Жоспар
Кіріспе
І тарау.Капиталды басқарудың теориялық негіздері
1.1 Капиталдың мәніне териялық көзқарастар........................4
1.2 Капиталды басқару негіздері...............................................6
1.3 Капиталды басқарудың шетелдік тәжірибесі................... 10
ІІ тарау.Қазақстан Республикасының сыртқы сауда айналысын талдау
2.1 Сыртқы сауда қызметінің қазіргі кездегі сипаты..............13
2.2 Валюталық қатынастарды реттеудің қазіргі жай – күйі...............................................................................................21
ІІІ тарау. Капиталды басқарудың халықаралық аспектілерін отандық тәжірибеде
3.1 Капиталды басқарудың халықаралық аспектілерін қолдану мүмкіндіктері..............................................................................25
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымша
Кіріспе
Нарыққа көшу өзара байланыста және дүниежүзілік экономикамен бәсекелестікте
Қызметтің сыртқы экономикалық сферасы мемлекеттің, оның жеке және
Іс әрекет етудің айрықша нысаны ретіндегі сыртқы эконмоикалық
Біздің салауатты экономикалық өрлеу стратегиямыз мықты нарықтық экономикаға,
Мемлекеттің белсенді рөл атқара отырып, экономикаға араласуының шектеулі
Орталықтағы және жергілікті жерлердегі өкімет экономикаға араласудың барлық
Жұмысты жазудағы негізгі мақсатым – нарық жағдайындағы капиталды
Курстық жұмыс үш бөлімнен және қорытынды мен қосымшалардан
Бірінші бөлімде капиталдың мәніне териялық көзқарастар мен
Екінші бөлімде сыртқы сауда қызметінің қазіргі кездегі сипаты
Үшінші бөлімде капиталды басқарудың халықаралық аспектілерін отандық тәжірибеде
Жұмыс керекті аналитикалық кестелермен және
І тарау.Капиталды басқарудың теориялық негіздері
1.1 Капиталдың мәніне териялық көзқарастар
Нарықтық капиталға көшкен кезде капитал сөзі жиі айтылатын
Капиталдың өсуі капиталистердің ақысыз иемденетін жалдамалы жұмыстарының еңбектерінен
Ақша, ақша ретінде және айналым ақша капитал ретінде
Ақшаның капиталға айналуының басты шарты ақша иегерінің нарықта
Экономикалық теория классикалық мектебінің негізін салған А. Смит
уақыт. Уақыт фактор ретінде табысты жасаушы. Әртүрлі уақыт
Бірақ капиталдың мәнін толыққанды етіп К.Маркс ашқан. Маркс
Өзінің басты еңбегі "Капиталда" К.Маркс капиталдың бірқатар аныктамасын
Құнның өзінің өсуі калай болады? Алғашқы
Айталық, коғамда үш тауар өндіруші құны 300 мың
110 МІ.ІН акша бірлігі болсын.
"А" тауар өндіруші өнімді өткеру процесінде
Капиталдың қорлану процесі екі түрде жүзеге асады:
Капиталды шоғырлануы;
Капиталдың орталықтануы.
Капиталдың орталықтануы – бұл қосымша құнның есебінен капитал
Капиталдың орталықтануы дегеніміз бірнеше капиталдың бірігуі жолымен ірілену
Капиталдың сонымен қатар мынадай түрлеріне тоқталайық:
Қарыз капиталы дегеніміз – белгілі бір мерзімге
Мемлекеттік капитал дегеніміз – мемлекет бюджетінен берілетін ақша.
Кәсіпкерлік капитал дегеніміз – инвестор белгілі бір мерзімге
Портфельді капитал – бұл инвестор белгілі бір елдің
Жекеменшік капитал – жеке тұлғаның мемлекеттік емес формасы
Тұрақты капитал – өндірісте өз құнын бірден өзгертпейтін
Капиталдың техникалық құрылымы дегеніміз – өндіріс құрал жабдықтар
1.2. Капиталды басқару негіздері
Капиталды басқару оның құнын бағалау көмегімен жүргізіледі. Капитал
Шет ел эономистері капитал құнына түсінік береді. Ф.Ли
Қаржылық аспектіде капитал құны бір уақытта балама шығындарының
С.Росс ұсынысы бойынша, «капитал құны біріншіден займдарды қолдану
- компания активтері тәуекел көзімен бірдей;
- тәуекел деңгейімен тең қарастырылатын және бағаланатын инвестициялық
Егер де инвестициялық ұсыныстар тәуекелдің әртүрлі деңгейінде
Сонымен, капитал құнын басқару фирманың нарықтық құнын көтеру
Жалпы өлшеуіш болып – капиталдың орташа өлшемдік
акционерлік капитал;
облигациялық займдар;
банктік несиелер;
несиелік бережақтар;
бөлінбеген табыстар;
Бөлшектік және қарыздық қаржыландырудың сыртқы қаражаттардан айырмашылығы, корпорацияның
Корпорация қарекетіндегі капитал құнының көрсеткіштерін қолданудың негізгі аспектілерін
1. капитал құнын – ағмдық
2. Капитал құнының көрсеткішін шынайы
3. Корпорацияның капитал құны –
Капиталдын шетке шығарылуы – бұл белгілі бір ұлттың
Осы артық капитал кәсіпкерлік пайда немесе процент алу
Капиталға деген сұраныс пен ұсыныстың сәйкессіздігі, яғни тең
Жергілікті нарықты монополизациялауға мүмкіндік ашылады (мысалы бір елге
Капитал үнемі қозғалыста болады. Ол көптеген түрде болады
Капитал өз қозғалысында үш сатыдан өтеді:
ақашалй түрі;
өнімділік түрі;
тауарлы түрі;
Демек, капиталды қозғалыс ретінде түсіну керек, оны
Капитал өз қозғалысында өндіріс сатысында және екі
Капитал шеңбер айналымының жеке акті ретінде емес, кезеңдік
Егер жылды уақыт айналымының бірлігі ретіндегі өлшем деп
Капиталдың өзекті мәселелерін шешу басты міндет болып
1.3 Капиталды басқарудың шетелдік тәжірибесі
Капиталды және басқа халықаралық, аймақтық және жергілікті қаржының
Халықаралық сауданы кеңейту және капиталдың халықаралық ағымдарын дамыту
Қазір Франкурттағы, Париждегі және Цюрихтегі сияқты көптеген ұлттық
Еуропаның қаржы нарығындағы біріншілік үшін Ұлыбританияның Монетарлық Одағына
Қаржы орталықтарының пайда болуына Еуропаның ірі агломерацияларына капиталдар
Жасыран қаржы орталықтары-Гонконг, Сингапур, Бахрейн және басқалары капитал
қаржы нарығы құралдарының кең өрісі;
олардың ішкі және сыртқы секторларға барынша қатысуы;
байланыстың тиімді халықаралық жүйелері;
дамыған кредит жүйесі мен келешекке арналған қор биржасының
салық салудың бірыңғайлығы;
шетелдік қарыз алушыларға биржалық баға белгіленімдеріне байланысты шетелдің
Әлемдік экономика немесе дүниежүзілік
Дүниежүзілік шаруашылықты оқыту мен
Халықаралық экономикалық байланыстарды зерттеу
Экономикалық байланыстардың даму қарқынының күшеюі:экономикалық саяси, мәдени, әскери,
ТМД елдердің әлемдік нарықа шығуы, сондай-ақ шетелдік
Әлемдік шаруашылық және оның бір бөлігі болып саналатын
Қазргі кездегі халықарарлық экономикалық қатынасқа тән қасиет оның
ХЭК –тың негізгі формаларына жататындар:
Халықаралық сауда;
Капитал қозғалысы;
Жұмысше күші миграциясы;
Халықаралық өндірісті кооперациялау;
Ғылыми –техникалық айырбас;
Валюта –несие айырбасы
Жоғарыда аталған байланыстардың барлығы қазіргі кезде бурын-сонды
Қандай да болсын, халықаралық экономикалық байланыс- дүниежүзілік экономикалық
ІІ тарау. Қазақстан Республикасының сыртқы сауда айналысын талдау
2.1 Сыртқы сауда қызметінің қазіргі кездегі сипаты
Қазіргі кезде дүние жүзіндегі бірде-бір ел, ғылыми-техникалық және
Қазақстанның экономикалық жағдайы оның байлығымен, яғни Қазақстанның басқа
Сыртқы сауда балансы (сыртқы сауда айырымы) – елдің
Экспорт көлеміне мыналар кіреді: ұлттық тауарлар экспорты, өңделгеннен
Импорттың негізгі құрамды бөліктері мыналар болып табылады: ел
Сыртқы сауда ағынының географиялық бөлінуі мына схема бойынша
тауарлар экспорты-тауар бағытталған (тұтынатын) ел бойынша;
тауарлар импорты-тауар шығарылатын ел бойынша.
Экспорттық тауарлардың құндық есебі ФОБ немесе ДАФ бағасында
Қазіргі таңда Қазақстанның экспорттық мүмкіндігі айқындалған шикізаттық
2007 жылы сыртқы сауда айналымы 80,5 млрд. долларды
Эскпорт көлемі жағынан 2007 жылы Қазақстан шамамен алғанда
Дәреже Ел атауы Экспорт,
млрд.доллар
12 Ресей 352,5
51 Украина 49,3
52 Қазақстан 47,8
64 Беларусь 24,3
69 Әзірбайжан 19,5
84 Өзбекстан 9
87 Түркменстан 8,5
2008 жылы жалпы көлемі қыйыр шетелге 48 %,
Қазақстан экспортының құрылымында металл бұйымдарының үлес салмағы жоғары:
Табиғи күйінде жеткізілетін өнімдер қатарына мыс, қара металдар
Бұдан біз Қазақстан Республикасының қазіргі кезде шикізат және
Қазақстан Республикасының серіктес елдермен және тауарлар топтары бойынша
2-диаграмма. Қазақстан Республикасының 2005-2008 жылдардағы серіктес елдермен экспорттың
3-диаграмма. Қазақстан Республикасының 2005-2008 жылдардағы тауар топтары бойынша
Қазақстан табиғи материалдық ресурстар шығаруға маманданған, яғни арзан
4-диаграмма. Қазақстан Республикасының 2008 жылдағы тауардың негізгі топтар
Яғни мұндағы тауар бойынша негізгі үлесін машиналар мен
Импорттық саясат ең алдымен импортты қатаң түрде бақылауға
Қазіргі кезде республика территориясына негізінен ішімдік бағыттағы және
Бұдан біз Қазақстанның импортындағы негізгі үлес салмақты Ресей
Бұдан біз минералды ресурстар шығаруға маманданған, яғни арзан
Қазақстан Республикасының халықаралық еңбек бөлінісіне қатысу формалары. 1987
Осыған дейін сыртқы экономикалық және республикалық байланыстар халықшаруашылық
2008 жылдың қаңтар-сәуірінде Қазақстанның сыртқы сауда айналымы (Қазақстан
Биылғы жылдың қаңтар айында Қазақстанның сыртқы сауда айналымы
2009 жылы Қазақстан Республикасының төлем балансындағы тапшылық алдын
Еліміздің төлем балансы 2009 жылғы төртінші тоқсаннан бастап
Банк мәліметтеріне қарағанда, Қазақстан экспортының негізгі тауарларына әлемдік
Төлем балансына қатысты ахуалды ескере келе біз тікелей
Республикадағы саяси және экономикалық тұрақтылық, қолайлы инвестициялық жағдай
Қазақстан бүгінгі таңда ТМД елдерінің ішінде бірінші болып
Елдің 2007-2009 жылдарға арналған негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерінің болжамы
2007-2009 жылдары Қазақстанның ЖІӨ-нің орташа жылдық нақты өсімі
2009 жылы ЖІӨ-нің жан басына шаққандағы көлемін 6543
2007-2009 жылдары инфляцияның орташа ждылдық деңгейі 5-7 %
Орта мерзімді кезеңде тауар өндірісімен салыстырғанда қызмет көрсетудің
2007-2009 жылдары сауда балансының оң сальдосы орта есеппен
Қарқынды экономикалық даму еңбек өнімділінің өсуі есебінен жылына
2.2 Валюталық қатынастарды реттеудің қазіргі жай – күйі
Мемлекет валюталық қатыныстардың әлем шаруашлығының байланысында манызды рөлін
Елдің экономикасында валюталық нарықтың өзінің маңыздылығы,экономиеаның өзінің бір
Қазақстан Республикасы халықаралық экономикалық айырбас кезінде өзінің макроэкономикалық
Валюталық саясат – елдің ағымдық мақсаттарына сәйкес халықаралық
Валюталық реттеудің негізгі міндеттері:
ҚР аумағында валюта операцияларын жүзеге асыру принциптері мен
Валюта зандарының сақталуын бақылау;
Республикада жүргізілетін валюта операциялары турады ақпарат жинау,ақпараттық талдау
Валюталық режимді ырықтандырудың 2005 – 2007 жылдарға арналған
Аталған Бағдарламаны іске асыру шеңберінде «Валюталық реттеу және
2007 жылғы 1 қаңтардан бастап валюталық операцияларды және
2006 жылғы желтоқсанда Ұлттық Банк жаңа Қазақстан Республикасында
Бұл Ережеде ішкі нарықта заңды тұлғалардың шетелдік валюта
Валюталық шектеулердің болмауы капитал ағынының жоғары ұтқырлығын білдіреді,
Валюталық операциялар ағымдағы және капитал қозғалысына байланысты операцияларға
Ағымдағы операцияларға мыналар жатады:
тауарлар мен қызметкерге төлем мерзімі ұзартылмаған есеп айырысуларды
экспорт-импорт мәмілелері бойынша 180 күннен аспайтын мерзімге кредит
180 күннен аспайтын мерзімге кредиттер беру және кредиттер
депозиттер, инвестициялар, қарыз және өзге де операциялар бойынша
сауда түріне жатпайтын ақша аударымдары, оған қоса гранттар,
Капитал қозғалысына байланысты операциялар мыналарды қамтиды:
инвестициялар;
жылжымайтын мүліктің мүліктік және басқа да құқықтарына төленетін
180 күннен астам мерзімге эксиорттық-импорттық мәмілелер бойынша кредит
Валюталық операциялар: экспорт, импорт, қызметтер көрсету, капиталды инвестициялау,
Елдегі пайдаланылатын барлық валюталық ресурстардың түсу көздері болуы
Валюталық ресурстар қаржы ресурстарының құрамды бөлігі болып табылады
Ұлттық банк жүргізген валюталық бағам саясаты нарықтық жағдайлардың
2005 ж. екінші жартысында өтімді нарық құруда Ұлттық
2005 ж. алтын валюталық резервтерді басқару бойынша көптеген
Ұлттық банк алтын валюта резервтерін көбейту мақсатында валюта
Мұндай ақша-несие саясатын
ІІІ тарау. Капиталды басқарудың халықаралық аспектілерін отандық тәжірибеде
3.1 Капиталды басқарудың халықаралық аспектілерін қолдану мүмкіндіктері
Әлемдік экономика 2007 жылдың бірінші жартыжылдығында жоғары қарқынмен
Сонымен қатар, әлемдік қаржы нарығы 2007 жылдың бірінші
Валюта нарықтарында АҚШ долларының әлсіреуімен, еуроның, фунт стерлингтің
2007 жылдың екінші жартыжылдығында дамыған экономикалардың өсу
Тәуекелдердің өсуі портфельдік инвесторлар капиталды дамушы нарықтардан шығаруға
Бірқатар орталық банктер, атап айтқанда АҚШ Федералдық резервтік
Тұтастай алғанда, әлемдік экономика негізгі көзі әлемдік қаржы
Әлемдік экономика қаржы нарығындағы тұрақсыздықпен қатар тауар нарықтарындағы
2007 жылы негізгі металдар мен азық-түлік өнімдерінің бағаларының
Негізгі дәнді дақыл өндіруші елдердегі өнімнің төмен болуы,
Мәселен, ХВҚ деректері бойынша бидайдың әлемдік бағасы (Канада)
Әлемдік қаржы және тауар нарықтарындағы теріс үрдістер салдарынан
Әлемдік экономиканың даму перспективасына қатысты болып отырған айқындалмаушылық
Осыған байланысты Қазақстан экспортының (мұнай, металдар) негізгі позицияларына
Осындай жағдай, бір жағынан, экспорттық түсімдердің Қазақстан Республикасына
Осылайша, шикізат тауарлары экспортынан кірістердің айтарлықтай өсуіне қарамастан,
Энергия тасымалдауыштар мен басқа шикізат тауарларын экспорттау үшін
Қазақстан Республикасы экономикасының одан әрі дамуы сондай-ақ Қазақстан
Сонымен қатар әлемдік қаржы нарықтарындағы жағдайдың нашарлауы жалғасатын
Қаржы нарығындағы жоспарды үдемелі енгізу қор нарығы сегменттерінің:
Бүгінде елдің экономикалық дамуы деңгейі оның басқа да
Қорытынды
Капиталды және басқа халықаралық, аймақтық және жергілікті қаржының
Кредит берушілер мен қарыз алушылардан шығын, тәуекелділік, табыс,
Шетел капиталына арна жүргізу қабілеті маңызды, яғни барлық
Халықаралық қаржы орталығының міндеттері әртүрлі валюта секторлары арасындағы
Валюталық бақылау орандары болып, Ұлттық банк
Дүниежүзілік валютаның қазіргі кезде ұлттық
Әрине, әр елдің өз даму жолы бар. Сондықтан
Қосымша
1 қосымша
2002-2008 жылдардағы қаржы нарығының дамуы
100000
54 %
66 %
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
1000
0 %
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Ескерту:Автормен құрастырылған
2 қосымша
ЖТӨ экспорт пен импорт үлесінің көрсеткіштері бойынша Қазақстан
Кесте1.
Ел атауы Экспорт үлесі
ЖТӨ, % Импорт үлесі
ЖТӨ, %
Қазақстан 47% 32%
Әзірбайжан 27% 9%
Беларусь 23% 27%
Түркменстан 18% 9%
Ресей 17% 10%
Украина 15% 19%
Өзбекстан 14% 8%
Эскпорт көлемі жағынан 2007 жылы Қазақстан шамамен алғанда
3 қосымша
ҚР экспортының негізгі бағыттары, 2007 жыл
Континенттердің/ ел топтарының/ елдердің атауы Экспорт,
2007 жыл Үлес салмағы , %
Континенттердің/ ел топтарының/ елдердің атауы Экспорт,
2007 жыл Үлес салмағы , %
ТМД елдері 7 965,3 16,68
Азия 11 369,5 23,81
ЕурАзЭҚ елдері 6 293,8 13,18
КИТАЙ 5 639,6 11,81
РЕСЕЙ 4 659,1 9,76
ИРАН 2 451,4 5,13
ӨЗБЕКСТАН 871,8 1,83
ИЗРАИЛЬ 1 059,0 2,22
ҚЫРҒЫЗСТАН 355,1 0,74
ТУРЦИЯ 934,4 1,96
ТӘЖІКСТАН 278,5 0,58
ЯПОНИЯ 382,6 0,80
БЕЛАРУСЬ 129,3 0,27
КОРЕЯ РЕСП. 217,4 0,46
ЕурАзЭҚ тыс елдер 1 671,5 3,50
АФГАНИСТАН 192,5 0,40
УКРАИНА 1 113,1 2,33
САУДОВСКАЯ АРАВИЯ 73,5 0,15
ӘЗІРБАЙЖАН 318,8 0,67
ГОНКОНГ 73,4 0,15
МОЛДОВА 94,9 0,20
ВЬЕТНАМ 56,8 0,12
ТҮРКМЕНСТАН 77,9 0,16
ОАЭ 56,1 0,12
ГРУЗИЯ 60,5 0,13
ИНДИЯ 48,1 0,10
АРМЕНИЯ 6,3 0,01
СИРИЯ 39,6 0,08
Әлемнің басқа елдері 39 790,0 83,32
МОНГОЛИЯ 34,9 0,07
Еуропа 27 177,8 56,91
ЙЕМЕН 26,1 0,05
ЕҚ елдері 19 456,0 40,74
ИОРДАНИЯ 20,9 0,04
ИТАЛИЯ 7 774,2 16,28
ТАИЛАНД 16,3 0,03
ФРАНЦИЯ 3 982,7 8,34
ПАКИСТАН 13,7 0,03
НИДЕРЛАНДИЯ 2 464,3 5,16
ЛИВАН 10,9 0,02
ҰЛЫБРИТАНИЯ 1 133,2 2,37
БАНГЛАДЕШ 10,3 0,02
ИСПАНИЯ 775,9 1,62
ТАЙВАНЬ 5,0 0,01
РУМЫНИЯ 686,5 1,44
ОМАН 1,9 0,004
ФИНЛЯНДИЯ 425,0 0,89
ФИЛИППИНЫ 1,8 0,004
ПОРТУГАЛИЯ 394,6 0,83
МАЛАЙЗИЯ 1,0 0,002
ГЕРМАНИЯ 392,3 0,82
Америка 951,1 1,99
Қолданылған әдебиеттер
А.Ә. Ілияс «Ақша – кредит саясаты» Алматы,2008ж
Б. Көшенова «Ақша. Несие. Банк.» Алматы, 2001ж
3. Ғылыми конференция жинағы«Жедел жаңару жлындағы
4. Ғылыми конференция жинағы «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге
5. .Ғылыми конференция жинағы «Қазақстан және Ресей
6.Қазақстан Республикасының Заңы «Валюталық реттеу және валюталық
бақылау туралы», Заң – N 7- 2005ж
7. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына
8. ҚР статистика агенттігі, ҚР Кеден комитеті
9. М. Есқараев «Қазақстан Республикасының нарығын мемлекеттік реттеу»
10.М. Байгісиев «Халықаралық валюта қатынастары және валюталық құқық»
11.М. Байгісиев «Халықаралық экономикалық қатынастар» Алматы, 1998ж
12. Дорнбуш,С.Фишер «Макроэкономика» Алматы,1997ж
13. О. Баймұратов «Қазақстан қаржы нарығы» Алматы,
14.С. Құлпыбаев, Қ. Ілиясов «Қаржы» Алматы,
15.С. Б. Мақыш «Ақша айналысы және несие»
ғдарламалар » Алматы,2005ж
16. Шаденов Ө.Қ,Сағындыков Е.Н,Жүнісов Б.А «Жалпы экономикалық теория»
2