Бұрғылау жұмыстары

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 12
1 АУДАННЫҢ ГЕОГРАФИЯ – ЭКОНОМИКАЛЫҚ 13
СИПАТТАМАСЫ 13
2 БҰРЫН ЖҮРГІЗІЛГЕН ЖҰМЫСТАРҒА 15
ШОЛУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ, БАҒАЛАУ 15
3. АУДАННЫҢ ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ 20
3.1 Стратиграфия 20
3.2. Магматизмі 22
3.3 Тектоника 25
3.4 Пайдалы қазбалары 28
3.5 Гидрогеология 29
3.6. Геоморфология 33
4 КЕНОРЫННЫҢ ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЛЫСЫ 36
4.1 Кендердің заттық құрамы және морфологиясы 43
5 ЖОБАДАҒА ЖҰМЫСТАРДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ 47
ЖӘНЕ КӨЛЕМДЕРІ 47
5.1 Шешуге тиісті геологиялық мәселелер 47
5.2 Барлау жүйесі мен барлау торабы пішіндерін, тығыздығын негіздеу
5.3 Тау-кен жұмыстары 48
5.3.1 Шахта қазу 48
5.4 Бұрғылау жұмыстары 49
5.5 Ұңғымаларда жүргізілетін геофизикалық жұмыстар 68
5.6. Гидрогеологиялық жұмыстар 69
5.7 Сынамалау жұмыстары 70
5.7.1 Сынаманы өңдеу 72
5.8. Лабораториялық зерттеу жұмыстары 75
5.8.1. Минералогиялық зерттеулер 77
5.8.2. Технологиялық зерттеулер 78
5.8.3. Гидрогеологиялық зерттеулер 78
5.9. Камералдық жұмыстар 78
6. КҮТУДЕГІ ҚОРЛАРДЫ ЕСЕПТЕУ 79
7. АРНАЙЫ БӨЛІМ 86
7.1 Архарлы кенорныныдағы алтын құрамды минералдардың морфологиясы 86
8 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ҚАУІПСІЗДІК ТЕХНИКАСЫ 89
8.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау 89
8.2 Жалпы ұйымдастыру шаралары 90
8.2.1 Камералдық зертханаларды жасанды жарықтандыру 91
8.2.2 Өндірістік санитария 92
8.2.3 Өндірістік шаң 93
8.2.4 Камералдық зертханалардың дыбысизоляциясы 93
8.3 Қауіпсіздік техникасы 94
8.3.1 Көліктік жұмыстардың қауіпсіздігі 95
8.3.2 Электр қауіпсіздігі 95
8.3.3 Қуат қадамы 98
8.3.4 Геологиялық жұмыстардың қауіпсіздігі 99
8.4 Өрт профилактикасы 101
9 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 103
10 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БАРЛАУ ЖҰМЫСТАРЫН ЖОБАЛАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 104
11 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БАРЛАУ ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГІЗУІНЕ СМЕТАСЫ 110
ҚОРЫТЫНДЫ 113
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 114
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БАРЛАУ ИНСТИТУТЫ
ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ТҮСІРУ, ПАЙДАЛЫ ҚАЗБА КЕНОРЫНДАРЫН ІЗДЕУ ЖӘНЕ БАРЛАУ
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
_______________________
Кафедра меңгерушісі
геол.-минерал. ғылымдарының
докторы, профессор
Н.С.Сейітов
«______» ________________2004ж.
Дипломдық жобаның
ЖАЗБАША ТҮСІНДІРМЕСІ
Тақырыбы АРХАРЛЫ КЕНОРНЫНЫҢ СОЛТҮСТІК-ШЫҒЫС БӨЛІКШЕСІНДЕ АЛДЫН-АЛА БАРЛАУ ЖҰМЫСТАРЫ
Кеңесшілер:
Аға оқытушы
Отарбаев Қ.Т.
__________________________
«____» ______________2004ж.
Геол.-минерал.ғылым. канд., доцент
Жүнісов А.А.
__________________________
«____» ______________2004ж.
Профессор
Мұсанов А.М.
__________________________
«____» ______________2004ж.
Техн. ғылым.докт., профессор
Өтепов Е.Б.
__________________________
«____» ______________2004ж.
Оқытушы
Хамимульдинов С.Ж.
__________________________
«____» ______________2004ж.
Пікір жазушы
__________________________
«____» ______________2004ж. Жетекші
Геол.-минерал.ғылым. докторы, профессор Бакенов М.М.
__________________________
«____» ______________2004ж.
Студент
Ұлтарақов Б.Б.
Мамандығы
Тобы
Стандарттау кеңесшісі геол.-минерал. ғылымдарының докторы, профессор
Жилинский Р.Г.
__________________________
«____» ______________2004ж.
Алматы 2004ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БАРЛАУ ИНСТИТУТЫ
ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ТҮСІРУ, ПАЙДАЛЫ ҚАЗБА КЕНОРЫНДАРЫН ІЗДЕУ ЖӘНЕ БАРЛАУ
БЕКІТЕМІН
_______________________
Кафедра меңгерушісі
геол.-минерал. ғылымдарының
докторы, профессор
Н.С.Сейітов
«____» ______________2004ж.
Дипломдық жоба жасауға
ТАПСЫРМА
Студентке Ұлтарақов Бауыржан Бердібай ұлы
1. Жобаның тақырыбы АРХАРЛЫ КЕНОРНЫНЫҢ СОЛТҮСТІК-ШЫҒЫС БӨЛІКШЕСІНДЕ
2. «____» ______________2004 жылғы ЖОО бұйрығымен бекітілген.
Дайын жобаны тапсыру мерзімі __________________________
3. Жобаның негіздері диплом алдындағы практикада жиналған сызба
4. Қарастырылатын мәселелердің тізімі:
Кіріспе
1 Жұмыс ауданының экономикалық географиялық сипаттамасы
2 Алдынала жүргізілген жұмыстарға шолу және оларды талдау мен
3 Ауданның геологиялық сипаттамасы 4 Жұмыс нысанасының сипаттамасы
5 Жобадағы жұмыстардың әдістемесі
6 арнайы бөлім
7 Күтудегі қорларды есептеу
8 Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы
9 Қоршаған ортаны қорғау 10 геологиялық барлау жұмыстарын жобалаудың
11 геологиялық барлау жұмыстарын жүргізуіне сметасы
Қорытынды
5. Сызба материалдарының тізімі (міндетті түрде қажет екендерін атап
1 Ауданның геологиялық картасы
2 Кенорынның геологиялық картасы
3 Орталық белдемнің сынамалау планы 4 Геологиялық қималар
5 Қорларды есептеу сызбасы
6 Техникалық сызбалар
6. Дипломдық жобаның кеңесшілері мен оларға тән жобаның бөлімдері
Бөлім Кеңесші, кафедра Күні, қолы
Тапсырма берді Тапсырма қабылданды
1 Ауданның геологиялық сипаттамасы А.А. Жүнісов ГТ және
2 Жобадағы жұмыстардың әдістемесі Қ.Т. Отарбаев
ГТ және ПҚКІБ
3 Бұрғылау жұмыстары Ә.М. Мұсанов ҰБжБТ
4 Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау Е.Б. Өтепов
ЕҚжҚО
5 Геологиялық барлау жұмыстарын жобалаудың ерекшеліктері С.Ж. Хамимульдин ЭБжМР
7. Тапсырма берілді
Кафедра меңгерушісі
Тапсырма қабылдаған
«____» ____________2004ж.
«____» ____________2004ж.
___________________ Сейітов Н.С.
__________________ Ұлтарақов Б.Б.
КҮНТІЗБЕЛІ ЖОСПАР
№№
реті Дипломдық жоба (жұмысы) бөлімдерінің атаулары Бөлімдерді аяқтау мерзімдері
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Кіріспе. Жұмыс ауданының экономикалық-географиялық сипаттамасы. Бұрын жүргізілген зерттеулерге шолу
Ауданның геологиялық құрылысы (Ауданның геологиялық картасы
м 1:50 000)
Кенорынның геологиялық құрлысы. (Кенорынның геол. картасы., геол. қимасы)
Жобадағы жұмыстардың әдістемесі
Арнайы бөлім. Күтудегі қорларды есептеу.
Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау
Геологиялық барлау жұмыстарын жүргізуге қажет сметасы. Геологиялық барлау жұмыстарын
Қорытынды 01.03–07.03.2004ж.
07.03- 20.03.2004ж.
20.03- 01.04.2004ж.
01.04- 01.05.2004ж.
01.05-11.05.2004ж.
11.05- 18.05.2004ж.
18.05- 25.05.2004ж.
Студент-дипломшы
Жобаның жетекшісі Ұлтарақов Б.Б.
Бакенов М.М.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БАРЛАУ ИНСТИТУТЫ
ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ТҮСІРУ, ПАЙДАЛЫ ҚАЗБА КЕНОРЫНДАРЫН ІЗДЕУ ЖӘНЕ БАРЛАУ
БЕКІТЕМІН
_______________________
Кафедра меңгерушісі
геол.-минерал. ғылымдарының
докторы, профессор
Н.С.Сейітов
«____» ______________2004ж.
Пайдалы қазба
Нысана аты
Кездестірілген жері Алтын
Архарлы
Қазақстан Республикасы Алматы облысы
ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ТАПСЫРМА
Дипломдық жобаның тақырыбы Архарлы кенорнының Солтүстік-Шығыс бөлікшесінде алдын-ала барлау
Геологиялық тапсырма берудің негізі. Өндірістік практикадан жинап әкелінген геологиялық
1. Жұмыстардың мақсаты, нысананың кеңістіктегі шекарасы, бағалаудың негізгі көрсеткіштері.
Кенорынның 100-350м тереңдікке дейінгі өнеркәсіптік маңызын айқындау, С1, С2
2. Геологиялық мәселелер, оларды шешу тәртібі мен негізгі әдістері.
1) Ұңғымаларды бұрғылау арқылы жалпы түрде кенді дененің ішкі
2) Пайдалы қазбаның сапасын жалпы түрде зерттеу.
3) Аз көлемді технологиялық сынамалар алу арқылы жалпы түрде
4) Жалпы түрде грунт суларының деңгейін және жер асты
5) Кенорнының перспективасы жайлы техника-экономикалық пікірін (ТЭТ) құрастыру.
3. Жұмыстарды орындау мерзімі мен болашақ нәтижелері (есеп беру
Жұмыстардың нәтижесінде С1, С2 категориясы бойынша қорлар есептеледі және
Бас геолог (дипломдық жобаның жетекшісі)
Күні «____» ____________2004ж. ____________________ Бакенов М.М.
АНДАТПА
Алтын-күмісті Архарлы кенорнын 1955 жылы геолог С.Е. Майрин ашқан.
Дипломдық жоба кенорынның өнеркәсіптік маңызын және кенденуін анықтауға арналған.
Жобаланып отырған алдын-ала барлау жұмыстары кенорынның технико-экономикалық негіздеуге және
АННОТАЦИЯ
Золото-серебряное месторождение Архарлы открыто геологом С.Е. Майриным в 1955
Дипломный проект посвящен установлению промышленной значимости месторождения и рудопроявлений,
Проектируемая предварительная разведка позволят составить технико-экономическое обоснование для дальнейшего
КІРІСПЕ
Архарлы кенорны 1955 жылы масштабы 1:200000 болатын геологиялық түсіру
1962-67 жылдар аралығында Архарлы геологиялық-барлау жұмыстары жүргізілді. Сонымен қатар
Архарлы кенорнындаға алтын мен күмістің өнеркәсіптік қоры біршама жоғары.
Дипломдық жобаға қажет геологиялық мәліметтер 2-ші өндірістік тәжірибе барысында
Дипломдық жобаның көлемі 116 жазба беттен және 6 сызба
1 АУДАННЫҢ ГЕОГРАФИЯ – ЭКОНОМИКАЛЫҚ
СИПАТТАМАСЫ
Архарлы алтын кенорны Алматы обылысы, Кербұлақ ауданында орналасқан. Келісімшартта
440 14' СЕ-770 52' ШБ
440 14' СЕ-770 57' ШБ
440 10' СЕ-770 52' ШБ
440 10' СЕ-770 52' ШБ
Ауданның климаты континентті. Сондықтан оның қысы біршама суық, ал
Құрғақ жазымен және суық қысымен сипатталады және солтүстік-шығысқа бағытталған
Ауданның жергілікті жер бедері таулы, жиі кездесетін майда арналар
Бөлікшеден жақын жерде Алматы-Семей темір жолы өтеді, сонымен қатар
Өсімдік әлемі жұтаңдау. Өзен аңғарларында жиде өседі, барбарис және
2 БҰРЫН ЖҮРГІЗІЛГЕН ЖҰМЫСТАРҒА
ШОЛУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ, БАҒАЛАУ
Кенорынды 1955 жылы масштабы 1:200000 геологиялық түсіру кезеңінде геолог
Ауданның аймақтық және жергілікті жарылымды және пликативті құрылымдары карталанған,
Архарлы кенорнында геологиялық барлау жұмыстары 1962-1967 жылдар аралығында жүргізілген.
Барлау жұмыстарымен қатар 1964 жылы тәжірбиелі-өндірістік кенорынды игеру жұмыстары
Кенорынды өткізгеннен кейін 1995 жылға дейін кенді жерасты қазылымдармен
1955ж L-43-XXXVI бет көлемінде Севастьян В.Г., Майрин С.Е. және
1957 жылы іздеу жұмыстарымен кешенді түрде Оңтүстік Жоңғарияда 1:50000
1965 жылдан 1968 жылға дейін (Семененко Н.Н., Попов А.С.,
Кейінгі жылдары Архарлы партиясымен Шолақ тауының кен көздері бағаланды,
Осы жылдары Архарлы кенді алаңында алтынның шашырауының алғашқы ореолдарын
Геологиялық зерттеулермен бірге геофизикалық жұмыстар жүргізілді. Волков экспедициясы 1951-65
1956-59 жылы рудалы кенорындарды іздеу мақсатында 1:5000000 және геологиялық
1958 жылы Іле экспедициясы ең алғаш 1:50000 масштабты гравиметрлі
1963-68 жылдары сол аудандарда қайталанып гравиметрлі жұмыстар кешенді түрде
Сонымен қатар алтын-полиметаллды кенденуге перспективті бөлікшелер бөлінді. Бірнеше жылдар
Соңғы жылдары L-44-121, 122, L-43-144-Г, L-44-133-В, К-43-12-Г, К-44-1-А
3. АУДАННЫҢ ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСЫ
Геолгия – құрылымдық жағынан аудан Сыртқы және Іле-Балқаш маңы
3.1 Стратиграфия
Дегерес свитасы (С2-3dg) территорияның солтүстік батыс бөлігінде таралып, бесқайнар
Құлғалы свитасы (С2-Р1kg) ауданның орталығында таралып, жанартау–күмбезді құрылымдарының ядролық
Бесқайнар свитасы (Р1bk) свитасының түзілімдері зерттеліп отырған ауданда кеңінен
Жалғызағаш свитасы (Р2zg) Архарлы кенді өрісінің оңтүстік бөлігінде таралған.
Желдіқора свитасы. (Р2zk) ауданның солтүстік-шығыс бөлігінде салыстырмалы аз жерде
Свита ырғақты ауысып келетін базальтты, андезит-базальтты және андезит лаваларының
Қалқан свитасына зерттеліп отырған ауданның Сарыбастау ойпатының шет аймағында
Төрттік тізілімдер жүйелері. Олар зерттеліп отырған аумақтың 25-30% орын
төменгі (QI) – саздақтар, малтатастар, қойтастар, конгломераттар;
ортаңғы (QII) – саздақтар, құмдақтар, малтатастар, саздар, тасшақпа, құм,
жоғарғы (QIII) – құмдар, саздар, қойтастар, малтатастар;
қазіргі (QIV) – құмдар, қойтастар, малтатастар, аллювиальды түзілімдер.
Кайназой түзілімдерінің жалпы қалыңдығы батысында 50-200м-ден шығысында және оңтүстігінде
3.2. Магматизмі
Іле мегасинклинориінің пермь вулканиттер даму алаңындағы кішкене әркелкі құрамды
Көптеген зерттеушілер Оңтүстік Жоңғар ауқымында магмалық таужыныстардың үш кешенін
Кеш каледондық интрузивті кешен Көксай гранитоидты массивімен сипатталады. Бұл
Ерте герциндік (Орталық жоңғар) интрузивті кешені. Бұл интрузивті кешеннің
Орталық-Жоңғар интрузивті кешенінің кірігуі үш фазада болған:
1-ші фаза –габбро, габбро-диориттер, диориттер, диоритті порфириттер, сирек гранодиориттер
2-ші фаза - гранодиориттер, адамелиттер, сирек граниттер. 2-ші фазаның
3-ші фаза – биотит-мүйіз алдамшы граниттері (шекті таралған), сонымен
Кеш герцинді (Оңтүстік Жоңғар) интрузивті кешені ортаңғы таскөмірден төменгі
1-ші фазаның жаралуы ортаңғы-төменгі таскөмірде болған. Орта құрамды лавалардың
2-ші фаза барлық төменгі пермь уақытын қамтиды. Төменгі пермьнің
Төменгі пермьнің 2-ші жартысына эффузивті жаралымдарда негізділіктің артылуы тән.
3-ші фаза – жоғарғы пермь уақытында жарылған. Жоғарғы пермьнің
3-ші фазаның интрузиялары және экструзияларымен Шолақ, Дегерес, Матай тауларының
4-ші фаза-жоғарғы пермьді және төменгі триасты қамтиды. Жоғарғы сілтіліктегі
Екінші өзгерістер интенсивті болған - кварцтану, калишпаттану, альбиттену. Төменгі
Осылайша, Оңтүстік-батыс Жоңғарияның интрузивті және эффузивті жаралымдарының ішінде Оңтүстік-Жоңғар
3.3 Тектоника
Аудандағы тектоникалық процесстер пермьде дамыған вулканизм және Архарлы жанартау-күмбезді
Архарлы құрылымы ендік бойынша 18км-ге созылып ені 10км–ге жетеді.
Кенді өрістің негізгі пликативті құрылымның элементі болып Архарлы орталық
Бұл көтерілім Оңтүстік, Орталық I және II блоктарда анық
Солтүстік блоктың қыртысты құрылымы жоғарыда айтылғаннан біршама ерекшеленеді. Бұл
Кенорындағы негізінен ірі айырылымды құрылым түрінде жасырынды терең жарылым
Архарлы тереңдік жарылымның белдемі кенді өрістің қалыптасуына үлкен әсер
Бұл айырылымды бұзылыстар белдемі бойымен белсенді тектоникалық жағдай қыртысты
Тереңдік Архарлы жарылымының белдемінде 1-ші қатарлы басты Архарлы жарылымы
Көрсетілген жарылымдар лықсыма-ығыспалы бұзылыстармен сипатталып, нәтижесінде сатылы блоктар жүйесі
Оңтүстік таралу жарылымы бойынша – 100м
Орталық таралу жарылымы бойынша – 25-30м
Солтүстік таралу жарылымы бойынша – 125 м.
Қатары жоғары жарылымдар, Архарлы тереңдік жарылымын таратып-ажыратып тұрған белдемдер
3.4 Пайдалы қазбалары
Ауданның негізгі пайдалы қазбасы терең емес формацияда қалыптасқан, алтын-күміс
Сонымен қатар, ауданда алюминий шикізаты, қолданбалы тастар, әшекейлік тастар
Алюминий пайдалы қазба ретінде Архарлы алтын кенорнының кенді өрісінде
Алунитті фация Архарлы туынды кварциттердің біршама кең тараған түрі
Алунит кенді туынды кварциттердің басқа фацияларынан визуальды түрде ажыратылмайды.
Қолданбалы тастар Архарлы алтын кенорны ауқымында орналасқан, Архарлы аметисті
Берілген бөлікшеде витрофирлі кенорындар қанаттарының өкілі, Сары-Өзек бекетінен оңтүстікке
3.5 Гидрогеология
Архарлы алтын кенорны кеңістік және генетикалық тұрғысынан жеке палеожанартаулық
Сулы жоғарғы төрттік сулы белдемінің түзілімдері жайылма және жайылма
Аллювилі түзілімдер құрамында құмтасты және саздақты толтырғыштармен қатар малтатастар
Төменгі төрттік және орта төрттік аллювилі түзілімдердің сулы белдеуі
Аудан территориясында миоцен түзілімдерінде жерасты суларының кеуектілікпен таралуы кеңінен
Жоғарғы бор түзілімдернің сулы кешені, сипатталып отырған ауданның сыртында
Жоғарғы пермь және төменгі триас түзілімдеріндегі ашық жарықшағы
Төменгі пермь түзілімдері ашық жарықшалы белдемінің жерасты сулары ауданның
Негізгі қоректену көзі атмосфералық жауын-шашындар болып келеді. Жер асты
Таскөмірлі түзілімдердің ашық жарықшалар белдеуінің жерасты сулары ауданның кішігірім
Интрузивті жыныстардағы ашық жарықшалар белдеміндегі жерасты сулары, ауданның орталық
Ұңғылардың шығыны деңгейдің 10-2,7м түскен сайын 0,02 және 1,3л/с
Ауданның құрғақ климаты әртүрлі және жақын жерлерде ағын сулардың
Кенорынды суландыратын жерасты сулары, негізінен миоценнің борпылдақ жыныстарында және
3.6. Геоморфология
Жер бедерінің жаралу жағдайын және негізгі процесстерін П.П. Семенов-Тяньшанский
Ең биік тауларға пенеплендер – Тянь-Шаньдағы суайрықтардың түзу жарықтары
Маңыздысы бедердің ірі бөліктерінің морфологиясы морфоскульптураларының бөліктері. Сонымен қатар
Кеш альпілік этапта Оңтүстік Қазақстанның қазіргі бедерінің негізгі бөліктері
Оңтүстік Қазақстанда биік таулар типіне – Угам, Қырғыз, Іле
Биіктіктері 1000-1500м болып келетін орташа таулар биік таулармен бірге
Биіктіктері 200-1000м болып келетін аласа таулар Оңтүстік Қазақстанда жиі
Оңтүстік Қазақстанның өзен аңғарлары бір уақытта жаралмаған. Кеш альпілік
Оңтүстік Қазақстан ауқымында биік таулы қыраттар Хан Тәңірі массиві
4 КЕНОРЫННЫҢ ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰРЛЫСЫ
Кенорынның құрлысы күмбезді жанартау-плутонды болып келеді. Дүние жүзіне белгілі
Өнеркәсіптік мәні бар кенді денелер, ұзындығы 150-200м және қалыңдығы
Архарлы кенорнының геологиялық құрлысында 5 будаға бөлінген ерте пермьнің
Бірінші буда (Р1І) - туфтықұмтастар, туфтыконгломераттар, қышқыл эффузивтердің туфтары
Екінші буда (Р1ІІ) – андезит-базальт қатарының порфириттері, туфтықұмтастар және
Үшінші буда (Р1ІІІ) – андезит-базальт қатарының порфирит туфтары туфтықұмтастар
Төртінші буда (Р1IV) - андезит-дацит құрамды порфириттер және олардың
Бесінші буда (РІV) – туфты құмтастар, туфты конгломераттар. Қалыңдығы
Кенорын ауқымында магмалық денелер қалыптаусының келесі сатылары бөлінген (жасынан
Бірінші сатының жыныстары ерте пермьге жатса, 2-4-ші сатылар ерте
Кенді өріс ауқымында метасоматитті және гидротермалды өзгерген жыныстар кеңінен
Тігінен (төменнен жоғары қарай) бес белдем бөлінді: алунитті (қалыңдығы
ІІ- монокварциттер – алунит-каолинитті кварциттер – каолинитті кварциттер –
ІІІ- монокварцитер – кварц – каолинитті кварциттер – каолинитті
ІV – монокварциттер – пропилиттер- өзгермеген жыныстар.
К.А. Азбель туынды кварциттердің 6 фациясын бөлді – монокварцитті,
Алтын құрамды кварц желілері және желілі белдемдер күрделі құрлысымен
Кенорында өндірістік мәні бар 5 бөлікше бөлінген: Орталық, Шығыс
Орталық бөлікше каръерлермен, траншеялармен, канава және тереңдігі 150-200м болатын
Бөлікшенің солтүстік бөлігі толы борпылдақ жыныстармен көмкеріліп жеткілікті зерттелмеген.
Осыған байланысты, есептелген болжамды Au - 3,15 және Ag
Түзулі желілер ұзындығы 140-400м, қалыңдығы 0,1-7м болатын үзілмелі кварцты
Желілі белдемнің орташа бөлігі кварц желілер қалыңдығы және алтын
Шығыс І бөлікшесі. Канавалар, шурфтар, бір каръермен және №2
29 және 30 желілердің созылымы солтүстік-шығыс, созылымы бойынша желілі
29 желі 20-40м канавалармен, тереңдігі 20м 3 шурфтармен және
30 желі 29 желінің солтүстік-шығыс жалғасы болып 280м созылып
Шығыс - І бөлікшесінде сульфидтер және кварцтың түрлеріне (ақ,
Шығыс - ІІ бөлікшесі бірінші орталық блогына жатқызылған. Бұл
субмеридианды (созылу азимуты 5-3550, 60-800 батысқа құлап жатыр);
солтүстік-батыс (созылу азимуты 40-450; оңтүстік батысқа 60-800 бұрышпен құлап
солтүстік-шығыс (созылу азимуты 40-450; солтүстік батысқа 60-800 бұрышпен құлап
10 желісі 650м дейін бақыланып, қалыңдығы – 0,7-13,2м және
Алтынды кенденуге ең өнімді ол субмеридианды жарылымдар жүйесі, осыған
10-шы желі орналасқан тектоникалық құрылымның солтүстік-батыс жағасында екі желілі
Желілі белдем І көлемінде ұзындықтары 40 және 80м болатын
Осылайша І және V желілі белдемдердің кендері, үйінділерден сорғытуға
11, 12 және 12а желілері және желілі белдем құрап
14-15 желілер ауданның солтүстік-шығысында орналасқан, созылымы 340-3500, 60-700 солтүстік
Қаралып отырған желілі белдем перспективалы болып келеді. Бірақ ол
Солтүстік-Шығыс бөлікше кен орнындағы өнімді болғандықтан жалпы саны 8
Бөлікше туфтықұмтас, туфтар және андезитті, андезит-базальтты күрделі қабаттастыққа жатқызылған.
Желілердің көбісінде кенденудің бағаналық таралуы байқалады. Осылайша, мысалы 21
Қызыл-Шоқы бөлікшесі. Кенорнының шығысында орналасқан ең аз зерттелген нысана
Жалпы Қызыл-Шоқы өзгеше ірі кенкіріктіруші құрылым болып, постжанартаулық метасоматиттердің
4.1 Кендердің заттық құрамы және морфологиясы
Жер бетіне жақын орналасқан эпитермалды барлық кенорындарға тән өзінің
Кенорындағы кендердің минералдық құрамын Гребеншиков А.Н. дәлдікті зерттеген, оның
Кенорындағы кендердің минералдық құрамын талдау нәтижесінде, алтынға өнімді екі
Алдыңғы зерттеушілер алтын бос күйінде (саф алтын) орналасып тұр
Алтынның саф фазасынан басқасы сульфидтермен байланысты: пиритпен (60г/т Au)
Кенорындағы гипергенді алтын үш түрмен сипатталады: төмен сапалы туынды
Кенорындағы негізгі өнімді минералдық ассоциациялардың қалыптасуы келесі температураларда жүрген;
адуляр-кварцты ассоциация 225-3500
галенит-сфалерит-кварцты (орташасы 2900 С)
ассоциация 200-3000 С (орташасы 2500С)
Адуляр-кварцты және галенит-сфалерит-кварцты ассоциациялар құрамындағы негізгі алтын массасының түзілуі
Ғылыми-зерттеу жұмыстарды жүргізу барысында, электрлі-микроскопты зерттеуді қолдана отырып кремнеземнің
Кенорынның кенді денелерінде кремнеземнің ауқымды бөлігі опал, опал-хальцедонмен және
Архарлы кендерінде табылған көміртекті зат негізінен аморфты, екі еселі
Архарлы кенорнының сипаттамасын аяқтай келе, бұл жердегі кендену жоғарғы
Кварцты желілерінің қалыптасу тереңдігі 320-650м аралығында ауытқиды, бұл жер
Кесте №1 Кендеріндегі минералдардың жаралу тәртібі.
Минералдар Минералды ассоциациялардың бөліну тәртібі
1 2 3 4 5 6 7
Кварц
Халцедон
Аметист
Адуляр
Карбонаттар
Цеолиттер
Хлорит
Барит
Серицит
Монтмориллонит
Сфалерит
Пирит
Халькопирит
Галенит
Алтын
Гематит
Күңгірт кен
Акантит
Борнит
Пирротин
Флейбергит
Полибазит
Арсенопирит
Штроймерит
Пираргирит
Мельниковит
Пирит
Марказит
Күміс теллуриді
Висмуттың күрделі сульфиді
Киноварь
Гетит
Халькозин
Минералды ассоциациялар: 1-кварц-пиритті; 2-адуляр-кварцты; 3-галенит-сфалерит-кварцты; 4-халькопирит-кварцты; 5-хальцедонды; 6-карбонат-цеолитті; 7-баритті.
Басты минералды ассоциациялар
Екінші дәрежелі минералдар
Сирек минералдар
5 ЖОБАДАҒА ЖҰМЫСТАРДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
ЖӘНЕ КӨЛЕМДЕРІ
5.1 Шешуге тиісті геологиялық мәселелер
Жобада геологиялық тапсырмалардың негізі болып, Архарлы кенорнының Солтүстік-Шығыс бөлікшесінің
Іздеу-бағалау жұмыстарының нәтижесі бойынша кенорын геологиялық-экономикалық жағынан перспективті деп
Осы жоба бойынша мынандай геологиялық мәселелерді шешу көзделді:
Кенорынның жалпы түрде геология-құрылымдық ерекшеліктерін, алтынды минералданудың кеңістікте орналасуының
Кенді денелердің пішімін, жер бетінде және тереңдікте шектелулерін салу,
Технологиялық сынамаларды алу және оларды зерттеу арқылы жалпы түрде
Кенорын өндіруде гидрогеологиялық және инженерлік-геологиялық жағдайларын нақты түрде зерттеу.
Уақытша кондициялардың техника-экономикалық пікірін құрастыру.
5.2 Барлау жүйесі мен барлау торабы пішіндерін, тығыздығын негіздеу
Зерттеліп отырған Архарлы кенорнының геологиялық құрылысы өте күрделі және
3-топқа жататын кенорындарға өлшемі жағынан орташа (созылымы жүздеген метрлер)
Өзінің геологиялық позициясы жағынан кенорны жер бетіне жақын орналасқан
Зерттеліп отырған кенорында геологиялық тапсырмаларды эффективті орындау үшін жер
Архарлы кенорнының Солтүстік-Шығыс бөлікшесінде алдын-ала барлау жұмыстарын жүргізу кезінде
5.3 Тау-кен жұмыстары
5.3.1 Шахта қазу
Берілген кен орындағы кварцты желілер жер бетінен канавалармен жеткілікті
Шахта мен штрек бұрғылау-атқылау жұмыстары арқылы жүргізіледі.
Берілген кенорындағы тау жыныстар VIII-Х категорияға жатқандықтан және қауіпсіздік
5.4 Бұрғылау жұмыстары
Архарлы кенорнында алдын-ала жұмыстарын жүргізу барысында геологиялық барлау жұмыстары
Жоба бойынша 5 ұңғыма бұрғыланады. Ұңғымалардың барлығы колонкалық бұрғылау
Кесте №1 Жобаланған ұңғымалардың тізімі
Ұңғыма нөмірі Профильдер нөмірі Ұңғыма тереңдігі Кенді денелердің интервалдары,
м-ден м-дейін барлы-ғы
Ұңғ – 01
Ұңғ – 02
Ұңғ – 03
Ұңғ – 04
Ұңғ – 05
IХ
ІХ
IХ
II
IV
196
275
350
203
275
85
80
90
175
180
95
95
110
200
205
10
15
20
25
25
50-ІІІ категория
800-
VІІІ категория
475-Х категория
Барлығы
1299
95
Бұрғылаудың техникалық жағдайы және мақсаты. Кенді минералданудың тереңдікте орын
Кесте №2 Геологиялық қима
№ Таужыныс
тардың сипаттамасы Таужыныс
тардың қалыңдығы, м Бұрғылан
ғыштық категориясы Ұңғыманың конструкциясы
1 Төрттік жүйесінің түзілімдері: құмдар, саздар, саздақтар, құмайттар, сазды
2 Пермь жүйесінің түзілімдері: андезиттер, андезитті туфтар, андезитті порфириттер,
Бұрғылау әдісін таңдау және ұңғының көлбеу бұрышын анықтау. Жоба
Ұңғының конструкциясын жобалау. Ұңғының конструкциясы 2 сатылы болып келеді.
Бұрғы қондырғысын таңдау. Ұңғы УКБ-500 бұрғы қондырғысымен бұрғыланады. Бұл
Бұл станоктың алты жылдамдығы бар, сондықтан шпиндель айналымы минутына
Бұрғы қондырғысының техникалық сипаттамасы келесідей:
Бұрғылау тереңдігі - 300-500м
бұрғылау диаметрі бастапқы – 76мм, ақырғы – 59мм;
ұңғының көлбеулік бұрышы – 0-360º;
бұрғылау құбырының диаметрі – 42мм;
шпиндель жүрісі – 400мм;
гидроцилиндрдің жүк көтергіштігі – 6т
шпиндельдің айналу саны – 1) 104; 2) 190; 3)
лебедканың жүк көтергіштігі – 2т
май насосының типі – 12Г12-22
жуу насосы – ГР-16/40
іштен жанатын двигателі – Д-38М
Тазалағыш агентті таңдау. Ұңғыманы жуудың екі түрлі әдісі бар:
Ұңғыманың қабырғасына қабыршақ орнатып, опырылмастай бекітеді.
Шырайналма ағыстың жүрісі тоқтасымен, ерітінді жылдам қоюланады да іркілдек
Жұмыс кезінде бұрғы аспабын және шегендеуші құбырларды ертінді майлайды,
Балшық ерітіндісінің параметрлері төмендегідей:
а) тұтқырлығы – 21 сек.
ә) меншікті салмағы – 1,2г/см3
б) құм мөлшері - 4%
в) 30 минут ішінде су беруі – 25 см3
г) коллоидтығы - 96%
ғ) тәуліктік тұнбасы - 4%
д) балшық қабыршығының қалыңдығы – 3мм
е) ығысудың статикалық кернеуі – 20мг/см2
Бұрғы мұнарасы және үйшігін таңдау. Көтеріп-түсіру опперациясын орындау және
Мұнара белдіктері 2,5-3м болады. Ең төменгі белдіктің бұрғы үйінің
Мұнараны орнатқанда желдің бағытын ескеру қажет. Осыған байланысты желдің
Металдан жасалған коперларды жерге жатқызып қойып құрастырылады да жинаулы
Бұрғы үйшігін бөренелерден немесе тақтайлардан құрастырады. Жергілікті жердің климаты
Бұрғы үйінің айналасында ешқандай өндіріс үйлері салынбау керек. Ең
Бұрғы үйінің маңайында бұрғылау құбырлары тұратын және басқа қеректі
Бұрғы құбырларын, шегендеуші және колонкалық құбырларды және көтеріп-түсіру операцияларына
Бұрғылау кезінде колонкалы құбырға әртүрлі күштер әсер етеді, сондықтан
Колонкалық құбыр жан-жағынан бірдей қажалмайды. Сондықтан снаряд көтерілген сайын
Бұрғылау құбырлары негізгі саймандар қатарына жатады. Олар бұрғылау кезінде
Бұрғы құбырының ұзындығы 3м болады. Көтеріп-түсіруге кететін уақытты кеміту
Опырылмалы жыныстарды бұрғылағанда ұңғыма қабырғасын жыныстары құлап түспеу үшін
Бұрғылау кезінде аспап кескіші забойлық жыныстармен үйкеліседі, сондықтан ол
Міне, осы жағдайларда бұрғы аспабын көтеріп жер бетіне шығарып,
Қазіргі кезде бұрғылау құбырларын бұрап нығайтатын немесе бұрап ағытатын
Жабдықтардың орналасу сұлбасын және бұрғылауды бастау әдісін таңдау. Ұңғыманы
Бастап бұрғылау алдында ұңғыма бұрғыланатын жерде кішкене шұңқыр қазылады.
Ұңғымаларды бастап бұрғылау ІІІ-категориялы таужыныстарға арналған М-5 типті қатты
Бұрғылаудың технологиялық тәртібінің параметрлерін жобалау.
Бұрғылау өнімділігіне технологиялық тәртіптің параметрлері үлкен әсер етеді. Технологиялық
а) осьтік күш;
ә) айналу жиілігі;
б) шайғыш сұйықтың мөлшері.
М-5 типті қатты қорытпалы коронкамен 0-20м аралықты бұрғылау жобаланады.
Қатты қорытпалы коронканың айналу жиілігі мына формула бойынша анықталады:
мұнда: Vк – коронка айналымының сызықтық жылдамдығы, мәні 0,6-2,0м/с
D – бұрғылаушы коронканың сыртқы диаметрі, м
үшінші жылдамдық
Осьтік күштің үйлесімді мәні мына формула бойынша анықталады:
Р = Poх m, H
Мұнда: Ро – коронканың әрбір негізгі кескішіне берілетін меншікті
m – коронканың негізгі кескіштер саны, 16 дана
Р = 16 х 0,22 = 3,52Н
Шайғыш сұйықтың мөлшері мына формула бойынша анықталады:
Q = q х D, л/мин
Мұнда: q – коронка диаметрінің 1см ұзындығына берілетін шайғыш
D – коронканың сыртқы диаметрі, см
Q = 12 х 7,6 = 91,2 л/мин
20м-ден 350м-ге дейінгі аралықты 01М4-Д60 типті алмасты коронкамен бұрғылау
Алмасты коронкалармен бұрғылаған кезде VІІІ-Х категориялы таужыныстар үшін коронканың
Vк = 3-4м/с.
Ал коронканың диаметрі 59мм болады. Алмасты коронканың айналым саны
= алтыншы жылдамдық
Алмасты коронканың үстінен басатын осьтік күштің мөлшері мына формуламен
Р = Po х S
Мұнда: Po – алмас коронканың 1см2 жұмысшы ауданына берілетін
S – алмас коронканың жұмысшы түбінің ауданы, см2
Алмас коронканың түбінің жұмысшы ауданының мәнін мына формуламен анықтауға
S = К , см2
Мұнда: К – коронканың жұмысшы ауданының сұйық шығатын жырашалар
S = 0,7 , сонда
Р = 0,6 х 19,12 =11,5Н
Шайғыш сұйықтың мөлшері мына формуламен есептелінеді:
Q = q х D, л/мин
q – коронка диаметрінің 1мм ұзындығына берілетін шайғыш сұйықтың
Q = 0,5 х 5,9 = 2,95л/мин
Керн шығымын арттырудың шаралары. Жобаланған керн шығымын алу үшін
бұрғылау жылдамдығын арттыру арқылы забойдағы бұрғы инструментінің жұмыс істеу
пайдалы қазба бойынша қос құбырлы снарядтармен бұрғылау (ССК кешені).
Қысқартылған рейстерді қолдану:
Шайғыш сұйықтың мөлшерін азайту керек немесе құрғақ түрде бұрғылау:
Бұрғылаудың технологиялық тәртібін бұзбай, өзгертпей бұрғылау параметрі геологиялық-техникалық нарядта
Техникалық шаралардан басқа ұйымдастыру жұмыстарын жақсарту қажет, яғни:
а) керн шығару процессін геологтар әрдайым бақылап, қарап жүрулері
ә) бұрғы шеберлеріне керн шығымын жоғарылататын тәсілдерді нұсқап, оларға
Тексеру есептері. Бұрғылау процессіне жұмсалатын қуат мөлшері бұрғылау колоннасын
Бұрғылау колоннасын бос айналдыруға жұмасалатын қуат мөлшерін келесі формуламен
Nб.а.=2,5 х 10-6 х К1 х К2 х К3
Мұнда. К1 – бұрғылау құбырының сапасын және бір-біріне жалғасу
К2 – дірілге қарсы жағар майдың және эмульсиялы ерітіндінің,
К3 – ұңғыма қабырғасының әсерін ескеретін коэффициент, К3=1,0
б – бұрғылау құбырымен ұңғыма қабырғасының арасындағы саңылаудың радиалдық
б= ; D- ұңғыма диаметрі
d- бұрғы құбырының диаметрі
б=
q – 1м ұзындығы бар бұрғылау құбырының массасы, кг
L – ұңғыма тереңдігі
n – бұрғылау құбырының айналым саны, айн/мин
d – бұрғы құбырының диаметрі, м
Nб.а.=2,5 х 10-6 х 0,65 х 0,6 х 1(0,9+0,2+0,0085)
Забой бетіндегі жыныстарды талқандауға жұмсалатын қуат мөлшері мына формуламен
Nз=2 х 10-4 х Р х n х Dор,
Nз=2 х 10-4 х 11,5 х 972 х 0,059=1,3квт.
Колоннаның қысылған бөлігін айналдыруға жұмсалатын қуат мөлшерін мына формуламен
Nқос=8,0 х 10-6 Р х n; квт
Nқос=8,0 х 10-6 х 11,5 х 972=0,9 квт
Бұрғы станогының айналдырғышын жұмысқа қосу үшін жұмсалатын қуаттың толық
Nт= ; квт
Мұнда: ( – станоктың білігінен айналдырғышына дейінгі берілістің пайдалы
Nт= =59,5квт.
Көтеріп-түсіру операциясына жұмсалатын қуатты есептеу. Лебедканы жүргізуге жұмсалатын қуат
Nл= ; квт
Мұнда: (– бұрғылау колоннасын көтергенде туатын қосымша кедергіні
(л- көтергіш қондырғының жалпы пайдалы әсер коэффициенті, (л=0,8
Бірлестік – «Южказгеология»
Экспедиция – Архарлы
Партия - Оңтүстік-Жоңғар ГБП
Ұңғыманың жобалық тереңдігі – 350м
Көлбеулік бұрышы - 75º Бұрғы қондырғысы - УКБ-500
Бұрғы насосы – НБ-11Н
Бұрғылау түрі – колонкалық
Двигателі – Д-37М-С2
Элеватор – жартылай автоматты
Геологиялық-техникалық наряд
Геологиялық бөлім Техникалық бөлім Технологиялық бөлім
Геологиялық колонка
Қабат қалыңдығы, (м) Таужыныстардың қысқаша сипаттамасы Таужыныстардың бұрғыланғыштық категориясы
0-20
KZ-дың борпылдақ түзілімдері ІІІ
75
70
М-5
Ø76
А4ДП
Ø59 73мм
42мм 3,52Н
11,14кН 355
1182 91,6
2,95 Балшық ерітіндісі
-//-
20-350м MZ іргетасының таужыныстары VІІ-Х
V0 – лебедка барабанына оралатын сым арқанның оралу жылдамдығы,
m– таль жүйесінің жұмысшы шегінің саны:
Qi – бұрғылау колоннасының салмағы, кН
Qi=((qқLқ+qаLа) (1- ),
( - құбыр қосылыстарының салмағын ескеретін коэффициент, (=1,06
qқ qа - ұзындығы 1м бұрғылау құбырының салмағы,
Lқ Lа – құбырдың ұзындығы, м
( - жуғыш сұйықтың тығыздығы, кг/м3
(м - құбыр жасалған материалдың тығыздығы, кг/м3
Qi=1,06(3 х 13,68+4,5 х 26,1) =84,7
Таль жүйесінің шегінің саны былай табылады:
m=
мұнда: Рл – бұрғы станогы лебедкасының жүк көтергіштік мөлшері,
Сонымен қорыта келгенде лебедканы жүргізуде жұмсалатын қуат мөлшері бұрғы
Бұрғы насосын жүргізуге кететін қуат мөлшерін есептеу. Шайғыш сұйықтың
Һ1= ,
Мұнда: ( - бұрғылау құбырының қабырғасы мен сұйықтың арасында
(с – шайғыш сұйықтың сыбағалы салмағы,
L – бұрғылау колоннасы құбырларының ұзындығы, м
d1 - бұрғылау құбырының ішкі диаметрі, м
g – салмақ күшінің үдеуі, м/с2
V1 – бұрғылау құбырының ішімен төмен қарай ағатын сұйықтың
Ұңғыма қабырғасы мен бұрғылау құбырлары колоннасының арасындағы сақиналы кеңістікте
,
мұнда: (1 – сұйықтың ұңғыма қабырғасымен бұрғылау колоннасының сыртының
(к - ұнтақтар араласқан көтерілме ағыстың сыбағалы салмағы,
( - шайғыш сұйықтың ішінде шлам болғандықтан қысым жоғалуының
D – ұңғыма диаметрі, м
d – бұрғылау құбырының диаметрі, м
Vk – шайғыш сұйықтың көтерілме ағысының көтерілу жылдамдығы, м/с
Шайғыш сұйықтың көтерілме және төмен түспе ағыстарының сыбағалы салмақтарының
Бұрғылау құбырларының қосылыстарындығы жіңішкерген тұстардың ортасынан шайғыш сұйық өткенде
,
мұнда: l – бір құбырдың ұзындығы, м
Vтж – кішірейген тұстардан өткендегі төмен түспе ағыстың жылдамдығы,
Vтж
dн – ниппельдің ішкі диаметр, 0,032м
Vтж -
h4
Колонкалы снарядпен жыныс талқандаушы аспаптың ішінен шайғыш сұйық өткенде
Айдама шланге, штуцер және вертлюк-сальниктің ішінен шайғыщсұйық өткенде туатын
Насостан шығатын шайғыш сұйықтың жалпы қысымының керекті мөлшері мынаған
Н=К1·К2(h1+ h2+ h3+ h4+ h5+h6+), Па
Мұнда К1 – шлам немесе ұңғымада сальник болуынан қосымша
К2– шайғыш сұйықтың тұтқырлығын су тұтқырлығымен салыстырғанда болатын айырманы
Н=1,3·1,4(0,7+33,28+9,5+13,09+11+18+100)=337,737 м.су.бағ.=3377370Па
Насосты жетектейтін двигательдің керекті қуат мөлшерін былай анықтайды:
Мұнда: Кк – қуат қорының коэффициенті, Кқ=1,1-1,2
( - гидравликалық жойылуды ескеретін насостың пайдалы әсер коэффиценті,
Қорыта келгенде есептелген насосты жетектеуге керекті қуат мөлшері двигательдің
Аварияны болдырмау шаралары. Бұрғылау құбырларына байланысты аварияны болдырмау үшін
5.5 Ұңғымаларда жүргізілетін геофизикалық жұмыстар
Геофизикалық жұмыстар кенорындарды барлау кезіндегі кеңінен қолданылатын жұмыстардың бірі.
Электр каротаж (КС, ПС, ВП)
Радиоактивті немесе гамма-каротаж (ГК)
Инклинометрия
Кавернометрия
Жалпы ұңғыларда каротаж жұмыстары қималарды литологиялық бөлшектеу үшін, сонымен
Электр-каротаж жұмыстары таужыныстардың нақты поляризациядағы потенциалдарын анықтау, таужыныстардың меншікті
Гамма каротаж жұмыстары таужыныстардың радиоактивтілігін зерттеу мақсатында, қималардың литологиялық
Инклинометрия – ұңғымалардың техникалық жағдайын бақылап отыратын жұмыстардың бірі.
Кавернометрия ұңғымалардың диаметрлерін анықтау үшін жүргізіледі. Ұңғыма диаметрлерінің өзгеруі
5.6. Гидрогеологиялық жұмыстар
Кенорынның гидрогеологиялық ерекшеліктерін сипаттайтын және кенорын игеруге қатысты гидрогеологиялық,
Гидрогеологиялық жұмыстар кезінде негізгі сулы горизонттарды зерттеу керек. Сонымен
Гидрогеологиялық зерттеулер режимді бақылау жүргізу және гидрогеологиялық сынамаларды алу
5.7 Сынамалау жұмыстары
Сынамалау жұмыстары алтынды кенденудің параметрлерін анықтау үшін және кендердегі
Сынамаларды алу мынадай шарттарды орындай отырып жүргізіледі:
Сынамалау торы нақты болу керек, оның тығыздығын зерттеліп отырған
Сынамаларды кенді дененің барлық қалыңдығына үздіксіз алу керек және
Кенді денелердің зальбандыларындағы минералданған кендер және әртүрлі типті кендер
Сынамалау жұмыстардың сапасын әрбір таңдалған сынамалау әдісі бойынша бақыланып
Осы шарттарға байланысты төмендегідей сынамалау жұмыстары жүргізіледі: бороздалық сынамалау,
Бороздалық сынамалауға кенді денелерді жер астында пішімдеу мақсатында жүргізілген
Сынамалау қол әдісімен жүргізіледі. Кендердегі алтынның әркелкі таралуына байланысты
Штректің жалпы ұзындығы 240п.м. болғандықтан 50 бороздалық сынама алу
Керндік сынамалау гидротермалды өзгерген және минералданған таужыныстарда алтынды кенденудің
Ұңғымалардан көтерілген барлық кендер керндік сынамалауға жатады. Керн ұзын
Топтық сынамалау кендердегі силикатты компоненттердің (кремнезем, глинозем) және зиянды
Топтық сынамалар қатардағы сынамалардың дубликаттарынан құралады. Егер кенді дененің
Геохимиялық сынамалау. Рудаланған интервалдардан тыс таужыныстардың жалпы түрде химиялық
Технологиялық сынамалау жұмыстары пайдалы қазбалардың технологиялық қасиеттерін зерттеу үшін
5.7.1 Сынаманы өңдеу
Нақтылы жағдайға байланысты далалық жұмыстар кезінде алынған сынамалар үлкен
Сынаманың сенімді салмағы және ондағы түйіршіктер диаметрінің өзара тәуелділігін
Q=kd2
мұнда Q - сынаманың салмағы, кг.
d - кесектердің (түйіршіктердің) диаметрі, мм.
k - біркелкі еместік коэффициентті, бұл коэффициент мынандай аралықта
Жоба бойынша салмағы 15кг болатын бороздалық сынаманы химиялық талдау
Алдымен сынаманы ұнтақтамай тұрып оны ықшамдауға мүмкіндігін тексереміз. Сенімді
Сынманы алғашқы ұсату дәрежесін анықтау үшін беттестірілген үгіткіштің техникалық
7,5=0,2х d2; d=
Сынаманы 4 есе ықшамдау үшін (немесе 3,75кг-ға дейін) оның
3,75=0,2хd2, d=
Жоғарыда келтірілген белгілі, сынаманы 6мм-ге дейін ұсату беттестірілген үгіткіштің
0,2·62=0,2·36=7,2кг.
Сонымен, сынаманы өңдеудің бірінші сатысы, сынаманы 2 рет ықшамдаумен
Сынаманы екінші рет ұсатқанда, оның ең ірі түйіршіктерінің ірілігін
1,875=0,2хd2, d=
сонымен, сынаманы 3мм-ге дейін ұсату білікті үгіткіштердің техникалық мүмкіндігіне
Тексеру үшін түйіршіктері 3мм-ге тең сынаманың сенімді салмағын есептейміз:
Q = kd2 = 0,2 х 32=0,2 х 9=1,8кг
Сынаманың салмағын 1,875кг-ға дейін ықшамдаумен өңдеудің екінші кезеңі бітеді.
4) Үшінші ұсату тағы да 2 ықшамдауға арналып жасалады;
0,468=0,2х d2, d=
Сынаманы түйіршіктер ірілігі 1мм-ге дейін ұсату оны 2 рет
Түйіршіктер ірілігі 1мм сынаманың сенімді салмағы мынаған тең:
Q = kd2=0,2 х 12=0.200кг.
Сынаманың салмағы 0,468кг-ға дейін ықшамдаумен өңдеудің үшінші кезеңі бітеді.
Бүкіл жұмыстың мақсаты: майдалылығы 0,1мм, салмағы 100-200г сынама және
Ірілігі 0,1мм-ге дейін үгітілген сынаманың сенімді салмағы: 0,2х0,12=0,2х0,01=0,002кг.
Бұл көрсеткіш алынған сынаманы салмағы 0,234кг-нан екі бөлікке бөлуге
5.8. Лабораториялық зерттеу жұмыстары
Далалық жұмыстарды атқару кезінде жедел түрде нәтижелерге ие болу
Химиялық талдау пайдалы қазбадағы негізгі және қосымша пайдалы компоненттердің,сонымен
Алтынның және пайдалы компоненттердің кендердегі мөлшері мемлекеттік стандартпен бекітілген
Қатардағы сынамалар түгелімен алтынды, күмісті және басқа компоненттерді (мыс,
Жоба бойынша талдау жұмыстары келесі әдістерімен жүргізіледі.
Спектральді талдау. Бұл талдауға 24 элементке барлық алынған геохимиялық
Пайдалы элементтер жоғары мөлшерді көрсететін жағдайда олар химиялық талдауға
Химиялық талдау. Бұл талдау спектральді талдаулардан кейін егер кейбір
Пробирлі талдау. Негізінен алтын мен күмістің мөлшерін анықтау үшін
Фазалық талдау – минералдағы элементтердің орналасуын анықтау үшін пайдалы
Толық химиялық талдау – пайдалы қазба құрамындағы силикатты компоненттерді
Сынамаларды талдаудың сапасын жүйелі түрде тексеріп отыру қажет. Осы
Ішкі бақылаулар арқылы талдаулардың кездейсоқ қателіктері анықталады. Барлық алынған
Ал жүйелік қателіктерді анықтау мақсатында сыртқы бақылау жұмыстары жүргізіледі.
Ішкі және сыртқы бақылауларға жіберілген сынамалар кенорындағы кендердің өкілі
Сыртқы бақылаулар нәтижесінде анықталған жүйелік қателіктер анықталса, қателіктердің себебін
5.8.1. Минералогиялық зерттеулер
Минералогиялық зертеулер арқылы кендердің минералдық құрамы, бітімдік-құрылымдық ерекшеліктері, негізгі
Химиялық және минералдық құрамын, бітімдік-құрылымдық ерекшеліктерін зерттеу арқылы табиғи
5.8.2. Технологиялық зерттеулер
Кендердің технологиялық қасиеттері шурфтан алынған технологиялық сынамалар арқылы зерттелінеді.
5.8.3. Гидрогеологиялық зерттеулер
Гидрогеологиялық зерттеулер арқылы негізгі сулы горизонттар зерттелуі қажет. Әрбір
5.9. Камералдық жұмыстар
Камералдық жұмыстар далада жиналған материалдарды жүйелі түрде өңдеумен және
6. КҮТУДЕГІ ҚОРЛАРДЫ ЕСЕПТЕУ
1950 жылы алғаш рет В.И. Смирнов ұсынған геологиялық блоктар
(1)
мұнда, mop – кен денесінің орташа қалыңдығы;
mi – тау қазылымдар бойындағы қалыңдықтар;
n – тау қазылымдардың саны.
Компоненттердің орташа мөлшері де орташа арифметикалық тәсілмен есептелінеді:
(2)
мұнда, Сор – пайдалы компоненттерді орташа мөлшері;
С – есептеу пішіміне кіретін қазылымдардағы пайдалы компоненттердің мөлшері;
n – тау қазылымдар саны.
Кен денесінің көлемі келесі формуламен есептеледі:
V= S·m (3)
Мұнда: V – кен денесінің көлемі, м3;
S – кен денесінің ауданы, м2;
m – кен денесінің қалыңдығы, м.
Кен қоры келесі формуламен есептелінеді:
Q=V·d (4)
Мұнда: Q – кеннің қоры, т;
d – жер қойнауындағы кеннің орташа тығыздығы, т/м3;
Компоненттер қоры келесі формулалар арқылы есептелінеді:
P=Q·Cop, т (5)
ал процент арқылы берілсе:
P=Q· (6)
Іс жүзінде орташа арифметикалық тәсіл өте сирек қолданылады, тек
Жалпы түрде есептеу блоктарды бөлшектеген кезде мынандай жағдайларды ескеру
Есептеу блогы геологиялық, технологиялық жағынан біркелкі және таукен техникалық
Есептеу блоктарын аса үлкен қылып бөлу қажет емес. Демек
Есептеу блоктарының көлемін қарастырған кезде және кенді кескіндердің тиімді
Есептеу блоктар пішінінің өте созылымды, сүйір бұрышты болғаны дұрыс
(7)
мұнда: Сор – есептеу блогы ішіндегі пайдалы компоненттердің орташа
Ci – қазылым бойынша пайдалы компоненттердің мөлшері;
m- қазылым бойынша кен дененің шынайы қалыңдығы.
Кенді денелерді пішіні мен өлшемдері, орналасу жағдайлары, пайдалы компоненттердің
Кен шоғыры алтын қоспалары бар кварц желісінен құралған. Желі
Төмендей кондицяларды пайдаланып кен қорын есептеу керек:
Алтынның өнеркәсіптік мөшерінің төменгі шегі 2г/т
Кен денесінің қалындығының төменгі шегі -1м
Кен шоғырлар арасындағы бос таужыныстарымен бейкондициялық рудалар шоғырларының қалыңдықтарының
Кесте №1 Блоктар бойынша кен денесінің орташа қалыңдығы
Блоктар Қазылымдар Кен денесінің шынайы қалыңдығы, м Алтынның мөлшері
С1 категориясы
Штрек І
І – С1 Орт-1 3,5 2,7 9,45
Орт-2 1,9 3,4 6,46
Орт-3 2,4 2,8 6,72
Орт-4 3,8 5,2 19,76
Орт-5 2,5 7,0 17,5
Орт-6 4,2 3,8 15,96
Штрек - ІІ
Орт-01 2,4 3,2 7,68
Орт-02 3,6 4,7 16,92
Орт-03 5,3 7,3 38,69
Орт-04 4,2 6,1 25,62
Орт-05 6,3 5,2 32,76
Орт-06 5,4 4,3 23,22
Блок бойынша 45,5
220,74
Орташасы 3,8 4,6
С1 категориясы
Штрек - І
ІІ – С1 Орт-7 3,2 4,5 14,4
Орт-8 2,4 3,7 8,88
Орт-9 1,8 4,6 8,28
Орт-10 3,8 3,2 12,16
Орт-11 4,1 6,2 25,42
Орт-12 4,5 3,3 14,85
Орт-13 3,7 4,5 16,65
Орт-14 4,3 4,1 17,63
№ 1 кестенің жалғасы
Штрек - ІІ
ІІ – С1 Орт-07 2,5 4,5 11,25
Орт-08 4,4 3,9 17,16
Орт-09 5,3 2,5 13,25
Орт-010 6,2 4,3 26,66
Орт-011 4,7 3,8 17,86
Орт-012 3,3 5,2 17,16
Блок бойынша 54,2
221,61
Орташасы 3,9 4,1
Кесте №2
Блоктар Қазылымдар Кен денесінің шынайы қалыңдығы, м Алтынның мөлшері
С2 категориясы
І – С1 Ұңғы-1 1,5 3,2 4,8
Ұңғы-2 1,6 2,8 4,48
Ұңғы-3 1,4 3,1 4,34
Ұңғы-01 0,5 3,9 4,4
Ұңғы-02 1,8 2,5 4,5
Ұңғы-03 1,04 2,4 2,496
Ұңғы-04 1,5 2,9 4,35
Ұңғы-05 1,3 2,7 3,51
Блок бойынша 10,64
32,88
Орташасы 1,33 2,9
Кесте №3 Блоктар бойынша кен мен алтынның қорын есептеу
Блоктар № Прокция бойындағы блоктың ауданы, м2 Кендердің құлау
І-С1
2550
75º
0,965
2460,8
3,8
9351,04
2,65
24780,26
4,6
113,99
ІІ-С1
2490
75º
0,965
2402,8
3,9
9370,92
2,65
24832,9
4,1
101,81
І-С2
5040
75º
0,965
4863,6
1,33
6468,6
2,65
17141,8
2,9
497,1
Кенорны бойынша қорлар төмендегідей:
С1 – І категориясы: кен – 24780,26т
алтын-113,99кг
С1 –ІІ категориясы: кен-24832,9т
алтын-101,81кг
С2 – І категориясы кен – 17141,8
алтын – 497,1
7. АРНАЙЫ БӨЛІМ
7.1 Архарлы кенорныныдағы алтын құрамды минералдардың морфологиясы
Жер бетіне таяу формациялы алтын кенді кенорындардың ерекшелігі және
Архарлы кенорны кендерінен бөлінген саф күміс, негізінен талшықты, жұқа
Жиірек саф күміс ірілігі 0,01мм, аспайтын изометрлі агрегаттар түрінде,
Саф күмісті кесекті пішіндер құрайтын ерекше түйірлердің беттерінде, гексагональді
Архарлы кенорындағы электрум және кюстелиттің морфоерекшеліктері Өзбекстандағы Кочбұлақ кенорын
Кен орындағы электрумның бөлінген басым мөлшері салыстырмалы бір текті
Архарлы кенорындағы кендер алтын құрамды минералдардың пішіндері изометрлі және
Түйірлердің беттерінде және олардың агрегаттарында кварцқа жатпайтын матрица минералдарының
8 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ҚАУІПСІЗДІК ТЕХНИКАСЫ
№ 493-1, 1999 жылдың 10 желтоқсанында қабылданған «Қазақстан Республикасындағы
Қазақстан Республикасының аумағында еңбекті қорғау жөніндегі заңдар басқа да
Қазақстан Республикасының «Өрт қауіпсіздігі» туралы заңына сәйкес, өрт қауіпсіздігін
8.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау
Жобалық жұмыстар 2004 жылдың наурыз айынан 2005 жылдың желтоқсан
Жобалық жұмыстар жүргізілетін ауданның климаты қоңыржай. Сондықтан адамға күрделі
Кәсіби патологияның себептері ретінде жиі шу және діріл адамға
Тыныс алу мүшелеріне кез-келген шаң қауіпті, сонымен бірге шаңның
Пісіру және өртеу жұмыстарын жүргізгенде көміртекті оксид, азот оксиді
8.2 Жалпы ұйымдастыру шаралары
Барлық жұмыс істеу нысаналарына келу жолдары ыңғайлы болу үшін,
Таушы және бұрғылама отряды үшін 4 вагон-үй және 3
Лагерьді орналастыру алдында палаткалар және вагондардың орналасуы; асхана, медорталық,
Ас суы және техникалық су бөлікшеге бұлақтардан әкелінеді, ал
Отрядтардың орталық экспедициямен байланыс радиостанция және көлікпен жүзеге асырылады.
8.2.1 Камералдық зертханаларды жасанды жарықтандыру
Жұмыс күнінің уақыты тәуліктің жарық бөлігінен артық болмайды. Өндірістік
Жарықталыну жасанды әдіс арқылы жүзеге асырылады. Ұзындығы 25м, ені
1. Жарықшамдарды ілу биіктігі:
Нж=H-hp-hж=H-hp-0,2 (H-hp)=2,5-0,8-0,2 (2,5-0,8)=1,36м
2. Жарықшамдар арасындағы ең үлкен арақашықтық былай есептеледі:
L=Hж·1,5=1,36 · 1,5 =2,04м
Жарықтандыру үшін ЛБ-80 люминесценті лампаны ЛДОП типті жарықшамды қолданамыз.
Ғимаратты жарықтандыру үшін қажет болатын жарық ағынын былай есептейміз:
Бір лампаның жарық ағыны ЛБ-80 – 5220лм, ал екі
Қажет болатын жарықшамдардың саны:
Nж = F/Fж = 407727/10440=39
Сонда қажет жарықшам саны 40 дана деп аламыз. Жарықшамдарды
Жарықталынуға кететін электр энергиясының шығынын мына формула бойынша анықтаймыз:
W = 2·I·Nж = 2·80·40=6400Вт = 6,4кВт
8.2.2 Өндірістік санитария
Жұмысшылар бекітілген нормаларға сәйкес жеке қорғау жабдықтарымен қамтамасыздандырылады. Климаттың
Бұрғылама қондырғыларында жұмыс істеушілерге 20 дана каска бөлінеді (шудан
Бұрғылау және канаваларды өту жұмыстарына бөлінген адамдар саны 40
Жаздың ыстық күнінде шөлді қандыру үшін, міндетті түрде салқын
Ашық жерде жұмыс кезінде адамдардың демалуына палаткалар, навес, шалаштар
8.2.3 Өндірістік шаң
Өндірістік шаң деп – жұмыс зонасының ауасында ұшып бірте
Кез-келегн шаң адамға зиян. Егер шаңның бөлек түрлері күшті
8.2.4 Камералдық зертханалардың дыбысизоляциясы
Арнайы ғимараттар, цехтар арнайы дыбыстан қорғану үшін изоляциялық материалдар
Камералдық жұмыс жүргізілетін бөлменің өлшемдері: ұзындығы 25м, ені 20м,
Дыбысизоляциясын қамтамасыз ету үшін өлшемдері 450 х 450мм «Силакнор»
1) Ғимараттың көлемін анықтаймыз: [4.11]
V = a · h = 25·20·2,5 = 1250м3
2) Жобаланған кеңістіктің ауданын анықтаймыз.
S = π · τ 2= 3,14·252=1962,5м2
τ- шу шығатын жер мен жұмыс орнының арақашықтығы.
3) 1000 Гц жиіліктегі тұрақты ғимаратты анықтаймыз:
4) Октавалық жиіліктегі тұрақты ғимаратты анықтаймыз:
В=В1000·μ = 62,5 · 0,65 = 40,62 м2
5) Жеткілікті қашықтық, м,
τпр=0,2 ·
Қорытынды: Дыбыс көзі ғимараттан алшақ орналасып, жұмыс процессін кері
№1 кесте Дыбыс деңгейі [ҚР СанПиН, 1995ж]
Жұмыс істейтін орынның түрі Орта геометриялық жиіліктегі (Гц)
дыбыс деңгейі (ДБ) Дыбыс деңгейі және эквивалентті дыбыс деңгейі
31,5 63 125 250 300 1000 2000 4000 8000
Камералдық жұмыстарды жасайтын лаборатория 93 79 70 63
8.3 Қауіпсіздік техникасы
Жұмысшылар далаға (ашық жер) шығар алдында міндетті түрде кәсіптік
Жергілікті жерде жоғалмас үшін пландық сұлба салынады, оған жолдар,
8.3.1 Көліктік жұмыстардың қауіпсіздігі
«Адамдарды вахталық көлікпен қауіпсіз тасымалдау инструкциясына» байланысты, адамдардың тасымалдануы
Жоғарыда айтылып кеткендей көлік тұрағы лагерден 150 метр қашықтықта
8.3.2 Электр қауіпсіздігі
Электр тогы адам денесінен өткен жағдайда денеге термиялық, электрлік,
Электр тогымен жарақаттанудың алдын-алуды ұйымдастырулық және техникалық деп бөлуге
Техникалық ұйымдастыруға аз кернеуді, қорғаныш жерлендіруді қолдану жатады. Қорғаныш
Қолданбалы жерлендірулер ретінде қолдануға болады: тігінен көмілген құрыш құбырлар,
Жерлендіру қондырғының кедергісі грунттың бөлек кедергісіне байланысты, климаттық жағдайға,
Кесте №4 Әсер ету уақытына байланысты 0,06-30,0 мГц диапозонындағы
Әсер ету уақыты, (сағ.) ПДУ, В/м
Жиілік диапозоны
0,06-3 МГц 3,0-30,0 МГц
8,0 60 30
7,5 62 31
7,0 64 32
6,5 67 33
6,0 69 35
5,5 72 36
5,0 76 38
4,5 80 40
4,0 85 42
3,5 91 45
3,0 98 49
2,5 107 54
2,0 120 60
1,5 139 69
1,0 169 85
0,5 240 120
0,25 (15 минут) 339 170
0,08 (5 минут) 600 300
8.3.3 Қуат қадамы
Бұрғылау жұмыстары жүргізіліп жатқан жерде міндетті түрде жерлендіргіштер болуы
1) Қуат қадамы келесі формуламен есептеледі: [П11№5]
Uқ = [Iжρ /(2 π) [1/х-1/(х+а)]
Немесе Uқ = [Iжρ /(2 π) а//(х2+ах)]
Мұндағы: Iж – жерге түсетін қуат, ρ- меншікті электр
Uқ =[4·5/(2·3,14)] 70/(72+70·7) =0,41
2) Қуат қадамы астында қалған адамның кедергісі келесі формуламен
Rн = ρs / (π·х)
Мұндағы: ρs – грунт бетінің меншікті электр кедергісі. (ρs
Rн = 6/(3,14·7) =0,27
3) Адам денесінен өткен тоқтың өтуі және қуат қадамы
β1 = ах/(х2+ах)
β1 – қуат қадамының коэффициенті.
β1 =70,7/(72+70,7) =0,9
Іn = І3 (Цқ / Rн) β1 = 4
№5 кесте Бір тәулік ішінде адамның электр электр өрісіндегі
Электр өрісінің қуаты кв/м Адамның өрісте орналасу уақыты
5-тен аз
5-тен 10-дейін
10-нан жоғары, 15-ке дейін
15-тен жоғары, 20 дейін
20-дан жоғары, 25-ке дейін Шектелмейді
3 сағ. көп емес
1,5 сағ. көп емес
10 мин. көп емес
5 мин. көп емес
Сонымен қорыта келгенде бұрғылау жұмыстары кезіндегі адамға әсер ететін
8.3.4 Геологиялық жұмыстардың қауіпсіздігі
Стационарлы бұрғы қондырғысы блоктарға бөлінген соң, бөлшектеніп тасымалданады. Қондырғыларды
Әр сменаның басында және аяғында бұрғылау қондырғысын бұрғылаушы жіті
Түсіріп-көтеру операциялары кезіндегі бұрғы құбырларын бұрау және бұрмалау, ұңғыманың
Кен орындарды барлау кезінде ұңғымаларды және жер бетінде геофизикалық
Геологиялық барлау жұмыстары және жалпы геофизикалық жұмыстары үшін өндірістік
Электробарлауды жүргізушілерге токқа қосылған аппараттармен жұмыс істеу тура келеді,
Одан басқа олар электроқондырғыларды қолдануындағы қауіпсіздік міндеттерін жақсы білуі
Жөндеулер және диэлектрлік қорғаушы құралдар, сонымен қатар жұмысшы мен
Генераторлардың корпустары электробарлау станциялардың изоляциялары бұзылса қауіпті тізбек астында
Қауіпті тізбек көзімен жұмыстар жұмысшы мен оператор арасындағы байланыс
Электробарлау қондырғылардағы жұмыстарды геофизик-оператор басқарады.
Геофизикалық зерттеулерді ұңғымаларда техникалық жағдайларға байланысты жүргізу керек. Ұңғымаларды
Каротажды отрядтың жұмысшылары бұрғы қондырғыларында жұмыс істегенде қорғайтын каскаларын
Ұңғымалардың геофизикалық зерттеулерге дайындығы актпен толтырылады, ол тапсырыс беруші
Каротаж станциясымен ұңғыманың арасында бөтен заттар болмауы керек, ал
Кабельді қуат көзіне қосу станциясының электросұлбасын жинап болған соң
Геофизикалық жұмыстарды жүргізер алдында, бұрғы қондырғының немесе ұңғыманың қорғаушы
Ұңғымадағы өлшеу жұмыстарын аяқтағаннан кейін кабельдегі қуатты өшіру тиіс.
8.4 Өрт профилактикасы
Жұмысқа жаңадан алынған адамдардың барлығы алғашқы және қосымша өртке
Іздеу-түсіру жұмыстарының өрт қауіпсіздігі, далалық лагердің өрт қауіпсіздік ұйымдастырылуымен
Палаткалар арасындағы қашықтық 3 метрден аз болмауы тиіс. Лагерь
Автокөлік тұрағында көліктер арасындағы қашықтық 1м-ден кем болмауы керек.
Каротажды станциялар өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыздандырылуы керек.
Бұрғылау жұмыстарының алдында 15м аумақты кепкен шөптен, ағаштардан тазарту
9 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
Қоршаған табиғи орта – адамның жерде тіршілік ету факторларының
Бірақ адам қоршаған ортада өмір сүріп қоймай биосфераға әсерін
Бірінші кезеңде, пайдалы қазбаларды және жобалау кезде, берілген кенорынды
Геологиялық-барлау жұмыстары қоршаған ортаға зиянды әсер етпеу үшін, геологиялық
Геологиялық барлау жұмыстарынан кейінгі жер бетіндегі қазылымдарды көмкеріп, жұмыс
Сулы горизонттардың кірленбеуі қазылымдарды өту кезінде іске асырылады. Берілген
Сулы ресурстарды қорғауда химиялық заттарды санитарлық-гигиеналық бағалау үлкен роль
10 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БАРЛАУ ЖҰМЫСТАРЫН ЖОБАЛАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Дипломдық жобаның мақсаты Архарлы кенорнының Солтүстік-Шығыс бөлікшесінде алдын-ала жұмыстарын
Кесте №1 Жобалауға
Партия құрамы Саны Жұмыс уақыты (ай) Айлық жалақы (теңге)
Партия бастығы 1 1 40000 40
Аға геолог 1 1 30000 30
І-категориялы геолог 1 2 15000 30
І-категориялы геофизик 1 1 17000 17
ІІ-категориялы геолог 2 3 10000 60
Техниктер 4 3 7000 63
Барлығы 10
240
Қосымша жалақы 240000 х 0,079 18,96
Пенсиондық бөлу және салық (240+18,96) х 0,15 38,8
Материалдар 240 х 0,02 12
Амортизация 240 х 0,02 4,8
Қызмет ету (240+18,96+38,8) х 0,15 44,7
(НРиПН) бойынша жалпы сметалық құны 599,26 х 1,34 803,01
Көлікке кететін уақыт шығыны (СУСН 1.1 бойынша):
3,8/100 х 16,8 =0,63. 1 маш/см.
Тау қазылым жұмыстарындағы еңбек өнімділігінің есебі:
Сменалық өнімділік: Псм = Qр/T,
бұл жерде Qр – жобаланған жұмыстардың көлемі, м3
Т – канава қазуға кеткен жалпы шығын, бр/см
Псм =19293/1900 = 10,12м3/см
Айлық өнімділік: Пай = Псм х N(25,6)
Пай = 10,12 х 25,6 Псм =259,14м3/ай
Бригадалар саны: Nбр = Qр/ Пай х
Мұнда: М – жұмыс істейтін айлар саны
Nбр = 19293/259,14 х 12 = 6,19 бригада
Кесте №2 Бұрғылауға кеткен уақыт шығыны
Жұмыс түрі және шарты Өлшем бірлігі Көлемі № кесте
Колонкалық бұрғылау. өзі жүретін станок.
Ұңғыманың екі тобы
ІІІ-категория
VІІІ-категория
Х-категория
ХІ-категория
п.м.
п.м.
п.м.
п.м.
196
275
203
350
5-4
5-4
5-4
5-4
0,06
0,16
0,22
0,29
3,10
120,21
90,64
120,82
1024
334,77
Кесте № Қосымша жұмыстарға кететін уақыт шығыны
Жұмыс түрі және шарты Өлшем бірлігі Көлемі № кесте
1. ұңғы қабырғаларын шегендеуші құбырмен бекіту
Тереңдігі 20м, коэф. 1,1 100м 0,47 5-58 0,8 0,41
2. Жуу, к=1,1
2 топ 1пр. 10 5-49 0,07 0,77
3. Каратаж, К=1,1 ГК және КС 1000м 10 3/5—15
2 топ
1,55 3/5-15 2,01 3,43
ВП
2топ
1,55 3/5-15 0,4 0,68
ГГК
2 топ
1,55 3/5-15 0,71 1,21
Инклинометрия
2 топ
1,55 3/5-15 1,07 1,82
Барлығы
16,67
8,33
Кесте №14 Монтаж, демонтаж, тасымалдауға кеткен уақыт шығыны
Жұмыс түрі және шарты Өлшем бірлігі Көлемі № кесте
Монтаж, демонтаж, тасымалдау 1 бұрғы қондырғысы
2 топ
10 5-64 0,64 6,4
Барлығы
10
6,4
Кесте № 5 Бұрғылау жұмыстарының көлік және еңбек шығындары
Жұмыс түрі және шарты Өлшем бірлігі Көлемі № кесте
норма шығын норма шығын
1. Бұрғылау ст.см. 337,8 5-13 4,15 1401,87 0,4
2. Қосымша жұмыстар ст.см. 8,33 5-13 4,15 11,83 0,4
3. Монтаж, демоньаж, тасымалдау 1 қонд. 6,4 5-65 3,49
Барлығы
352,53
1436,036
136,41
Псм – сменалық өнімділік = 10245 : 337,8 =
Пай – айлық өнімділік = 3,03 х 102,9 =311,79
N – қажет қондырғы саны = 1024 : 109
Тасымалдаудың орташа қашықтығы:
Торт =0,8Т1+0,2Т2
Мұнда: Т1- шайғыш сұйық
Т2 – басқа тасымалдаулар
Торт = 15 х 0,8+5 х 0,2 = 13
Маш. см. санының есебі:
Nмаш.см. = m/100 х Нвр
Мұнда: m –жүк салмағы, т
Нвр – көліктің уақыт нормасы СУСН (кесте 1)
Nмаш.см. = 62,23 х 14,58 =97
Кесте №6 Бұрғылаудың негізгі техника-экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер Көлемі
Бұрғылау көлемі, п.м.
Ұңғыма саны,
Бұрғылаудың орташа тереңдіг,м
Қосымша жқмыстар:
а) ұңғыманы шегендеуші құбырмен бекіту, 20 п.м.
б) геофизикалық зерттеулер алдындағы жуу және дайындау
в) геофизикалық зерттеулер, ГК, КС, 1000м
5. Монтаж, демонтаж, тасымалдау
6. Өнімділігі:
а) сменалық, п.м.
б) айлық, п.м.
7.Қажет қондырғы саны 1024
5
189
15,911
0,41
0,77
8,33
6,4
4,12
403,36
1
Кесте №7 Сынамалауға кеткен уақыт шығыны
Жұмыс түрі және шарты Өлшем бірлігі Көлемі № кесте
1. Бороздалық сынамаларды канавалардан алу
V-категория
VІІІ-категория
ІХ-категория 100м
0,4
0,6
0,3
6 5
6 5
6 5
3,59
4,00
4,00
1,44
2,40
1,20
Барлығы
1,3
5,04
2. Керндік сынамаларды алу
VІІІ-Х – категория
ХІ-категория 100м
6,0
6,4
6 17
6 17
6,54
8,7
39,24
55,68
Барлығы
12,4
94,92
3. Топтық сынамаларды алу 100 сын. 1,24 6
4. Технологиялық сынамаларды алу
1,49 6 63 75,8 112,942
5. Геохимиялық сынамаларды алу
ІІІ-категория
VІІІ-категория
ХІ-категория
300
500
700
1 53
1 53
1 53
38
38
38
7,89
13,16
18,42
Барлығы
1500
370,85
Кесте №8 Сынаманы өңдеуге кеткен уақыт шығыны
Жұмыс түрі және шарты Өлшем бірлігі Көлемі № кесте
Бороздалық сыналарды өңдеу
Алғашқы салмағы, 15кг
V-категория
VІІІ-категория
ІХ-категория 135сын
0,4
0,6
0,3
6 26
6 26
6 26
4,06
4,27
4,27
1,62
2,56
1,28
Барлығы
1,3
5,47
Керндік сынамаларды өңдеу
ХІІ- ХV-категория
ХІХ-категория 115
6,0
6,4
6 26
6 26
5,09
9,77
30,54
62,528
Барлығы
12,4
93,068
3. Геохимиялық сынамаларды өңдеу
ІІІ-категория
VІІІ-категория
ХІ-категория 520 0,3
0,5
0,7 6 28
6 28
6 28 2,27
2,6
2,6 0,68
1,30
1,82
Барлығы
1,5
3,80
Жалпы
102,34
Кесте №9 Лабораториялық зерттеулерге кеткен уақыт шығыны
Жұмыс түрі Өлшем бірлігі Көлемі № кесте СУСН Норм
1. Спектральды талдау (24 элементке)
а) дайындау
б) элементтерді анықтау
в) ішкі бақылау (5%)
г) сыртқы бақылау (1-3%)
1сын.
10 эл.
1 сын.
1 сын.
15
15
1
1
16 525
16 530
7 16
7 16
0,04
0,04
0,04
0,08
0,61
0,61
0,03
0,06
Барлығы
1,31
2. Химиялық талдау
а) ішкі бақылау
б) сыртқы бақылау
1 сын.
1 сын.
8
8
8
8
5,9
11,8
2,242
4,484
Барлығы
6,726
Жалпы
8,03
11 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БАРЛАУ ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГІЗУІНЕ СМЕТАСЫ
Мат. Шығын – 1,1
Амортизация – 1,05
НР және ПН – 1,34
Кесте №1 Бұрғылау жұмыстарының сметалық құны
СУСН бойынша Бұрғылау Қосымша жұмыс Монтаж/демонтаж
СУСН 5-13 СУСН 5-13 СУСН 5-65
норма к-т б/ша норма к-т б/ша норма к-т б/ша
Жалақы 3973,2 3973,2 3973,2 3973,2 4781 4781
Матер. шығын 4107,6 4518,36 876,4 964,04 6034 6637,4
Амортизация 694,4 729,12 694,4 729,12 1024,8 1076,04
Барлығы
9220,68
566,36
12494,4
НРиПН ескере отырып 12355,7 758,9 16742,5
Жалпы сметалық құны 4136321,4 6321,8 107151,9
Бірлік құны 1024
Кесте №2 Шахта қазу жұмыстарының сметалық құны
СУСН-4
СУСН бойынша Шахта қазу атқылау
СУСН 4-10
норма к-т б/ша
Жалақы 915 915,6
Материалдық шығын 9,8 10,78
Амортизация 0 0
Барлығы 925,4 926,38
НРиПН ескере отырып
1241,3
Жалпы сметалық құны 45990,2
Бірлік құны
125
Кесте №3 Сынамалау жұмыстарының сметалық құны
СУСН бойынша Бороздалық сыныма Керндік сынама Топтық сынама
СУСН 6-6 СУСН 6-18 СУСН 6-6
норма к-т б/ша норма к-т б/ша норма к-т
Жалақы 1425,2 1425,2 2063,6 2063,6 1428 1428
Материалдық шығын 232,4 255,6 207,2 227,92 124,6 137,06
Амортизация 21 22,05 117,6 123,48 - -
Барлығы
1702,85
2415
1565,06
НРиПН ескере отырып
2281,8
3236,1
2097,2
Жалпы сметалық құны 11500,3 306847 49410
Бірлік құны 135 85,2 115 2668,2
Кесте №4 Сынамаларды өңдеу жұмыстарының сметалық құны
СУСН бойынша Бороздалық сыныма Керндік сынама Топтық сынама
СУСН 6-27 СУСН 6-27 СУСН 6-27
норма к-т б/ша норма к-т б/ша норма к-т
Жалақы 1008 1008 1008 1008 3859,8 3859,8
Материалдық шығын 438,2 482,02 438,2 482,02 1143,8 1258,18
Амортизация 124,6 130,83 124,6 130,83 280 294
Барлығы
1620,85
1620,85
5411,98
НРиПН ескере отырып
2171,9
2171,9
7252,1
Жалпы сметалық құны 11880,3 202134,4 27557,98
Бірлік құны 135 88 115 1757,7
СУСН бойынша Спектральды талдау Химиялық талдаау
СУСН 7-18 СУСН 7-23
норма к-т б/ша норма к-т б/ша
Жалақы 26387,2 26387,2 28681,8 28681,8
Материалдық шығын 98014 10781,54 15624 17186,4
Амортизация 7432,6 7804,23 7126 7482,3
Барлығы
44972,97
53350,5
НРиПН ескере отырып
60263,8
71489,67
Жалпы сметалық құны 78945,6 574062,1
Бірлік құны 25 3157,8 15 38270,8
Кесте №5 Лабораториялық жұмыстардың сметалық құны
Кесте №6 Геологиялық барлау жұмыстарының сметасы
Жұмыс түрі Өлшем бірлігі Жұм-ыс көлемі Бірлік жұмысқа кеткен
1. Барлық ГБЖ
5567493
1.1 Жобалау тенге
565580
1.2 Далалық жұмыстар тенге
1.2.1 Бұрғылау жұмыстары тенге 1024
5149795,1
7724692,7
1.2.1.1 Бұрғылау п.м.
4136321,4
1.2.1.2 Қосымша жұмыстар ст.см
6321,8
1.2.1.3 Монтаж, демонтаж, тасымалдау уст.
107151,9
1.2.2 Тау қазылым жұмыстары тенге
654892,8
851360,64
1.2.2.1 Шахта қазу п.м. 230
479902,5
1.2.3 Сынамалау жұмыстары тенге
367757,3
441308,8
1.2.3.1. Бороздалық бр.см/сын
11500,3
1.2.3.2 Керндік бр.см/сын
306847
1.2.3.3 Топтық бр.см/сын
49410
1.2.4 Сынаманы өңдеу тенге
230872,68
253959,9
1.2.4.1 Бороздалық бр.см/сын
1180,3
1.2.4.2 Керндік бр.см/сын
202134,4
1.2.4.3 Геохимиялық бр.см/сын
27557,98
1.3 Лабораториялық зерттеу тенге
653007,7
907680,7
1.3.1 Спектральды талдау бр.см/сын
78945,6
1.3.2 Химиялық талдау бр.см/сын
574062,1
1.4 Камералдық жұмыстар тенге
697995
1.4.1 Басқа да жұмыстар тенге
697995
1.5 Тойтару (Ликвидация) тенге
250560
1.6 Ұйымдастыру тенге
345607
2 Қосымша жұмыстар және шығындар тенге
455607
2.1 Уақытша құрылыс тенге
3572114
2.2 Жүктерді және адамдарды тасу тенге
599899
2.3 Қоршаған ортаны қорғау тенге
650949
2.4 Өндірістік командировкалар тенге
2 405302
2.5 Далалық жағдай үлесі тенге
1 560940
2.6 Ақшалай сыйлық тенге
2504102
2.7 Резерв тенге
978697
Барлығы тенге
31511743,24
ҚОРЫТЫНДЫ
Істелінген жұмыстардың нәтижесінде Архарлы кенорнының Солтүстік-Шығыс бөлікшесінде алдын-ала барлау
Жұмыстың мақсаты бөлікшенің тау кен өндірістік саласын нұсқауға сәйкес
Арнайы бөлімде осы ауданда пайда болған алтынның морфоерекшеліктері қарастырылған.
Архарлы кенорнының Солтүстік-Шығыс бөлікшесінің әрі қарай перспективасын бағалауды зерттеу
Жобаланған жұмыстардың техникалық-экономикалық көрсеткіштері және олардың сметалық құны есептелген
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ережепов Н.Е., Қалитов Д.Қ. Геологиялық және гидрогеологиялық терминдердің орысша-қазақша,
Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Геология, геодезия және және география.
Қасенов А.К., Ратов Б.Т., Байнимироа О. Қатты қорытпалы коронкалар.
Мусин К.А. Еңбекті қорғау. – Алматы, ҚазҰТУ, 1995ж.
Отарбаев Қ.Т., Жогов В.А., Ким Р.Д. геологиялық блоктар тәсілімен
Тұяқбаев Т. Н., Мұсанов Ә.М. Барлау скважиналарын бұрғылау. –
Тұяқбаев Н.Т. Барлама бұрғылау. – Алматы, Мектеп баспасы, 1977ж.
Бахчисарайцев А.Н., Синягин Г.П., Филимонов Ю.Т. Экономика, организация и
Бейсебаев А.М., Туякбаев Н.Т., ФедоровБ.В. Бурение скважин и горноразведочные
Борисович В.Т., Полежаев П.В., Тевзадзе Г.Н. Организация и планирование
Бакенов М.М. Золоторудные формации Казахстана. – Алма-Ата, Наука, 1976г
Бакенов М.М., Жогов В.А., Наумов В.А. Дипломное проектирование. Методическое
Инструкция по составлению проектов и смет на геологические разведочные
Инструкция по применению классификации запасов к коренным месторождениям золота.
Гребенчиков А.М., Адрианов С.П. Температурные условия минерало-образования Архарлинского золото-серебрянного
Жаутиков Т.М. и др. Латеральная зональность золотоносных метасоматитов в
Малечник А.Д. Отчет: Исследования технологической пробы руды золото-серебряного месторождения
Малечник А.Д. Отчет: Исследование обогатимости пробы «Б» золото-серебросодержащей руды
Музуров И.А. Оперативный подсчет запасов по рудным телам кварцевых
Каждан А.Б. Поиски и разведка месторождений полезных ископаемых. Производство
Каждан А.Б., Кобахидзе Л.П. геолого-экономическая оценка месторождений полезных ископаемых.
Классификация запасов месторождений и прогнозных ресурсов твердых полезных ископаемых.
Кобахидзе Л.П. Экономика геологоразведочной отрасли. –М.: Недра, 1990г
Справочники укрупненных сметных норм на геологоразведочные работы (СУСН). –М.:
Сборник руководящих материалов по геолого-экономической оценке месторождений полезных ископаемых.
Санитарные правила и нормы по гигиене труда. РК, 1995г.
61
113