Мазмұны
Кіріспе ..........................................................................................................................3
І – Тарау Дүниежүзілік мұхиттың геологиялық тарихы
1.1 Дүниежүзілік мұхиттың геологиялық даму тарихы.........................................5
ІІ – Тарау Дүниежүзілік мұхитқа жалпы шолу
2.1 Дүниежүзілік мұхиттың бөліктері...................................................................12
2.2 Мұхит суларының қасиеттері...........................................................................17
2.2. Мұхит ағыстары................................................................................................26
ІІІ – Тарау Мұхиттың адам өміріндегі маңызы.
жолдары
3.1 Мұхитты экологиялық қорғау жолдары............................................................32
Қорытынды.................................................................................................................37
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..........................................................................38
Кіріспе
Жер шарының көпшілік бөлігін су басып жатқанын көреміз.
Тынық мұхитта бүкіл дүниежүзілік мұхиттың ең терең жері
Атлант мұхиты арқылы Батыс және Шығыс жартышарда орналасқан
Жұмыстың мақсаты дүниежүзілік мұхиттың ашылмаған сырларын болашақта ашу
Жұмыстың өзектілігі жұмыс негізінен арнап ізденістер мен еңбектерді
Жұмыстың міндеті – мұхитты зерттеу және оны қорғау
І – Тарау. Дүниежүзілік мұхиттың геологиялық тарихы
1.1. Дүниежүзілік мұхиттың геологиялық даму тарихы
Мұхит – Жер шарындағы ең көп таралған зат,
Үнді мұхитының физикалық – географиалық орны. Бұл
Үнді мұхитының жағасы – ежелгі цивилизация дамыған аудандардың
XIX ғасырдың соңында мұхитты комплексті зерттеу жұмысы басталды.
Мұхиттың орташа тереңдігі шамамен 3700 м, ал ең
Тынық мұхитта аралдар өте көп, олардың саны 10
Солтүстік Мұзды мұхит – Жер бетіндегі ең
Мұхит аумағының елеулі бөлігі теңіздерден тұрады. Олардың көбі
Сонау ерте кездерде жайпақ шағын қайықшамен және қайықтармен
Орыстардың теңізде жүзуі жөніндегі деректерін пайдалана отырып ,
Ұлы солтүстік экпедициясы (1733-1743 жж.) мұхит жағалауларын жоспарлы
Бір жүзу маусымында мұхит арқылы өтудің мүмкіндігін 1932
Кеңес ғалымдары Солтүстік Мұзды мұхитты зерттеудің жаңа тәсілдерін
Сол 1937 ж. «Георгий Седов» мұзжарғышы мұз құрсауында
Мұхитты зерттеу үшін қазір ұшақтар пайдаланылады, олар мұзға
Солтүстік Мұзды мұхит табиғатының көптеген құпиялары қазірдің өзінде
ІІ – Тарау. Дүниежүзілік мұхитқа жалпы шолу
2.1 Дүниежүзілік мұхиттың бөліктері
Жер шарының су қабаты – дүниежүзілік мұхит деп
Құрлықтар мен мұхиттар жер бетінде біркелкі таралмаған. Оңтүстік
Шартты түрде Дүниежүзілік мұхит бір- бірінен оқшауланған ,
Мұхиттардың морфометриялық сиппаттамасы
Мұхиттар
Жалпы ауданы млн км Су бетінің ауданы
Тынық 182,6 178,7
Атлант 92, 7
Үнді 77,0
Солтүстік
Мұзды 18, 5
Дүниежүзілік мұхит 370, 8
Әрбір жекеленген мұхит бірнеше тармақтардан тұрады:олар теңіздер мен
Шеткі теңіздер өтпелі зоналарда немесе материктердің шетіне жақын
Жерорталық теңіздер құрлыққа еніп жатады, мұхит суларымен салыстырмалы
Олар құрлықтардың аралық бөлігінде орналасқан: Евразия мен Африка
Ішкі құрлықтық теңіздердің жағалаулары бір құрылық шеңберінде (мысалы,
Арал аралық теңіздер мұхиттардан жекеленген аралдар немесе арал
Шығанақтар – судың құрлыққа еніп жатқан бөлігі .
Мұхиттарды, теңіздерді және шығанақтарды бір-бірімен бұғаздар жалғастырып жатыр.
Дүниежүзілік мұхиттың еркін жатқан беті деңгейлік деп аталады.
Соңғы жарты ғасыр аралығында Дүниежүзілік мұхит деңгейі 10
Сонымен, дүниежүзілік мұхиттың деңгейі үздіксіз өзгеріп отырады және
2.2 Мұхит суларының қасиеттері
(температура қысымы, тығыздығы)
Мұхит суы бұл құрамынан химиялық заттардың бәрі
Дүниежүзілік Мұхит суларында ерітінді түрінде кездесетін қатты заттардың
Судағы көп тараған негізгі элементтер «таза»күйінде кездеспейді; көбінесе
Хлоридтер(NaCl, Mg Cl ) –бүкіл суда еріген заттардың
2. Сульфаттар( MgSO4, CaSO4, K2SO4 )-теңіз суындағы
3. Карбонаттар(Ca SO3 )-бүкіл еріген тұздың
Планетарлық деңгейдегі зат айналымы үшін мұхит суларында хлор
Мұхит пен өзен суларында еріген тұздардың құрамы(%-пен)
Химиялық заттар Мұхит
Хлоридттер
Сульфаттар
Карбонаттар
Басқа тұздар
88,7
10,8
0, 3
0, 2 5,2
9,9
60,1
24,8
Керісінше өзен суларының тұздылығының негізін құрайтын карбонаттар мұхиттарда
Мұхит суларындағы заттардың құрамы мен қарым-қатынасы судың тұздылығын
S = 1,81∙CI%
1,81 саны хлор коэффициенті деп аталады.
Кейбір ішкі құрлықтық теңіздердің тұздарының құрамында айырмашылықтар бар,
Мұхиттардағы тұздың жалпы сандық шамасы 50∙1016 т. Егер
Мұхит суының тұздылығы барлық жерде бірдей емес, мұхиттың
Дүниежүзілік мұхит суындағы ең жоғарғы тұздылық Атлант-35,3‰, ең
Теңіз суының тұздылығының мұхит суының тұздылығынан айырмашылығы бар.
Құрлықтың орталық бөлігінде, яғни дүниежүзілік мұхит суымен байланысы
Жыл мезгілдері бойынша мқхит суының тұздылығының айырмашылығы онша
Осы газдардың ішіндегі ең маңызды роль атқаратын газ-оттегі.
Судың құрамына оттегі тек атмосферамен түйіскенде ғана қосылмайды,
Көмір қышқыл газы оттегі мен азоттан айырмашылығы мұхит
Тазартылған судың физикалық қасиеті 2 түрлі көрсеткішке байланысты:
Бетіне келіп түсетін күн жылуының әсерінен мұхит суы
Мұхит суының температурасы тереңдікке қарай да өзгереді. Алғашында
Солтүстік жарты шардың қоңыржай негізінде теңіз суы жылырақ,
Дүниежүзілік мұхит суының беткі қабатының температурасы 17,40С, яғни
Мұхит бетіндегі тәуліктік температура амплитудасы 10С-тан аспайды. Орташа
Теңіз суының негізгі көрсеткіші –тығыздығы. Тұздылық артқан сайын
2.3 Мұхит ағыстары
Үздіксіз қозғалыста болу –мұхит суы ерекшеліктерінің бірі. Жюль
Судың бетінен түбіне дейінгі бүкіл қабаты қозғалыста болады.
Ағыстардың бағыты желге ғана емес, сонымен бірге Жердің
Беткі ағыстар қалыптасуының негізгі себебі жел болғандықтан, тұрақты
Қоңыржай және поляр ендіктеріне жылы су әкелетін Солтүстік
Негізгі ағыстардың осындай көрінісі Тынық мұхитта да байқалады.
Оңтүстік жарты шардағы қоңыржай ендіктерде Дүниежүзілік мұхиттағы ең
Сонымен, Дүниежүзілік мұхиттағы беткі ағыстардың таралуынан белгілі бір
Әрбір мұхитта жалпы схемаға енетін ағыстардан басқа, өзінің
Ағыстар мұхитта жылудың бөлінуіне зор ықпал етеді. Олар
Мұхиттың географиялық орны климаттың қалыптасуына күшті әсер етеді
Су массаларының қасиеттері климаттың ерекшеліктеріне байланысты. Мұхиттың жақсы
Мұхиттың оңтүстік бөлігіндегі ағыстар Дүниежүзілік мұхит ағыстары жалпы
Тынық мұхит батыстан шығысқа қарай өте созылып жатқандықтан,
Евразия жағаларын бойлай аққан су батысттан шығысқа қарай
Мұхит ағыстары-су массасының горизонтальдық бағытта бір жерден екінші
1) бір тармағы пассат аралық қарама-қарсы ағынға құяды;
2) Зонд аралына бағытталады;
3) ең ірі тармағы жылы Куросио ағысын
Жылы Куросио ағысының Гольфстримнен өзгешілігі сол-экваторлық суды толығымен
ІІІ – Тарау. Мұхиттың адам өміріндегі маңызы. Оны
3.1 Мұхитты экологиялық қорғау жолдары
Теңіздер мен мұхиттар арзан және қолайлы жол катынасы
Теңіз қатынасының өте ауқымды аймағы - Атлант мұхиты.
Жылдан-жылға Тынық мұхит та кеме қатынасында барған сайын
Мұхит жануарлары мен өсімдіктері. Адамның оларды пайдалануы.
Мұхиттан Жер шарындағы ең ірі жануарларды аулайды. Ең
Арктика мен Антарктиканың суық суларында кит, итбалық, морж
Сонымен қатар көптеген елдерде теңіз балдырлары тамаққа пайдаланылады
Теңіз бен мұхиттардың шеткі тайыз бөліктерінен өндірілетін мұнай
Теңіз суларының құрамында тұз, микроэлементтерден басқа дейтерий (ауыр
Мұхитты зерттеу және қорғау. Мұхитты зерттеу және оны
Қазіргі кезде дүние жүзіндегі мемлекеттер бірігіп, мұхиттағы зерттеулерді
Мұхитты ғарыштан зерттеу соңғы кездегі жаңа әдістердің бірі
Жердің жасанды серіктерінен түсірілген суреттер Солтүстік Мұзды мұхит
Мұхиттағы жануарлардың саны азайып кетпеуі үшін оларды шексіз
Қазіргі кезде кейбір мемлекеттер су асты фермаларында балдырларды,
Судың ластануы мұхиттағы организмдерге орасан зор зиян келтіреді.
Осыған орай, мұхит суын ұтымды пайдалану және оны
Қорытынды
Қорыта айтқанда, қазіргі кезде дүниежүзіндегі мемлекеттер бірігіп,
Мұхитты ең көп ластайтын зат -
Осыған орай, қазіргі таңда мұхит суын тазарту мәселесіне
Мұхиттағы суды ысыраппен пайдалану ауыр зардаптарға әкеп
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Власова Т.В. Физическая география частей
2. Леонтьев О.К. Физическая география океанов.
3. Власова Т.В. Материктердің физикалық географиясы.
4. Дүйсенбаев СМ.,
мен мұхиттардың физикалық
географиялық обьектердің номенклатурасы. Шымкент 2003. 316.
5. Виноградов З.К. Практикум по физической
197 С.
6. Конюхо А.И. Геология океана: загадки, гипотезы,
7. Шеппард Ч. Жизнь кораллового острова.
8. Физическая география материков и океанов.
1988.568 с.
9. Атлантический океан. М. Мысль. 1977.
10. Богданов Д.В. География Мировогр океана. М. Наука.
11. Биология океана. Под редакцией М.Е. Виноградова. М.
12. Дрейк Ч., Имбри Дж. Океан сам по
13. Индийский океан. Под редакцией К.К. Маркова. Л.
14. Львович М.И. Вода и жизнь. М. 1986.
15. Дуванин А.Н. Мировой океан в современной жизни.