ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Қазақстан экономикасындағы фискалдық
саясаттың мәні мен маңызы
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ................................................................................................................3-5
І ТАРАУ
МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚАРЖЫСЫ: СИПАТТАМАСЫ, ФУНКЦИЯЛАРЫ.........
І.1 Мемлекет қаржысының мазмұны, құрамы......................................6-11
І.2 Мемлекет кірістері мен шығыстарының мәні және құрамы........11-33
ІІ ТАРАУ
ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНДАҒЫ ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТТЫҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ........................................................................................
ІІ.1 Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеудің жалпы сипаттамасы мен сыныптамасы....................................................................................................34-38
ІІ.2 Макроэкономикалық тепе-теңдік және қаржы......................................38-41
ІІ.3 Қазақстан Республикасының фискалдық саясаты…………………….42-46
ІІ.4 Нарықтық тепе-теңдікке фискалдық саясаттың құралы ретіндегі салықтың әсері..................................................................................................46-49
ІІІ ТАРАУ
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТЫНЫҢ КЕЛЕШЕКТІК НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ...................................................................................................
ІІІ.1 Қазақстанның орта мерзімді фискалдық саясаты.................................50-52
ІІІ.2 2007-2009 жылдарға мемлекеттік бюджет шығыстарының басым бағыттары..........................................................................................................52-69
ҚОРЫТЫНДЫ..................................................................................................70-74
Пайдаланылған әдебиеттер.............................................................................75-76
КІРІСПЕ
Саясат мемлекет қызметінің барлық бағыттарын қамтиды. Нарықтық экономика жағдайында
Әр мемлекеттің дербес фискалдық саясатын жүргізуде өзіндік ерекешеліктері болады.
Қаржы саясатының басты бағыттары фискалдық және экономикалық саясат болып
Фискалдық саясат дискредициялық саясат ретінде, яғни ұлттық өндірістің нақтылы
Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі фискалдық саясат қоғамдағы бірінші кезектегі
Диплом жұмысының мақсаты Қазақстанның фискалдық саясатының мақсаты мен міндеттерін
Мақсатқа сәйкестендіріліп келесі негізгі міндеттер қойылады:
фискалдық саясаттың байыбына бару үшін мемлекеттік қаржыға сипаттама беру,
Фискалдық саясаттың түрлерін, маңыздылығын, құралдарын қарастыру;
Нарықтық тепе-теңдікке фискалдық саясаттың маңызды құралы салықтардың әсерін бағалау;
Фискалдық саясаттың макроэкономикамен байланысын қарастыру;
Қазақстан Республикасының жақын келешекке арналып жасалған орта мерзімді фискалдық
Диплом жұмысының зерттеу обьектісі Қазақстанның фискалдық саясаты және оның
Диплом жұмысын зерттеудің әдіснамалық негіздері ретінде теориялық және нақты
Диплом жұмысына теориялық негіз болған экономист-ғалымдардың, тәжірибелі мамандардың ғылыми
Диплом жұмысын жазуда ақпараттық негізге Қазақстан Республикасының 2007-2009 жылдарға
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытынды және пайдаланылған
Диплом жұмысының бірінші тарауында мемлекеттік қаржысының мазмұны, құрамы, қағидалары,
Жұмыстың екінші тарау Қазақстан Республикасындағы фискалдық саясаттың мәні мен
Жұмысымның үшінші тарауында Қазақстанның фискалдық саясатының келешектік негізгі бағыттарындағы
І-ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТ ҚАРЖЫСЫНЫҢ СИПАТТАМАСЫ, ФУНКЦИЯЛАРЫ
І.1 Мемлекет қаржысының мазмұны, құрамы
Мемлекеттің қаржысы мемлекеттің экономикалық, әлеуметтiк, саяси функцияларын орындау үшiн
Экономикалық мәнi жағынан мемлекеттiң қаржысы мемлекеттiң, оның кәсiпорындарының қаржы
Мемлекет (өзiнің билiк пен басқару органдары арқылы), бiр жағынан,
Iшкi ұлттық өнімнің өcyiмен салыстырғанда мемлекеттің шығыстары көлемiнің озыңқы
l) экономика дамуының нәтижесiнде экономикалық тiрлiктiң күрделенуiмен және еңбек
2) техника мен технология дамуы капиталдың үлкен мөлшерiне қажеттiлiктi
3) көрсетiлетiн қызметтерден болатын пайда экономикалық бағалауға төзбейтiн бiлiм
Сөйтiп, Вагнердiң заңы нарықтық, шаруашылықтың белгiлi бiр шектеулiлiгiн және
Мемлекет қаржысының функцuялары экономикалық категория болып келедi: бұл –
Түрлi фискалдық құралдар арасында бөлiнiс көбiнесе тiкелей мыналар арқылы
1) табысы төмен үй шаруашылығын қаражаттандыруды жоғары табыстарға үдемелi
2) баламалы түрдегi бөлiнiс жалдаушылардан төмен табыс болатын тұрғын
3) ақырында, қайта бөлуге табысы төмен тұтынушылар пайдаланатын басқа
Саясаттың баламалы құралдарын таңдауда тұтынушылардың немесе өндiрушiлердiң таңдауғa араласуы
Мемлекеттің қаржысы республикалық және жергiлiктi деңгейлерде ic-әрекет eтeдi және
Егер қаржы қатынастарын топтастыру кезiнде мемлекеттiң экономика мен әлеуметтiк
1-сызба. Қазақстанның мемлекеттік қаржысының құрамы
Мемлекет қаржысының құрамында респу6ликалық және жергiлiктi деңгейлерде қалыптасатын бюджеттік
Қазақстан Республикасы аумағында жалпы функцияларды орындау үшiн республuкалық (орталық)
Бюджеттiк қатынастар жүйесiнде жергiлiктi бюджеттерге маңызды орын берiледi. Жергiлiктi
Бюджеттен тыс қорлардың арналымы – арнаулы мақcaтты аударымдар
Мемлекеттiк несиенің мазмұнын құрайтын ақша қатынастары мемлекет қаржысының өзгеше
Заңи және жеке тұлғалардың уақытша бос ақшаларын мемлекеттің жұмылдыруы
Мемлекеттiк сектордың жұмыс icтeyi мемлекеттiк меншіктің болуына негiзделген. Меншiктi
Мемлекеттік заңи тұлғалардың мүлкі заңмен бөлектелген және мемлекеттiк кәсiпорындар
Мемлекеттік қазына республикалық және жергiлiктi қазына болып бөлiнедi. Республuкалык,қазына
1) республикалық бюджеттің қаражаттары;
2) мемлекеттің алтын-валюта қаражаттары;
3) мемлекеттiк меншiктің айрықша құқығының мүлкi (жер, оның қойнауы,
4) республикалық меншiкке жататын оқшауландырылмаған мүлiк. Мүлiк иесi талап
Жергілікті қазына мыналарды қамтиды:
1) жергiлiктi бюджеттің қаражаттары;
2) коммуналдық меншiкке жататын оқшауландырылмаған мүлiк.
Меншiктi пайдаланудың ұқсас сан алуан нысандары мемлекетке икемдi және
І.2 Мемлекет кірістері мен шығыстарының мәні және құрамы
Мемлекет қаржысының ic-әрекетi кезiнде өзара тығыз байланысты eкi процесс
Мемлекеттiң кipicтepi деп экономикалық қатынастардың жүйесiн айтады, бұл қатынастардың
Орталықтандырылған қаржы кipicтepi негiзiнен салық, түciмдepi, сыртқы экономикалық, қызметтен
Мемлекеттің орталықтандырылған кiрiстерiнің құрамында басты орынды бюджеттің кipicтepi алады,
Мемлекет кipicтерінің басым бөлiгiн түрлi деңгейдегi бюджеттерге орталықтандыру бiртұтас
Мемлекет кipicтepiнің экономикалық мағынасы және оларды ұйымдастыру мемлекеттiк шаруашылық
Мемлекет табыстарының қалыптасуы мемлекеттiң тiкелей белсендi қатысуымен жүзеге асырылады:
Мемлекет өндipic құралдарының және тиісiнше, қосымша өнiмнің иесi болып
Мемлекеттiк меншiктен алынатын табыстарға мыналар жатады:
1) мемлекеттiк кәсiпорындар мен ұйымдардың жалпы табысы (пайдасы), қосылған
2) мемлекеттiк мүлiктен алынатын табыс (мемлекеттiк тұрғын үй қорынан,
3) мемлекеттiк мекемелер мен ұйымдар көрсететін ақылы қызметтepдeн алынатын
4) бюджеттiк мекемелердiң үй-жай үшiн жалгерлiк төлемдi, қосалқы шаруашылық
Мемлекет кipicтepiнің көзi ұлттық табыс болып табылады, ал қаржы
Мемлекет кipicтеpінің сипаты айтарлықтай дәрежеде мемлекеттiң өзiне қажет ақшаны
Мемлекет кipicтерінің жүйесiнде орталық орынды салықтар алады. Олар нарықтық
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси iс-бағытына
Фискалдық маңызы бойынша екiншi әдiс мемлекеттiк қарыздар болып табылады.
Мемлекет кipicтepiн жұмылдырудың үшiншi әдiсi эмиссия, оның үстіне тек
Мемлекеттің кipicтepiн сыныптау олардың экономикалық мағынасын, құрамы мен мақсатты
1) мемлекеттiк кәсiпорындар мен ұйымдардың табыстарынан;
2) жеке кәсiпкерлiк сектордың салық түсiмдерiнен;
3) халықтың салық төлемдерiнен;
4) кооперативтiк және ұжымдық кәсiпорындардың салық түciмдepiнeн;
5) қоғамдық ұжымдардың салық түсiмдерiнен.
Жасалу сфераларына байланысты мемлекеттiң кipicтepi:
материалдық өндiрic сферасында қалыптасатын кipicтep;
өндiрiстiк емес сферада жасалатын кipicтep болып жiктеледi.
Қаржылық мазмұны бойынша мемлекеттің кipicтepi:
салықтық;
салықтық емес болып бөлiнедi (мемлекет иелігінен алудан және жекешелендiруден
Салықтық кiрiстердi жұмылдыру жағдайында меншiк нысандарының ауысымы болуы мүмкін.
Жұмылдыру әдістері бойынша кipicтер орталықтандырылған және орталықтандырылмаған болып жiктеледi.
Таза табыс өсуінің басты факторлары мыналар болып
еңбек өнімділігін арттыру (өнім өндiрудiң көлемiн арттыруды қамтамасыз eтетін
өнім өндіруге жұмсалатын материал және ақша ресурстарынүнемдеу;
өнім сапасын жақсарту;
негiзгi және айналым өндірістік капиталдарын пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру;
табиғи өндіріс жағдайлары.
Мемлекеттiн, шығыстары - бұл мемлекеттің жұмыс icтеуімен байланысты ақша
Мемлекеттің шығыстары - мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы,
"Шығыстар" ұғымының қос мағынасы бар:
1. Ақша қаражаттарын олардың мaқcaтты арналымы бойынша пайдалану, яғни
2. Айырбас процесiнде қаражаттарды нақтылы жұмсаудан бөлгiштiк сипаттағы шығыстарды
Шаруашылық жүргiзудiң әр түрлi жүйесiнде (нарықтық және әкiмшiл-әмiршiл) және
Мемлекет шығыстарының құрамына мемлекеттiк бюджеттiң, мемлекеттiк бюжеттен тыс қорлардың,
Мемлекетmiк секmордың кәciпopындары шығыстарының құрамына мыналар кiредi:
1) өндiрiстiк, шаруашылық-пайдалану қызметiмен байланысты шығындар;
2) ұлғаймалы ұдайы өндіріскe (негiзгi құрал-жабдықтарға және айналым капиталдарына)
3) бюджетке және бюджеттен тыс қорларға төленетiн төлемдер;
4) көтермелеу және ынталандыру қорларына аударылатын аударымдар.
Шығындардың бiрiншi mобы қорлардың (капиталдардың) толық айналымымен байланысты және
Мемлекет шығыстарының басым бөлiгi қоғамдық mауарларды, uгiлiкmердi және қызметтер
Мемлекет шығыстарының жеке түрлерi экономикалық маңызы мен мазмұны жағынан
Мемлекеттің шығыстарын шектеудiң (айырудың) аса маңызды критерийi материалдық өндipic
1) материалдың өндiрiспен тiкелей байланысты және өндiрiстiк сфераға жататын
2) қызметтің өндiрicтiк емес сферасындағы шығыстар;
3) мемлекеттiк резервтердi жасау шығыстары;
Шығыстардың бiрiншi тобы мемлекеттің шаруашылық қызметімен шарттасылған және
Мемлекет шығыстарының екінші тобы қоғамдық қажеттiлiктердi қанағаттандыру үшiн ұлттық
Өндiрiстiк емес сфераның қажеттерiне жұмсалатын шығыстар тұтыну қорына
Үшiншi топтың мемлекет шығыстары - мемлекеттiк резервтерді
Заттық (мақсатты) белгiсi бойынша мемлекеттiң шығыстары экономикаға, әлеуметтiк-мәденu шараларға,
Аумақтық белгiсi бойынша мемлекеттiң шығыстары экономикалық аймақтар бойынша бөлiнедi.
Салалық белгiсі бойынша материалдық өндiрiс сферасында мемлекеттiң шығыстары
Мемлекеттiң шығыстары қаражаттарды ең жоғары тиiмдiлiкпен пайдаланған жағдайда мемлекеттiк
1. Шаруашылық есептегi кәсіпорындар мен ұйымдарды қаржыландыру меншiктi
2. Сметалық-бюджеттік қаржыландыру. Сметалық тәртiппен ерекше құжаттардың - сметалардың
Ерекше жағдайларда әдiс ретiнде айналысқа қолма-қол ақша шығару және
Бағдарламалар мен шараларға, халықты әлеуметтiк қорғауды қамтамасыз етуге және
Демеуқаржылар кезiнде ақша қаражаттары қайтарусыз тәртiппен бюджет пен бюджет
Субвенцuялар - халықты әлеуметтiк қолдауды қамтамасыз ету жөнiндегi бағдарламалар
Субсuдuялар - үлестiк негiзде белгiлi бiр шараларды қаржыландырyға бюджет,
Аталған нысандар (оларды қалыпты жүзеге асырған жағдайларда) трансферттiк қаржыландырудың
Экономuканы дамытуға жұмсалатын шығыстар - бұл өндiрiс көлемiнің тұрақты
Экономикаға жұмсалатын шығыстарда басты орынды ұлттық шаруашылықтың барлық салаларының
құрылыс-монтаж жұмыстарының шығындары;
жабдық, сайман, аспап сатып алу шығындары;
3) өзге күрделi жұмыстар мен шығындар (жобалау-iздестiру,геологиялық, -барлау және
4) жаңа салынып жатқан кәсiпорындар үшiн кадрларды даярлауға жұмсалатын
Күрделi жұмсалымдар мыналардың есебiнен қаржыландырылады:
1) шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң меншiктi қаражаттары;
2) банктердiң ұзақ мерзiмдi кредиттерi;
3) халықтың жинақ ақшасы (тұрғын үй құрылысына);
4) бюджеттен қаржы бөлу.
Мемлекет шығыстарының маңызды бағыты әлеуметтiк-мәдени шараларға - oқy-ағартуға, ақпарттық
Бұл шығыстар iрiлендiрiлген түрде мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) бiлiм беру және кадрларды кәсiпке даярлау;
2) мәдениет, өнер, спорт және бұқаралық ақпарат құралдары;
3) денсаулық сақтау;
4)мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру және әлеуметтiк көмек.
Соңғы уақытта елiмiзде әлеуметтiк-мәдени шараларды қаржыландырудың жаңа қағидаттары енгiзiлдi:
Бiлiм беруге жұмсалатын шығыстар мектепке дейiнгi ұйымдарға, жалпы бiлiм
Қызметкерлер мен өндiрiстегi басқа кадрларды даярлау және олардың бiлiктiлiгiн
Бiлiм беру мекемелерi бюджеттен тыс қаражаттарды және ресурстарды, соның
Мәденuет пен өнердi қаржыландыру кiтапханаларды, клубтарды, мәдениет үйлерiн, мұражайлар
Бұқаралық ақпарат құралдарын ұстауға жұмсалатын шығыстар мемлекет құрылтайшысы болып
Халыққа арналған бiрқатар медициналық қызметтер бұрыннан ақылы жүйеде көрсетiлiп
Азаматтарға республикалық бюджеттiң есебiнен орындалатын тегін медициналық көмектiң кепiлдендiрiлген
1) денсаулық сақтау ұйымдарының жолдамасы бойынша ересектер мен
балаларға оңалту көмегін қоса алғанда: хирургиялық, нейрохирургиялық, уронефрологиялық, психиатриялық,
2) ВИЧ-инфекциясын жұқтырған ауруларға медициналық көмек көрсетуге;
3) шұғыл, төтенше жағдайларда пайда болған аурулар кезiнде медициналық
4) сот-медициналық сараптамаға бағытталады.
Азаматтарға жергiлiктi бюджеттің есебiнен орындалатын тегін медициналық көмек:
1) алғашқы медициналық-санитарлық көмектi;
алғашқы медициналық -санитарлық көмек көрсету мамандарының жолдамасы бойынша мамандандырылған
ортодонтикалық көмектен басқа 18 жасқа дейiнгi балаларға, жүктi әйелдерге
18 жасқа дейiнгi балаларға физиотерапевтiк көмектi;
2) жедел және шұғыл жәрдем көрсетудi;
3) шұғыл көмек көрсетудi; (алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету мамандарының
4) шұғыл төтенше жағдайларда пайда болған аурулар кезiнде
медициналық көмек көрсетудi;
5) ВИЧ-инфекциясын жұқтырған ауруларға медициналық көмек
көрсетудi қамтиды.
Әскери қызметшiлерге, iшкi iстер органдарының, Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң, Қазақстан
Басқа қалғандарының бәрi ақылы нысанда көрсетiлуi тиiс, бұл дұрыс
Мемлекеттiк денсаулық сақтауды қаржыландырудың көздерi мыналар болып табылады:
ұзақ мерзiмдi экономикалық нормативтер бойынша бөлiнетiн республикалық және жергiлiктi
шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң кipicтepiнeн аударылатын аударымдар, министрлiктiң, ведомстволардың және
арнаулы бағдарламалар бойынша халықаралық ұйымдардың қаражаттары;
республикалық және жергiлiктi валюта қорларынан бөлiнетiн валюталық қаржы;
жұмыс берушiлерге нормативтерден тыс медициналық және басқа қызметтер көрсетудi
ұйымдар мен азаматтардың, соның iшiнде басқа мсмлекеттердiң қайырымдылық салымдары.
Мемлекеттiк денсаулық сақтаудың қаражаттары мыналарға бағытталады:
азаматтарға медициналық көмек көрсетуге;
денсаулық сақтаудың мақсатты кешендi баrдарламаларына; мемлекеттiк денсаулық сақтаудың материалдық
емдеу-профилактикалық және санитарлық-эпидемиологиялық мекемелердi ұстауғa;
медициналық кадрларды даярлаyға және олардың бiлiктiлiгiн арттыруға;
медициналық ғылымды дамытуға және енгiзуге;
жұқпалы аурулар эпидемияларын жоюға.
Дене шынықтыру мен спортқа жұмсалатын шығыстар мемлекеттiк бюджеттiң қаражаттары,
Қазақстан Республикасының Конституциясы Қазақстан Республикасының азаматы жасына келген, науқастанған,
Халықты әлеуметтiк қорғауға жұ.мсалатын шығыстар мемлекет шығыстарының жүйесiнде үлкен
Әлеуметтiк қорғау деп қоғамдық дамудың нақтылы жағдай.ларына сәйкес азаматтарға
Әлеуметтiк қорғаудың қаржылық тұлғалауы арнаулы ақша қорларын қалыптастырумен және
Ең төмен әлеуметтiк төлемақылар мөлшерiн есептеудiң негiзi орта есеппен
Әлеуметтiк шығыстар зейнетақы төлеудiң мемлекеттiк орталығы, қазiргi кезде мемлекеттiк
Халықты әлеуметтiк қорғауға жұмсалатын шығыстар қаржы құжаттарында, жоспарларда, болжамдарда,
Халықты әлеуметтiк қорғау санатына қосылатын ұғымдардың айырмашылықтары бар.
Әлеуметтiк қамсыздандыру қоғамның еңбекке жарамсыз және жұмыс iстемейтiн
Әлеуметтiк сақтандыру өзiнiң экономикалық табиғаты жағынaн адамның сңбек қызметiмен
Тұрмысы төмендегiлерге әлеуметтiк көмек негiзiнен кедейлiк шегiнен арғы халықтың
Сөйтiп, әлеуметтiк мұқтаждарды қаржыландыруға арналған қаражаттарды қалыптастырудың үш әдiciн
Әлеуметтiк сақтандыру көбiнесе зейнетақымен к,амтамасыз ету жүйесi, еңбекке уақытша
Зейнетақы - бұл зейнетақымен қамсыздандырылуға құқығы бар азаматтар заңнамада
Жuнақтаушы зейнетақы жүйесi кезiнде әpкiм өз табысынан (жалақысынан) мiндеттi
Зейнетақы төлемдерi салымшының таңдауы бойынша Мемлекеттiк жинақтаушы зейнетақы қорына
Қазақстанда 16 жинақтаушы зейнетақы қоры бар. Егер 30 жылдан
“Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" заңга сәйкес Орталықтан зейнетақы
Зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңға сәйкес, зейнетaқы орташа айлық
Әлеуметтiк сақтандыру жүйесiнде әр түрлi жәрдемақылар маңызды орын алады.
Жәрдемақы - бұл жұмыстағы уақытша үзiлiс кезiнде, сондай-ақ белгiлi
Әлеуметтiк сақтандыру шеңберiнде төленетiн жәрдемақыларға сырқатты бетшелер бойынша төлемақылар,
Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтiк жәрдемақылар жалпы ауруларға байланысты
2001 жылдың шiлдесiнде қабылданған "Мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмек туралы"
Халықты әлеуметтiк қорғау жүйесiнде мыналар бөлiп көрсетiледi:
1.Әлеуметтiк көмек, ол бойынша төлемақылар мыналарды кiрiктiредi:
а) балалары бар отбасына жәрдемақы, ол отбасының жиынтық табысын
ескере отырып тағайындалады (18 жасқа дейiнгi балаларға);
е) балалары бар мерзiмдiк қызметтiң әскери қызметшiлерiнiң
отбасыларына жәрдемақы;
б) мүгедек балалары бар отбасыларына жәрдемақы;
в) ВИЧ- инфекциясын жұқтырған балаларға немссе ересектерге жәрдемақы;
г) әкелерi алименттер төлеуден жалтарынған балаларға уақытша жәрдемақы;
д) 7 жасқа дейiнгi 4 және одан көп балалары
2. Тұрғын үй жәрдемақысы, отбасының жиынтың табыстарын ескере отырып
З. Тұрғын үй-коммуналдық қызметтсрдi, отынды, көлiктi, соғыс және еңбек
4. Жұмыссыздарға матерuалдық көмек.
5. Этникалық отанына оралған қазақтарға жәрдемақы және басқа жәрдемақылар.
Жұмыссыздықтан мемлекеттiк әлеуметтiк қорғау мына шараларды кiрiктiредi:
1) жұмысқа орналасуға жәрдемдесу;
2) бiлiктiлiктi жоғарылатуды кәсiптiк даярлау, жұмыссыздарды қайта даярлау және
3) қоғамдық жұмыстармен қамтылған жұмыссыздардың еңбегiне ақы төлеу;
4) табысы аз азаматтардан шыққан жұмыссыздарға мемлекеттiк атаулы көмек
Мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақылар (бала туғанда, жерлеуге, балалары бар отбасыларына,
Жергiлiктi бюджеттерден әлеуметтiк көмек көрсету түрiнде төлемақылар мыналарға төленедi:
1) экологиялық апаттардан, нәубеттерден, ядролық, сынақтардан зардап шекендерге;
2) жаппай саяси қугын-сүргiн құрбандарына, көп балалы аналарға, жан
Шаруашылық жүргiзушi субъектiлер, басқа жұмыс берушiлер меншiктi әлеуметтiк
Ғылыми-техникалық прогрестi (FТП) қаржыландырудың көзiн таңдау кезеңдерге және тиiсiнше,
FТП-нi қаржымен қамтамасыз етудiң негiзгi қағидаттары қаржыландыру кездерiнiң көптiгi
Ғылым жалпы нарықтық қатынастарға бағдарлана алмайтын қызмет сферасына жатады:
Мемлекеттiк бюджет есебiнен қаржыландырудың басымдығы жалпымемлекеттiк маңызы бар аса
FТП-нiң қолданбалы және енгiзбелiк шаралары шаруашылық есеп қорларынан (орталықтандырылған
Шаруашылықтың басқару органдары (концерндер, ассоциациялар, акционерлiк қоғамдар, компаниялар, министрлiктер,
Сондықтан қорғанысқа жұмсалатын шығыстар көбiнесе республикалық бюджеттен (80% жуығы)
Қорғанысты қаржымен қамтамасыз ету мыналарды кiрiктiредi:
а) қарулы күштердi қаржыландыру;
ә) қару-жарақтарды, соғыс техникасын, өндiрiстiк-техникалық арналымның өнiмдерiн әзiрлеугс, өндiруге
б) ғылыми зерттеулер мен қорғаныс сипатындағы зерттемелер;
в) әскери объектiлердiң (аэродромдардың, полигондардың, баздардың, әскери бөлiмдер мен
г) әскери қызметшiлердiң жеке басын мiндеттi мемлекетгiк сақтандыру;
д) бiрнеше мемлекеттiң әскери-саяси одақтарын қалыптастырған кезде бiрлескен қарулы
Мемлекет шығыстарының құрылымында шаруашылық құрылыста, әлеуметтiк және экономикалық саясатты
ІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ДАМУЫНДА ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТТЫҢ МӘНІ МЕН
ІІ.1 Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеудің жалпы сипаттамасы
Мемлекет тарапынан экономикалық процестердi реттеу кез келген қоғамдық жүйенiң,
Экономиканы реттеу әдетте екі нысанда - өзiн өзi реттеу
Экономuканы мемлекеттiк қаржылық реттеу бұл макроэкономикалық тепе-теңдiкке және экономиканың
Мына бастапқы негiздемелер мемлекеттiк қаржылық реттеудi жүзеге асырудың
1. Қоғам дамуының объектuвтi экономuкалық заңдарының ic -
2. Қоғамның барлық мушелерiнің түnкiлiктi мүдделерiн бiлдiретiн қоғам дамуының,
З. Көзқарастарды бiлдiретiн демокрaтuялық жүйенің болуы және халықтың барлық
4. Шаруашылық қызметте қылықтың нормасы мен ережесiнен шегiнiстi айқын
Қаржылық реттеудiң көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттiгiнiң cұpaнымына, қорланудың
Сонымен бiрге қаржы тұтқаларының көмегімен
материалдық өндipic сферасында жұмылдырылатын қаржы ресурстарының жалпы деңгейiн реттеу;
өндiрicтiк сферадағы монополиялық қызметтi экономикалық шектеу;
кәсiпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметiн реттеу, олардың құқықтық және
кәсiпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндiрiстi дамытуды матералдық жағынан ынталандырып отыру;
кәсiпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудiң iшкiөндiрiстiк арақатысын
ел, аймақ, сала, кәсiпорын, ұйым, фирма көлемiнде инвестициялық және
Нәтижелiкке, яғни мемлекеттiк қаржылық реттеудiң нақтылы қорытындысына оны жүзеге
а) экономuканы құрылымдық жағынан қайта құру;
ә) басқарудың барлық деңгейлерiнде және меншiктiң барлық нысандарында шаруашылық
б) нарықтық бастамаға, коммерциялық қызметтiң, заңдағы ескертпелерден басқа
в) жоғарыда айтылған шарттардан туындайтын мемлекет шеңберiнде де, халықаралық
Әдетте реттеу процесi объективтi және субъективтi факторлардың, экономиканың жұмыс
Реттеудiң екі muni бар: ол экономикалық (оның: қаржылық, бағалық,
Қаржылық реттеудiң түрлерi салықтық, бюджеттiк, мемлекеттiк-кредuттiк, кедендiк-тарифтiк, валюталық-қаржылық шаруашылық
Ортақ нысан жосnарлау (болжау) болып табылады. Нарықтық экономика кезiнде
Мемлекеттiк қаржылық реттеу тұтқаларының iшiнде салықтарға аса маңызды орын
Мемлекеттiк қаржылық реттеу проблемасының екiншi жағы бюджеттен қаржыландыруды пайдалану
Валюталық-қаржылық реттеудегi негiзгi әдiстер мыналар болып табылады: валюталық бағам,
Реттеудiң iшкiшаруашылықтық түрiнде коммерцuялық немесе шаруашылық есеп, қаржы
ІІ.2 Макроэкономикалық тепе-теңдік және қаржы
Макроэкономикалық тепе-теңдiктiң жай-күйi мынадай аса маңызды экономикалық параметрлердi теңестiрудi
Қаржы теориясында мемлекет қаржыларының ұлттық өнім мөлшерiмен өлшенетiн
Мультипликатордың тұжырымдамасы жалпы ұлттық өнiмнің (ЖҰӨ) ауқымын екі әдicпен
]) шығыстар бойынша, яғни бүкiл өндiрiлген өнім массасын сатып
2) кipicmep (немесе бөлiс) бойынша, яғни субъектiлердiң өнім өндiруден
Тепе-теңдi ұлттық өнім және шығыстардағы ұлттық өнiмдердің осы өзгерiciн
Бiрiншi критерий бойынша ЖҰӨ-нiң (GNP) құны мына формула бойынша
ЖҰӨ(GNP) = C+Ig+ G+Xn
Мұндағы: С - үй шаруашылығының немесе елдiң бүкiл халқының
Іg- жалпы жекеше iшкі инвестициялар;
G - тауарлар мен қызметтердi мемлекеттiк көтере сатып алу
Хn - таза экспорт, яғни экспорт көлемiнiң импорттан асып
Барлық кірicтердiң сомасы бойынша ЖҰӨ-нi өлшеу мына элементтердi жиынтықтау
тұтынылған капиталдың көлемi (амортизация);
бизнеске салынатын жанама салықтар;
жалдамалы қызметкерлердiң жалақысы;
ренталық төлемдер;
5) пайыз (ақшалай капиталдың жеткiзушiлерiне жекеше бизнестiң ақшалай табысын
6) меншiктен (жеке жұмсалымдардан) түсетін кipicтep;
7) корпорациялардың пайдасы (бұл пайдаға салынатын салық дивидендтер, бөлiнбеген
Бұдан әpi, жалпы ұлттық өнімнен ЖҰӨ мен капиталды тұтынуға
Инфляцияны немесе дефляцияны (бағалардың төмендеуi) ескере отырып түзетiлген ЖҰӨ
Мультипликатор iс-әрекетiнiң негiздемесi "үнемдеуге шектi бейiмдiлiк" - MPS және
me = =
Мультипликатордың құбылысы ұлттық өндiрicтiң нақтылы көлемi мен жұмыстылықты өзгерту,
Салықтар тұтыну көлемiн төмендетугс және тепе-теңді ТҰӨ-нiң мөлшерiн азайтуға
Салықтардың төмсндсуi жиынтық шығыстардың графигiнiң ауысуын және ТҰӨ-нiң еселенген
Салық мультипликаторының маңызды сипаттамасы оның кiрiстердiң тұтыну компонентiне тәуслдiлiгi
mt = ТхМРС,
мұндағы: Т – салықтық төлемдердiң мөлшерi.
Сөйтiп, сан жағынан салық мультипликаторы мемлекет шыгыстарыньщ мультипликаторынан аз
mв=me+mt=1
Мұндағы: mв - теңдестiрiлген бюджеттiң мультипликаторы;
me - шыгыстардыц мультипликаторы;
mt - салықтардың мультипликаторы.
ІІ.3 Қазақстан Республикасының фискалдық саясаты
Қаржылық реттеудiң басты мазмұны фискалдық саясатты бюджет (мемлекеттiң шығыстары)
Мультипликаторлардың iс-әрекеттерiнiң жоғарыда баяндалған мүмкiндiктерi ескерiле отырылып экономикалық
1) мемлекет шығыстарының көбеюi;
2) салықтардың төмендеуi;
З) мемлекеттiң шығыстары артуының үлкен нәтижесiн ескере отырып фискaлдық
Тежеушiлiк фискалдық саясат бюджет apтығынa жетуге бағдарлануы тиiс.
Артық сұраныммен және инфляциямен шарттасылған тежеушiлiк фuскалдық саясат кеpi
мемлекет шығыстарының азаюы;
салықтардың көбеюi;
3) бұл бағыттардың үйлесуi.
Дискредицuялық, емес фискалдық саясат акценттi нарықтық өзiн-өзi реттеуге қоя
Дискредициялық емес фискалдық саясат автоматты, яғни кipіктepмe тұрақтандырғыштардың
Автоматты тұрақтандырғыштардың iс-әрекетiнiң маңызды ерекшелiгi бюджет тапшылықтары мен aртығын
Практикада тепе-теңдiк үлгiлерiнде қаралған тәуелдiлiктер қосымша факторлардың әcepiн бастан
1) фискалдық саясаттың қабылданатын шараларының уақыттылығы (уақыттың кешеуiлдеуi);
2) ығыстыру әсерінің (ic-әрекетi, бұл ақша рыногында пайыздық
3) сұранымды ынталандыру жиынтық ұсынымға әсер етедi, бұл ағалардың
4) ашық экономикада ұлттық өндiрiс жиынтық шығыстардың элементi
Сондықтан ынталандырушы фискалдық саясаттың шаралары жоғарыда айтылған факторлардың
Монетаризмнiң кейнс және неокейнс теорияларынан айырмашылығы ол ақша айналысын
Монетаристердiң тұрақтандыру бағдарламалары мыналарды қамтиды:
1) бюджет тапшылығын қысқарту (мемлекеттiк инвестицияларды, әлеуметтiк шығыстарды, субсидияларды
2) тұтыну сұранымын қусыруға бағытталған жалақының өcyiн шектеу;
3) шектеулi кредит-ақша саясаты, ақша эмиссиясына және Орталық банктегi
4) бағаға және экспорт-импорт операцияларына бақылауды әлсiрету, экономиканың экспорттық
5) төлем балансын сауықтыру үшiн ұлттық ақша бiрлiгiн девальвациялау;
Бiрақ бұл үшiн мына шарттарды орындау қажет:
ақша массасына бағалардың жоғары икемдiлiгi;
2) дүниежүзiлiк бағалардың қозғалысына iшкi бағалардың жеткiлiктi икемдiлiri;
3) бағалардың қозғалысына тауарларды өндiрудiң (ұсынудың) жоғары икемдiлiгi.
4)экономикалық ресурстардың едәуiр өзара алмасушылығы (ұсынымның өзгергiштiгiмен байланысты).
Стагфляцuяны жеңу үшiн ұсыным экономикасы теорuясының жақтаушылары ұсынған шаралар
1) өндiрiс шығындарына қосылатын салықтарды қысқарту;
2) еңбекке ақы төлеуге жұмсалатын шығындарды тежеу (еңбек өнiмдiлiгiнiң
3) өндiрic ауқымын арттыру жөнiндегi ұйымдық-техникалық сипаттағы шаралар (жабдықтың
4) өндiрicтi техникалық жағынан жетiлдiру жөнiндегi инновациялық бағдарламаларды енгiзу.
Бұл бағытта зандылыққа сәйкес Филлипс ауытқымасы бойынша анықталғандай тұрақтандыруға
ХХ ғасырдың аяғында жаңа теория - тұрақты даму теориясы
Тұрақты даму теориясында тұрақты жұмыс iстейтiн жүйелердi – төменгі
1. Кез келген ауқымдағы күрделi экономикалық жүйелердiң өздiгiнен дамуының
2. Экономикалық мүдделердi үйлестiру қағuдаты қалыптасқан тепе-теңдiктi тұрақсыздандыратын сан
3. Эволюциялық қағидатының логикалық дамуы мен оны нақтылау
4. Экономикалық жүйедегi оның дамуына қарай uерархuялық саралау қағuдаты.
Бiр жағынан, дағдарыстық құбылыстардың терең себептерiн және екiншi
ІІ.4 Нарықтық тепе-теңдікке фискалдық саясаттың құралы
ретіндегі салықтың әсері
Салықтар саласындағы фискалдық саясат олардың ықпал eтyiнің
Екiншi жағдайда салықтардың төмендеуi жиынтық ұсынымды көбейтедi, өйткенi халықтың
Мұнан басқа "ұсыным экономикасының" теориясы салықтардың аса төмен мөлшерлемелерi
Салықтардың инвестициялық қызметке ықпал етуiнiң теориялық дәлелдемесi peтінде американ
Бұл теорияға сәйкес салық мөлшерлемелерiнiң белгiлi бiр шекке дейiн
Американ ғалымдарының пiкiрлерi бойынша, егер салықтардың мөлшерлемесi белгiлi бiр,
Сөйтiп, қисық сызық салықтар мөлшерлемелерiнiң шамасы мен олардың
Лаффэрдiң қисық сызығына сәйкес салықтық түсiмдер тым жоғары мөлшерлеме
Жеке табыс салығын салу, фискалдық мағынасынан басқа, маңызды әлеуметтiк
Бұл жағдаятты Лоренцтiң қисық сызығы сипаттайды. Деңгейлес бiлiкте (осьте)
Мөлшерлемелердiң шамасымен және тиiсiнше салықтық алымдардың шамасымен байланысты болатын
Бұл факторға сондай-ақ салық салу деңгейi төмен немесе тiптi
Сондықтан салықтық реттеу бұл факторлардың ескеруі және экономикалық қарым-қатынаста
ІІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТЫНЫҢ КЕЛЕШЕКТІК НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
ІІІ.1 Қазақстанның орта мерзімді фискалдық саясаты
Қазақстан Республикасының алдында тұрған басым мiндеттердiң бiрi экономиканың
Соңғы бiрнеше жылдар бойы экономикаға салық жүктемесiн азайту және
Мәселен, салық жүктемесiн азайту жөнiндсгi мiндсттсрдi iске асыру экономиканың
әлеуметтiк салық пен қосылган құн салығының ставкаларын азайту, бұл
Қазақстан экономикасының бәсекеге қабiлеттілігін күшейту мақсатында халықтың әл-ауқатының өcyi
жеке тұлғалардың кірністерін жалпыға бiрдей декларациялауға көшу мүмкіндігін
салықтық әкімшілендіру бөлігінде ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, одан әpi
Бюджеттiң 2007-2009 жылдарға арналған кірістері Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық
2007-2009 жылдары экономиканың мұнай және мұнай емес секторлары
Ұлттық қордың тұжырымдамасына сәйкес мұнай түсiмдерi қорға, ал мұнай
Мемлекеттік бюджетке түсeтiн мұнай емес түсімдердің 2007-2009 жылдарға арналған-
1-кесте
Мемлекеттiк бюджетке түсетін мұнай емес кiрiстердiң 2007-2009 жылдарға арналған
ЖІӨ-ге пайызбен
Атауы 2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
Мұнай емес кірістер 19,4 18,4 18,6
салықтық түсімдер 18,3 17,3 18,0
салықтық емес түсімдер 0,46 0,42 0,39
негiзгi капиталды сатудан түсетін түсімдер
Салықтық түсімдердің 2007 жылы ЖIӨ-гс 18,3%-дан 2008 жылы ЖIӨ-ге
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсiмдср 2008 жылы ЖIӨ-гс 0,66%-дан
Мұнай емес сектордың мемлекеттiк бюджетке түсетін түсімдерi өсуінің орташа
Мұнай түсiмдерiн Ұлттық қорға аударудың болжамы 2007 жылы
Мұнай секторының Ұлттық қорға түсетін түсімдерi өсуінің жыл сайынғы
ІІІ.2 2007-2009 жылдарға мемлекеттік бюджет шығыстарының басым бағыттары
Орта мерзiмдi кезеңде жүргізілетiн шығындар саясаты:
мемлекеттiк бюджет шығыстарының өсу қарқыны экономиканың өсу қарқынымсн түзетiлетiн
мұнай емес тапшылықтың төмендеуiне қол жеткізілгенде шектеушi бюджет саясатын
Мемлекеттiк бюджет шығыстарының құрылымында 2007-2009 жылдары мыналар басым бағыттар
денсаулык сақтау мен бiлiм берудi дамыту;
әлеуметтiк реформаларды одан әpi тсреңдету;
индустриялық-инновациялық даму;
аграрлық-индустриялық саясатты іске асыру;
тұрғын уй саясатын іске асыру;
қоршаған орта сапасын тұрақтандыру;
көлік-коммуникация кешенін дамыту;
шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту;
Астана қаласын дамыту.
Орта мерзiмдi кезеңде денсаулық сақтау саласындағы бюджет саясаты халықтың
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 13 кыркүйектегі № 1438
Бұдан басқа, Денсаулық сaқтay icін реформалау мен дамыту бағдарламасының
Бұдан басқа, Мемлекет басшысының Жолдауын iскe асыру үшiн:
Астанада осы заманғы медицина ғылымының, практикалық денсаулық сақтаудың жетiстiктерiн
медицина қызметкерлерiне еңбегінің түпкi нәтижесiне қарай еңбекақы төлеуге оның
"Салауатты өмір салты" кешендi бағдарламасын iскe асыру жалғасатын болады.
3аңнамалық кесiмдердi жүйелендiру және саланы басқарудың тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында
Бiлiм беру саласындағы бюджет саясаты әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiнде
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылrы 11қазандағы № 1459 Жарлығымен
2007-2009 жылдары барлық деңгейдегi Бiлiм берудiң сапасын бағалаудың ұлттық
Кейбiр жоғары оқу орындарында техникалық мамандықтар бойынша жаңа магистрлық
Кредиттердiң қайтарылуына мемлекеттің кепiлдігін бсрудi қамтамасыз ете отырып, екiншi
"Болашақ" бағдарламасы шеңберiнде әлемнiң жетекшi оқу орындарына оқуға жыл
Кәсiптiк мектептердi, жоғарғы оқу орындарын, педагогикалық кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру
Мемлекет басшысының Жолдауын iскe асыру мақсатында "Бiлiм туралы" Қазақстан
Мектепке дейiнгi бiлiм беру жүйесiнде мектепке дейiнгi оқытумен қамту
Жалпы орта бiлiм беру жүйесiнде сараланған ұстанымдарды айқындау және
Кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру жүйесiнде жұмыс берушiлер
Кәсiптiк жоғары бiлiм беру жүйесiнде бiлiм беру кызметтерiнің сапасын
Бiлiктiлiгi жоғары басқарушы кадрларды даярлау сапасын арттыру үшiн кадрлар
2007-2009 жылдары әлеуметтiк қамсыздандыру және әлеуметтiк көмек саласындағы бюджет
Aтап айтқанда, мемлекеттiк әлеуметтiк стандарттарды халықаралық стандарттарға кезең-кезеңімен
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қарашадағы №1241 қаулысымсн
Мемлекет басшысының 2006 жылғы 1 наурыздағы Жолдауына сәйкес 2006
Бұдан басқа, 2006 жылғы 1 шiлдеден бастап әлуеттiк құрылымдар
2007 жылдан бастап зейнетақылар мен жәрдемақылар "айдан айға" қағидаты
Елге қоныс аударушылардың ағынын одан әpi ынталандыру, демографиялық ахуалды
2007-2009 жылдары мәдениеттiк осы заманғы дамыған жүйесiн қалыптастыруға, бiрыңғай
Қазақстан Республикасы Прсзидентiнiң 1998 жылғы 27 ақпандағы № 3859
2007 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 21 қарашадағы
Осы бағдарламаны iске асыру жөнiндегi жүргiзiлiп отырған iс-шаралар тұрақты
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 24 қарашадағы № 1161
Этностық және конфессиялық келiсiмнің қазақстандық моделiн жетiлдiрудің 2006-2008 жылдарға
Қазақстанның тартымды туристiк объект ретiндсгi бедслiн қалыптастыру, ұлттық туризм
Азаматтық қоғамды дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған тұжырымдамасы демократиялық процестер
Мсмлсксттiк ақпараттық саясатты одан әpi жстiлдiру және қазақстандықтардың саяси,
2007 жылы мұpaғат iciн және құжаттама жүйелерiн дамытудың 2007-2009
Мемлекеттiк қызметшiлерге енбекақы төлеудi жетiлдiру жөнiндегi жұмыс жалғасатын болады.
Қазақстан Республикасы Экономика жане бюджеттiк жоспарлау министрлiгi мен Қазақстан
2007 жылы бюджет саласы қызметкерлерi мсн мемлекеттiк қызметшiлердің жалақысы
Қорғаныс мұқтаждарына арналған шығыстарды жоспарлаудың негiзi Қазақстан Республикасының Қарулы
Қазақстан Республикасы Yкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасына сәйкес қазiргi
Жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің өмірлік маңызды мүдделерінің сыртқы
Қазақстан Республикасы Yкіметінің 2004 жылғы 24 желтоқсандағы №1355 қаулысымен
Атқарушы билiк реформасы мен сыбайлас жемқорлыққа және қылмыска қарсы
Халықтың қалың бұқарасының тұрғын үйге қол жеткiзуiн қамтамасыз ететін
Қолдағы тұрғын үй қорын тиiстi пайдалану мсн ұстауды, онда
Елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, астықтың экспорттық әлеуетін ұлғайту,
Кедейшiлiк пен жұмыссыздықты азайту, халықтың кipicтеpi мен тұрмыс деңгейiнiң
Субсидиялау жолымен ауыл, су шаруашылығын мсмлсксттiк қолдау көздслiп отыр,
Азық-түлiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және агроөнеркәсiптiк кешеннiң бәсекеге қабiлеттілігін
Аграрлық азық-түлiк нарығында бәсекелестiктi дамыту және ел экономикасының бәсекеге
Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кipyi шсңбсрiнде әлемдiк нарықтағы толыққанды
Халықты сапалы ауыз сумен одан әpi қамтамасыз етуге және
Қазақстан Республикасы аумақтарының орманды жсрлсрiн ұлғайту және елдi мекендерді
2006-2010 жылдары Қазақстан Республикасы Президентінiң 2003 жылғы 16 мамырдағы
Қоршаған ортаны қорғаy жөнiнде тиiмдi әpi пәрмендi шаралар қабылдау
2007 жылдан бастап дамыған мемлекеттердiң үздiк үлriлерi бар ұлттық
Ұзақ мерзiмдi перспектива шеңберiнде экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету тұрғысында
Өзен экожүйесiне түсетін ауыртпалықты азайту және олардың ластануы мен
Жануарлар дүниесiн сақтау және қорғау мақсатында Қазақстан Республикасы Yкіметінің
2007-2009 жылдары Қазақстан Республикасы Президентiнің 2003 жылғы 17 мамырдағы
Отандық және шст елдiк ғылыми әлеуеттi пайдалану негiзiнде бәсекеге
Көлiк-коммуникация кешенiн тұрақты және қарқынды дамыту мақсатында экономика
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 11 сәуiрдегi №86 Жарлығымен
2007-2009 жылдары Қазақстан Республикасы Yкіметінің 2005 жылғы 9 желтоқсандағы
Қазақстанның климат жағдайын есксрс отырып, автомобиль жолдарын салу мен
Қазақстан Республикасындағы ғарыш қызметiн одан әpi дамыту, оның
Тарифтердi ксзсң-кезсңiмен қайта теңгерiмдеудi жүзсге асыру жоспарланып отыр. Бұл
2007-2009 жылдары инвестициялық саясатты қалыптастыру Орта мерзiмдi жоспар шеңбсрiнде
Даму бағдарламалары шеңберiнде шығыстар саясаты бюджет заңнамасының ережелерін қатаң
Бюджеттiк даму бағдарламаларына арналған мемлекеттiк бюджет шығыстары өcyiнің орташа
Мемлекеттiң фискалдық саясатының негiзгi өлшемдерiнiң бiрi мұнай емес бюджеттiң
Экономикалық өсу жағдайында, әcipece табиғи ресурстардың бiр бөлiгiн қаржы
Мемлекеттiк бюджеттiң мұнай емес тапшылығы 2007-2009 жылдары ЖIӨ-ге 5,5%-дан
Ұзақ мсрзiмдi псрспективада Қазақстан Республикасының Yкіметi жүргiзiп отырған фискалдық
Бюджеттiк даму бағдарламаларының шығыстарын қаржыландыру 2007-2009 жылдары ұлттық
Орта мсрзiмдi перспсктиваға арналған даму бюджетiнiң болжамына нсгiздслс отырып,
Бұл ретте, ұлттық қор активтерi өсуінің орташа
Ұзақ мерзiмдi перспсктивада фискалдық саясат рсспубликалық бюджстке ұлттық қордан
Кепiлдiк бсрiлген трансферттi бюджетке аударудың осындай нысаны ұлттық жсткiлiктi
Ұлттық қордың активтерiн басқарудан түсетін инвестициялық кіріс қорда
2007-2009 жылдары ЖIӨ-нiң номиналдық өсу қаркынынан төмен болатын мемлекеттiк
Шығыстар саласында шектеу саясатын жүргiзугс қарамастан, мемлексттiң шығыс мiндеттемелерiн
Мсмлексттiк бюджсттiң шығыстары 2007 жылы ЖlӨ-ге 25,0 %,
2-кесте
Мемлекеттiк бюджеттiң 2007-2009 жылдарға арналған шығыстарының болжамы
2007 ЖhlJl 2008 ЖЫJl 2009 ЖЫJl
Атауы ЖlӨ-гс Үлесі ЖІӨ-гс Үлесі ЖІӨ-гс Үлесі
%-бен % %-бен % %-бсн %
------
1 2 3 4 5 6 7
Шығыстар 25,0 100 24,0 100
Жалпы сипаттағы мемлекеттiк -
қызметкерлер
Қорғаныс 1,5 6,0 I,S 7,5
Қоғамдық тәртіп,
қауіпсіздік, құқық
сот, қылмыстық-атқару қызметi
Бiлiм беру 4,1 1б,4 4,1
Дснсаулық сақтау 2,7 10,7 3,0
Әлсумсттiк көмск және әлсумсттiк
қамсыздандыру
Тұрғын үй-коммуналдық шаруа-
шылық
Мәдениет, спорт, туризм және акпа-
раттық кеңiстiк
Отын-энсргетика ксшснi және жср
койнауын пайдалану
Ауыз су, орман, балык шаруашылығы, 1,4 5,7
ерекше коргалатын табиғат аумак-
тары,
I\оршаrан ортаны жанс жануар-
1 2 3 4 5 6 7
Қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары
Өнеркәсіп, сәулст, қала құрылысы 0,1 0,2 0,1 0,2
және құрылыс қызмстi
Көлiк және коммуникация 2,0 8,2 1,9 8,1 1,9
өзгелер 1,7 6,8 1,0 4,0
3,7
Борышқа қызмет көрсету 0,3 1,0 0,2 0,8 0,1
2007-2009 жылдары ЖlӨ-ге орта есеппен l,3%-ды құрайтын шоғырландырылған бюджсттiң
ҚОРЫТЫНДЫ
Диплом жұмысын қортындылай келе мемлекеттік қаржы экономикалық мәнi жағынан
Мемлекеттiк қаржылық реттеудi жүзеге асырудың алгышарттары болып табылады:
1. Қоғам дамуының объектuвтi экономuкалық заңдарының ic -
2. Қоғамның барлық мушелерiнің түnкiлiктi мүдделерiн бiлдiретiн қоғам дамуының,
З. Көзқарастарды бiлдiретiн демокрaтuялық жүйенің болуы және халықтың барлық
4. Шаруашылық қызметте қылықтың нормасы мен ережесiнен шегiнiстi айқын
Қаржы тұтқаларының көмегімен мынадай
- материалдық өндipic сферасында жұмылдырылатын қаржы ресурстарының жалпы деңгейiн
- өндiрicтiк сферадағы монополиялық қызметтi экономикалық шектеу;
- кәсiпорындардың, ұйымдардың сыртқы экономикалық қызметiн реттеу, олардың құқықтық
- кәсiпорындарда, ұйымдарда, фирмаларда өндiрiстi дамытуды матералдық жағынан ынталандырып
-кәсiпорындардың, ұйымдардың, фирмалардың ақшалай ресурстарын бөлудiң iшкiөндiрiстiк арақатысын
-ел, аймақ, сала, кәсiпорын, ұйым, фирма көлемiнде инвестициялық және
Мемлекет кipicтepiнің көзi ұлттық табыс болып табылады, ал қаржы
Мемлекет кipicтеpінің сипаты айтарлықтай дәрежеде мемлекеттiң өзiне қажет ақшаны
1) мемлекеттiк кәсiпорындар мен ұйымдардың жалпы табысы (пайдасы), қосылған
2) мемлекеттiк мүлiктен алынатын табыс (мемлекеттiк тұрғын үй қорынан,
3) мемлекеттiк мекемелер мен ұйымдар көрсететін ақылы қызметтepдeн алынатын
4) бюджеттiк мекемелердiң үй-жай үшiн жалгерлiк төлемдi, қосалқы шаруашылық
Мемлекет кipicтepiнің көзi ұлттық табыс болып табылады, ал қаржы
Мемлекет кipicтеpінің сипаты айтарлықтай дәрежеде мемлекеттiң өзiне қажет ақшаны
Мемлекет кipicтерінің жүйесiнде орталық орынды салықтар алады. Мемлекеттiн, шығыстары
Мемлекет шығыстарының екінші тобы қоғамдық қажеттiлiктердi қанағаттандыру үшiн ұлттық
Экономuканы мемлекеттiк қаржылық реттеу бұл макроэкономикалық тепе-теңдiкке және экономиканың
Фискалдық саясатты бюджет (мемлекеттiң шығыстары) пен салық саясатын жүргiзудi
Фискалдық саясаттың келесі түрі ынталандырушы фuскалдық
1) мемлекет шығыстарының көбеюi;
2) салықтардың төмендеуi;
З) мемлекеттiң шығыстары артуының үлкен нәтижесiн ескере отырып фискaлдық
Фискалды саясаттың екінші түрі тежеушiлiк фискалдық саясат бюджет apтығынa
Артық сұраныммен және инфляциямен шарттасылған тежеушiлiк фuскалдық саясат кеpi
мемлекет шығыстарының азаюы;
салықтардың көбеюi;
3) бұл бағыттардың үйлесуi.
Дискредицuялық, емес фискалдық саясат акценттi нарықтық өзiн-өзi реттеуге қоя
Ушінші тарауымда фискалды саясаттың орта мерзімді бағдарламасына сәйкес экономикаға
Мәселен, салық жүктемесiн азайту жөнiндсгi мiндсттсрдi iске асыру экономиканың
әлеуметтiк салық пен қосылган құн салығының ставкаларын азайту, бұл
Қазақстан экономикасының бәсекеге қабiлеттілігін күшейту мақсатында халықтың әл-ауқатының өcyi
жеке тұлғалардың кірністерін жалпыға бiрдей декларациялауға көшу мүмкіндігін
салықтық әкімшілендіру бөлігінде ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, одан әpi
2007-2009 жылдары экономиканың мұнай және мұнай емес секторлары
Ұлттық қордың тұжырымдамасына сәйкес мұнай түсiмдерi қорға, ал мұнай
2007-2009 жылдары ЖlӨ-ге орта есеппен l,3%-ды құрайтын шоғырландырылған бюджсттiң
Бюджеттiң 2007-2009 жылдарға арналған кірістері Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Правила разработки среднесрочной фискальной политики. Пост. правительства РК
2 .Среднесрочная фискальная политика правительства Республики Казахстан на 2005
3. Среднесрочная фискальная политика правительства Республики Казахстан на 2007
4. Уточнение среднесрочной фискальной политики правительства Республики Казахстан на
5. Абдугалимова А.Т., Усумбаева А.А. Закономерности
6.Єуелбаев С. Жан±я бюджеті – нарыќтыќ ќатыныстарды дамытатын экономикалыќ
7. Баймуратов У., Шыныбеков Д. О
8. Бурлаченко С. Эволюция структуры государственного бюджета //Саясат .
9. Бурлаченко С. Взаимоотношения между уровнями государственного управления в
10. Бияров Т. Экономикалыќ реформаны баяулатуѓа болмайды //
11. Дуйсенгалиева М. Этапы формирования бюджетной системы Казахстана и
12. Жолмурзаева Г. К вопросу об управлении региональными
13. Еспергенова Л. Сущность и значение бюджетов в производственном
14. Ильясов К. Отдельные вопросы бюджетной политики в сложившихся
15. Классификация доходов бюджета //Финансы Казахстана, 2002, №
16. Конакбаев С. Эволюция бюджетного процесса в Республике Казахстан
17. Куздыбаева М.С. Процесс формирования бюджета и его характерные
18. Куздыбаева М.С. Роль бюджета в развитии транспорта
19. Павлов А.С. Основные направления бюджетной политики
20. Саханова А. Структура бюджетного процесса //Финансы Казахстана.-2003.-№
Бюджетная политика // Квартальные прогнозы . – 2003.- №
21. Шаекин Р.М. Трансфертное регулирование бюджетных отношений
22. Шыныбеков Д. О некоторых вопросах
23. Ибришев Н.Н. , ¤скенбаев Е.С. Мемлекттіњ ќаржы саясатыныњ
24. Райхан±лы Н. Аяќалысымыз алымды //Аќиќат.-2003.-№ 8.-Б.
25. Райхан±лы Н. Єлеуметтік жаѓдайдыњ єлеуеті ќањдай? //Аќиќат.-2003.-№
26. Райхан±лы Н. ¤ткен ќорытындысы не кµрсетті ? //
27. Ботанова Т. Косвенные налоги // Бухгалтер и налоги.-2003.-№
28. Даумов А. Оптимизация налогов в рамках закона //
29.Лукпанова Ж. Налоговая нагрузка и ее влияние на деятельность
30.В.Д. Мельников. Финансы/ Учебник-Алматы: Экономика, 2005г-630 бет
31. Райханова К. Разъяснение основных положений Налогового кодекса Республики
32. Сейсенова А. Современные тенденции развития налоговой политики в
//Евразийское сообщество . – 2005 . - № 2
33.Келімбетов Ќ. Бюджет ж‰йесін жетілдіру // Зањ.-2002.-№ 3.-Б.27-34
34.Оњалтаев Д. Мемлекеттік бюджет ќаржысын ±тымды пайдалану //
35.ТлеужановаД. Бюджетаралыќ ќатынастардыњ т±жырымдамалыќ негіздерін
36.Тілеужанова Д. Бюджетаралыќ ќатынастарды реттеу ж‰йесі// Аќиќат . –
В.Д.Мельников Финансв, учебник – Алматы: Экономика, 2005 г. –
2
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қаржысы
Жергілікті (муниципиалдық) қаржы
Республикалық қаржы
Кәсіпорындардың қаржысы
Мемлекеттік несие
Бюджеттен тыс қорлар
Бюджет