Тақырыбы: 1905-1907 жж. Ресей мен Қазақстанның саяси-әлеуметтік жағдайы.
Мазмұны
Кіріспе. ...........................................................................................................2-6
І Тарау Қазақстан мен Орта Азия мемлекеттерінің
XIX ғ. басында Орта Азия мемлекеттерінің Оңтүстік Қазақстанды
Орта Азия хандықтарының XIX ғ. I-ші жартысында Қазақстандағы
Қазақстан мен Орта Азия мемлекеттерінің арасындағы сауда-экономикалық байланыстар.
II Тарау XIX
2.1 Қоқан, Хиуа билеушілеріне қарсы ұлт-азаттық қозғалыс. .......................30-36
2.2 Орта Азия аймағын Ресей империясының жаулап алуы.
Қорытынды. ............................................................................................ 44
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. ....................................................... 45
Кіріспе
Экономикалық мәдени салалар барысында қандай іс-шаралар атқарылды, қандай
Тақырыптың зерттеу өзектлігі.
ХІХ ғасырдың ІІ жартысындағы Қазақстан мен Орта Азия
Сондай-ақ қарастырып отырған тақырып өзектілігіне сол кезеңдегі Қазақстан
Зерттеу мақсаты.
Менің осы тақырыпты таңдап алып, зерттеудегі мақсатым, бұл
Зерттеу міндеттері.
Қалалы кітапханалар мен мұрааттардан сондай-ақ, Интернет әлемінен
Зерттеу обьектісі.
Мұндағы тақырыпқа негіз болып
Сонымен қатар, зерттеу нысанасына
Зерттеу әдістері
Осы жұмысыма сәйкес негізінен
Зерттеу әдісі
Барысында осы аталған аймақ
Зерттеу барысында осы
Талдау әдісі
Тақырыбына сай , газет-журналдардан
Сонымен қатар, жоғарыда атап өткендей-ақ, қолда бар мәлметтерді
Сондықтан да мұндағы мақсат сондай аталған кереғар тұспалдарды
Хронологиялық әдіс.
Жалпы осы Орта Азия мен Қазақстан
Сонымен қатар, осы қарым-қатынастардың қанша мемекеттердің арасында
Оқиғаның, яғни Қазақстан мен
Тіпті, осы өлкелерді
Сөйтіп, жоңғар тепкісінен азат болып, еңсесін енді көтере
Бұхара билеушілері де қазақтың жеріне көз алартпай қойған
« Түркістан жинағы» материалдарда атап көрсетілгендей, билікті өз
I. Қазақстан мен Орта Азия мемлекеттерінің арасындағы қарым-қатынастар.
1.1. XIX ғ. басында Орта Азия мемлекеттерінің Оңтүстік
Жоңғар тепкісінен азат болып, енсесін енді көтере бастаған
Бұхара билеушілері де қазақтың жеріне көз алартты. 1785
XIX ғасырдың орта шенінде Қазақстанның Сырдарияның орта ағысынан
Бұл шектен шыққан езгіге қарсы еңбекшілер тобы үнемі
Мәселен, Әлім хан қазақтарының оңтүстік аудандарының халқына талай
Қоқан феодалодары жергілікті феодалдық рулық үстем таппен бірлесіп,
Бұл кезде орталық азиялық хандықтар ортағасырлық шымкент қаласына
Иә, шын мәнінде қазақ жері, әсіресе оңтүстік өлкеннің
Шынына келгенде, 19 ғасырдың басы Қоқан хандығының
Ал 1800 жылы таққа отырып, 1826 жылдар арасында
Осы уақиғадан үш жыл өткеннен кейін, 1813 жылы
Осы жазылғаннан көріп отырғанымыздай, шыныда қала бекінісі мықты
Осыдан кейін қоқан ханы Омар бір жағы Түркістан
Бірақ, бұл кезде Қоқан ханының керуен үшін арты
Ақыры, 1815 жылы бірнеше түн бойына Шымкент қаласының
Бұхара әмірі Хайдар болса, өмірінің соңына дейін әкесі
Қоқан билеушісі өз территориясын оңтүстік қазақтарының жерінің есебінен
Ал Қаратау өңіріндегі Бестамғалы, Қоңыраттар тайпаларын бағындырып отыру
Акмешіт бекінісінің қашан салынғаны және оның неге осылай
Қоқан әскерлері Жетісу бағытында да жақсы табысқа жетті.
Сонымен оңтүстік қазақтарының жерін басып алған қоқан билеушісі
Дегенмен, қоқан билеушілерінің алғашқы кезден-ақ қазақ хлқын жасаған
Ал, билеушілер тарапынан болса, бұл өңір халқына ауыр
Көтерілісті кейіннен лақап аты Тентектөре аталынып кеткен (шын
Оңтүстік қазақтарының қоқан хандығына қарсы күресі кезінде басқа
Қазақтардың қатты қанауға қарсы бас көтерулері Хиуа хандығына
Хиуа хандығының салық жинаушылары алым салық төлей алмағандарды
Бірақ, 50 жылдардың ІІжартысында жағдай тағы да өзгерді.
Осы сөз болып отырған кезеңде қазақ даласының басқа
Тағыда айта кететін бір жайт, қоқан хандығы оңтүстік
Орта Азия аймағы
Орта Азия аймағындағы
Бұл екі мемлекет
Бұл аталған екі
Діни тұрғысынан алғанда
Қазақстанның солтүстігі,
Қазақстан территориясының
XVII ғасырдың 2-ші жартысында қазақ жеріне көрші елдердің
Кіші жүз жері Ресей қоластына өтіп жатқан кезде
Жоңғар тепкісінен азат болып, еңсесін енді көтере бастаған
1864 жылдың маусым айының басында полковник Н.А. Веревкин
Қазақ жерінің Оңтүстігін жаулап алып, бүкіл қазақ жерін
1.2. Орта Азия хандықтарының XIX ғ. басында Қазақстандағы
ХІХ ғасырдың орта
Бұл шектен шыққан
Мәселен , Әлім-хан Қазақстанның
Қоқан феодалдары
Сырдария аймағына Жаңақорған, Жүлек,
1850 жылдары Оңтүстік Қазақстан аудандарының
Оның қатысуымен Қоқан феодалдары қазақтар
Мырза Ахмет шын мәнінде нағыз барып тұрған
Қоқандықтардың жүгенсіздігі қазақтың халық бұқарасының назарлығы мен қарсылығын
Қазақ пен Қырғыз шаруалары тізе қосып
Қазақтар мен Қырғыздар Мырза Ахмет тұрған
Көтерілісшілер пішпек түбінде шайқасып, оларды орасан
Қоқан әскерлерінің келгенін білгеннен кейін, көтерілісшілердің ауылдары
Сарысу өзені ауданына - 12 мың,
Енді жерде оңтүстіктегі Қазақ және Қырғыз ұлтының әбден
Халық қозғалысының одан әрі өрістеуінен қауіптенген қазақ
Қозғалыстың ұйымдаспағандығы мен Стихиялық сипаты, ондағы қазақтың
Бұл көтеріліс Қоқан және Хиуа қандықтарының қазақ
1.3. Қазақстан мен
Хиуа, Бұқара және Қоқан феодалдық өзара тартыстармен және
XIX ғасырдың бірінші жартысында Хиуа хандығының шаруашылығы мен
Хиуалықтар қазақтарға өздерінің дәстүрлі тауарларын: өнделген көн, былғары,
Үстүрттің, Сырдарияның төменгі ағысы мен Қызықұмның қазақтары ежелден
1808 ж. Қоқан ханы жаулап алған соң, Ташкенттің
Ташкенттіктер қазақ даласына көк түсту мақта-маталарын және алаша
Тұрғылықты және жартылай отырықшы қазақтар арасындағы сауда қалалы
Бұқтырма бекінісінде қазақтармен айырбас сауда орны үш жерде
Жергілікті халықтар өзбектер, тәжіктер, қазақтар, қырғыздар, түркімендер,
Қоқан қорқаулары Шымкент, Әулиеата, Түркістан, Сайрам және Құрам
а) Егер ХІХ ғасырдың басында Хиуа мен
Орта Азия мен Қазақстан еңбекші
Х1Х ғасырдың ортасынан бастап өлке халқының феодалдық езгіге
Қазақтар мен Қырғыздардың х1х ғасырдың 20-30-шы жылдарында-ақ қоқан
б) Қазақстан территориясы х1х ғасырдың екінші жартысында біртіндеп
Қоқан және Хиуа хандықтарымен Қазақстан өлкесін Жан түршігерлік
Қазақстанмен Орта Азия мемлекеттері арасындағы соның ішіндегі тілге
Алайда, Ресей империясының Оңтүстік аймақты өзіне қаратып алуы,
II. XIX ғ. 2-ші жартысында Орта Азия мемлекеттерінің
2.1 Қоқан, Хиуа билеушілеріне қарсы ұлт-азаттық қозғалыс.
ХІХ ғасырдың 50—жылдарының соңында Қазақстанда Қоқан мемлекетінің ауыр
ХІХ ғасырдың 60 жылдарының орта шенінен бастап-ақ
Әсіресе, айта кетер бір жәйт, Ресейге келген капиталистік
ХІХ ғасырдың екінші жартысында мемлекеттерінде орын алған капиталистік
Қазақстан шаруашылығының рынокпен байланысының ұлғаюына патша үкіметінің салық
Бұл кезде Қазақстан экономикасында натуралды шаруашылықтың көлемі қысқарды,
70-80 жылдарда Ресейде фабрикалық тоқма өндірісінің шапшаң өсуімен
Қазақ халқы айырбас шартын қандайына болмаса да келісуге
Жәрмеңкелер тауар рынок қатынастарын дамытуға жәрдемдесті, мал шаруашылығының
Ресей мен Орта Азия арасында ұлғая түскен
Қазақстанда капиталистік түрдегі сауда-саттықтың күшейуі жергілікті сауда буржуазиясының
ХІХ ғасырдың аяғында Ресей капиталистері Қазақстанда өнеркәсіп өндірісін
Осындай кен орны Баянауыл және Петропавл уездерінде де
Сонымен, капиталистік қатынастардың қазақ даласына енуі өлкеде
жұмысшы тобының қалыптасуы қарқыны мен оның санының
Қазақстанның өндіріс орнындағы жұмысшы табы көп ұлтты болған
Орыс жұмыскерлері қазақстан кәсіпорындарындағы, басқа ұлттардың өкілдерінің, әсіресе
Қазақстанда жұмысшылардың бас көтерулері . 80-90 жылдары кең
Өлкеде үстем болып келген өзара жабық құрсаудағы шаруашылықтың
Қазақстан шаруашылығының рынокпен қатынасының күшеюіне патша өкіметінің салық
Бұл кезде Қазақстан экономикасында натуралды шаруашылықтың көлемі қысқарды,
шаруашылығы шикізатының қайнар көзі ретінде капиталистік Ресейге толық
1870-1880 жылдарда Ресейде фабрикалық тоқыма өндірісінің шапшаң өсуімен
Фабрикаларда өндірілген арзан мақта-мата бірқатар шығыс елдерінің майдогерлік
Қазақ халқы айырбас шартының қандайына болса да келісуге
ХІХ ғасырдың аяғында Ресейдің алпауыт капиталистері Қазақстанда өнеркәсіп
XIX ғасырдың аяғында жайық өзені мен Каспий теңізі
Шымкент пен Түркістанда негізінен мақта тазалайтын бірнеше зауыт
Жоғарыда атап өткендей, саудагерден тауар алған қазақтардың оның
Сауданың мұндай ежелгі түрі ең алдымен көпестерге тиімді
Несиеге деп сауда жасаған жағдайда көпес әштеп тауарларына
Сондықтан мал өсіруші көбіне мерзімінде төлеуге қаржы таппайтын
көпестер қазақ шаруаларының адам айтқысыз мұқтаждығын пайдаланып, аса
Елде өнеркәсіптің жаңа салаларын өмірге әкеліп, қоғамдық еңбек
Жұмысшы табының қалыптасу қарқыны мен оның санының өсуі
Орыс жұмыскерлері Қазақстан кәсіпорындарындағы өзге ұлт өкілдерінің, соның
2.2. Орта Азия аймағын Ресей империясының жаулап алуы
ХІХ ғасырдың екінші жартысында Қазақстан территориясының барлық жеріне
Патша өкіметі қазақ даласын түпкілікті билеу үшін әуелі
Тутастықтан айырды. Олар мұның бәрін бірден жүзеге асырған
Бұл кезде патия өкметі ел билеудың бұрынғы хандық
Патия өкметінің қазақ елінің басына тәуелділік ноқтасын бір
Әскери-әкімшілік отарлау XIX ғасырдың екінші жартысына дейін жолғасты.
Бұдан кейін отарлау саясатының ежелден келе жатқан ескі
Бұрынғы Бөкей хандығының территориясы 1872 жылы Астрахань
тұратын облыстық басқармалар құрылды, оларды вице – губернаторлар
Әрбір уезд бастығының екі аға
Әрбір уезд рулық емес, жераумақтық принцип бойынша құрылған
Феодалдық жоғарғы топтар қойған адамдар ғана болыс басқарушысы
1867-1868 жылдардағы реформалар бойынша Әскери-сот комиссиялары мен уездік
Патша өкіметінің отарына айналған қазақ халқы оған ақшалай
1886 және 1891 жылдары патша өкіметі Түркістан және
Сонымен бірге ауылдың еңбекші халқы түрлі алым-салықтардан әбден
Патша әкімшілігі әрбір рудың төлейтін салығының жалпы мөлшерін
Патша өкіметінің аграрлық саясатының ажырамас бөлігі қоныстандыру саясаты
Әскери - әкімшілік отарлық саясаты Ресейден шаруалардың қазақ
Аграрлық саясатты жүзеге асырушылардың бірі – Сібір теміржол
Қоныс аударушылар Ресейдің еуропалық бөлігінен ғана емес, сондай-ақ
Патша өкіметі Қазақстанның кең даласындағ ен байлықты өзінің
Отарлау саясаты қазақтардың тек материалдық жағдайын ғана емес,
Қорытынды
Орта Азия аймағындағы
Бұл екі мемлекет
Бұл аталған екі
Діни тұрғысынан алғанда
Қазақтардың қатты қанауға қарсы бас көтерулері Хиуа хандығына
Сонымен, қорыта айтар болсақ, ХІХ ғ. Екінші жартысындағы
Орта Азияның өркөкірек хандарының (Мұхаммед Рахым, Аллақұл т.с.с)
Ал енді мұның өзі қалалардың өсуіне алып келген
Cілтемелер тізімі
Қазақстан тарихы. 3 том. Алматы., 2002. 283-284 б.б.
Жолдасов С. Шежірелі Оңтүстік (көне заманнан бүгінге
Бұл да сонда. 284 б.
Қазақ ССР тарихы. Алм. 1982. 185 б.
Бұл да сонда. 186 б.
Бұл да сонда. 186 б.
Бұл да сонда. 187 б.
Қазақстан тарихы очерктер. 243 б.
М.Мусин. Қазақстан тарихы. Алм. 2003. 161 б.
Х.Маданов. Қазақтың арғы-бергі тарихы. А.1995. 107 б.
Бұл да сонда. 108 б.
Қазақ ССР тарихы. Алм. 1982. 302 б.
М.Мусин. Қазақстан тарихы. Алм. 2003. 168-169 б.б.
Бұл да сонда. 169 б.
Бұл да сонда. 170 б.
Х.Маданов. Қазақтың арғы-бергі тарихы. А.1995. 123 б.
Асфендияров С. Қазақстан тарихының очерктері., А, 1994.
149 б.
Бұл да сонда. 158 б.
Әбдіәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алм., 1957. 83 б.
Бұл да сонда. 93 б.
Қайназаров Е.К., Қайназарова А.Е. История Казахстана
(Учеб. пособие) А, 1992., 43 б.
Бұл да сонда. 50 б.
Қойшығара Салғараұлы. Қазақтың қилы тарихы. А.
1992.193 б.
Бұл да сонда. 196 б.
Казахско-русские отношение в ХVІІІ-ХІХ в.в. А, 1964. 47
Қазақстан тарихы. / Көне заманнан бүгінге дейін /
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
1.Қазақстан тарихы 3том. Алматы 2002.
2.Қазақ ССР тарихы Алматы. 1982.
3.Қазақстан тарихы очерктер.
4.М.Мусин. Қазақстан тарихы Алматы.2003.
5.Х.Маданов. Қазақтың арғы бергі тарихы Алматы. 1995.
6.Асфандияров С. Қазақстан тарихының очерктері Алматы. 1994.
7.Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алматы. 1957.
8.Қайназаров Е.К., Қайназаров А.Е. История Казахстана.
(учеб. пособия) Алматы. 1992.
9. Қойшығара Салғараұлы. Қазақтың қилы тарихы.
10. Казахско-русские отношение в ХVІІІ-ХІХ в.в. Алматы.
11. Қазақстан тарихы (Көне заманнан бүгінге дейін)
Алматы.1980-84.
12. Савоско В.К., Шамшатов И. « Колхозное
Казахстане» (1846-1970г.г) Алма-Ата 1974.
13. Толыбеков С. « ХVІІғ.- ХХғ басына
қоғамы» Алматы.1971.
14. Анчиков Г.В. Қазақ батыры Жанқожа Нұрмұхамедов. Алматы;
1992.
15. Бекмаханов Е. ХІХ ғ. 20-40 ж.ж.
16. Востров В. В. Муканов М.С. Родоплеменной состав
казахов /конец ХІХ-начало ХХ в.в./ Алм. 1968.
17. Қасымбаев М.Қ. Қазақстан тарихы. /ХVІІІ ғ. –
18. Қозыбаев М.К., Бекмаханова Н.Е. История Казахстана.
19. Қойгелдиев М., Омарбеков Т. Тарих тағлымы
20. Қазақ ССР тарихы «Көне заманнан бүгінге дейін»
Алм., 1994.
21. Нығмет Мыңжан. «Қазақтың қысқаша тарихы». А., 1994.