 671+672+723/30%
8 687+688+449/50%
9
10
11
Табиғи жайылым барлығы: 501,0 11 5 708
№2 учаске бойынша барлығы: 1 018,0 10 10 306
Шаруашылық бойынша барлығы: 12 526,0 26 324 130
Кесте-7. Топырақ құнарлылығын ескеретін коэффициентті анықтау
Шаруашылық атауы Алап түрлері Бонитет балы Топырақтың
Орташа салмақтанған бонитет балы Шаруашылықтың бонитет балы
«Ақсу» Фирма» ЖШС егістік 35 36 0,97
Табиғи жайылым 15 12 1,25
Жақсар. жайылым 14 13 0,92
шабындық 15 17 1,13
Кесте 8 –«Ақсу» Фирма» ЖШС-нің жер учаскелерінің кадастрлық құнын
Алаптар түрлері
Ауданы, га Базалық ставкасы, мың тг
Мелиорациялық жай-күйі Жер қабатың еңістігі Жер учаскесінің
Егістік
Табиғи жайылым
Жақсар. жайылым
шабындық
Барлығы
Кесте 9 – Нұсқалар бойынша жердің кадастрлық құнының салыстырмасы.
Шаруашылық атауы жердің кадастрлық құны екі нұсқаның
I нұсқа II нұсқа
ЖШС «Ақсу» Фирма» 188 125 295411,0 107286,0
Жер үшін төленетін төлемдер
Мемлекеттегі, тұрақты жер пайдаланудағы немесе бастапқы уақытша өтеусіз
Мемлекет уақытша өтеулі пайдалануға (жалға) берген
Жер учаскелерін пайдалану төлемақысының
Қазақстан Республикасының аумағында басқа мемлекеттерге
Жер учаскелерін мемлекттік меншіктен жеке
Қазақстан Республикасының азаматтарына – тұрғын – үй – жайлардың
Қазақстан Республикасының азаматтарына белгіленген нормалар
Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының
Жер учаскесіне жеке меншікке құқығын
Мемлекеттің ауыл шаруашылығы мақстындағы жер учаскелерін жеке
Өзіндік үй (қосалқы) шаруашылығын жүргізу, бағбандық, жеке
Мемлекеттік заттай гранттар түріндегі жер учаскелері
Жер учаскесін заттай грант ретінде беру туралы
Меншік иесі жер учаскесін сатқан
IV- бөлім.
4.1. Қоршаған ортаны қорғау
Табиғи ортаны қорғау, табиғат байлықтарын тиімді пайдалану табиғаттың
Қоршаған ортаны қорғау – қоршаған ортаның табиғи
Осы заң қазіргі және болашақ ұрпақтардың мүдделері үшін қоршаған
Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негіздері
Аталаған Тұжырымдаманы қабылданған сәттен бастап Қазақстан Республикасында қоғамдық
Бұл стратегиялық жоспарға сәйкес қоршаған ортаны қорғау бөліміндегі шараларды
Қоршаған ортаның экологиялық жағдайы мен территорияның
Кесте-10. Жер бағасын төмендететін экологиялық факторлер.
5.1. Механикалық 5.2. Химиялық 5.3. Физикалық
Қоқыстану Химиялық құрамының өзгеруі:
5.2.1. Атмосфера. Ластану деңгейі, ауа тазалығы.
5.2.2. Топырақтар.
5.2.3. Сулар 5.3.1. Жылумен ластануы.
5.3.2. Жарықпен ластануы.
5.3.3. Шумен ластануы.
5.3.4. Электромагниттік ластану.
5.3.5. Радиациялық ластану.
Кесте-11. Жер бағасын көтеретін экологиялық факторлер.
Табиғат ландшафты болуыф және оны терезеден көру мүмкіндігі.
Ландшафттың әсемдік сапасын бағалау кезінде басқа жеке бәсекелес
Қазақстан Республикасының Жер кодексінің 139- бабы бойынша:
«Жерді қорғау қоршаған ортаны бір бөлігі ретінде жерді
Жердің пайдалануы мен қорғалуы зор мемлекеттік және қоғамдық
Өзгерістерді уақтылы анықтап, оларға баға беру, келеңсіз процестер
Жалпы алғанда жерді қорғау жөніндегі шаралар үш бағытта жүргізіледі.
Жердің негізгі қасиеттерінің бірі – бұл оның
Жер бетін дұрыс пайдаланбау, топырақ эрозиясына, оның бетін
Топырақтың құнарлығы көптеген микроорганизмдердің қатысуымен өздігінен қалпына
орындарын өңдеу, минералдық шикізаттың қалдықтарын, шлам жинақтауыштарды, күл-қоқыс үйінділерін
Қазақстан Республикасының барлық жер қоры санаулы болғандықтан, оның құндылығы
Жер иеленуге, пайдалануға, жалға немесе жеке меншікке беріледі, жер
Жер бетiн дұрыс пайдаланбау, топырақ эрозиясына, оның бетiн әр
Техниканың жетiстiгi қаншама шарықтағанмен, адамдар, өздерiне қажеттi көректік заттардың
Топырақтың эрозиясы (грек тілінен аударғанда – “бұзамын” деген
Топырақтың үстіндегi нағыз құнарлы қабаты желдiң күшiмен
Топырақты эрозиядан қорғay үшiн, жер бетiнiң ерекшелiгiн, ауа
- ұйымдастыру шаралары (егiстiктердi айналмалы жүйе бойынша орналастыру, жердi
- айтарлықтай үлкен территорияда өсімдіктер жабынын жоюға әкелетін
- агротехникалық шаралар (топырақта көректік заттар жеткілікті мерзiмде егін
- (жүгері, картоп, қызылша) топырақты бекітетін тамырлары бар
- танап қорғайтын орман белдеулерін жасау;
- топырақтың құрылым түзілуіне мүмкіндік туғызатын, органикалық
- топыраққа жасалатын қысымды кемітетін техниканы пайдалану.
Топырақты соқасыз өңдеу жұмыстарына ерекше көңіл бөлу қажет. Агротехниканың
Қазіргі және болашақ ұрпақтардың мүдделері үшін қоршаған ортаны қорғаудың
Әрбір азамат қоршаған ортаны қорғауға және табиғи ресурстарға ұқыпты
Қорыта келгенде, мынаны айтуымызға болады: әлемде табиғат байлығы
Азаматтардың белгіленген тәртіппен табиғи ресурстарды пайдалануға, олардың
4.2. Еңбек қорғау
Еңбекті қорғау дегеніміз әлеуметтік – экономикалық, ұйымдастырушылық, техникалық,
Кез-келген өндіріс үлескісінде толық зиянсыз және қауіпсіз еңбек
Қазақстанда еңбекті қорғау туралы кодексі жаңадан 2007 жылдың 23-мамырда
Еңбекті қорғау – кең мағынасында алғанда: еңбек процесінде адамның
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаттары мен міндеттері.
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарын және еңбек
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының міндеттері еңбек қатынастары мүдделерінің теңгеріміне,
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының принциптері:
адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуіне жол бермеу;
еңбек бостандығы;
кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар түрлеріне
қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына құқықты
өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен денсаулығының
еңбегі үшін жалақының ең төменгі мөлшерінен кем емес, әділетті
тынығу құқығын қамтамысз ету;
қызметкерлерді құқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігі;
қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау
әлеуметтік әріптестік;
еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
қызметкерлер өкілдерінің Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына қоғамдық бақылауды
Қазақстанды уақыт талабына сай қарқынды дамып отырған әрі
Қазақстанның әлемнің бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына
Еңбек саласында қалыптасқан ахуалға орай еңбекке қатысты құқықтық
Бұл қатынастарды реттеу үшін Қазақстан Республикасында бірқатар заң
Еңбекті қорғау және өнеркәсіптік қауіпсіздік ережелері мен нормаларының
Қауіпсіз және салауатты еңбек жағдайлары айтарлықтай мөлшерде техникалық
Мұндағы еңбек жағдайлары тұрмыстық қызмет көрсетуді жақсартумен үнемі
Денсаулық сақтау пунктері жұмыс жасайды, арнаулы кабинеттері бар.
Әрбір жұмысшы қауіпсіз жұмыс жағдайында енбек етуге құқығы бар.
Еңбек қорғау мақсатында келесі бағыттағы жұмыстарды жүргізу қажет:
Еңбек қорғау мәсәлелерінің
Өндірістік зақымдану мен
Өрт қауіпсіздігі. Еңбек
Өндірістік санитария. Өндірістік
Бұл кезде жұмыс беруші білуі қажет: барлық жұмысшылар еңбек
Еңбек қорғау инженерінің міндеттері:
Денсаулықты сақтау және қауіпсіз еңбек жағдайларымен қамтамасыз ету бойынша
Еңбек жағдайын жақсартудың жиынтық жоспарын жасау, сондай-ақ, ұжымдық шарттар
Еңбек қорғау жағдайын жүйелі бақылаудың және өртке қарсы қорғану
Оқыту және үйрету, кіріспе нұсқауды өткізуге қатысуды ұйымдастыру, сондай-ақ
Еңбек қорғау мәселелері бойынша құжаттарды жүргізу және есеп беру,
Жұмыс орынындағы нұсқауды қайта қарау және оны құрастыруда
Жұмыс орынындарын паспарттау және аттестациялауды өткізу.
Еңбек қорғау инженерінің құқықтары:
Табылған қателіктерді жою бойынша тапсырмалар беру;
Өндірістің жұмысын тоқтату, егер ол адам өмірімен денсаулығына
Еңбек қорғау бойынша нормаларды бұзушылық немесе мамандығы жұмысқа
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы Қазақстан Республикасының нормативтік
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік, салалық (секторлық)
еңбек жағдайларын, оның қауіпсіздігі мен қорғалуын әзірлеу және жақсарту,
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мониторингті жүзеге асыру;
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау проблемалары бойынша ғылыми зерттеулер
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы Қазақстан Республикасының
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасының
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында қызметкерлердің құқықтары мен
өндірістегі жазатайым оқиғалардан және кәсіптік аурулардан зардап шеккен қызметкерлердің,
ауыр жұмыс және өндіріс пен еңбекті ұйымдастырудың қазіргі заманғы
еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғауға жөніндегі отандық және
өндірістік жарақат алу, кәсіптік ауру туралы мемелекеттік статистикалық есептілікті
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы біртұтас ақпараттық жүйенің
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастыққа бағытталған.
Еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғауды қамтамасыз етудің, әлеуметтік әріптестікті
Өндірісте жоғары көрсеткіштерге қол жекізу жолында жасалатын алғашқы
Қорытынды.
«Ақсу» Фирма» ЖШС-гі Целиноград ауданы, Ақмола облысының оңтүстік
Жалпы ауданы 12 567,5 гектарды құрайды.
Дипломдық жұмысты қортындай келе жұмыстың негізгі мағнасы бойынша қарастырылып
Дипломдық жобаның бірінші бөлімінде теориялық негіздері және
Зерттеліп отырған «Ақсу» Фирма» ЖШС-гі бойынша екінші бөлім толық
Қазақстан Республикасының жер кодексінің 10 бабына сәйкес кадастрлық
Жер учаскесінің кадастрлық құны келесідей көрсеткіштер арқылы есептелінеді.
Дипломдық жұмыста қарастырылған объект Ақмола облысындағы Целиноград ауданының «Ақсу»
1-ші нұсқа бойынша Ақмола облысы Целиноград ауданыны
2-ші нұсқа бойынша Ақмола облысы Целиноград ауданыны
1-ші нұсқа бойынша бекітілген базалық ставканы ескере отырып, екі
2-ші нұсқа бойынша жер учаскелерінің орналасуын және кадастрлық
Нәтежиеснде жер учаскелерінің кадастрлық құны 295411,0 тенгені
Қортындай келе, есептелінген көрсеткіштер арқылы салыстыру арқылы негіздеу болады:
Жер учаскелерінің кадастрлық құнының қосындысы 1-нұсқа мен 2-нұсқаны
Дипломдық жобадағы зерттеліп анықталған түзету коэффициенті келесі мәселелерді
Мемлекеттік бюджетті толықтыру;
«Ақсу» Фирма» ЖШС-нің жер учаскелерін кадастрлық құнын анықтауда барлық
Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30 тамыз 1995 жыл.
Қазақстан Республикасының «Жер кодексі» 20 маусым 2003 жыл.
«Қазақстан Республикасында мемлекеттік жер кадастрын бекіту туралы» 2003 жылғы
«Қазақстан Республикасының жер құқығы». Ә.С.Стамқұлов, Г.Ә. Стамқұлова. Жалпы бөлім.
Жер кадастры. Ж.Т.Сейфуллин.- Алматы: «ҚазҰАУ», 2001 ж.
Жерге орналастырудың және кадастрдың ғылыми негіздері. М.А.Гендельман, Ж.Қ.Қырықбаев.- Астана.
Землеустроительное проектирование. М.А.Гендельман. ред.Оқулық.- Алматы, 1999 ж.
Землеустроительное проектирование.С.Н.Волков.ред. Оқулық.– м.:,1998ж.
С.Н.Волков. «Землеустройство» I том. – М.:, 2002 ж.
Дегтярев И.В. Земельный кадастр.- М.: Колос, 1979.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 2 қыркүйектегі № 890
Беляков Г.И. «Охрана труда», Москва, 1990 г.
Канарев Ф.И. «Охрана труда», Москва 1982 г.
Денисов В.В. «Экология» Ростов-на-Дону, 2002 г.
Новиков Ю.В. «Экология, окружающая среда и человек» Москва, 2003