Мазмұны
Кіріспе...........................................................................................................3
І. Өсімдіктер әлемін қорғау және
1.1. Қорғауға жатқызылатын өсімдіктер әлемі ........................................5
1.2. Өсімдіктерді қорғау мен пайдаланудың жолдары ........................... 7
ІІ Қазақстанда қорғауға жататын хайуанаттар
2.1. Кәсіптік маңызы бар сирек кездесетін хайуанаттар
2.2.Хайуанаттарды қорғау мен пайдаланудың халық
шаруашылық және экономикалық маңызы.......................................19
ІІІ. Батыс Қазақстан облысындағы өсімдіктер мен хайуанаттар
әлемін қорғау мен пайдалану мәселелері.
3.1. Батыс Қазақстан облысындағы өсімдіктер мен
хайуанаттар әлемі............................................................................... 24
Қорытынды.................................................................................................28
Пайдаланылған әдебиеттер.......................................................................30
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі:
Жер бетіндегі хайуанаттар мен өсімдіктердің бүкіл жиынтығын кейде
Планета табиғатының жұтау қаупі бірден белгілі бола қойған
Хайуанаттар мен өсімдік турлері табиғаттың қайталанбас, генетикалық бірегей
Енді бірнеше мысал келтірелік. 19 ғасырда құстар мен
Бұл жағдайдан сирек кездесетін және құрып кету қаупі
1979 жылғы жағдай бойынша алғанда, халықаралық, Қызыл кітапқа
«Қазақ ССР Қызыл
Курстық жұмыстың мақсаты: Әлемдік экономиканың тоқтаусых дамуы экологиялық
Курстық жұмыстың міндеттері: Өсімдіктерді қорғау мен пайдаланудың
Курстық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тарау, қорытынды,
І. Өсімдіктер әлемін қорғау және
1.1. Өсімдіктер әлемінің құндылықтары мен кәсіптік пайдасы
Қазақстан - Еуразияның орталығында орналасқан байтақ ел, жер
Біздің еліміздің бай өсімдіктер әлемі ертеден-ақ адам баласына
Қазақ халқы үшін дәстүрлі ұрпақтан ұрпаққа жалғасқан кілем
Қазақстан флорасының жан-жақтылығы тек әр түрлілігімен ғана қорытылмайды.
1.2. Өсімдіктерді қорғау мен пайдаланудың жолдары
Жер бетіндегі тіршілік иелері атаулылар қорегі және энергияның
Академик А. И. Бараев Қазақстанда топырақ өңдеудің эрозияға
Өсімдіктер қоры тауысылатын, бірақ қайтадан қалпына келетін табиғи
Біздің ормандарымызда жыл сайын 844 млн м3 ағаш
Мамандардың есебі бойынша, біздің ормандарымыздан жылына 1500 млн
Кесілген ағашты сақтауда, тасымалдауда өте көп кемшіліктер бар.
Көгалдар мен жайылымдарды сақтау үшін: 1) жер бетіп
Қазақстан орман шарулшылықтары жыл сайын 90 мың гектарга
Өсімдіктердің түр-түрінің көп болуы адамдарға байланысты. Олар өсімдікті
Елімізде өсімдіктің 20 мың түрі болса, оның 5.6
Өсімдіктердің геофондысын сақтауда олардың жабайы түрлерін сақтаудың да
Өсімдіктің кейбір түрлерін адам баласы колдан құртып отырады.
Жердің ландшафтын сақтауда, жер эрозиясын болдырмауда, топырақтын құрылымын
Орман — ағаш өнеркәсібін дамытудың, тамақтық, техникалық және
Ағаштың адам баласына пайдалылығы, оның, табиғат қорғау, топырақ
Қазір дәлелденіп отырғандай, әрбір 10000 км 3 тайга
Орманның өзі мемлекеттік қорықтар, су қорғайтын және ағаш
Осыншама айтылған бағалы табиғат байлығы — орманды қорғау
Әсіресе өртке қауіпті кезең сәуір айынан басталады, өрттің
Өртті болдырмау үшін халық арасында кеңінен түсіндіру жұмыстарын
Әрине, өрт сөндіруге қолда бар техника кеңінен пайдаланылуы
Орманды қорғау комплексті түрде жүргізілуі керек. Оған жабайы
Өсімдіктерді қорғау туралы 2002 ж. 3 шілдедегі
1) Қазақстан Республикасының Yкiметi;
2) уәкiлеттi орган мен оның аумақтық бөлiмшелерi;
3) облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергiлiктi
4) өсiмдiктердi қорғау саласындағы қызметтi жүзеге асыратын мемлекеттiк
5) мемлекеттiк фитосанитариялық бақылауға жататын объектiлердi пайдаланатын жеке
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң өсiмдiктердi қорғау саласындағы құзыретi
Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң өсiмдiктердi қорғау саласындағы құзыретiне:
- өсiмдiктердi қорғау саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттарын
- өсiмдiктердi қорғау саласындағы бағдарламаларды бекiту;
- ерекше қауiптi зиянды организмдер тiзбесiн бекiту;
- өсiмдiктердi қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастық;
Заң бойынша уәкiлеттi органның құзыретiне:
өсiмдiктердi қорғау саласындағы бағдарламаларды әзiрлеп, Қазақстан Республикасының Yкiметiне
ерекше қауiптi зиянды организмдер тiзбесiн әзiрлеп, Қазақстан Республикасының
өз құзыретi шегiнде өсiмдiктердi қорғау саласындағы нормативтiк құқықтық
пестицидтер (улы химикаттар) айналымы саласындағы техникалық регламенттерді әзірлеу;
пестицидтердi (улы химикаттарды) тiркеу сынақтарын және мемлекеттiк тiркеудi
хаттамалар мен нұсқамалар нысандарын, сондай-ақ оларды Қазақстан Республикасының
фитосанитариялық iс-шараларды ұйымдастыру;
өсiмдiктердi қорғау саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулерге тапсырыс берудi
бюджет қаражаты есебiнен сатып алынған пестицидтердi (улы химикаттарды)
Уәкiлеттi органның тиісті құрылымдық аумақтық бөлiмшелерiнiң басшылары Қазақстан
Фитосанитариялық бақылауды тiкелей орындайтын уәкiлеттi органның және оның
Заңға орай өсімдіктерді қорғау жөніндегі талаптар мынандай:
- Қолайлы фитосанитариялық ахуалды қамтамасыз ету мақсатында қызметі
Сондай—ақ өсімдіктерді қорғау саласындағы ғылыми зерттеулердi және
қызметті үйлестіруде кезек күттірмейтін мәселе болып отыр.
Қазақстан Республикасының өсімдіктерді қорғау туралы заңнамасы бұзылған жағдайда
ІІ Қазақстанда қорғауға жататын хайуанаттар
2.1. Кәсіптік маңызы бар сирек кездесетін хайуанаттар
Қазақстанның жер бедері әр алуан. Оның солтүстік жағын
Жұпартышқан - құйрығы ұзын,тұмсығы созыңқылау және аяқтары қысқа,
Жұпар тышқан (выхухоль) дүние жүзінде тек біздің елімізде
Біздің республикамызда жұпар тышқан негізінен Батыс Қазақстанда таралған.
Жұпар тышқан - жартылай суда тіршілік ететін жануар.
Жұпар тышқан терісі бағалы аң. Оның терісінен басқа
Бұрынғы Кеңес Одағында жұпартышқанды аулауға 1920 жылдан бастап
Қазакстанда, Орал өңірінде, көп жылдан бері жұпар тышканды
Әлі де жалпы саны өте аз жұпарды қорғау
Зоологтар бұл анды көптен зерттеуде. Жұпар тышқан өте
Кәмшат — біздің елімізде кездесетін ең ірі кеміргіш.
Артқы башайларының арасында жүзу жарғактары бар. Терісі ұзын
Кәмшат онша күй тандамайтын аң, сондықтан әр уақытта
Кәмшат негізінде өсімдіктермен қоректенетін аң. Мәселен, Ресейдің Воронеж
Кәмшаттар үйшікте немесе інде тұрады. Үйшігінің сыртқы формасы
Республикамызда тек Үстіртте ғана аздап кездесетін кара кірпінің
Сондай-ақ Зайсан ойпатынан соңғы жылдары Пржевальский ат-жалманының табылуы
Хайуанаттар мен жануарларды қорғау мен пайдалану бойынша
Ережеге байланысты Қазақстан Республикасында жануарлар
Жануарлар дүниесін есепке алу, оның кадастар
аң аулау обьектілеріне жатқызылған және өзге
Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлар бойынша жүзеге
Жануарлар дүниесін есепке алу
Жануарлар дүниесін есепке алу
Қазақстан Республикасы жануарлар дүниесінің кадастрын құрайтындар мыналар
1) жануарлар дүниесінің гендік
республика фаунасының құрамы;
жануарлар түрлерінің ( түрлер топтарының )
жануарлардың таралуы және олардың саны;
экологиялық жүйелері мен популяцияларының таралуы жай-күйінің өзгері
жануарларды шаруашылық мақсатта пайдалану туралы мәліметтерді қамтиды,
2) аң
3) сирек кездесетін және құрып кету
4) жануарлар дүнисін пайдаланушылардың жылдық
5) жануарлар санын есепке алу материалдары
Жануарлар дүниесінің кадастры цифрлық геоақпараттық жүйелер негізінде жүргізіледі
Кадастр кітаптарын жүргізудің нысандары мен тәртібін тиісті уәкілетті
12. Кадастрлар шеңберінде
Жануарлар дүниесінің мониторингі жануарлар дүниесі обьектілерінің таралуын,
2.2. Хайуанаттарды қорғау мен пайдаланудың халық шаруашылығы мен
Табиғат байлығын қорғау, қадірлей білу мәселесі - бұл
ылады. Бұрынғы Кеңес Одағындағы қорыктардың саны 100-ге жуық
1962 жылы табиғат корғау қоғамының қазақ бөлімшесі құрылды.
Қазір педагогтық жоғарғы және орта арнаулы білім беретін
Хайуанаттардың жанама пайдасынан басқа, олардың көптеген түрінің экономикалық
Қорғауға алынған жануарлар түрлерінін толық сақталуы ен, алдымен
Табиғат байлығының қажет қазынасын сактаудың негізгі базасы -
Қазакстан жері еліміздегі табиғи ресурстары мол, бай өлкелердің
Бұл салада біздің республикамызда табиғат байлығын тиімді пайдаланып,
Өткен ғасырдың бас кезінде ақбөкеннің жойылып кету қаупі
Республикамызда ақбөкен сияқты саны азайып отырған қорғауды керек
Қазіргі уакытта, автомашиналарды пайдаланып және рүксат етілмеген әр
Браконьер — біздің табиғатымызға елеулі зиян келтіретін дұшпанымыз.
Жер бетіндегі пайдалы жануарлар мен хайуанаттар дүниесін қорғау
Республикамызда ірі су құрылыстарын салғанда көп ретте аңшылық,
Табиғат байлығын сақтап, сирек кездесетін жабайы жануарлар қорын
Бетпақдала шөл қорығы онда жек дуадақ, қарақұйрык, ақ
Сондай-ақ тағы да әрқайсысының көлемі ең кемінде 10
Батыс Қазақстан облысында кәмшат пен жұпарды қорғау үшін
Сонымен бірге Зайсан ойпатында елікті, дүние жүзіңце өте
Сондай-ақ саны, азайып бара жатқан хайуанаттардың жер-жерге кеңінен
Қорыта айтқанда, табиғат байлықтарынын бірі - пайдалы жануарлар
ІІІ. Батыс Қазақстан облысындағы өсімдіктер мен хайуанаттар
әлемін қорғау мен пайдалану мәселелері.
3.1. Батыс Қазақстан облысында өсімдіктер мен хайуанаттарды қорғау
Қазіргі кезде Қазақстан аумағын шаруашылық жағынан игерудің қарқыны
1. Мемлекеттік табиғи қорықтар;
2. Мемлекеттік ұлттық табиғи саябақтар;
3. Мемлекеттік табиғи саябақтар;
4. Мемлекеттік табиғат ескерткіштері;
5. Мемлекеттік қорық өңірлері;
6. Мемлекеттік табиғи корықшалар;
7. Мемлекеттік зоологиялық бақтар;
8. Мемлекеттік ботаникалық бақтар;
9. Мемлекеттік дендрологиялық бақтар;
10. Мемлекеттік корғалатын табиғи аумақтардың ормандары;
11. Ерекше мемлекеттік маңызы бар немесе ғылыми жағынан
12. Халықаралык маңызы бар сулы-батпақты алқаптар;
13. Жер қойнауының экологиялық, ғылыми, мәдени және өзге
Батыс Қазақстан облысы аумағында сирек және жойылып
Жануарлар дүниесінің табиғи сандары мен әртүрлілігі жойылу қаупі
Жануарлар әлемін қорғау жөнінде қорықты ұйымдастыру табиғат кешенін
Қаумал аумағы жайылмасында Орал өңірінің далалық табиғи кешенінің
Орал өңірінің далалық табиғи кешенінің бірегей тамаша еменді
Өсімдіктер әлемі өте қызықты. ҚР Қызыл кітабына енгізілген
Бударин зоологиялық қаумалы жануарлар мен құстардың сирек түрлері:
Қоршаған ортаны, өндіріс жағдайларды жақсарту және Қазақстан Республикасының
«Дубрава» жергілікті маңызы бар мемлекеттік ботаникалық қаумалы
Теректі ауданы Жамбыл ауылының солтүстік бетінде Орал өзенінің
Бұл ескерткіш табиғи ландшафты сақтау мақсатында құрылды. «Большая
«Селекционный» жергілікті маңызы бар мемлекеттік ботаникалық қаумалы
ескерткіші Деркөл өзені мен бетегелі даланың иінінде Маштаков
«Садовское көлі» жергілікті маңызы бар ландшафтты табиғат ескерткіші
Бұл ескерткіш «Садовское» көлінің бірегей табиғи кешенін сақтау
Көл рекреациондық, су қорғау, гидрологиялық және басқа әр-түрлі
Ақ-Құм» жергілікті маңызы бар ландшафтты табиғи қаумалы Қорық
Қараағаш аумағында Қазақстанның Қызыл кітабына енген алып соқыр
«Миргород» жергілікті маңызы бар мемлекеттік ботаника-зоологиялық қаумалы Бөрлі
Дала бұталарымен қатар ырғай, ұшқат, жостер, мойыл тіпті
«Орда» жергілікті маңызы бар мемлекеттік ботаникалық қаумалы Батыс
Батыс Қазақстан облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды
Басқарма 20 бірліктен тұратын штат құрамымен өз қызметін
Қорытынды
Біздің еліміздің табиғат байлықтары орасан зор, олар халық
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған
Табиғатты қорғау мәселесіне қазірде де зор көңіл бөлінуде.
Табиғатты қорғау мен табиғат қорларын тиімді пайдаланудың екі
Мемлекет өз органдарына қоршаған ортаны қорғау бойынша экономикалық,
Мемлекет қоршаған ортаны қорғау саласында тиімді заңдық актілер
әрбір адамның қоршаған ортаны қорғау ісіне қатысу қағидаты.
қоршаған ортаны қорғаудағы жауаптылық қағидаты. Ол жер
Табиғат байлықтарын ысырап қылмай, ұқыпты пайдалану керек. Қазақстанда
Әрбір адам экологиялық сауатсыздық тек оның жеке басына
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Қазақстан табиғаты: энциклопедия. Т. 1 : А-Е /
3.Ахметов, Қуаныш Ұлытау - Астана :
4.Аупбаев, Ж. Жанарымда туған жер
5.Ашықбаев Н. Есіркепов У. Өсімдік қорғау:Оқу құралы.-Астана:Фолиант,2010.-256б
6.Әбілов Д. Өсімдік тіршілігінің кейбір сырлары.-Алматы:Мектеп,-1978.-50б
Әлменбаев К. Алматының хайуанаттар паркі
7.Дежкин, В. Экология жайлы сұхбат
8.Жымұратов Қ. Қазақстанда кездесетін пайдалы өсімдіктер.-Алматы:Қайнар, 1975.-219б
9.Ғалымов А. Батыс Қазақстан облысының географиясы .-Алматы.Рауан, 1994-140б
10.Едіресов, Т. Жер-табиғи байлық көзі. -
11.Ердәулетов, С. Қызықты әлем [Мәтін] :
12.Ковшарь, А. Ф. Қазақстандағы жануарлар әлемі
13.Қайырханов, Қ. К. Жануарлар биохимиясы. -
14.Қазақстан жануарлары (ғажайып әлем). - Алматы : Аруна,
15.Қазақстанның географиялық атласы - Алматы : Глобус, 2003.
16.Қоршаған ортаны қорғау туралы нормативтік актілер. –Алматы,2004
17.Қыдырбаев, Х. Терісі бағалы аңдар: оларды
18.Мамыров Н.Қ. Тонкпий М.С. Үпішев Е.М. Табиғатты пайдалану
19.Мұқаұлы С.Айтжанова Д.Табиғат ресурстарын бағалау туралы.- Алматы,2004.-172-182б
20.Мұқаев С.Байлығымызды дұрыс пайдалана білейік// Ақиқат.-2003.-№2
21.Табиғат тану кітабы / Павлович С., Матвеева А.,
22.Табиғат ғажайыптары . - Алматы : Қазақстан, 1986.
23.Үпішев Е.М. Мұқаұлы С Табиғатты пайдалану және қоршаған
30