Мазмұны
Кіріспе
1 Мемлекеттік ұйымдарындағы бухгалтерлік есебін ұйымдастыру ерекшеліктері
1.1 «Педиатрия және балалық хирургия ғылыми орталығы» МҚК-ң ұйымдастыру
1.2 Ұйымның бухгалтерлік есебін ұйымдастыру
1.3 Мемлекеттік ұйымдардың табыс және шығыс бөлімдерінің теориялық негіздері
2 Мемлекеттік ұйымның бюджеттік лимиттер және шығындар есебі
2.1 Ұйымның ақша қаражаттарының қалыптасуы мен лимиті
2.2 Негізгі және негізгі емес қызмет шығындарының есебі
2.3 Ұйымнің жылдық есептеме өткізу ерекшеліктері
3 Бюджеттік лимитттер мен шығындар аудиті
3.1 Аудиттің мәні, мақсаты міндеттері мен жоспарлары
3.2 Бюджеттік лимитттер мен шығындарды тексеру процедуралары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Тіркемелер
Кіріспе
Нарықты экономика Қазақстан Республикасында жедел түрде дамуда. Онымен бірге
Бүгінгі таңдағы ауқымды өзгерістер кезеңі қоғам өмірінің барлық саласын
Осы негізде әлеуметтік күрделі мәселелерді шешу бүгінге күннің басты
Тәжірибе көрсеткендей, есеп регистрлерінде шаруашылық операцияларын бейнелеудің дәстүрлі бухгалтерлік
Тәжірибе көрсеткендей, есеп регистрлерінде шаруашылық операцияларын бейнелеудің дәстүрлі бухгалтерлік
Кәсіпорынның түрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз контрагенттерімен (салық
Диплом жұмысының мақсаты – зерттеу объектісі ретінде мемлекеттік кәсіпорындағы
Сондықтан да дипломдық жұмыстың басты мақсаты ««Педиатрия және
Бухгалтерлік есеп мәліметтері басқару жүйесінің негізі болып табылады. “Бухгалтерлік
Дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлімнен және қорытынды мен
1 Мемлекеттік ұйымдарындағы бухгалтерлік есебін ұйымдастыру ерекшеліктері
1.1 «Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
Ғылыми орталық - ірі ғылыми мекеменің
Сонымен қатар, орталықтың ғылыми зерттеулер
2002 жылы «Педиатрия және балалық хирургия
Орталық компьютерлермен және қазіргі заманғы телекоммуникациялық байланыспен
Орталық ғылыми потенциялы 12 докторды 42 медециналық
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
«Қазақстан Республикасы балалар денсаулығын сақтаудың ғылыми негіздері» ғылыми
Ғылыми орталықтың төңірегінде «педиатрия» және «балалар хирургиясы» мамандықтары бойынша
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
Соңғы 3 жылда «Педиатрия және балалық
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
Қазақстан Республикасы басты педиатрлар және штаттан тыс мамандардың есептілік
Есептілік нысандары облыстардағы және қалалардағы бас педиатрларына республиканың штаттан
Республиканың барлық облысының Астана, Алматы қалаларының кураторлары тағайындалды. «Педиатрия
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
Сонымен қатар «Педиатрия және балалық хирургия
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
Семинар өткен соң бас педиаторларға қажетті ақпараттар беріледі.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі бұйрығы негізінде денсаулық жылын
Бұл оқушыларды тексеру жүргізудің методологиялық негізі «Педиатрия және
12-18 жас аралығындағы оқушыларды скринингтік зерттеу бағдарламасы;
12-18 жас аралығындағы оқушыларды динамикалық басқару «Педиатрия және
Кеңес беру диагностикалық бөлімінде ашық есік күндері жиіі өткізілді.
Үлкен жетістіктер үшін өсіп келе жатқан ұрпақтың денсаулығын сақтау
Қаржы-шаруашылық қызметін талдау үшін кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерінің және олардың
Экономикалық көрсеткіштерді талдаудың мақсаты біршама ақпаратталған көрсеткіштердің жеткілікті санын
Еңбек төлеміне кететін қаржы шығындарын талдаудың әрбір кәсіпорында айтарлықтай
Өнеркәсіптік кәсіпорында өнім шығару көлемін көбейтудің маңызды факторларының бірі
Өнімнің өзіндік құнының маңызды талдап қорытындылайтын көрсеткіші - жалпы
Қаржы-шаруашылық қызметін талдау үшін кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерінің және олардың
Экономикалық көрсеткіштерді талдаудың мақсаты біршама ақпаратталған көрсеткіштердің жеткілікті сонан
Еңбек төлеміне кететін қаржы шығындарын талдаудың әрбір кәсіпорында айтарлықтай
Кесте 1.1
2007-2008 жылдардағы «Педиатрия және балалық хирургия
мың тг
р/с Көрсеткіштер 2007 ж 2008 ж Ауытқу, (+;-) Өсу
1 2 4 5 6 7
1 Көрсетілген қызметтер бойынша табыстар (зиян) 945974 1219757 273783
2 Жұмыскерлердің орта жылдық саны, адам 464 479 15
3 Негізгі құралдардың орта жылдық құны 714454 759318 44864
4 Еңбек өнімділігі 2039 2546 508 125
5 Қор қайтарымы, тенге 1 2 1 121
6 Қор сыйымдылығы, тенге 1 1 0 82
7 Көрсетілген қызметтер бойынша шығындар 883997 992810 108813 112
8 Жалпы табыс (зиян) 61977 226947 164970 3 есе
9 Мерзімді шығындар 58600 91730 33130 157
10 Негізгі қызмет бойынша табыс (зиян) 3377 135217 131840
11 Басқа да табыстар (зиян) 0 22054 22054 -
12 Салық салынуға дейінгі табыс (зиян) 3377 157271 153894
13 Корпоративті табыс салығы - - - -
14 Таза табыс (зиян) 3377 157271 153894 46 есе
Кестеден көріп отырғандай қарастырылып отырған аралықта кәсіпорында көрсетілген қызметтер
Көрсетілген қызметтер көлемінің ұлғаюымен еңбек өнімділігі өткен жылмен салыстырғанда
Кәсіпорында есеп беру жылында жалпы табыстың көлемі өткен жылға
Мерзімді шығындар 2008 жылы 91730 мың тенге құрап өткен
Кәсіпорында есеп жылында 157271 мың тг. шамасында таза табыс
Негізгі құралдарының пайдаланылу тиімділігін көрсететін қор қайтарымы есеп беру
1.2 Ұйымның бухгалтерлік есебін ұйымдастыру
Кәсіпорынның мемлекеттік басқару органы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
Кәсіпорын есептік маманданған кадрлармен қамтылған. Кәсіпорындағы жұмыс істеушілердің үштен
Кәсіпорынның негізгі мақсаты балалардың денсаулығын сақтау проблемаларын шешу мақсатындағы
- балалар аурулар мен өлім себептерін анықтау;
-балар ауруларды терапия және профилактикалардың жаңа технологиялярды өңдеу және
- интенсивті терапия оптималды әдістерін ұлғайту;
- балаларға тегін арнайы медициналық жәрдемді қамту;
балалар денсаулығы туралы жылдық анықтамаларды дайындау;
аспирантура, докторантура арқылы кадрларды дайындау;
дәрілер мен медикаменттерді сатып алу, сақтау және жіберу және
Есеп беру «Бухгалтерия» бөлімінен берілген 3 бөлімнен тұрады, олар
Қателер мен байқау әдісі негізінде осынау көптеген сұрақтарға жауап
Өндірістің бухгалтерия бөлімі есеп және талдау жұмыстарымен айналысады. Бухгалтерия
Бас бухгалтер барлық шаруашылық операциялардың бухгалтерлік есеп шоттарында бейнелеуін
Материалдар есебі бойынша бухгалтер-материалдардың түсуінің, жұмсалуының есебін жүргізеді.
Негізгі құралдардың есебі бойынша бухгалтер - негізгі құралдардың түсуінің,
Есеп айырысу бухгалтері - еңбеккерлердің еңбек ақысымен, жабдықтаушылармен, сатып
Жоспарлы есептеу, талдау кезінде шығындар пайда болу орындарында топтастырылады.
Бухгалтериядағы міндеттері есеп беруді жасауды және кәсіпорынның шаруашылық қызметінің
Табельдермен бухгалтер айналысады, еңбек ақы есептеп, негізгі құралдардың қозғалысы
Арнайы білімі мен тәжірибесі бар бухгалтерлердің белгілі бір интеллектуалды
Қандай жағдайда болмасын бухгалтерлер өз міндетін жақсы және сапалы
Жалпы сипаттаған жағдайда бухгалтерлер өздеріне тапсырылған міндетті жұмыстар атқарып,
Кәсіпорын басшысы есеп жұмысының дұрыс жүргізілуін, барлық бөлімшелер мен
Бухгалтерияда атқарылатын жұмыстар немесе кәсіпорынның бухгалтерлік аппараты өндірістік бөлімшелер
Бухгалтерлік қызметтің міндеттеріне мыналар кіреді:
осы нұсқаулыққа және жекелеген нұсқауларға сәйкес бухгалтерлік есепті дүрыс
құжаттарды уақтылы жөне дұрыс рәсімдеуге және жасалған операциялардың заңдылығына
бюджет жөніндегі бекітілген шығыстар сметасы бойынша белгіленген тәртігшен енгізілген
есепті дербес жүргізетін бюджеттік ұйымдарға ашық лимиттерді дер кезінде
арнайы қаржылар сметасы бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу
бюджеттік ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілеріне жалақыны, студенттерге, тыңдаушыларға, аспиранттарға
ұйымдармен және жекелеген түлғалармен сметаларды орындау үстінде пайда болатын
ақшалай каражаттарды, есеп айырысулар мен материалдық құндылықтарды түгендеуді жүргізуге
өздері жауапты сақтаудағы құндылықтардың есебі мен сақталуы мәселелері бойынша
есеп-есептеу жұмыстарын компьютерлендіру;
белгіленген мерзімде бухгалтерлік есеп беруді жасау және табыс ету;
ұйым басшысымен (штатта экономикалық қызметтің қызметкері болмаған жағдайда) шығыстар
активтердің, бағасы арзан және тез тозатын заттардың және басқа
есеп және есеп беру мәселелері жөніндегі ережелерді, нұсқаулықтарды, әдістемелік
есеп саясаты жөніндегі қрсаттарды есеп деректерін машиналық өңдеу бағдарламасын,
Бухгалтерлік есеп аппаратының айрықша атқаратын міндетінің ең негізгісі –
Алдын-ала тексеру деп – мүмкін болатын шаруашылық опреацияларының орындалуына
Бухгалтер және экономика бөлімін зерттеу, бухгалтериялық міндеттінің бөлінуі дұрыс
Еңбекақы табелі бойынша екі бухгалтер айналысады, олардың біреуі проводкалар
Шешімдер мен іс әрекеттердің алдында экономикалық талдау орын алған.
Бюджеттік ұйымның басшысы есеп жұйесін жасауды және бухгалтерлік есепті
Бюджеттік ұйымның бас бухгалтерін ұйымның басшысы қызметке тағайындайды және
Бас бухгалтердің қызметіне арнаулы білімі бар тұлға тағайындалады.
Ұйымньң бас бухгалтері бухгалтерлік есептің шоттарында барлық іске асырылатын
Бас бухгалтердің қажетті кұжаттар мен мәліметгерді рәсімдеудің тәртібі және
Бастапкы құжаттар — операциялар іске асырылған сәтте, егер мұның
Құжаттардың уақытында және тиісті сапада жасалуы, олардың бухгалтерлік есепте
Бастапқы құджаттарда — мәтін бөлігінде де, сандық деректерде де
1.3 Мемлекеттік ұйымдардың табыс және шығыс бөлімдерінің теориялық негіздері
Жергілікті Республикалық бюджеттен қамтамасыздандыру «ҚР бюджет жүйесі туралы» Заңының
Бюджеттер арасындағы өзара есеп айырысу тек жоғары тұрған бюджеттер
Облыстық, қалалық қаржы басқармалары ҚР Президентінің және ҚР Министрлер
Әкімшілік – территориялық бөлініс өзгергенде бір бюджеттен екінші бюджетке
Бөлу актісінде бюджеттің кірістері мен шығыстары туралы деректер, атап
контингенттер, проценттер және аударым жарнасының соммасы көрсетілген кірістер бойынша
келіп түскен кірістер, ашылған кредиттер немесе қаржыландырылған сомма және
бюджеттің атқарылуы процесінде туындаған бюджеттердің арасындағы есеп айырысу.
"Өнімді, бұйымдарды және орындалған жұмыстарды сату"есебі 28 шотында жүргізіледі.
28 қосалқы шотында өндірістік (оку) шеберханалардын,
қосалқы ауылдық және оқу-тәжірибелік шаруашылықтардың, дайын бұйымың және өнімің,
Бұл шотты қолданбайтын қосалкы шаруашылықтар дайын өнімді сатканнан алынған
28 шот мынадай қосалқы шоттарға бөлінеді:
"Өндірістік (оқу) шеберханалардың бұйымдарын сату";
"Қосалқы (оку) ауыл шаруашылық өнімдерін сату";
"Келісім-шарт бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын сату".
280 "Өндірістік (оқу) шеберханалардың бұйымдарын сату"
қосалқы шотында өндірістік (оқу) шеберханаларында шығарылатын дайын бұйымдарды сату,
және қызмет көрсетулерді сату есепке алынады.
280 қосалқы шотының кредитіне сатылған бұйымның, дайын баспа өнімінің
280 қосалқы шотының дебетіне сатылған бұйымның және дайын баспа
280 қосалқы шоты бойынша кредиттік: қалдық табыс, ал дебеттік
Сату нәтижелері есептік жыл аяқталғаннан кейін 410 қосалқы шотына
280 қосалқы шоты бойынша талдау есебі н.283 көп бағанды
карточкаларға жүргізіледі.
281 "Қосалқы (оқу) ауыды шаруашылық өнімдерін сату" қосалқы шотында
281 қосалқы шотының кредитіне сатылған өнімнің сомасы
жазылады, бұл ретте 111, 120 қосалқы шоттары дебеттеледі.
281 қосалқы шотының дебетіне сатылған өнімнің жоспарланған өзіндік құны
Жыл аяғында сатылған өнімнің жоспарланған өзіндік құны өнімнің нактылы
Бұл қосалқы шотының кредиттік калдығы табыс сомасын, ал дебеттік-өнімді
Жыл аяғы бойынша нәтижелер 410 қосалқы шотына жатқызылады.
Қосалқы шоты бойынша талдау есебі н. 283 көп бағанды
227. 282 "Келісім-шарт бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын сату" қосалкы шотында
бойынша орындалған және пайдалануға берілген ғылыми-зерттеу және конструкторлық жұмыстары
282 қосалқы шотының кредитіне орындалған ғылыми-зерттеу және конструкторлық жұмыстардың
282 қосалқы шотының дебетіне тапсырыс берушіге жасаған және берілген
Келісім-шарт бойынша жасалатын ғылыми-зерттеу және кон-структорлық жұмыстарының сатылу нәтиежелерін
282 қосалқы шоты бойынша таладу есебі н.283 көп бағанды
Кірістер есебі 40 "Кірістер" шотында жүргізіледі.
400 "Арнаулы қаржылар бойьшша кірістер";
402 "Кәсіби-техникалық мектептердің өндірістік қызметінен түскен кірістер".
400 "Арнаулы каржылар бойынша кірістер" қосалқы шотында өнімді сатудан,
Арнаулы қаржылар бойынша кірістер аударым арқылы есеп айырысу жолымен
Ұйымның кассасына қолма-қол ақшаны қабылдау белгіленген тәртіпте жазылған кірістік
Арнаулы қаржылар бойынша кірістерді ұйымның бұйрығы бойынша жүктелген адам
400 қосалкы шотының кредитіне: жалгерлік жөне пәтер ақыға, көлік
080, 081 қосалкы шоттары қолданылмайтын косалқы ауылдық шаруашьшықтарда 400
400 қосалқьі шотының дебетіне:
жыл ішінде өндірілген арнаулы қаржылар бойынша шығыстар (211 қосалқы
бюджет кірісіне аударылған шығыстардан кірістер асып түскен сомалар (Ш
ұйымның есебінен қабылданған қайтарылмайтын карыздар мен кем шыққан сомалар
Бұл ретте материалдар мен есеп айырысулардың тиісті қосалқы шоттары
Кірістерді есептеу бойынша операциялардың есебі 409-үлгісіндегі жинактаушы ведомостволарында жүргізіледі
Кірістердің талдама есебі арнаулы қаржылардың әр түрлері бойынша н.297-6
402 "Кәсіби техникалық мектептердің өндірістік қызметінен түскен кірістер" қосалқы
ынталандыруға және қызметкерлерге сыйлық беруге пайдаланылатын оқушылардьщ өңдірістік тәжірибеден
402 қосалқы шотының кредитіне өндірістік оку шеберханаларының қызметінен түскен
402 қосалқы шотының дебетіне жылдың аяғында 217 қосалқы шотының
402 қосалқы шоты бойынша талдау есебі шаралар түрлері бойынша
41 "Кірістер мен шығындар" шоты
Осы шотта шығарылған өнімді, бұйымды және көрсетілген қызметті сатудан
Жылдық есеп беру бекітілген соң каржылық нәтижелер белгіленген тәртіпте
Баланстан тыс шоттар
Баланстан тыс шоттарда ұйымда уақытша орналасқан және оған жатпайтын
Барлық тауарлы-материаддық құндьілыктар, сондай-ақ баланстан тысқары шоттарда есепке алынған
Көрсетілген құндылықтарды есептеу үшін мынадай баланстан кейінгі шоттар қолданылады:
01 "Жалданған активтер". Бұл шотта келісім-шарт бойынша
бөгде ұйымнан жалға беруге, жалға беру үшін келісім-шартта
көрсетілген құнға қабылданған активтер есепке алынады.
Жалға берілген активтерге талдау есебі н.29б-а карточкаларда активтердің әр
02 "Жауапты сақталуға қабылданған тауарлы-материалдық
құндылықтар". Бұл шотта келісім-щарт бойынша ғылыми-зерт-
теу және конструкторлық жұмыстарды орындау үшін алынған
арнаулы жабдықтарды қоса ұйым жауапты сақтауға кабылдаған
тауарлы-материалды құндылықтар есеп ке алынады.
Жауапты сақтауға кабылданған тауарлы-материалдық құндылықтардың талдама есебі келісім-шарт бағасы
Бұл шотта, сондай-ақ келісім-шартта көзделген баға бойынша кайта өңдеуге
02 шот бойынша есеп н.296-а карточкаларда жүргізіледі.
04 "Мұқият есептеме бланкісі". Бұл шотта сақтауда түрған және
Мүқият есептеме банклершің талдау есебі бланкілердің әр түрлері және
05. "Төлем қабілеті жоқ дебиторлардың берешегін есептен шығару". Бұл
Талдау есебі берешек адамның тегі, аты және әкесінің аты
06 "Бір орталықган жабдықтау бойынша төленген материалдық құндыльгқтар". Бұл
басқа бюджеттерде тұратын өз жұйесінің ұйымдарына жіберіл-
ген тауарлы-материалдық құндылықтар есепке алынады.
Жоғары тұрған орган жүк алушының ұйымынан көрсетілген бағалар есепте
Орталықтандырылған тәртіпте төленген материалдық құндылықтардың аналитикалық есебі жүк алушының
07 "Қайтармаған материалдық құндылықтары үшін оқушылар мен студенттердің берешегі".
Окушылар мен студенттердің есебіндегі материалдық құндылықтарды оқу орнының баласынан
қосалқы шоты бойынша таладу есебі н.292-а карточкаларда әр оқушы
08 "Ауыспалы спорттық сыйлықтар мен кубоктар". Бұл
есепке алынады. Сыйлықтар, тулар, кубоктар осы бюджеттік
ұйымда тұрған барлық кезеңнің ішінде есепке алынады.
Талдау есебі әр зат және онын н.29б-а карточкалардағы құны
09 "Жолдамалар". Бұл шотта қоғамдық, кәсіподақ және басқа ұйымдардан
Талдау есебі н.296-а карточкаларда жолдамалардың түрлері, олардың саны және
10 "Зейнетақылар және жәрдемақылар туралы заңды, шоттық қателерді дұрыс
11. "Әскери техниканың оқу құралдары". Бұл шотта тирлерде, спорттық
Заттардың талдау есебін.29б-а карточкаларда атаулары, олардың орналасқан жерлері және
12 "Жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті жарналар". Бұл шотта өсе
2. Мемлекеттік ұйымның бюджеттік лимиттер және шығындар есебі
2.1 Ұйымның ақша қаражаттарының қалыптасуы мен лимиті
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық департаменті Қазақстан Республикасының Қаржы
Республикалық бюджет бойынша шығыстарға арналған қазынашылық рұқсаттарды ұйымдарға беру
Қазынашылық ұйымдарында министрліктің 2-үлгідегі шешімінің және төменде тұрған бюджеттік
Бюджеттік шоттардан шығыс операцияларын жүзеге асырады ағымдағы каржылық жыл
Республикалық бюджеттің қаржыларын пайдалану қатаң арнаулы мақсат бойынша жүзеге
09 "Бюджет бойынша ашылтан лимиттер" шоты бойынша қалдықтар ұйымдардың
09 шоты бойынша бухгалтерлік жазбалардың дүрыстығын салыстыру үшін бюджеттік
қозғалысы жөніндегі операциялардың есебі н.381 жинақтау ведомосында (2-мемориалдық ордер)
Алынған каржылардың талдау есебін орталыктандырылған бухгалтерияларда бағдарламаларға және ішкі
Шығыстардың сметаларын орындау есебін дербес және орталықтандырылған бухгалтерияларда жүзеге
Бұл ретте "Үзінді көшірме күні" бағаны бойьшша алынған рұқсаттардың
09 "Бюджет бойынша ашылған лимиттер" шоты мынадай қосалқы шоттарға
"Ведомостволық ұйымдарға аудару және басқа шаралар
үшін ұйымдардьщ жұмсауына арналған ашқ лимиттер";
"Жол үстіндегі ашық лимиттер";
093 "Күрделі салымдарға арналған ашық лимиттер";
094 "Өзара берешектерді өтеу туралы келісім бойынша ли-
миттер";
"Қайтарып алынған (төлеттірілген) мақсатсыз пайдаланылған қаржылардың лимиттері";
"Басқа бюджеттердің есебінен ашылған лимиттер".
Бұл қосалкы шоттардың дебетінде бөлінген лимиттердің сомалар, сондай-ақ кассалық
Ашық лимиттердің сомаларында лимиттерді басқарушылар 090,091,093,094,095,096 қосалқы шоттарьгның дебетіне
090 "Ведомоствольіқ ұйымдарға аудару және басқашаралар үшін ұйымдардын жұмсауына
091 "Жол үстіндегі ашық лимиттер" қосалқы шотында
лимиттердің бас басқарушысы бөлген, бірақ төмендегі лимиттерді басқарушьшар келесі
093 «Күрделі салымдарға арналған ашық лимиттер» қосалқы шотында шығыстарды
094 "Өзара берешектерді өтеу туралы келісім бойынша
лимиттер" қосалқы шотьшда Қазақстан Республикасы Үкіметінің
қаулысына сәйкес борыштарды өзара есептемелеу тәртібімен
жүргізілтен сомалар көрсетіледі.
095 "Қайтарып алынған (төлеттірілтен) мақсатсыз пайданылтан қаржылардың лимиттері" қосалқы
Жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдарды қаржыландырудың тәртібі жергілікті
Жергілікті бюджеттер бойынша лимиттерді баскарушылар белгіленген тәртіппен ұйымдардың шығыстарына
. 10 "Жергілікті бюджеттер бойьшша лимиттер" шоты
бойынша қалдықтар ұйымдардың бюджеттік шоттары бойынша лимиттердің қалдықтарына сәйкес
10 шоты бойынша бухгалтерлік жазбалардың дұрыстығын салыстыру үшін бюджеттік
Ұйымдардың және орталықтандырылған бухгалтериялардың шоттарындағы лимиттердің қозғалыс жөніндегі операцияларды
Орталықтандырылған бухгалтерияларда кассалық шығыстардың талдау есебі ерекшеліктер бойынша шығыстарды
Шығыстар сметаларын орындаудың есебін дербес жүзеге асыратын ұйымдарда және
шығыстардың аналитикалық есебі бағдарламалар, ішкі бағдарламалар және бюджеттік сыныптаудың
Бұл ретте "Үзінді көшірме күні" бағаны бойьшша алынған рұқсаттардың
. 10-шот мынадай қосымша шоттарға бөлінеді:
100 "Ұйымдардың шығыстарына, ведомостволық ұйымдарға аударуға және басқа шараларға
103 "Күрделі салымдарға арналған лимиттер";
109 "Тапсырыс берушінің күрделі салымдар бойынша мердігермен есеп айырысуға
Ұйымдардың шоттарына қаржылар түскен кезде 100,103 тиісті қосалқы шоттардың
Қаржылар пайдаланылған кезде бастапқы күжаттардың негізінде 10 -шоттың тиісті
Кассалық шығыстарды қалпына келтіру үшін бюджеттік шоттарға каржылар түскен
100 "Ұйымдардың шығыстарына, ведомостволық ұйымдарға аударуға және басқа шараларға
Іі. 103 "Күрделі салымдар жөніндегі лимиттер" қосалқы шотында бюджеттен
109 "Тапсырыс берушінің күрделі салымдар бойынша мердігермен есеп айырысуға
Қосалқы шотының дебетіне курделі салымдар жөніндегі кұрылыс монтаж жұмыстарын
109 қосалқы шотының кредитіне күрделі салымдар жөніндегі технологиялық кезеңмен
109 қосалқы шот бойынша аналитикалық есетт әрбір мердігер
бойынша 292-а үлгісіндегі карточкаларда (н.292 кітапта)
жүргізіледі.
Қаржылары бар бюджеттік ұйымдардың бюджеттен тыс қаражаты бойынша есеп
11 "Бюджеттен тыс және валюталық шоттар" шоты мынадай қосалқы
110 "Аманаттар жөніндегі соманың бюджеттен тыс шот";
11 "Арнаулы қаржылар жөніңдегі бюджеттен тыс шот ;
"Өзге бюджеттен тыс каржылар жөніндегі бюджеттен тыс
шот:';
"Сыртқы заемдар бойынша арнаулы шот";
"Бірлесіп қаржыландырудың арнаулы шоты";
116 "Әлеуметтік сактандыру қоры есебінен жәрдемақы төлеуге арналған бюджеттен
118 "Валюталық шот";
110 "Тапсырмалар бойынша сомалар" қосалқы шотында жоғары оку орындарын
Осы қосалкы шотта мынадай түсімдер есепке алынады:
министрліктердің, мемлекеттік комиттердің, облыс, аудан
және қала әкімшіліктерінің, сондай-ақ бюджеттік ұйымдардың
шотъша сыйлық беру қорын құруға және қызметкерлерге біржолғы жәрдем
жолдамаларды өткізуден түсетін жоғары оку орындарының
сауықтыру-спорт лагерлері бойынша каржылар, студенттер үшін
жолдамаларын ішінара төлеуге және лагерлерді ұстауға бөлінетін
кәсіподақ қаржылары, сондай-ақ жозғары оқу орнының сметасы
бойынша қолданылып жүрген норамалардың шегінде мәдени-бұқаралық, дене шынықтыру және
— жолдамаларды өткізуден түсетін орта арнаулы оқу орындарының оқушыларының
—орта арнаулы оқу орындарынын, мектеп оқушыларының
еңбек және демалыс лагерлері бойынша заңды тұлғалардың және
окущылардың еңбегін пайдалануға мүлделі басқа да ұйымдардың
қаржылары, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру және кәсіподақтар бюджеттерінің қаржылары, сондай-ақ
- демеушілік аударымдардан, қаржылық жәрдемдерден, жылу жинаудан және сыйлықтардан
- Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінід жекелеген нұсқауларында көзделген басқа
"Тапсырыстар бойьшша сомалар" бюджеттен тыс шоты Үкімет шешімі немесе
Тапсырыстарды орындағаны, сондай-ақ қара және түсті металдардың сынықтарын жинағаны
Тапсырыстарды орындау кезінде жұмсалатын сомалар және пайдаланылмаған қаржылардың қайтарылған
Лимитгердің басты иелік етушілерінің "Тапсырыстарды бойынша сомалар" шотына олардың
Лимиттердін басты иелік етушілерінің сыйлық беруге арналған сомаларды бюджеттік
110 қосалқы шоты бойынша аналитикалық есеп тапсырыстары бойьшша жекелеген
111 "Арнаулы каражаттар бойышпа бюджеттен тыс шот қосалқы шотында
Арнаулы қаражаттар бойынша шот уәкілетті мемлекеттік орган беретін арнайы
Арнаулы қаражаттар бойынша бюджеттен тыс шоттардан шығындарды төлеген кезде
Шотқа түскен сомалар дебет бойынша 111 қосапқы шотына және
Кірістің шығыстардан артуы ретінде бюджет кірісіне шоттардан аударылатын сомалар
Ақшалай қаржылардың қозғалысы бойынша операцияларды есепке алу н.381 (3
112 ''Басқа да бюджеттен тыс қаражаттар бойынша бюджеттен тыс
депозиттік сомалар;
кәсіби-техникалық мектептерде кадрларды даярлауға және
біліктілігін көтеруге түсетін қаржылар;
жекедеген министрліктердің (ведомстволардың) және оларға карасты бюджеттік ұйымдардың қызметкерлеріне
қолданылып жүрген зандарда көзделтен басқа да түсімдер
есеіпсе алынады.
қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі осы қаржылардың әрбір түрі бойынша
Бюджеттік ұйымдардың уакытша иелігіне түсетін және белгілі бір жағдайлар
112 қосалқы шот бойынша аналитикалық есеп бюджеттен тыс
кдржылардың жекелеген түрлері бойынша н.292-а (н.292 кітапта) карточкаларда жүргізіледі.
.1. "Сыртқызаемдар (заем қаражаттары) бойынша қаражаттардың түсуі жәнс жұмсалуы
Сыртқы заемдар бойьшша арнаулы шоттарға қаражаттар түскен кезде 113
Сыртқы заем кдражаттарьшың қозғалысы бойышпа операциялардың есебі н.381 жинақтаушы
113 қосалқы шот бойьшша талдау есебі н.294-а карточкаларында шығыстардьщ
2. "Республикалық бюджеттен жобаларды бірлссіп каржыландыру каражаттарының түсуінің және
Республикалык бюджеттен бірлесіп қаржыландырылатын жобаларды жүзеге асыру мақсатында, бюджеттік:
Қаржы жылының 25 желтоқсанына дейін бірлесіп қаржыландырудың арнаулы
Бюджеттен бірлесіп қаржыландыру қаражаттарьшың қозғалысы бойынша операциялардың есебі н.381
116 "Әлеуметтік сақтандыру қоры есебінен жәрдемақы
төлеуге арналған бюджеттен тыс шот" қосалқы шотында Казақстан Республикасының
Бюджеттік ұйымдар жүргізетін валюталық операцияларды есепке алу 118 "Валюталық
Бюджеттік ұйымдар валюталық шоттарды ашуды ресімдеу үшін валютаның түрлерін,
Валюталық шоттарды ашуға рұқсатты олардың ережелеріне (Жарғыларына) сәйкес сыртқы
Валюталык шот бойынша опсрациялардъщ жасалу және ресімдеу тәртібі қолданылып
Бюджеттік қаражаттар есебінен шетел ваютасын сатып алу кезінде 178
Бюджеттен тыс қаражаттар есебінен валюталарды сатьш алу кезінде 178
Бухгалтерлік баланста валюталық шот бойынша қаржылардьщ кұндығы және шетелдік
12 "Касса" шоты
120 қосалқы шотында бюджеттік ұйымның кассасындағы ақшалай қаражаттардың қозғалысы
Бюджеттік ұйымдардың кассаларында кассалык, операцияларды жүргізу және нақты ақшалардың
Бюджеттік ұйымның кассирі немесе оны ауыстыратын адам нақты ақшаларды
Банкіде алынған қолда бар ақшалар сол куні кассалық кіріс
Бюджеттік ұйымдардың кассалары нақты ақшаларды қабылдауды бас бухгалтер немесе
Кассирді жұмысқа тағайындау туралы бұйрық шығарылғаннан кейін бюджеттік ұйымның
Жұмыс істейтіндер саны аз, штатында кассир жоқ бюджеттік ұйымдарда
Егер бюджеттік ұйымдарда бюджеттік және бюджеттен тыс шоттар бойынша
Кассир кассалық кітапта әрбір кассалық ордер немесе оны ауыстыратын
Кассалық кітаптарды дұрыс жүргізуге бақылау жасау бюджеттік ұйымдарда бухгалтерлік
Уәкілдігі бар банкте накты акшаны алу үшін аумақгық қазынашылықтың
13 "Басқа да ақшалай қаражаттар" шоты.
Осы шотта баска да ақшалай қаражаттар есепке алынады
Бұл шот мынадай қосалқы шоттарға бөлінеді:
132 "Ақша құжаттары";
134 "Қаржылық жұмсалым";
132 "Ақша құжаттары" қосалқы шотында әртүрлі ақшалай құжаттар: бензин
Бензинге арналған талон жүргізушіге бюджеттік ұйымның басшысының өкімімен есеп
Еңбек кітапшаларының бланкілерімен оларға тіркемелерден баска ақшалай құжаттардың талдау
134 "Каржылықжұмсаулым" қосалкы шотында бюджеттік
ұйымдардың бюджеттен тыс қаражаттар есебінен жүргізілетін
бюджеттік ұйымдардың банк депозиттеріне, ұйымның бағалы
кағаздарына, мемлекеттік және жергілікті займдардың проценттік
облигацияларына жұмсаған қаржылары (инвестициялары) есепке алынады. Бұл орайда банк
134 қосалқы шоты бойынша талдау есебі қаржылық салым түрлері
2.2 Негізгі және негізгі емес қызмет шығындарының есебі
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
Бюджет бойынша шығыстарды есепке алу мекеме, бағдарлама, ішкі бағдарлама
20 "Бюджет бойынша шығыстар" шоты
195. Бұл шот мынадай қосалқы шоттарға бөлінеді:
200 "Ұйымдарды ұстауға және басқа да шараларға арналған бюджет
"Басқа бюджеттер есебінен шығыстар";
"Күрделі қаржыларға арналған бюджеттер бойынша есеп
айырылысу";
"Сыртқы заемдар есебінен каржыландырылатын жобалар
бойынша шығыстар";
206 "Әлеуметгік сақтандыру қоры каражаттары есебінен жәрдемақы төлеуге арналған
200 "Ұйымдарды үстауға және басқа да шараларға арналған бюджет
Өздеріне бөлінген лимиттер шегінде бюджеггік қаражаттарды жұмсауға рұқсат алған
Жыл аяқталганнан кейін лимиттерге басты иелік етушілердің 200 қосалқы
Бюджеттік ұйымдарда нақты шығыстардың талдау есебІ н.294 кітапта жүргізіледі.
197. 202 "Басқа да бюджеттер есебінен шығыстар" қосалқы
шотында осы ұйымның сметасында ескерілмеген шараларды
орындауға арналған басқа бюджеттерден алынған каражаттардың
есебінен жұмсалған шығыстар есепке алынады.
Жыл аяқталғаннан кейін шығыстар 202 қосалқы шоттан лимиттердің негізгі
Шығыстардың талдау есебі әрбір шара және шығыстар ерекшелігі бойынша
203 "Күрделі қаржыларға арналған бюджет бойынша есеп
айырысу" қосалқы шотында шығыстардың экономикалық сыныптамасында 420 "Негізгі капиталды
жұмсалатын шығындар есепке алынады.
Егер құрылыс шаруашылық әдіспен жүргізілсе, жұмсалған шығындардыңт сомасы 203
Егер құрылыс мердігерлік әдіспен жүргізілсе, орындалған жұмыстардың шоттарын төлеуге
Аяқталған және пайдалануға берілген объектілер бойынша шығындар жыл бойында
Аяқталған және пайдаланылуға берілген құрылыс объектілері қабылдау актілерінің негізінде
Аяқталмаған және аяқталған, бірақ пайдалануға берілмеген құрылыс және қайта
203 қосалқы шоты бойынша келесі жылдың балансына көшіріледі.
Шаруашылық әдісімен жүзеге асырылатын құрылыстың 203
қосалқы шоты бойынша шығындардың талдау есебі н.294 кітапта жүргізіледі.
Құрылыс жұмыстарын есепке алу және монтаждау бойынша жұмыстарды есепке
. 204 "Сырткы заемдар есебінен қаржыландырылатын жобалар бойынша шығыстар"
Заем қаражаттары заем туралы келісімде көзделген нысаналы мақсаттарға сәйкес
Жалақы төлеу және консультант кызметкерлерге қосымша ақы төлеу сыртқы
204 косалқы шот дебетіне жазба жасалады. Қолданылып жүрген
зандармен белгіленген міндетті жарналарға есептелтен сомалар
159, 171, 198/1, 199 тиісті қосалкы шоттардың кредиті және
қосалқы шоттың дебеті бойьшша көрініс табады. Төленген
сыйақылардың (гонорарлардың) белгіленген тәртіпте ұсталған
сомалары 183қосалқы шот дебеті және 120 "Касса", 113 "Сыртқы
Сыртқы заемдар бойынша арнаулы шоттар операцияларының банктік қызмсттеріне төлем
Есеп беретін адамның жұмсаған авансының есептен шығарылған сомасьша 160
Қаржы жыльның соңында 204 қосалқы шот 239 "Сыртқы заем
Сыртқы заемдар есебінен жасалған нақтылы шығындардың талдау есебі н.294-а
206 "Әлеуметтік сақтандыру қоры қаражаттар есебінен
жәрдемақьі төлеуге арналған шығыстар" қосапкы шотында әлеуметгік сақтандыру қоры
21 "Басқа да шығыстар" шоты. Бұл шот мынадай қосалқы
"Бөліске арналған шығыстар";
"Арнаулы қаражаттар бойынша шығыстар";
"Күрделі каржыларға және жабдықтар сатып алуға арналған арнаулы қаражаттар
"Баска да қаражаттар бойынша шығыстар";
217 "Өндірістік қызмет қаражаттары есебІнен шығыстар"; 220 "Валюталық каражаттар
210 "Бөліске арналған шығыстар" қосалқы шотында өзі пайда болған
Ай бойында бөліске арналған шығыстар 210 қосалқы шотыньің дебетіне
Қосымша шығыстар нақты жағдайларға байланысты өндірістік жұмысшылардың, ғылыми қызметкерлердің
Бөліске арналған шығыстар 210 қосалқы шотының кредитінен 08, 20,
Осы қосалқы шот бойынша талдау есебі 283 үлгідегі көп
211 "Арнаулы қаражаттар бойынша шығыстар" қосалқы
шотында арнаулы қаражатгар сметасы бойынша шығыстар есепке
алынады. Бұл қосалқы шотта бас бухгалтердің шешімі бойынша
сонымен бірге қосалқьі шаруашылықтардың шығындары есепке
аяынады. Бұл ретте 08 шоты қолданылмайды.
Жұмсалған материалдар, ақшалай қаражаттар және басқа да шығыстар сомасьг
Арнаулы каражаттардың түрі бойынша шығыстардың аналитикалық есебі н.297-6 арнаулы
212 "Күрделі қаржыларға және жабдыктар сатып алуға
арналған арнаулы кэражаттар бойынша шығыстар" қосалқы шотыңда:
арнаулы каражаттар есебінен жаңа құрылыска, қайта салуға және жабдықтарды
оку орындарының және ғылыми зерттеу ұйымдарының материалдық-техникалық базасын ұлғайтуға
түскен қаражаттардың есебінен жаңа құрылыска, кайта жанартуға және жабдықтарды
басқа да бюджеттен тыс каражаттардың есебінен жаңа құрылысқа жұмсалатын
шығарылған өнімдердің (жабдықтар және мүліктер сатып алу, құрылыс бойынша
Жыл аяғында аяқталған және пайдалануға берілген объектілер бойынша шығындар,
Осы қосалқы шот бойынша талдау есеп н.294 кітапта жүргізіледі.
Кәсіби-техникалық мектептер 213 "Баска да каражаттар
бойынша шығыстар" қосалқы шотында мемлекеттік тапсырыстан тыс шарт бойынша
даярлау жөніндегі шығыстар есепке алынады. Осы қосалқы шотта
жергілікті атқарушы органдардын қосымша қаржылық ресурстары қоры қаражаттары есебінен
Шығыстардың аналитикалық есебі жекелеген ұйымдар (тапсырыс берушілер) және шаралар
215 "Басқа қорлар есебінен шығыстар" қосалқы шотьшда министрліктердід, мемлекеттік
ептен шықару жолымен жабады.
215 қосалқы шот бойьшша талдау есебі 294 нысанды кітапта
216 "Күрделі каржыларға арналған басқа қорлар есебінен шығыстар" қосалқы
Пайдалануға берілген объектілердің аяқталғаны және қабылданғаны бойынша шығыстар жыл
Құрылысқа арналған шығыстардың талдау есебі 294-нысандағы кітапта әр объект
217 "Шаруашылық қызмет қаражаттары есебінен шығыстар" қосалқы шотында мәдени
ленген тәртіппен жекелеген шараларға жұмсалған сомалар жазылады, бұл ретте
217 қосалқы шот бойынша талдау есебі н.283 көп бағаналы
220 "Балюталық қаражаттар есебінен шығыстар" қосалкы шотында валюталық қаражаттар
дебетіне есептен шығарылады.
2.3 Ұйымнің жылдық есептеме өткізу ерекшеліктері
3. Бюджеттік лимитттер мен шығындар аудиты
3.1 Аудиттің мәні, мақсаты міндеттері мен жоспарлары
Аудит - бұл біздің еліміздегі акционерлік қоғамдардың, серіктестіктердің және
Аудиторлық іс экономикалық талдау, кешенді құжаттық тексеру, балансты немесе
Әкімшіліктік құқы бар және сатылас байланысты ұстанатын тексерушіні клиент
Тексеру және бақылау түсініктеріне
Бизнес аудитін жүргізу үшін белгілі бір салалар мен компаниялар
Мемлекеттің, аймақтың экономикалық жағдайы белгілі бір салалар мен шаруашылық
Тұтастай алғанда аудитті және талдауды уақтылы жүзеге асыру шаруашылық
Бизнесті басқару жүйесін нарықтық экономиканың шаруашылық тетігінің құрамдық бөлігі
Аудит термині осыдан екі мың жыл бұрын «аиdіо» деген
Рухани оқу орындарында озат оқушыны аудитор (тыңдаушы) деп атаған.
Арнайы әдебиеттерде аудиттің пайда болу кезеңі өзгеше әрі қарама-қайшылыққа
Ревизиялық қызмет Вавилон, Мысыр, Рим, Қытай және Греция сияқты
Есепті жүргізу бойынша арнайы заңнама алғаш рет Вавилон мемлекетінде
Чжоу династиясы басқарған уақыттағы көне Қытайда (біздің дәуірімізге дейінгі
Афинада біздің дәуірімізге дейінгі V ғасырда Халық жиналысы мемлекеттің
Басқа авторлардың айтуынша, аудиттің пайда болуы арнайы ғылыми білімнің
Шаруашылық қызметтің дамуы есептің сапасы мен есеп берудің шындыққа
XII ғасырдан бастап Англия мен Шотландия, Италия, Франция және
1) аудит қалаларда елдің көзінше, яғни жария түрде -
2) ірі поместьенің қаржылық басқарушының төлем шотын «аудиторлық декларацияға»
Қалалардың, фабрикалардың өсуімен және сауда-саттықтың кеңеюімен сипатталатын ХVІ-ХVІІ ғасырлар
Мұндай аудиторлық озық тәжірибеге қарамастан, тек XIX ғасырдың екінші
Осыған байланысты солтүстік америкалық аудиттің шығу тегі «ағылшындық» болып
XX ғасырда бухгалтерлер мен аудиторлардың аса ірі трансұлттық ұйымдардың
(Америкалық бухгалтерлер ассоциациясы комитеті бухгалтерлік есептің негізгі тұжырымдамасы бойынша
Классикалық ұғымда аудит - кәсіпорында жұмыс істемейтін маманданған тәуелсіз
Мұндай кәсіби бақылау аудитке деген қажеттілік көптеген жағдайларға байланысты
1) Кәсіпкерліктің дамуы мен капитал өсуінің әсері;
2) Өзін-өзі реттеуге ұмтылатын ұйымдар санының арта түсуі;
3) Экономикалық тұрақтылықты, меншік иеленушілерге және кредиторларға
4) Компаниялардың операциясы көп әрі күрделі болуы мүмкін, пайдаланушылар
5) Қаржылық ақпаратты пайдаланушылар
6) Пайдаланушылар қабылдайтын шешімнің салдары өздері үшін өте маңызды
Нарықтық экономика жағдайындағы бизнестің кәсіби аудитін дамьпу мәселесінің
1) Теориялық: кәсіби аудиттің мәнін, мазмұнын және мағынасын, оның
2) Әдіснамалық: аудиттің жалпы және жеке әдістемелерін анықтау, бизнес
3) Ұйымдастырушылық: бизнес аудитін жүргізу мен жоспарлау механизмдерінің, құқықтық-нормативтік
Бизнестің кәсіби аудит мәселесін зерттеу аспектілерінің жалпы шарттарына жататындар:
- бизнесті басқарумен байланысты шаруашылық операциялары мен процестерінің аудитін
- шаруашылық қызмет нәтижелерін бақылаудың, талдаудың және есептің
- қаржылық-экономикалық талдау мен аудиттің озық
- бақылаушы-талдамалы жұмыстарды жақсарту бойынша халықаралық озық іс-тәжірибелерді жалпылау;
- бизнестің кәсіби аудитін жүргізудің техникасы мен технологиясын, ұйымдық
- бастапқы мәліметтерді алу мен өңдеуде ЭВМ-ді және экономикалық-математикалық
Кәсіби аудиттің даму проблемаларымен осы аспектілерді өзара тығыз байланыстырып
Ел Президентінің Қазақстан халқына «Қазақстан 2030» барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі,
Қазақстан Республикасында радикалдық реформалардың стратегиялық курсы нарықтың рөлі мен
Қазақстандық экономиканы сәтті функциялау үшін оны ұйымдастырудың озық құралдары
ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп берушілер туралы» заңда
Ұлттық экономиканы реформалау бойынша түбегейлі процестер шаруашылық қызметті басқаруда
Әміршіл-әкімшілік жүйеде төменгі басқару буынының жоғарыға қатаң бағынуы тек
Кәсіби аудиттің пайда болуы мен қалыптасуы - Бұл бүгінгі
Нарықтық экономикаға өтпелі кезеңде шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметін басқарудың
Қаржылық-шаруашылық бақылау жүйесін түбегейлі қайта өзгерту, енгізу және тәуелсіз
1. Меншік түрлері және қаржы көздері бойынша бақылау объектілерін
2. Бақылау субъектілерін мемлекеттік, қоғамдық, аудиторлық (тәуелсіз), ведомствалық (фирмалық)
3. Бақылау мәселелерін шектеу, оның ішінде бюджеттің кірісі мен
4. Мемлекеттік, жергілікті, қоғамдық, ішкі шаруашылық, тәуелсіз аудиторлық ұйымдар
Аудит тарихы көрсеткендей, оның дамуы әкімшілік пен инвесторлар арасындағы
Америкалық бухгалтерлер ассоциациясының зерттеуіне сәйкес аудитке қажеттілік мына негізгі
- ақпарат жасаушылардың (әкімшілікпен) және пайдаланушылардың (акцияны иеленушілер, кредит
- объективті емес ақпараттарға негізделген шаруашылық шешімдерді қабылдау жағымсыз
- алынған ақпараттың шындыққа жанасымдылығын бағалау немесе тексеру үшін
- ақпаратты пайдаланушының оның
Қажетті ақпаратты алу мен бағалаудағы пайда болатын қиындықтар аудиторлық
Аудит нарықтық экономика жағдайында барлық шаруашылық процесіне қатысушылардың қызметінде
Аудитті қаржылық, экономикалық, техникалық, заңдық және басқа да
Бұл арада клиенттің нормативті-құқықтық актілердегі талаптарды сақтауын бақылауда үлкен
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» Заңында мынадай анықтама берілген: «Аудит
Таным теориясына орай, бір ғылым ғана зерделейтін объективті шындықтың
Пән анықтамасы осы ғылымның басқа ғылымдардан айырмашылығын көрсететін ерекшеліктерді
1) Ғылымның мақсаты мен мазмұны;
2) Өзіндік ерекшелігі бар зерттеу принциптері;
3) Зерделеу объектісі;
4) Ақпарат көздері.
Осылайша аудит мазмұнын қалыптастырамыз, өйткені арнайы әдебиеттерде оның әзірге
Аудит мазмұны алға қойылған мақсаттар мен бақылау объектілерін ескеру
Бұл туралы ХАС (МСА) 200-де әлдеқайда рет-ретімен айтылған. Онда
Бұл негізгі мақсат экономикалық әлеуетті, қаржылық ресурстарды, салықтарды дұрыс
Егер аудиттің объектісіне кәсіпорындағы бухгалтерлік есептің жағдайы кіретін болса,
Егер аудиттің объектісіне барлық шаруашылық қызметтері кіретін болса, онда
Аудит мақсатының консалтингтік қызмет жүзеге асыру барысында клиенттің коммерциялық
Алға қойылған аудит мақсаттарына қол жеткізу үшін нақты міндеттерді
1) Кәсіпорынның қаржылық есептемесінің шындыққа жанасымдылығын қамтамасыз ету және
2) Шешім қабылдаудың логикалық тұрғыдан негізделген базасын құру үшін
3) Кәсіпорын экономикасын немесе оның белгілі бір қызмет түрінің,
4) Кәсіпорын қызметі және оның жарғысының бір-біріне сәйкестігін,
5) Заңның сақталуын, бухгалтерлік есепті жүргізудің және есеп
6) Заңды белгілейтін бастапқы, құжаттар мен олардың шынайы мазмұнына
7) Кәсіпорынның өндірістік, маркетингтік, инвестициялық және басқа қызметтерін бақылау
8) Клиенттің меншігін бекітіп беруге, оның бизнесінің тиімділігін арттыруға
Аудиттің ең нақты міндеттері алға қойылған мақсаттарға, оның түрлері
Осылайша, аудит - бақылау, бағалау, ұсыныстарды әзірлеу және әр
Аудиторлық қызметті жүзеге асырудың негізгі формаларының біріне тексеру жатады.
Отандық оқулықтар мен ғылыми әдебиеттерде, ТМД елдерінде әдетте «ревизия»
Аудит ұғымы тексеру және бақылау ұғымдарынан әлдеқайда терең. Аудитор
Аудит қаржылық көрсеткіштердің анық екендігін тексеруді ғана қамтамасыз етпейді,
Кәсіби аудиттің осы заманғы даму кезеңінде «аудит» және «аудиторлық
Аудиторлық қызмет бұған қоса есепті ұйымдастыруды, ішкі бақылауды, әр
Аудитор, адвокат, дәрігер, музыкант, суретші және шығармашылықтың (творчество) адамдары
Аудит және оның рәсімі (процедурасы) эволюцияның үш сатысынан (стадиясынан)
Растаушы аудитте негізінен бухгалтерлік тіркелімдер мен есеп берудің формаларын
Аудитке жүйелі-бағдарламалы тәсілдеме батыс елдерінде 1960 жылдардың соңында пайдаланыла
Аудиттің жүйелі-бағдарламалы тәсілін жетілдіруге қарамастан, оның өз кемшіліктері бар.
Тәуекелге негізделген аудит - бұл кәсіпорынның жұмыс жағдайына, негізінен
Осыған орай аудиторлар клиент бизнесін жүйелі зерделеу мен жоспарлау
Бақылаушы-талдамалы қызметтің осы заманғы даму кезеңінде тәуекелге негізделген аудиттің
Бұл арада мынаны ескеру керек, кәсіби аудит саласындағы бизнеске
а) бақылау ортасы;
ә) кірістерге айла-әрекет істеу мақсатымен басқарушыларға әлеуетті қысым жасау;
б) қатысушы тараптардың мүдделері;
в)саладағы және экономикалық
1-сурет. Аудит орындайтын негізгі функциялар схемасы
Осылайша, растаушы аудитте қаржылық құжаттар мен бухгалтерлік есеп тіркелімі
Аудитор орындайтын функциялар жүйесі ұдайы даму үстінде болады, оған
Аудит ауытқудың, артық шығындар мен ысыраптың алдын алу үшін
Оған қоса, нарықтық қатынастардың даму жағдайындағы кәсіби аудит кемшіліктерді
Аудиторлық тексерулерді ұйымдастыру, жоспарлау, жүйелі зерделеу, мәні бойынша аудиторлық
Қаржылық аудитті жоспарлау мыналарды қамтамасыз етуі тиіс:
ішкі бақылаудың тиімділігі, есептемелер мен бухгалтерлік
есептің жағдайлары туралы қажетті ақпараттарды алуды;
орындалуы тиіс бақылау процедурасының көлемі мен
өткізу уақытын, мазмұнын анықтауды.
Қаржылық аудитті жоспарлауға аудиттің жалпы жоспарын жасау (болжалды жұмыс)
Жалпы жоспарда (болжалды жұмыста) мына негізгі көрсеткіштер көрініс табуы
а) орындалатын жұмыстың мөлшері;
ә) жұмыстың ұзақтығы мен өткізу мерзімдері;
б) аудитор қолданатын әдістер мен тәсілдер.
Аудитор жалпы жоспарды тексерілетін кәсіпорынның басшылығымен және қызметкермен ақылдасып
Аудитор жалпы жоспарды сапалы жасауына және болжалды жұмыс мөлшерін
аудиторлық тексерулерді өткізу бойынша келісімшарттағы шарттарды зерделеу;
тексерілетін кәсіпорынның қызметіне қатысы бар жаңа заңдардың, ережелердің, нұсқаулардың
өткізілетін аудиттің әлдеқайда маңызды мәселелерін бөліп алу және айрықша
шаруашылық жүргізуші субъектінің ішкі аудиті мен
есептік жүйесіне қаншалықты сенетінін анықтап алуы керек;
ішкі аудиторлардың жұмысы мен оларды
филиалдарда аудитті өткізудің мақсатқа лайықтылығын зерделеу;
сарапшыларды қатыстыру қажет пе, қажет емес пе, соны анықтау
8) тәуекелділік деңгейіне (яғни, қаншалықты қатерлі екен-дігіне) баға беру,
Тексеру барысында жалпы жоспар мен аудит бағдарламалары түзетілуі мүмкін.
Батыстық аудиттің іс-тәжірибесінде ірі компаниялардың, кәсіпорындардың және т.б. жекелеген
Жүйелі зерделеу жүк аз түсетін (күш аз жұмсалатын) пунктер
Мәні бойынша аудиторлық процедураны орындау - бұл барлық жоспарланған
Қаржылық аудиттің нәтижелері бойынша келісімшартта анықталған мерзім ішінде тапсырыс
Тараптар келіскен бағдарлама біріккен келісімшартта рәсімделетін жұмыс, мөлшері мен
Келісім-шарт ұзақ мерзімді (абонентті) аудиторлық қызмет көрсету (1-3 жыл)
Қаржылық аудитті жүргізу туралы келісімшартта мыналар көрсетілуі керек:
келісімшарттың мазмұны;
тараптардың міндеттері;
тексеру жүргізетін орындар және мерзімдері;
төлем тәртібі және мөлшері;
тараптардың жауапкершілігі;
ақпараттардың құпия сақталуы;
даулы мәселелерді шешудің тәртібі (жолдары);
қосымша шарттар;
келісімшарттың қолданылу мерзімі;
тараптардың заңды мекен-жайы.
Келісім-шартта аудитті белгіленген мерзімінен бұрын тоқтату, форс-мажорлық жағдайлар және
Халықаралық және отандық іс-тәжірибесінде аудиторлық операцияларды тек аудиторлық фирмалардың
Мердігер келісімшарты бірнеше мамандармен бекітілуі мүмкін. Олардың әрбіреуіне жүктелім-карточкасы
Барлық жағдайларда келісімшарт шарттары жэне тапсыру мазмұны аудиторлық қызметтер
Шаруашылық операциялардың аудиттелуі барысында олардың шынайылығы, заңдылығы және өндіріске
Аудит кешенді және тақырыптық формаларында, талдамалық, логикалық, экономикалық-математикалық және
Қойылған қолдың шынайылығын тексеру үшін бухгалтериядағы үлгісімен, сондай-ақ басқа
Құжатта мөр мен мөр таңбалардың басылғаны, алынған құндылықтың қолхаттары,
Мазмұны бойынша құжаттарды тексеру құжаттың жағдайына сыни баға беруден
Кейбір жағдайларда, айталық егер шаруашылық операцияларының шынайы көрініс таппағанына
Құжаттарды талдамалы тексеру логикалық және шоттық-есептеу процедураларын қолдану арқылы
Аудитор бастапқы құжаттар мен есептік тіркелімдегі жазбаларды мына талаптарға
шаруашылық операциялар мен мүліктің бағалауларын
бейнелеудегі қабылданған есептік саясатты есептік кезең ішінде сақтау;
барлық шаруашылық операциялары
кірістер мен шығыстарды есептік кезеңдерге дұрыс жатқызу;
өндіріс (айналым шығындары) пен ұзақ мерзім инвестициялардың (капитал жұмсау)
әрбір айдың бірінші күнінде синтетикалық есеп шоттары бойынша қалдықтар
шаруашылық операциялары мен мүлікті бағалаулардың дұрыстығы;
қорлар мен резервтердің дұрыс құрылуы.
Аудитор анықталған кемшіліктер, алдау фактілері мен жіберілген қателіктер туралы
Қорытынды кезеңде аудиторлардан мыналар талап етіледі:
а) аудиторлық файл түрінде
ә) тексерілген ұйымның басшысына аудиттің нәтижелері туралы жазбаша ақпарат
б) тексерілген объектілер туралы өз пікірін негіздеу жэне қалыптастыру;
в) аудиторлық есеп беруді белгіленген форма бойынша дайындау;
г) анықталған ауытқулар мен ішкі бақылау жүйесіндегі кемшіліктерді, оларды
3.2 Бюджеттік лимитттер мен шығындарды тексеру процедуралары
Мемлекеттік мекемелерде кассада сақталатын ақша 120 «Кассадағы қолда бар
Кесте 3. 2
Кассалық операцияларды аудиторлық тексеру бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат кездері
1 2
1. Ақша мен кассадағы басқа құндылықтардың бар-жоғы мен жағдайын
2. Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеудің дұ.-рыстығын тексеру Кассалық
3. Қолма-қол акшаны кіріске алудың мерзімділігі мен толықтығынын дұрыстығын
4. Ақшаны шығысқа есептен шығарудың дұрыстығын тексеру КО-1,
5. Бухгалтерлік есептегі шот-тарда операцияларды көр-сетудің дұрыстығын тексеру
6. Кассалық операциялар аудитінің қорытындылары бойынша тұжырымдар мен ұсыныстарды
Кәсіпорынның кассадағы ақша қозғалысын ішкі бақылаудың болмауы немесе жеткіліксіздігін
• кассадағы ақшаны толықтай парақтап қайта санау мен басқа
• кәсіпорында тексерудің мерзімділігін белгілейтін басшы бұйрығының жоқтығы;
• кассаға ревизияны немқұрайды
• кәсіпорын басшысы өкімінде көрсетілмеген бас бухгалтер мен кәсіпорын
• кассир ауысқанда (жұмыстан шыққанда) кассаға ревизияны сырт көзге
• штатта кассирдің болмауы, бұл функциялар кәсіпорын басшысының
• кассирмен толық материалдық
• мұндай процедура ол үшін әдеттегідей екендігін дәлелдейтіндей
Касса мен кассалық операциялардың аудиті негізінде үш бағыт бойынша
Жалпы алғанда касса мен кассалық операцияларды тексергенде келесі әдіснаманы
1.Кассаны түгендеу аудитордың тексеру орнына келгенінде бірден өткізіледі. Оны
Кассаны кенеттен тексеру актілері бар ма және олардың мазмұны
2.Кассаға тексеруді жүзеге асырғанда, аудитор мынадай шарттарды сақтауға міндетті:
3. Кассаны тексеру мүмкін болмағанда немесе бірнеше касса болғанда
4. Кассир түгендеу комиссиясының
5. Касса есебіне бас бухгалтер қол қояды және тиісті
6. Кассадағы бар ақшаны жекелеген түрде немесе банктік орауда
7. Мұндай міндетті процедура кассада сақталатын (пошта маркілері,
8. Ақша мен құндылықтар екі мәрте саналады: алдымен кассир,
9. Ақшалай құжаттар аудитінде мыналарды тексеру керек: бұл құжаттар
10. Түгендеу жүргізу кезеңінде кассада
11. Тиісті тәртіппен ресімделмеген кассалық шығыс ордерлері мен ведомостері,
12. Ақша мен құндылықтарды санау аяқталған соң алынған сома
13. Ақшалай қаражатты тексеру жасайтын аудитор бір мезгілде касса
14. Іс жүзінде ақшаның
15. Кем шығу табылған жағдайда аудитор кассирден
Ақша жалған құжатсыз тікелей ұрлау ісі кассаны тексергенде кассадағы
Ақшаны касса бойынша кіріске алмау алынған соманы тікелей шығыстарға
Аудитор банктен чек бойынша алынған ақшаны кіріске алудың толықтығы
Көрсетілген қызметті өтеу, борыштың орнын жабу, материалдарға, пәтер ақысын
Басқа кәсіпорындардан алынған ақшаны иемденуді (сіңіріп кетуді) болдырмау, ең
Кассалық тәртіпті бұрмалау жағдайлары байқалғанда ол міндетті түрде тексерілуге
Басқа кәсіпорындардан ақшалай сома алуға арналған сенім-хаттарды тіркеуді және
Ақша мен шығыстарды есептен шығару жөніндегі кассалық операциялар мүмкіндігінше
Мұндайда кассалық құжаттарды ресімдеуге назар аударылады: әрбір қаражатты алушылардың
Тексерудің келесі кезеңінде мыналарды анықтау керек: бұл ұйымда кірістік
Шаруашылықтың жұмысының сапасын бағалап анықтаушы негізгі көрсеткіштерінің бірі жалпы
Өзіндік құнның және оның өсу деңгейі базистік және есепті
Баға қоғамдық қажетті еңбек шығындарын мүмкіндігінше дәлірек көрсетуге
Баға белгілеуге, өзіндік құн, бағаның төменгі шегіне айналып, өндіріс
Өзіндік құн, бағаның элементі және шаруашылық жүргізуші шаруашылықтың басқару
Өзіндік құн, негізгі экономикалық көрсеткіштер, табыс және рента белділікпен
Шығынды дұрыс анықтау, табыстан салық алу кезінде салық алынатын
Аудиторлық тексеру жүргізудің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, өндіріс шығындарының есебіне
аяқталмаған өндірістегі енбек ақы материалдық қорлар
ж.т.б. негізсіз көлемі жоғарылатылған (төмендетілген) шығындарға;
өндіріс шығындарына, заң
көздердің есебіне жатқызылған негізсіз енгізілген шығындарға;
калькуляциялау объектісіне жатпайтын шығындарға;
есепті кезеңнің өндіріс шығындарына негізсіз ендірілген
сатылмаған тауардың қалдықтарына тасымалдау шығындарына;
өндіріс шығындарына ендірілген негізгі құралдарға салынған күрделі қаржыға;
өндірістік сипаты жоқ өзіндік құнға негізсіз ендірілген
шығындарға;
негізгі құжаттары жасалмаған және растаушы бастапқы
құжаттары жоқ өзіндік құнға ендірілген шығындарға;
құжаттары мен расталмаған материалдық емес активтердің өзіндік құнға ендірілген
жеке тұлғаларға жалға
өзіндік құнға ендірілген шығындарына;
өзіндік құнға ендірілген өндірістік емес, негізгі құралдарды сақтау шығындарына.
Өндіріс шығындарының есебін аудиторлық тексеруге кіріспей түрып, алдымен аудитордың
Есеп саясатының сақталуына байланысты аудитор мынадай мәселелерді анықтауға міндетті:
тексеру кезеңінің басында белгіленген шығындар есебінің
әдісінің түрақтылығын, оның нормативтік құжаттарға сәйкестігін;
есепті кезеңдер бойынша
жатқызылған шығындарын шектеудің сақталғанын;
материалдық шығындарының өнімнің
дұрыс таратылып жатқызылғандығын;
негізгі құралдарға дұрыс тозу есептелгендігін;
өндіріс шығындарына ендірілген материалды емес активтерге есептелген, амортизациялану сомасының
үстеме шығындар сомасының
таратылу әдістерінің негізділігін.
Өнім (жұмыс қызмет) өндіруге жұмсалған өндірістік шығындардың есебінің дұрыстығын
Арнайы әдебиеттерде өндіріс шығындарының есебінің әдістері мынандай топтарға сыныпталатыны
технологиялық үрдіске қатынасы бойынша – тапсырыстарға және іс-әрекеттерге;
калькуляция объектісі бойынша – тетіктерге, бөліктерге бұйымдарға, біртекті бұйымдар
шығындарға бақылау жасауды қамтамасыз ететін ақпараттарын жинау әдісі бойынша;
алдын ала бақылау әдісі бойынша - нормативтік әдіске
және күнделікті бақылаудағы ағымдағы шығындар есебіне.
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп теориясы жөне практикасы үшін нарықтық
Қорытынды
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
«Қазақстан Республикасы балалар денсаулығын сақтаудың ғылыми негіздері» ғылыми
Ғылыми орталықтың төңірегінде «педиатрия» және «балалар хирургиясы» мамандықтары бойынша
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
«Педиатрия және балалық хирургия ғылыми
Көрсетілген қызметтер көлемінің ұлғаюымен еңбек өнімділігі өткен жылмен салыстырғанда
Кәсіпорында есеп беру жылында жалпы табыстың көлемі өткен жылға
Мерзімді шығындар 2008 жылы 91730 мың тенге құрап өткен
Кәсіпорында есеп жылында 157271 мың тг. шамасында таза табыс
Негізгі құралдарының пайдаланылу тиімділігін көрсететін қор қайтарымы есеп беру
Аудиторлық тексерудің мақсаты - кәсіпорынның қаражаттық қызметі кезінде орын
Аудит мынадай деректі стадиялар бойынша жүргізіледі:
жоспарлау (тараптардың іс-қимылын іштей жүйелеумен);
аудит объектісі туралы ақпарат алу және оны бақылау;
аудит рәсімін жасау және бағдарламаны әзірлеу;
бақылау жүйелерін тексеру және оның тесттері;
аудит рәсімін жүргізу;
аудиторлық қорытындыны қалыптастыру.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. "Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы"
2. “Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы" 1998-жылғы 20-қараша Заң
3. Қазақстан Республикасы "Акционерлік қоғамдар туралы" Заңы 1998
4. Бухгалтерлік есеп стандарттары және әдістемелік ұсынымдары Қазақстан
5. ҚР Азаматтық кодексі (Жалпы бөлімі) 27 желтоқсан 1994
6.Қазақстан Республикасының "Салық және бюджетке төленетін басқа да
7.Международные стандарты аудита-Алматы- Раритет, 2001 г.
8.Кодекс этики аудиторов РК. Казакстанские стандарты по аудиту (под
9. Типовой план счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности
10. Әжибаева З.Н,Байболтаева Н.Ә, Жұмагалиева Ж.Ғ , Аудит: Оқулық.-
11. Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А. Қаржылық есеп,
12.Әбдіқалықов Т.Ә., Сәтмурзаев А.А.
13.Байдаулетов М., Байдаулетов С.М. Аудит, А.,
14 Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе
15 Дюсембаев К. Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К.
16.Дюсембаев К.Ш.,Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның
қаржылық жағдайын талдау, А., Экономика. 2001ж-378б., 13. Кеулімжаев 13.Қ.К.,
17.Ержанов М..С.Аудит-1: Учебник- Алматы: Издательство «Бастау».2005-382 .
18..Ержанов М.С., Нурумов А.А Финансовая отчетность казахстанских предприятий: Учебное
19..Ержанов М.С. «Теория и практика аудита» – г. Алматы:
20.Кеулимжаев К.К. Корреспонденция счетов хозяйственных операций по Типовому
21.Кеулимжаев К.К. Финансовый учет на предприятии : Учебник- Алматы:
22.Кеулимжаев К.К. "Финансовый учет на предприятии" :Алматы: Экономика, 2003г.
23.Качалин В.В. Финансовый учет и отчетность в соответствии со
24.Нурсеитов Э.О. Бухгалтерский учет в организациях. Учебное пособие. Алматы,
25 Нурсеитов Э.О., Нурсеитов Д.Э. МСФО в Казахстане: принципы
26.Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Кәсіпорындағы
27Радостовец В.К., Шмидт О.Н. Особенности бухгалтерского учета,
А., Центр аудит Казахстан. 2000г-310с.
28.Сатмурзаев А.А., Укашев Б.Е.
29.Төлегенов Э.Т. Бухгалтерлік ақпарат
30. Тасмағанбетов Т.А., Омаров А.Ш., Әлібекова Б.А., Рабатов О.Ж.,
31.Төлешова Г.Қ. Дамыған қаржылық есеп. Оқулық. – Алматы: Экономика,