Банк жүйесіндегі банктік құқықтық қатынастар

Мазмұны:
Анықтамалар 5
Белгілеулер мен қысқартулар 6
Кіріспе
7
1 Банкілік қызмет анықтамасы және оның құқықтық жағдайлары
1.1 Банкілік қызметтің теориялық негіздері 10
1.2 Азаматтық құқықтағы банктік қызмет көрсету шарттары 29
1.3 Банктік несиелендірудің мәні және басқа несиелерден айырмашылығы
37
1.4 Қазақстан Республикасында банктік несиелендіруді ұйымдастыру механизмі
43
2 Банк қызметі туралы банктің құқықтық теориялық және
55
2.1 Банк жүйесіндегі банктік құқықтық қатынастар 55
2.2 Банктік қызмет: экономикалық және азаматтық – құқықтық
60
2.3 Банктік заннама: мәні-маңызы және банктік қызметті ұйымдастыру
63
2.4 Банктік қызметті пруденциалдық реттеу ерекшеліктері 70
3 Қазақстандағы банк қызметінің аясындағы азаматтық- құқықтық нормалар
75
3.1 Қазақстанның Ұлттық банкі қызметінің аясындағы банктік құқықтық
75
3.2 Екінші деңгейлі банктердің несиелендірудегі құқықтық
базасындағы мәселелері
81
Қорытынды 84
Пайдаланылған әдебиеттер 85
Қосымшалар 87
Анықтамалар
Банк дегеніміз - өз атынан ақшалай қаражаттарды арқылы
Коммерциялық банктер - жеке клиенттердің (ағымдағы есепті жүргізу,
Банктік қызмет - клиенттің қажеттілігін қанағаттандыру нысаны, банк
Құқықтық қатынас- көптеген айқындамалары бар, алайда кеңінен тараған
Белгілеулер мен қысқартулар
ҚР- Қазақстан Республикасы
ҰБ-Ұлттық Банк
ҚҚА-Қаржылық Қадағалау агенттігі
ЕДБ-екінші деңгейлі банктер
АҚ- акционерлік қоғам
ЖІӨ- жалпы ішкі өнім
АҚШ-Америка Құрама Штаты
%-пайыз белгісі
Тг-ұлттық валюта, теңге
Кіріспе
Тақырыпты зерттеу өзектілігі. Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізіп, экономикамыздың
Отандық экономиканы реформалаудың қазіргі уақытындағы сатысында тиімді, нәтижелі
Соңғы бірнеше жылда, әсіресе 2000-жылдан бастап банк жүйесінің
Дипломдық жұмысымның тақырыбы: «Қазақстан Республикасындағы банктік несиелендірудің құқықтық
Қаржы саласындағы заңдылықтардың жиі өзгеріп, қомақты және күрделі
Банктік несиелендірудің құқықтық заңнамасын дамытуға байланысты талаптарына қаншалықты
Дипломдық жұмыстың мақсаты- Қазақстан Республикасы экономикасындағы екінші деңгейлі
Көзделген мақсатқа жетуде мынадай міндеттерді шешуді қажет етеді:
Банкілік қызметтің теориялық негіздері жағынан қарастыру;
Азаматтық құқықтағы банктік қызмет көрсету шарттарымен танысу;
- Банктік несиелендірудің мәні және басқа несиелерден айырмашылығын
Қазақстан Республикасында банктік несиелендіруді ұйымдастыру механизмін қарастыру;
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банк жүйесіндегі банктік
Екінші деңгейлі банктердің несиелендірудегі құқықтық базасындағы мәселелерін көрсету
Зерттеу обьектісі: Банктік несиелендірудің құқық және қаржы
Зерттеу пәні: Банктердің несиелендірудің заңнамасы.
Ақпараттық базасы ретінде Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктер
Құқықтық негізде ҚР Президентінің заңдар мен заң күші
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
1. Банкілік қызмет анықтамасы және оның құқықтық
1.1 Банкілік қызметтің теориялық негіздері
Қазақстан Республикасының банк жүйесіндегі коммерциялық банктер акционерлік қоғам
Банк жүйсінің төменгі (екінші) деңгейіндегі коммерциялық банктер кәсіпкерлік
Қазақстан Республикасының Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік
Қазақстан Республикасы экономикасының банктік секторындағы коммерциялық банктер елдің
“Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы” Қзақстан
заңды тұлғалардың депозиттерін қабылдайды, сондай-ақ олардың шоттарын ашады
жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдайды, сондай-ақ оладың банктік шоттарны
банктердің және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
жеке және заңды тұлғалардың металл шоттарын ашады және
кассалық операцияларды жүзеге асырады;
заңды тұлғалар мен жеке тұлғаларды ақша аудару жөніндегі
заңдыы тұлғалар мен жеке тұлғалардың вексельдерін және өзге
жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың, олардың ішінде корреспондент
сенімділік (трасталық) операцияларды жүзеге асырады;
банкаралық клиринг жүргізеді;
сейфтік операцияларды жүзеге асырады;
ломбардтық операцияларды жүзеге асырады;
төлемдік карточкалар шығарады;
банкноттарды, монеталар мен қазыналарды инкассациялайды;
шетел валютасымен айырбастау операцияларын жүзеге асырады;
төлемқұжаттарын инкассоға қабылдайды;
чек кітапшаларын шығарады:
аккредитив ашады, оны растайды және ол бойынша міндеттемелерді
ақша түрінде орындалуды көздейтін банктік кепілдіктер береді;
лизинг қызметін жүзеге асырады;
өз меншігіндегі бағалы қағаздарды эмиссиялайды;
факторингтік операцияларды жүргізеді;
форфейтингтік операцияларды жүргізеді;
инвестициялық портфельді басқарады;
бағалы қағаздар рыногында делдалдық және дилерлік (кәсіби) қызметті
қымбат бағалы тазартылған металдарды сатып алады, кепілге қабылдайды,
вексельдермен жасалатын операцияларды жүзеге асырады.
Осындай және өзге де банктік операцияларды топтастыру коммерциялық
ел экономикасын мемлекеттік және меншік секторларын, сондай-ақ тұрғылықты
қазақстандық немесе шетелдік инвесторлардың тапсырмалары бойынша күрделі салымдарды
қазақстандық не шетелдік заңды және жеке тұлғалардың уақытша
қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды ұйымдастыру және жүргізу;
өздеріне тән бағалы қағаздарды шығару;
инвестициялық қызметті жүзеге асыру;
түрлі қаржылық қызмет көрсетулерді ұйымдастыру және жүргізу сияқты
Банк операциялардың заң жүзіндетолығымен көрініс табуы және коммерциялық
Банк дегеніміз - өз атынан ақшалай қаражаттарды арқылы
1. Даму банкісі – 01.07.01 ж;
2. Қазақстан Эксимбанкі;
3. Тұрғын үй құрылыс сақтау банкі – 2003
Банк құрылтай шарт негізінде құрылады және өзінің заңына
- құрылтайшылар туралы мәліметтер: олардың әрқайсысының толық фирмалық
- акциялардың құны, саны және категориясы туралы мәліметтер
- банктің толық және қысқаша атауы;
- банктің меншік формасы және құқықтық-ұйымдастырылу формасы туралы
- банктің қорларын құру және оларды пайдалану принциптері;
- банкті басқару органдарының шешім қабылдау тәртібі.
Заңдарына жазылған фирмалық атауды банктің атауы ретінде қолданады.
Банктің жарғылық қоры оның міндеттерін қамтамасыз етуге қызмет
- қосымша акциялар шығару;
- акциялардың номиналдық құнын көтеру.
Бәрінен бұрын банктерге анықтама берудің маңызы зор. Экономикалық
Сурет 1 Коммерциялық банктердің қызметі
Қызметтің осы үш категориясына сәйкес банктерге тән үш
1) бөтеннің қаражатын жинау;
2) несие беру;
3) төлем айналымына ықпал ету.
Қазақстан Республикасындағы «Банктер және банкілік қызмет туралы»
Акционерлік қоғам түрінде қызмет ететін банктердің жарғылық капиталы
Ревизиялық комиссияны қатысушылардың жалпы жиналысы сайлайды және ол
Бәрінен бұрын ол мерзімдерге қатысты. Мысалы: егер банк
Коммерциялық банктің экономикалық жауапкершілігі оның ағымындағы табыстары
Коммерциялық банктер - жеке клиенттердің (ағымдағы есепті жүргізу,
Қазіргі коммерциялық банктер — бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
Коммердиялық банктер деп, бұл жерде Қазақстан Республикасындағы екінші
Коммерциялық банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі:
1. Жарғылық капиталдың қалыптасуына қарай:
мемлекеттік;
акционерлік;
жеке;
пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
аралас (шетел капиталының қатысуымен).
2. Операцияларының турлеріне қарай:
әмбебап, яғни экономиканың барлықсалаларына бірдей және кең көлемді
маманданған, яғни бір ғана салаға қызмет көрсететін банктер;
3. Аумақтық белгісіне қарай:
халықаралық;
мемлекетаралық
ұлттық;
аймақтық;
4. Салалық белгісіне қарай:
өнеркәсіптік банктер;
сауда банктері;
ауыл шаруашылық банктері;
құрылыс банктері;
басқа.
5. Филиалдар санына қарай:
филиалсыз;
кеп филиалды.
Акционерлік банктердің жарғылық капиталы шығаратын акцияларын сатудан түсетін
Жай акция- оның иелеріне сол қоғамды басқару ісіне
Егер де банк жауапкершілік шектеулі қоғам түрінде
Банктің ұйымдастырылуы және құқықтық нысанындағы байланыссыз, оның жарғылық
Қазақстан Республикасындағы банктік жүйеде 01.01.2009 жылғы статистикалық мәліметтер
90-жылдың басында банктердің саны 200-ден асты, әрине бұл,
2009 жылдың 1 қаңтарына Қазақстандағы жұмыс
Жалпы банктердің 90%-ының бір ірі қалада болуы банк
Біздің ойымызша, банктердің қатарында бүгінгі күні өңірлік банктер
Халықаралық сарапшылардың бағалауынша 15 млн. халқы бар ел
Қазақстан Республикасында бүгінгі күні мынадай банктерден кұралған 9
«Қазкоммерцбанк» АҚ,
«ТұранӘлемБанкі» АҚ,
«Қазақстан Халык Банкі» АҚ,
«Темірбанк» АҚ,
«ЦентрКредитБанкі» АҚ,
«НұрБанк» АҚ,
«Каспий Банкі» АҚ,
«АБН АМРО Қазақстан Банкі» ЕБ АҚ,
«АСҚ Банкі» АҚ.
Еншілес банктердің немесе шетелдік банктердің қызмет етуінің біздің
2003 -2007 жылдар аралығында Қазақстан Республикасының банк
Кесте 1
Екінші деңгейдегі банктерінің қаржылық көрсеткіштері, мың теңгемен
Банктің атауы Активтер Оның ішінде заемдар Міндеттемелер Меншікті
«КАЗКОММЕРЦБАНК» АҚ 2 493 408 621 2 546
«БТА Банк» АҚ 2449 863 696 2 595
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ 1 150 352 391
«БанкЦентрКредит» АҚ 1013 843 544 688 788 580
«Альянс Банкі» АҚ 534 242 248 679 847
«KASPI BANK» АҚ 319 206 537 235 359
«Евразийский Банк» АҚ 313 025 328 164 031
«Нұрбанк» АҚ 297 990 205 256 121 210
АҚ ЕБ «БанкТұранӘлем» «Темірбанк»
«RBS (Kazakhstan)» ЕБ» АҚ 173 991553 49 480
«Ситибанк Казахстан» АҚ 159 715 841 32 106
«Ресей Жинақ банкі» АҚ ЕБ 152 583 766
«ЦЕСНАБАНК» АҚ 149 557 109 99 069 691
«HSBC Банк Қазақстан» АҚ ЕБ 117 483 778
«Қазақстандағы Қытай Банкі» ЕБ АҚ 95 106 186
«Казинвестбанк» АҚ 75 475 706 56 364 317
«Қазақстанның Тұрғын үй кұрылысы жинақ банкі» АҚ 65
«ЭКСИМБАНК КАЗАХСТАН» АҚ 51 633 768 47 294
«Альфа-банк» ЕБ АҚ 41 833 340 16 947
«Delta Bank» АҚ 27 761 676 17 970
«Банк Позитив» АҚ 15 128 079 5 062
Астана-Финанс банкі АҚ 15 083 504 11 493
«КЗИ БАНК» ЕБ АҚ 10 978 101 4
«Хоум Кредит Банк» АҚ 10 839 463 9
«AsiaCreditBank» ББ» АҚ 7 349 801 3 355
Банк ВТБ (Қазақстан) АҚ ЕҰ 6 100 608
26 108 6 074 500
«ТПБК» АҚ 5 668 910
3 156 917 2 511 993
«Шинхан Банк Казахстан» АҚ 5 394 532
259 851 5 134 681
«МЕТРОКОМБАНК» АҚ 5 318345 3 473 037 3
«Заман-Банк» АҚ 3 814 087 3 281 879
«ТАИБ ҚАЗАҚ БАНКІ» ЕБ АҚ 3 648 553
«Сенім-Банк» АҚ 3 126 591 2 208 575
«Данабанк» АҚ 3 018 865 2 245 481
«Мастербанк» АҚ 2 688 948 1692 216 527
«Казинкомбанк» АҚ 1 886 798 940 259 364
Пәкістан ҰБ Қазақстандағы
ЕБ АҚ 1 398 273 514 004 341871
Жиынтығы 2 102 229 066 10145712 903 12
Банк ресурстарының өсуі банк активтерінің, соның ішінде табысты
Тартылғын қаражаттар құрылымындағы депозиттердің өсуіне сондай-ақ 2001 жылы
Кесте 2
Қазақстан Республикасындағы ЕДБ-дің табыстары мен рентабельдігі
Керсеткіштер 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Таза пайда млрд
теңге 7,1 7,4 20,6 30,1 34,9 53,1 127,5
ROA, % 1,3 0,9 1,8 1,8 1,2 1,8
ROE, % 7,3 6,1 12,8 13,5 9,2 14,1
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктері ҚҰБ-нің лицензиясы
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі банктер банктік операцияларды жүзеге
Сонымен қатар, екінші деңгейдегі банктер бағалы металдармен операцияларды
Банк ашуға рұқсат алу;
Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өту;
Банк операцияларын жүргізуге лицензия алу.
Аталған заңға сәйкес, банкті занды және жеке тұлға
рұқсат алу үшін беретін өтініші;
құрылтайшылык шарт (түпнұсқа);
банктің жарғысы (түпнұсқа);
банк жарғысын қабылдау және банк органын сайлау туралы
құрылтайшылар туралы мәліметтер;
құрылтайшылардың соңғы екі есептік жылдағы бухгалтерлік балансы (заңды
құрылтайшылардың қаржылық жағдайлары туралы аудиторлық қорытынды;
егер бір немесе одан да көп құрылтайшылары Қазақстан
егер банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым
банктің жетекшілік қызметіне тағайындалатын тұлғалар туралы мәліметтер, оның
жаңадан құрылатын банктің толық ұйымдастырылу құрылымы (банктің өкілетті
жаңадан құрылатын банктің ішкі аудит қызметі туралы ережесі
жаңадан құрылатын банктің несиелік комитеті туралы ережесі (банктің
жаңадан құрылатын банктің бизнес-жоспары, оның ішінде болу керек,
тапсырылған бизнес-жоспарына сәйкес дайындық шаралары туралы құрылтайшылардың есебі;
нотариалды түрде куәландырылған, кұрылтайшылардың атынан өтініш беруге құзіретінің
басқа банктің жарғылық капиталына қатысуы туралы мәліметтер.
Банк ашу үшін рұқсат алуға берілген өтініш үш
Екінші кезеңде жаңадан құралатын банк ҚҰБ рұқсат берген
Үшінші кезеңде банктік операцияларын жүзеге асыру үшін Қаржылық
ұйымдастырушылық-техникаяық шараларды орындау, оның ішінде: Ұлттық Банктің нормативтік
жарияланған жарғылық капиталды төлеу.
Лицензия алуға өтінішпен бірге жоғарьща аталған талаптарды орындағандығын
Банктер бағалы қағаздар нарығында басқа да кәсіби қызмет
брокерлік - мемлекетгің бағалы қағаздарымен;
дилерлік - мемлекеттің және өзге де бағалы қағаздармен;
кастодиандық;
клирингтік.
Осы аталған қызмет түрлеріне ҚҰБ-нен жекелеген және кешенді
Сонымен катар, Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейдегі банктер өз
Банктің филиалы- филиал туралы ережеде немесе лицензияда көрсетілетін
Заңға сәйкес, банктер өздерінің филиалын ашу үшін ҚҰБ-нің
Филиал ашуға рұқсат алу әтініші;
Банк операцияларының тізімі көрсетілген банк филиалы туралы ереже;
Бірінші жетекші және бас бухгалтер қызметіне кандидаттар туралы
Шетелдік банктердің Қазақстан Республикасы аумағында филиалдарын ашуға заңмен
Банктің өкілдігі- банктік операцияларды жүзеге асырмайтын, яғни банктің
Банк өкілдігі де Қаржылық қадағалау агенттігінің келісімімен ашылады.
өкілдік ашуға рұқсат алу етініші;
өтініш жасаушы банктің, кұрылтайшылық құжаттары;
Қазақстан Республикасы аумағында өкілдік amy туралы өтініш жасаушы
өтініш жасаушы банктің банктік қызметті жүргізуге арналған
лицензиясынын. барлығын растайтын сол мемлекеттегі банктік қадағалау органының
аудиторлық ұйым куәландырған өтініш жасаушы банктің соңғы қаржылық
өтініш жасаушы банктің Қазақстан Республикасы аумағында өкілдігін ашуға
өкілдікте жұмыс жасайтын қызметкерлердің саны және жетекшісі туралы
Еншілес банк- жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы бас
Есеп айырысу-кассалық бөлімі (жинақ кассасы) — Қазақстан Республикасы
Қазақстан Республикасы ҚҰБ-нің екінші деңгейдегі банктерді ашуға берген
банк тарапынан өз еркімен қайта құрылу немесе таралуы
банк қызметінің тоқтатылуы туралы сот шешімінін қабылдануы;
мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жыл ішінде
мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жылдан астам
банк зандылықтарында, сол сияқты жарғысында көрсетілмеген операцияларды жүзеге
мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жылға дейін
Қазақстандык тәжірибеде басқа дамыған шетелдік тәжірибелер сияқты жарияланған
Жарияланған жарғылық қордың 50 %-ының ақшалай түрдегі сомасы
Коммерциялық банктердің ұымдастырылу құрылымы банкті басқару құрылымына және
Басқару органы пайда алу мақсатында коммерциялык банктің қызметіне
Акционерлік коммерциялық банктің ең жоғарғы органы — акционерлердің
Акционерлердің жалпы жиналысы жылына бір рет шақырылып отырады.
банктің жарғысына өзгерістер енгізу;
банктің жарғылық капиталын өзгерту;
банктің Кеңесін сайлау;
банктің жылдық есебін бекіту;
банктің табысын бөлу;
банктің құрылымдық немесе еншілес белімшелерін құру және тарату.
Екінші басқару органы- банктің қадагалау кеңесі болып табылады.
нормативтік актілерді бекітеді;
Басқарма немесе Басқарма төрағасының шешімі бойынша жасалған мәмілелерді
Келесі басқару органы - бұл басқарма (Банк кеңесі).
Басқарманың міндеттеріне мыналар жатады:
банктің стратегиялық мақсатын анықтау;
банктің саясаттарын жасау;
жетекшілік қызметке кадрлар тандау;
комитеттерді кұру;
ссудалық және инвестициялық операцияларға бақылау жасау.
Басқарма төрағасы — бұл банктің бірінші жетекшісі болып
банктің қызметіне катысты барлық сұрақтар бойынша бұйрықтар шығару
барлық мемлекеттік және басқа да органдарда, басқа банктерде,
банктің мүлкіне және қаражаттарына ие болу;
банктің штаттық жұмысшыларының саны мен құрылымын бекіту;
еңбек келісімшарты бойынша банктің лауазымды тұлғалары- мен келісімдер
Ревизиялық комиссия- банк қызметіне қаржылык есептің дұрыстығы жағынан
Несиелік комитет мынадай міндеттерді орындайды:
несие алуға берген клиенттің өтінішін және несиелік қызметкердің
несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім
несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу нысандарын анықтайды;
несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
несиені қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдеріне талаптар белгілейді;
несиелеу шартын бекітеді (несиелік лимит, несиелік желі);
берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
банктің несиелік стратегиясын жасайды;
несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
несиелік комитеттің мәжілісі хаттамаларына қол қояды және хаттамаларды
Қызмет бөліміне: кадр бөлімі, заң бөлімі, күзет бөлімі,
Бұл тұрғыда А.И.Худяковтың «банктік істі ұйымдастыру, банктік жүйені
Банктік істі ұйымдастырудың мемлекеттік үлгісінің неғұрлым нақты мысалы
Банктік жүйенің екінші үлгісі жоғарыда атап өткеніміздей жеке
Банктік жүйенің үшінші үлгісі мемлекеттік және жеке банктердің
Қазақстан Республикасының банктік жүйесі жөнінде А.И.Худяков, «1990 жылы
Осылайша, жүргізілген зерттеу және талдау жұмыстарының нәтижесінде банктік
Банктік қызметті реттейтін құқықтық нормалардың кешенділігі міндетті түрде
Банктік қызметті реттейтін нормалардың кешенділігі төмендегідей құқық салаларының
Конституциялық құқық нормалары, яғни, ақша айналымының
негіздерін, мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін анықтайтын нормалар;
Әкімшілік құқық нормалары, яғни, банктік қызметті іске асыру
лицензия берумен байланысты қатынастарды реттейтін мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін
Азаматтық құқықтың нормалары, яғни, заңды тұлғаның құқықтық
жағдайын, оның ұйымдастырушылық-құқықтық нысанын, азаматтық құқықтың обьектілері туралы
Банктік қызметті реттеуде қосалқы маңызы бар құқық салаларының
Осылайша, банктік қызметті реттейтін нормалардың кешенділігі конституциялық құқықтың,
Қорыта келе айтарымыз, банктік құқықтық қатынастарды реттеу саласындағы
1.2 Азаматтық құқықтағы банктік қызмет көрсету шарттары
Қазақстан Республикасының егемен мемлекет ретінде дамуы, оның экономикалық
Азаматтық құқықтың дамуының қазіргі кезеңінде қоғамдық қатынастарды реттеудің
Іске қатысушы адамдардың өздерінің материалдық және іс жүргізу
"Құқықтан бас тарту" және "құқықты жүзеге асырудан бас
Афилиирленген мәмілелердің жалпы ұғымын, бұл ретте оған тыйым
Акционерлік қоғамдардың мәртебесін олардың құқықтық табиғатын және шешетін
Затты сатып алушы мәміле бойынша адал болып табылса
Азаматтық құқық әдістері арқылы үшінші тұлғалардың заңсыз әрекеттері
Азаматтық кодекстің міндеттемелер туралы жалпы және жеке нормаларын
Зияткерлік меншік құқығын айқындайтын нормативтік құқықтық актілерді ұлттық
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің жоғарғы (бірінші) деңгейі егемен
мемлекетаралық банктер;
Қазақстан Республикасының резидент банктері (заңды тұлғалары коммерциялық
Қазақстан Республикасындағы резидент емес банктері;
шетелдік қатысуы бар Қазақстан Республикасының резидент банкі –
Қазақстан Республикасының осындай нарықтық үлгідегі банк жүйесінің құрылуы
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің құрылуы өзіне тән біртұтастық
Сонымен Қазақстан Республикасының бүгінгі банк жүйесінің сипаттамалық белгілері
Қазақстан Республикасының банк жүйесі күрделі әлеуметтік жүйе тобына
Банк жүйесінің қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне сай жұмыс
Қазақстан Республикасының банк жүйесі мемлекеттік банктік менеджмент (мемлекеттік
Банк жүйесі Қазақстан Республикасы қаржы-кредит жүйесінің аса маңызды
Қазақстан Республикасының банк жүйесі екі деңгейлі, иерархиялы, біртұтас
Жоғарғы және төменгі деңгейлі банк жүйесі Қазақстан Ұлттық
Банк жүйесінің жоғарғы (бірінші) деңгейіндегі Қазақстан Ұлттық Банкі
Қазақстан Республикасының банк жүйесі, оның ұйымдастырылуы нысандары мен
Банк жүйесі мемлекеттің экономикалық саясатын іске асыруға айтарлықтай
Банк жүйесі мемлекеттік меншікті реформалауға, баға тұрақтылығын және
Банк жүйесінің жұмыс істеуі кредиттік-қаржылық қызметтер көрсетуді тиісінше
Бүгінде нарықтық талаптарға және халықаралық банктік стандарт ережелеріне
Қазіргі кезде екінші деңгейлі банктер Қазақстан Республикасының Кодексіне,
Заем шарты бойынша бiр тарап (заем берушi) басқа
Заем шарты(717 бап), егер осы Кодексте немесе тараптардың
1. Егер заң актiлерiнде немесе шартта өзгеше көзделмесе,
2. Егер заем шарты бойынша заемшыға заттар берiлсе,
3. Сыйақы төлеудiң тәртiбi мен мерзiмi заем шартында
Егер сыйақы төлеу тәртiбi мен мерзiмi шартта белгiленбесе,
4. Егер заемшы заем нысанасын мерзiмiнде қайтармаса, сыйақы
Нысаналы заем (720-бап)- егер шартта өзгеше көзделмесе, заем
Заемшының мiндеттемелерiн орындауын қамтамасыз ету (721-бап)- заем нысанасын
Заем нысанасын қайтару (722-бап)- заемшы шартта көзделген тәртiппен
Заем шартын даулау (724-бап)- заемшы заем берушiден өзiнiң
Ақшалай талапты беріп қаржыландыру (факторинг) (729-бап) шарты- ақшалай
Ақшалай талапты берiп қаржыландыру шарты осы Кодекстiң 346-бабында
Клиенттiң қаржы агентiнiң алдындағы жауапкершiлiгi (732-бап)- егер шартта
Борышқордың қаржы агентiне ақшалай талапты орындауы (735-бап)-борышқор қаржы
Қаржы агентi алған сомаларды борышқорға қайтару (738-бап)- клиент
Банктік қызмет көрсету шарты (38-тарау, 739 бап)- банктiк
2. Банктiк қызмет көрсету шарты:
1) банктiк шот шарты;
2) ақша аудару шарты;
3) банк салымы шарты;
4) заңдарда немесе тараптардың келiсiмiнде көзделген өзге де
Банк клиенттiң өз ақшасына кедергiсiз иелiк жасау құқығына
Банктiк қызмет көрсетуге ақы төлеу (744-бап)- клиент банктiк
Қорытындылай келе, барлық екінші деңгейлі банктерде жүргізілетін
1.3 Банктік несиелендірудің мәні және басқа несиелерден айырмашылығы
Бұл қызмет банктік қызмет көрсету аясындағы маңыздыларға және
Сурет 2 Банктік несиелендірудің нысаналары
Сәйкесінше несиелендірудің екі турі бар: бастапқыда шаруашылық субъектілерінің
Тікелей банктік несиелендіруде қарыз несие берушілермен тікелей қарыз
Коммерциялық несиелендіруде несие беруші де және қарыз алушы
Несиелік операциялар басқа белгілері бойынша да жіктеле алады:
Несиенін пайдалану сипаты бойынша оны өндірістік және тұтынушылық
Банктердің ңесиелік операциялары, банктердін және клиенттің өзара қатынастары,
Несиелік келісім-шартта қарастырылған шарттармен ком-мерциялық банктер несиенің пайдалануын
Қарыз алушының белгіленген мерзімде несиені қайтарудың нақты мүмкіндігін
Бұл сараптау жұмыстарына қатысты экономикалық аппараттың жаңа қатынасын
• кепілге алу – тапсырма бір жақты міндеттемелі
• кепілдік – кепілдеме уақыты жеткенде қарыз алушы
міндеттемесін орындамай жатқан жағдайда, анықтаушы соманы өтеп беру
• бағалы қағаздар, тауарлар және басқада мүліктерді кепілдікке
• жылжымайтын мүлікті кепілдікке салу құқығы; несиелерді қамтамасыз
алады.
Несиелерді қамтамасыз етудің, материалдық формаларына: жер, құнды қағаздар,
Контокорренттік шоттардан берілетін несие контокренттік несие деп аталады.
Қысқа мерзімді несиелер – күнделікті айналым операцияларына қажетті
Орта мерзімді және ұзақ мерзімді қарыздар – күрделі
Несиелік желілер – анықталған тәртіптерді сақтай отырып, белгіленген
Несиелік желінің мынадай түрлері болады:
Маусымдық – өндірістің маусымдық болуымен байланысты айналым құралдарының
Жаңармалы – айналым құралдарының ұзақ мерзімге жетпеуіне байланысты
Күтпеген оқиғаларға жұмсалынатын қарыздар қарыз алушының айналым құралындағы
Айналым капиталын толықтыруға арналған перманенттік қарыздар – айналым
Мерзімді қарыздар – ғимараттарға жөндеу жұмыстарын жүргізу, көлік
өндіріс ғимараттарын, зауыт құрылысын, үйлерді, жер учаскелерін сатып
Құрылыстық қарыздар – ғимараттар мен құрылғылар құрылысының мерзіміне
Лизинг – қымбат бағалы күрделі жабдықтарды жалға алуды
Жекелеген қарыз алушыларға коммерциялық банктер тұтыну несиелерін береді.
Несиенің бұл түрі шет елдерде өте жоғары деңгейде
Жылжымайтын мүлікке берілеіін қарыздар -құрылыс мерзімі екі жылдай
Жеке тұлғаларға берілетін қарыздар – ұзақ мерзімді тұтыну
Коммерциялық несиелер негізінен вексельдер арқылы жүзеге асырылады. Вексель
Коммерциялык несиенің банктік несиеге өтуі дисконттау, яғни вексельдерді,
Вексельді кепілге алып берілетін қарыздар – мерзімді болады,
Коммерциялық банктердің несиелік қызметті атқаруы -несиелік механизмді үнемі
Қазақстан Республикасында несиелеу: «Қазақстан Респуб-ликасының Ұлттық банкі туралы»,
Қарыз беру үшін қарыз алушының беделін; бұрын алған
Қарызды пайдаланғаны үшін төлем ақының (пайыздық) мөлшері төмендегілерге
1.4 Қазақстан Республикасында банктік несиелендіруді ұйымдастыру механизмі
Несие мен банктердің фундаментальды қасиеттерін көрсететін несиелеу жүйесіне
Несие құрылымы несие беруші мен қарыз алушыдан, сондай-
Ұзақ мерзімді несиелеу обьектілеріне жататындар мынадай түрлерге
өндіріс обьектілерінің құрылысы;
өндіріс обьектілерін қайта құру,техникалық жағынан қайта жарақтандыру, кеңейту;
техникалар, құрал - жабдықтар және көлік
жаңа өнім шығаруды ұйымдастыру;
өндірістік емес маңызы бар обьектілерді салу.
Банктік несиелеу объектісі жеке меншік және жиынтық болуы
Несиенің қамтамасыз етілуі. Әлемдік тәжірибеде несиенің қамтамасыз етілуіне
Несиелеу шарттары белгіленген (базалық) несиелеу элементтеріне: несие субъектілеріне,
Қарыз алушының кездейсоқ қажеттілігі несиелеу объектісі бола алмайды.
Несиелеу несие мәмілесінің екі тараптарының мүддесін көздеуі тиіс.
Несиенің қайтарымдылығы. Бұл принцип несиелеушіден алынған қаржы ресурстарының
Несиенің мерзімділігі. Бұл принцип оның несиеленуші үшін кез
Несиенің төлемділігі. Бұл принцип несиеленушінің банкіден алған
Несиенің қамсыздандырылуы. Бұл принцип несиеленуші өзіне қабылдаған міндеттемесін
Несиелеудің дифференциялануы (саралануы) дегеніміз – коммерциялық банктер
Несиелеу жүйесінің экономикалық технологиялық блогында несиелеудің келесідей элементтері
несиенің түрлері;
несиелеу әдістері мен несие шоттарының үлгілері;
банкке ұсынылатын несие құжаттамалары;
несие беру процедурасы;
несиені өтеу тәртібі;
несиелеу кезіндегі бақылау;
Несиенің түрлері дегеніміз экономикалық және ұйымдық сипатта қандай
несиенің капитал қозғалысымен байланысты;
несиенің қолданыс саласы;
төлем мерзмі;
несенің төлемділігі;
несиенің қамтамасыз етілуі.
Несиенің капитал қозғалысымен байланысы жағынан оны екі түрге:
Ақша несиесі, әдетте, тұтыну немесе өзге мақсаттармен орайласқан
Капитал несиесі, керісінше, өнімді жоюды көздемейді оны молайтады;
Несие қолданыс саласы бойынша өндіріс саласының және айналым
Қысқа мерзімді несие – Несиеленушінің меншікі айналым қардысының
Ұзақ мерзімді несие – инвестициялық мақсатқа пайдаланады. Ол
Несиенің ақылылығы банк несиелері топтамасы санатында тиісті орынды
Несиенің нарықтық бағасы банк несиелерінің әрбір түрі
Пайыздық мөлшерлемесі жоғарылатылған несие әдетте клиенттің несиелеу тәуекелдігінің
Әлемдік тәжірибеде топтаманың басқа критерийлерін де көруге болады.
Несиелеу әдістері несиенің берілу және қайтарылу ерекшеліктерімен байланысты
Сурет 3 Банктік несиелендірудің әдістері
Айналым бойынша несиелеу барысында несие несиелеу объектісінің айналымындағы
Қалдық бойынша несиелеу барысында несие несиеге деген қажетті
Айналым және қалдық бойынша несиелеудің іс жүзінде ұштасуының
Бірінші әдісі бойынша несиені беру туралы мәселе әр
Екінші әдіс барысында несиелер қарыз алушы үшін банктің
Несиенің ұйымдастыру қозғалысы (оның берілуі және өтелуі) клиенттің
айналым-төлем (арнаулы несиелік шоттар);
сальдолық өтем (қарапайым несиелік шоттар-әрбір объекті бойынша);
айналым сальдолық шот (арнаулы несиелік шоттар).
Несие шоттарының аталған үш түрі айналым, қалдық, айналым
Айналым төлем несиелік шоттарының айрықша әртүрлілігін контокоррент құрайды,
Несиелеудің қазіргі тәжірибесінің ұйымдық сипаттағы ерекшелігі оның біріңғай
Банкке ұсынылатын несиелік құжаттамалар. Кез келген экономикалық, соның
Несие беру процедурасы. Субъекті мен объектінің бағасы, несиені
несие клиенттің ағымдағы шотына тіркеледі;
несие, ағымдағы шотты айналып өтіп, таур немесе тауарсыз
несие бұрын берілген басқа несиелерді өтеуге түседі.
Несие берілу көлеміне қарай ажыратылады, сондай ақ үш
несие толық сомасымен ағымдағы шотқа түседі де, біртіңдеп
клиент бүкіл несиесін алу құқығын біртіңдеп, қосымша қаржы
клиент бұрын несие келісімінде белгіленген шамада несие алудан
Жалпы клиенттің иелігіне өтетін несие мөлшері көптеген міндеттемелерге
Өз ыңғайына қарай лимит:
борыш лимиті несие борышын белгілі уақытқа шектейді.
Берілу лимиті қалдықты емес, берілетін несие көлемін (несие
Жарамдылық мерзіміне қарай лимит:
Шығыс лимиті дегенміз клиент белгіленген кезеңнен тысқары (мысалы,
Ішкі жылдық (ішкі тоқсандық, ішкі айлық) лимиттер қарызгердің
Несие көлемінің өзгеріс дәрежесіне қарай, берілетін несие көлемі,
Несиені өтеу тәртібі. Несиені беру тәрізді, оны
Несиелік келісім шарт (шұғыл міндеттемелер) негізінде эпизодтық өтеу;
өз қаржысының іс жүзінде жиылу ыңғйына қарай өтеу
алдын ала белгіленген сома (жоспарлы төлемдер) негізінде жүйелі
ағымдағы шотты айналып өтіп, түскен кірісті несие берешегін
мерзімі өткен берешекті «Мерзімі өткен несиелер» айрықша шотына
Несие процесін ұйымдастыруға арналған жұмысты келесідей кезеңдерге жіктеуге
Несие өтінімін қалыптастыру.
Болашақ клиентпен келіссөз жүргізу.
Несие бергізудің тиімділігі мен оны ұсыну үлгісі туралы
несие досьесін ресімдеу.
клиентпен несие алғаннан кейінгң жұмыс.
несиені пайызымен қайтару және несие ісін жабу.
Бірінші кезең. Несиеге сұраныс туралы ақпарат жинайды, өтінішті
шаруашылық етуші субъекті жарғысының көшірмесі;
құрылтай келісімшартының көшірмесі;
мемлекеттік тіркеу туралы куәлік;
статистика басұармасының тіркеу қаттамасы;
салық төлеушісінің тіркеу нөмерінің растамасы;
өткен екі жыл және ағымдағы жылдың есепті кезеңі
көзі, пайда болу шарттары мен мезгілі көрсетілген кредиторлық
қызмет көрсетуші банктің борышы және № 2 картотекасының
салық комитетінің бюджетке арналған төлем жөнінен борышының жоқтығы
техникалық экономикалық негіздеме немесе бизнес жоспар;
келісім шарттары (мәндетті түрде технология жабдық, шикізат пен
кепілдік және кепіл құжаттары;
акционерлер (серіктестік мүшелерінің жиналысы) несие тарту туралы шешімі
Екінші кезең. Банктің негізгі мақсаты клиенттің тараптарға анағұрлым
Үшінші кезең. Банк клиенттен ұсынылған құжаттармен мұқият танысып,
ағымдағы кассалық түсімдер;
активтерді сату;
басқадай қаржыландыру көздері (ақша несиелерін қосқанда).
Банк үшін өтеудің ең бірінші көзі яғни ағымдағы
Төртінші кезең. Несие комитеті несие беру туралы шешім
Бесінші кезең. Банк несие алғаннан кейін клиентпен жұмыс
Алтыншы кезең. Несиенің пайызымен қайтарылуы және несие досьесінің
бірекелкі төлеу (аннуитетті төлемдер);
негізгі қарызды біркелкі азайту;
төлем мерзіміне дейінгі пайыз төлемі;
несиенің жарамдылық мерзімінің соңында пайызы мен негізгі борышын
Несиені несие шарты (шұғыл міндеттемелер) негізінде эпизодтық өтеу
2. Банк қызметі туралы банктің құқықтық теориялық және
2.1 Банк жүйесіндегі банктік құқықтық қатынастар
Банктік құқықтың құқықтық реттеу банк жүйесін құру және
Банктік құқықтың қоғамдық қатынастар өздеріне тән мынадай белгілерімен
олар Қазақстан Ұлттық Банкі мен Қазақстанның Даму Банкі
олар коммерциялық банктердің лицензияланған операциялары мен мәмілелеріне байланысты
олар жүйелі, мақсатты әрі тұрақты сипатта болады;
олар банк жүйесін және банктік қызметті мемлекеттік реттеу
олар мемлекеттің қаржы, ақша-кредит және инвестициялық саясаты ұстанымдарын
олар мемлекеттік монетарлық билік органы Қазақстан Ұлттық Банкінің
олар Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және
олар Қазақстан Ұлттық Банкінің, Қазақстанның Даму банкінің мемлекеттік
олардың объектілеріне ақшалар, бағалы қағаздар, валюталық құндылықтар және
олардың ішінен банктік шот ашу, есеп айырысу, депозит
олардың жүйесі банктік және өзге де заңнамалық актілерге,
олар қаржылық инструменттер айналымнан пайда алу барысында туындайды;
олар негізінен сенімгерлік сипатта болады.
Банктік құқықтың құқықтық реттеу әдістері оның құқықтық реттеу
Банктік-құқықтық реттеу әдістері банк жүйесіндегі және банктік қызмет
Сурет 4 Банктік құқық ауқымында қолданылатын әдістер
Императивтік банктік-құқықтық реттеу әдісі тиісті заңнамалық актілердегі мемлекеттің
Кешенді банктік-құқытық реттеу әдісі негізінен қоғамдық банктік қатынасқа
Демек императивтік және диспозитивтік банктік-құқықтық реттеу әдістерінің өзара
Банктік құрылыстың құқықтық негідері.
Банктік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару-реттеудің құқықтық негіздері.
Мемлекеттік банктік бақылау-қадағалаудың құқықтық негідері.
Банктік құқық бұзушылық үшін жауапкершілікті құқықтық реттеу сияқты
Банктік құқықтың Жалпы бөлімі елдің банк жүйесінің құрылуы
Банктік құқықтың Жалпы бөлімінің құқықтық нормалары оның Ерекше
Банктердің банктік шот ашу – жүргізу операцияларын құқықтық
Банктердің депозиттік операцияларын құқықтық реттеу.
Банктердің кредиттеу операцияларын құқықтық реттеу.
Банктердің төлемдік – есеп айырысу операцияларын құқықтық реттеу.
Банктердің бағалы қағаздармен жасайтын операцияларын құқықтық реттеу.
Банктердің валюталық операцияларын құқықтық реттеу сияқты ірі функционалдық
Банктік құқықтың қайнар көздері елдің банк жүйесінің құрылуына
Жариялы-құқықтық және жекеше-құқықтық мүдделерді ескере, бұл ретте ұлттық
"Құқықтан бас тарту" және "құқықты жүзеге асырудан бас
Афилиирленген мәмілелердің жалпы ұғымын, бұл ретте оған тыйым
Осылайша, мәмілелер ұғымын, олардың құрамы мен мәмілелер орындалмауының
2.2 Банктік қызмет: экономикалық және азаматтық – құқықтық
Банктік жүйе - нарықтық экономиканың ең маңызды және
Қаржылық делдалдар осылай қоғамға ақша капиталын саларалық, ауданаралық
Клиенттің ниетіне байланысты банк клиент пайдасына өзінің операциясын
Осылайша, жүргізілген зерттеу және талдау жұмыстарының нәтижесінде банктік
Конституциялық құқық нормалары, яғни, ақша айналымының негіздерін, мемлекеттік
Әкімшілік құқық нормалары, яғни, банктік қызметті іске асыру
Азаматтық құқықтың нормалары, яғни, заңды тұлғаның құқықтық жағдайын,
Банктік қызметті реттеуде қосалқы маңызы бар құқық салаларының
Осылайша, банктік қызметті реттейтін нормалардың кешенділігі конституциялық құқықтың,
2.3. Банктік заннама: мәні-маңызы және банктік қызметті ұйымдастыру
Отандық экономиканы реформалаудың қазіргі уақытындағы сатысында тиімді, нәтижелі
Біріншіден, Ұлттық банктің құрылымын қарастырсақ, оны « ҚР
а) Қазақстан Республикасының екі деңгейлі банк жүйесі бар;
б) Ұлттық банк мемлекеттің орталық банкі болып табылады
с) Қазақстан Республикасының заң актісімен белгіленген ерекше құқықтық
д) мемлекетаралық банк – халықаралық шарт (келісім) негізінде
Қазақстан Республикасының егемен мемлекет ретінде дамуы, оның экономикалық
Қазақстан Республикасының осындай нарықтық үлгідегі банк жүйесінің құрылуы
Барлық салалық банктер саланы қаржыландыру және ұзақ мерзімді
Ғылыми негіздеу мақсатында құқықтық қатынас, банктік құқықтық қатынас,
М.Н. Марченко «Құқықтық қатынас» ұғымының көптеген айқындамалары бар,
1. Құқықтық қатынастар қоғамдық қатынастардың ерекше түрін көрсетеді.
2. Құқықтык, қатынастар мемлекеттің еркін көрсететін және бекітетін
3. Құқықтық катынастар олардың қатысушыларының саналы - ерікті
4. Құқықтық қатынастар өздеріне жүктелген субъективтік құқықтардың әрі
А.Г. Братко «құқықтық қатынас қоғамдық қатынастың бір түрі,
1. Құқықтық қатынас -құқық нормасымен көзделген қоғамдық қатынас.
2. Құқықтық қатынас зияткерлік және ерік-ықтияр элементтерінен тұрады.
3. Құқықтық қатынастың негізгі мәні құқықтық қатынас субъектілері
4. Құқықтық қатынас субъектілер арасындағы заңды байланыс» деп
Несие банктік сфера мемлекеттік органдар жағынан мұқият бақылау
Республикада банктер үстінен халықаралык. бақылауды Дүниежүзілік банк, Халықаралық
мемлекеттiң ақша-кредит саясатын әзiрлеу және жүргiзу;
төлем жүйелерiнiң жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету;
валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асыру;
қаржы жүйесiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етуге жәрдемдесу.
Осы аталған Ұлттық банктің міндеттері мен қызметтерінің тиімді
Қазақ Кеңес Социалистiк Республикасының территориясында жинақталған несие ресурстары
Осылайша 1993 жылы өзiмiздiң төл ақшамыз теңгенi енгiзуге
Бұл бағдарламаның негізін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құқықтық актiлерi Қазақстан Ұлттық
Мемлекеттік бакылау ведомствадан тыс және ішкі ведомоствалық болады.
Банктер қызметіне қадағалау және ішкі ведмоствалык бақылауды банк
Аудиторлық ұйымдар және аудиторлар бухгалтерлік есеп пен есеп
Өз қорытындысында аудиторлар жіберілген қателер мен кемшіліктер бойынша
Ішкі аудит жетекші бақылау формасын білдіреді және оны
Банк қызметіне құрылтайшылық бақылау бірнеше формада жұргізіледі: басқарма
Акционерлер банк жетекшісімен өткен қаржылық жылдағы, оның қызметінің
Бакылауды жүргізу үшін акционерлер сараптамашыларды, аудиторларды, т.б. шақыра
Бұл елдегі банктер акционерлік компаниялар туралы жалпы Заңмен
Одан басқа бақылауды федералды резервтік жүйе (ФРЖ) және
ААБ – бұл казынашылық орган. Оның қол астында
ФРЖ- ның тікелей бағынысында 1056 штаттық банк-мүшелері бар.
Қазақстанның банк 217 ДСФК — тәуелсіз федералдық ведомство.
Бақылаудың негізгі себебі осы ведомствоның арнайы декретімен, Орталық
2.4 Банктік қызметті пруденциалдық реттеу ерекшеліктері
Екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттейтін нормативтік құқықтық актілерді
Екінші деңгейдегі банктерге арналған пруденциалдық нормативтердің нормативтік мәні
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының Қазақстан Республикасының Әділет
Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Салым тәуекелінің дәрежесі бойынша өлшенген банк активтерінің есебіне
Кепілдік берілген (сақтандырылған) салым, дебиторлық берешек, сатып алынған
1) Ипотекалық тұрғын үй заемы бойынша ай сайынғы
2) Ай сайынғы міндеттемелердің жалпы сомасының (заем, мүлікке
3) Берілетін ипотекалық тұрғын үй заемы сомасының кепіл
- кепіл құнының 70%,
- кепіл құнының 85% және олар бойынша кредит
- кепіл құнының 90% және олар бойынша кредит
Ортақ заемшы тартылған жағдайда заемшының күйеуі немесе әйелі
Қамтамасыз ету (кепіл) құны екі шаманың ең азы
3. Қазақстандағы банк қызметінің аясындағы азаматтық- құқықтық нормалар
3.1 Қазақстанның Ұлттық банкі қызметінің аясындағы банктік құқықтық
Бүгінде Қазақстан Республикасындағы көптеген экономикалық- қаржылық жəне құқықтық
Бүгінде қоғам мен мемлекеттің экономикалық-қаржылық мүдделерін қамтамасыз етуді
Коммерциялық банктер қолма-қол ақшасыз айналымды жəне қолма-қолақша айналысын
Банктік қызметтің жəне банк жүйесінің айтарлықтай ерекшеленуі жəне
Банктік құқық мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге атсалысады
Банктік құқықтың кешенді құқықтық реттеу əдісі банк жүйесінің
Банктік құқықтың құқықтық реттеу пəнін банк жүйесін құру
тиісінше жұмыс істеуін қамтамасыз ету, банктік қызметті ұйымдастыру
Банктік құқықтың пəніне жататын қоғамдық қатынастар өздеріне тəн
1) олар Қазақстан Ұлттық Банкі мен Қазақстанның Даму
2) олар коммерциялық банктердің лицензияланған операциялары мен мəмілелеріне
3) олар жүйелі, мақсатты əрі түрақты сипатта болады;
4) олар банк жүйесін жəне банктік қызметті мемлекеттік
5) олар мемлекеттің қаржы, ақша-кредит жəне инвестициялық саясаты
6) олар мемлекеттік монетарлық билік органы Қазақстан Ұлттық
7) олар Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу
8) олар Қазақстан Ұлттык Банкінің, Қазақстанның Даму банкінің
9) олардың объектілеріне ақшалар, бағалы қағаздар, валюталық құндылыктар
11) олардың жүйесі банктік жəне өзге де заңнамалық
12) олар қаржылық инструменттер айналымынан пайда алу барысында
13) олар негізінен сенімгерлік сипатта болады.
Қазіргі нарықтық даму кезеңінде қандай болмасын заңгердің кəсіби
Банктік заңнама мемлекеттік банктік менеджмент жəне банктердің банктік
Осындай арнайы банктік заңдар қатарына: «Қазақстан Республикасының Ұлттық
Банктік заңнамалық актілер өздеріне тəн мынадай белгілерімен ерекшеленеді:
1) банктер, банктік қызмет, банк жүйесі, сондай-ақ оларды
2) олар əрдайым ерекше іс жүргізу нормаларын сақтай
3) олар тек мемлекеттің монетарлық билігі мен банктік
4) олар заңға тəуелді нормативтік банктік құқықтық актілерді
Банк жүйесі мен банктердің жұмыс істеу режиміне, қоғамдық
Сурет 5 Банк қызметінде қолданылатын заңнамалық актілер
Қазақстан Республикасының заңдары көрініс табады. Банктік заңнамалық актілер
«Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу жəне
«Валюталық реттеу жəне валюталық бақылау туралы» 2005 жылғы
Қазақстан Республикасының егемен мемлекет ретінде дамуы, оның экономикалық
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің жоғарғы (бірінші) деңгейі егемен
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің төменгі (екінші) дсңгейін:
1. мемлекетаралық банктер;
2. Қазақстан Республикасының резидент банктері (заңды тұлғалары -
3. Қазақстан Республикасындағы резидент емес банктер;
4. шетелдік қатысуы бар Қазақстан Республикасының резидент банкі
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің нормативтік құқықтық негізін құрайтын
1. Қазақстан Республикасының банк жүйесі күрделі əлеуметтік жүйе
2. Банк жүйесінің қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне сай
3. Қазақстан Республикасының банк жүйесі мемлекеттік банктік менеджмент
4. Банк жүйесі Қазақстан Республикасы қаржы-кредит жүйесінің аса
5. Қазақстан Республикасының банк жүйесі екі деңгейлі, иерархиялы,
6. Жоғаргы жəне төменгі деңгейлі банк жүйесі Қазақстан
7. Банк жүйесінің жоғарғы (бірінші) денгейіндегі Қазақстан Ұлттық
8. Қазақстан Республикасының банк жүйесі, оның ұйымдастырылу нысандары
9. Банк жүйесі мемлекеттің экономикалық саясатын іске асыруға
10. Банк жүйесі мемлекеттік меншікті реформалауға, баға тұрақтылығын
Бүгінде нарықтық талаптарға жəне халықаралык банктік стандарт ережелеріне
3.2 Екінші деңгейлі банктердің несиелендірудегі құқықтық базасындағы мәселелері
Банктік қызмет және бүтіндей банктік жүйе мемлекеттің экономикалық
Осылайша, жүргізілген зерттеу және талдау жұмыстарының нәтижесінде банктік
1) Конституциялық құқық нормалары,
2) Әкімшілік құқық нормалары,
3) Азаматтық құқықтың нормалары,
4) Банктік қызметті реттеуде
Қазақстан Республикасының қазіргі банктік заңнамасы бойынша еліміздің екі
Қорыта келе айтарымыз, банктік құқықтық қатынастарды реттеу саласындағы
Қорытынды
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің нормативтік құқықтық негізін құрайтын
Қорыта келе айтарымыз, банктік құқықтық қатынастарды реттеу саласындағы
Колданылған әдебиеттер тiзiмi
Назарбаев Н.Ә. «Дағдарыстан - жаңаруға». Ел Президентінің Қазақстан
Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру-мемлекеттік саясаттың басты
Худяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. Особенная часть:
Олейник О.М. Основы банковского права: Курс лекций. –
Ровинский Е.А. Основные вопросы теории советского финансового права.
Қазақстан Республикасында «Қаржы рыногы мен қаржы ұйымдардың
қызметін реттеу жєне қадағалау туралы» 4 шілде 2003
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының «Қазақстан Республикасының аумағында
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2003 жылғы
26 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің филиалдарында заңды
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2003 жылғы 6
Банковское дело. Под ред. Лаврушина О.И. – Москва,
Давыдова Л., Райманов Д. Банковское право Республики Казахстан.
Ерпылева Н.Ю.. Международное банковское право. Учебное пособие. –
Ефимова Л.Г. Банковское право. Учебное и практическое пособие.
Олейник О.М. Основы банковского права. Курс лекций. –
Тосунян Г.А. Банковское право Российской Федераций. Общая
Найманбаев С.М. Банктік құқық. Алматы, 2005
Эриашвили Н.Д. Банковское право. Учебник для студентов
История банковского дела //Банки Казахстана. - 2001. -
Алимжанов К. О некоторых противоречиях банковского законодательства
Братко А.Г. Банковское право и система нормативных
Банковское право. (Отв. ред. А.А. Травкин). М.: Юристь,
Банковское дело. (Под ред. Г.Н. Белоглазовой, Л.П. Кроливецой).
Банковское дело. (Под ред. В.И. Колесникова, Л.П. Кроливецой).
Ерпылева Н.Ю. Международное банковское право. М.: Дело, 2004.
Давыдова Л., Райманов Д. Банковское право Республики Казахстан.
Ерпылева Н.Ю.. Международное банковское право. Учебное пособие. –
Екінші деңгейдегі банктерге арналған пруденциалдық нормативтер туралы ережені
«Валюталық реттеу жəне валюталық бақылау туралы» 2005 жылғы
«Банктер және банктік қызмет туралы 1990 жылығы 7
Қосымша А
Банк қызметінде қолданылатын заңнамалық актілер
Қосымша Б
Азаматтық құқықтағы банктік қызмет көрсету шарттары
Несие шарты- несие шарты бойынша бір тарап
4
Банк өзінің клиенттеріне үш категориядағы қызметі
банк бөтеннің ақшасын сақтау міндетін мойнына ала отырып
банк клиенттердің төлем ақыларды қабылдау және іске асыру
тапсырмаларын орындайды
банк клиенттен процентсіз ақша талаптары, көбінесе вексель талаптарын
Несие нысаналары
Тауарлай
Ақшалай
Несиелендірудің
әдістері
айналым бойынша несиелеу әдістері
айналым – қалдықтық
қалдық бойынша несиелеу әдісі
Банктік құқық ауқымындағы әдістер
императивтік және диспозитивтік құқықтық реттеу әдіс
тарапты-келісімді немесе шартты-диспозитивтік әдіс
мемлекеттік
өктем-әмірлі-императивтік әдіс
Заем шартының түрлері
Банк заем шарты: заем беруші – уәкілетті мемлекеттік
Шарт нысанасы тек қана ақша болады
Мемлекеттік заем шарты: заемшы – мемлекет, ал заем
Мемлекеттік заемдар ерікті болып табылады.
Мемлекеттік заем шарты бойынша заемшы мемлекеттік қазына есебінен