I. Кіріспе...............................................................................................................3
II. Негізгі бөлім
1.Жарғылық капитал есебі
1.1. Жарғылық капитал есебін жүргізу тәртібі.................................................5
1.2. Жарғылық капитал есебінің құжатталуы.................................................16
1.3. Жарғылық капитал есебінің шоттар корреспонденциясы......................17
2. Жарғылық капитал аудиті
2.1. Аудиторлық тексеру бағдарламасы.........................................................19
2.2. Аудит жүргізу сатылары...........................................................................21
2.3. Аудиторлық қорытынды...........................................................................23
III.Қорытынды................................................................................................25
Қолданылған әдебиеттер...............................................................................27
Кіріспе
Кез келген іс -әрекет ету аясында бизнес
Капитал – бұл пайда табу мақсатымен өз
Кәсіпорынның капиталы меншікті ( ішкі) және тартылған
Қаржыландырудың негізгі көзі меншік капитал болып
Оның құрамында кіреді:
§ Жарғылық капитал
§ Жинақталған капитал
§ Басқа да түсімдер
Жарғылық капитал деп жарғылық іс- әрекетті
Мемлекеттік кәсіпорындарда жарғылық капитал деп мемлекет бекіткен,
1.Жарғылық капитал есебі
1.1. Жарғылық капитал есебін жүргізу тәртібі
Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етіп тұрған
Сот алдында жауап беретін және
Филиалдар бұл заңды тұлғалардың тұрған
Филиал да, өкілдік те заңды тұлға болып
Коммерциялық ұғымдар тек келесідей нысанда құрылуы мүмкін:
шаруашылық серікткстіктер;
акционерлік қоғамдар;
өндірістік кооперативтер;
мемлекеттік кәсіпорындар;
Коммерциялық емес ұйымдар заң актілерімен қаралған діни
Шаруашылық жүргізуші субъектінің негізгі капиталы
( жабылмаған зиян) секілді табыс көздері есебінен
Осы топтар бойынша жүргізілетін бухгалтерлік есеп
Жарғылық капитал объектіні құрған кезде оның
Бухгалтерлік есеп те капитал активрмен
Кәсіпорынның негізігі капиталдары бақыланып, толықтырылып отырылуы
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексте шаруашылық серіктестікті
Әрбір шаруашылық жүргізуші субъектіні құру үшін құрылтайшылық
Шаруашылық серіктестік формалар бойынша құрылуы мүмкін:
• толық серіктестік- жарғылық
алайда заң актісімен (АК 64-бап) белгіленген
кем болмауы керек;
• коммандиттік ( сенімге негізделген)
мөлшері заң актілерімен белгіленген ең
болмауы керек. Салымшылардың жиынтық мөлшері коммандиттік
серіктестіктің (АК 74-бабы) жарғылық капиталдың
• жауапкершілігі шектеулі серіктестік- жарғылық капиталдың
серіктестік құрылтайшылары анықтайды және заңды белгіленген (АК
бабы) ең аз деңгейдегі мөлшерден кем
• қосымша жауапкершілікті серіктестік- жарғылық
жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндей анықталады, алайды бұл
серіктестіктің қатысушылары жарғылық капиталдағы өз
ақшаларымен оның міндеттемелері бойынша жауап береді,
соманың жетіспеушілігіне өз мүліктерінің еселенген мөлшерінде
салым ақшаларына қосады (АК 84-бабы);
• акционерлік қоғам- жарғылық капитал
шағырылымының жиынтық атаулы ( номиналдық )
заңды қарастырылған ең аз даңгейдегі мөлшерден кем
Акцияларға ашық жазылыс жарғылық капиталдың
жеткізілмейді (АК 88-бап);
Акционерлік қоғам- өз қызметін жүзеге асыру үшін
Байланысты өздеріне жататын акцияларының құнының шегінде
Ашық акционерлік қоғам- өздерінің шығарған акциясын ашық
Жабық акционерлік қоғам.Мұндай қоғамның акциялары тек қана
Ашық қоғамның акциялары , бағалы қағаздардың
Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының ең аз
• еншілес және тәуелді шаруашылық
акционарлік қоғамдардың бір – бірімен өзара
• өндірістік капитал – жарғылық
есебінен қалыптасады (АК 97-бап);
Өндірістік кооператив- бірлескен кәсіпкерлік қызмет үшін мүшелік
• мемлекеттік кәсіпорын –шаруашылық меншік құқына немесе
басқаруға негізделеді (АК 102-бап);
Мемлекеттік кәсіпорындарға жататындар:
шарушылықты жүргізу құқына негізделген
ағымдағы (оперативтік) басқару құқығына ( қазыналық кәсіпорын)
• коммерциялық емес ұйымдар – басқарушылық әлеуметтік-
Шаруашылық жүргізіші субьект қызметінің мақсаттарын оның
Мемлекеттік мүлікті басқаруға өкілетті органдар, басқа заңды
Субъектінің құрылтайшылары (акционерлері) бекіткен жарғы негізінде
Негізгі қорлар мен айналым қаражаттары, сондай
Субъектінің мүлкін қалыптастырушы көзі болып мыналар
Мемлекет қолданылып жүрген заңдарға сәйкес
Субъект өз қызметін дербес жоспарлайды және даму
Шаруашылық жүргізуші субъект қызметінінің мақсаттарын
Мемлекеттік мүлікті басқаруға өкілетті органдар , басқа
Субъектінің құрылтайшылары ( акционерлері) бекіткен жарғы негізінде
Негізгі қорлар мен айналым қаражаттары , сондай-ақ
Субъектінің мүлкін қалыптастырушы көзі болып мыналар
( үлестері ) ; қызмет нәтижесінен
Мемлекет қолданылып жүрген заңдарға сәйкес субъектiнiң мүлiктiк
Субъект өз қызметiн дербес жоспарлайды және даму
Шаруашылық жүргiзушi субьектi жарғылық капиталға мүлiктiк және
Бақылауды қолына алған инвестор негiзгi серiктестiк деп
Егер баса заңды тұлға оның дауыс беру
Салым ақшаға кез келген актив (ақшалай қаражаттар,
Кәсiпорын мемлекетiк тiркеуден өткен кезде оның қатысушылардың
Егер бұрын жарияланған көлемiн қатысушылар толығымен төлемеген
* Жарғылық қор өткiзiлген акциялардың тұрақты құны
Жарғылық капиталдың нақты ақшасы және оның қозғалысы
“Жарияланған капитал” шоты енетiн 5000-шi «Жарғылық Капитал»
Қазақстан Республикасының заңдары жарғылық капиталдың мөлшерiн /мөлшерi
Жарғылық капиталдың абсолюттi көлемi және оның баланс
5000-шi «Жарғылық капитал» бөлiмшесiнiң шоттары бойынша қалдық,
мөлшерiне сәйкес келуi керек. 5000-бөлiмшенiң, шоттары бойынша
жарғылық капитал белгiленген тәртiппен /құрылтайшылардың, қатысушылардың шешiмi
5 000-шi «Жарғылық капитал» бөлiмшесiнiң шоттары бойынша
Бұл орайда шоттардың мына корреспонденциясы жасалады:
• Операциялардың (амалдардың) мазмұны
• Жарияланған капитал сомасына
Шығарылған акциялардың салымдардың немесе айлардың тұрақты
Жарияланған жарғылық капиталды 5 020-шi «Төленбеген капитал»
5010 «Жарияланған капитал” шотының дебетi бойынша және
«Қайтарылып алынған капитал» шотының кредитi бойынша акционерлiк
Мемлекеттiк кәсiпорынның жарғылық капиталының мөлшерiн оның құрылтайшылары
Жарғылык капиталдың аналитикалық есебi акционерлер немесе қатысушылар
- акцияларға не акционерлердiң жалпы саны;
- артықшыльықты акциялардың жалпы саны және оларға
- акциялардың 5%-iнен астамына ие акционерлердiң сондай-ақ
Жазбаның шығу сан ретi, күнi, тiркеушiнiң атауы
Акциялардың қозғалысы жөнiндегi операциялардың бухгалтерлiк есебiндегi жазулар
1.2. Жарғылық капитал есебiнiң құжатталуы
Бухгалтерлiк жазулардың құжаттық ресiмделуi салынған қаражат түрiне
Шаруашылық жүргiзушi субъектiнiң жарғылық капиталы есептiк кезеңнiң
Басқа субъектiлердiң жарғылық капиталына өз қаражаттарын салушы
• қаржылық — инвестициялық капиталдан табыс, өсiм
• еншiлес, тәуелдi, бiрлесiп бақыланатын заңды тұлғаларға
Жарғылық капитал мемлекеттiк органдарға субъектiнiң қайта тiркелуiне
(№415-11 ҚРЗ 30.05.2003 ж.) Заңның 11-бабы, 3-тармағы.
1.3. Жарғылық капитал есебiнiң шоттар корреспонденциясы
Жарғылық капитал, баланстың пассив жағында көрсетiледi. Ол
Жарияланған (белгiленген тәртiппен тiркелген) жарғылық қор сомасына
«Қосқан үлестер мен жарналар» (серiктестiктердiң акционерлiк коғамдардан
Жарғылық қорға салымдардың салынуын жүзеге асырылуына қарай
- материалдық емес активтердi жарғылық қорға жарна
2700-2730шоттары.
- жердi, негiзгi құралды, малды, аяқталмаған құрылыс
- материалдар мен тауарларды жарғылық қорға жарна
1310,1320,1330,1340,1350 шоттары;
- ақшалай қаражттарды жарғылық қорға жарна ретiнде
1010,/1020, /1040,/1050 шоттары дебепеледi.
Бөлiнбеген табыстың бiр бөлiгi жарғылық капиталды толықтыруға
Резервтiк капиталдың сомасы жарғылық капиталды толықтыруға жiберiлдi
Егерде 5010 шотының дебеттiк қалдығы болмаса, онда
2. Жарғылық капитал аудитi
2.1. Аудиторлық тексеру бағдарламасы
«Бухгалтерлiк есеп туралы» Заң күшi бар Қазақстан
жарғылық, резервтiк төленбеген, қосымша төленген және төленбеген,
Қазақстан Республикасының күшiндегi заң актiлерiнде мына төмендегiдей
ұйымдық-құқықтық нысандағы субьектiлер көрсетiлген:
1 ) мемлекеттiк ұйым;
2) коммерциялық емес ұйымдар;
З) өндiрiстiк кооперативтер;
4) шаруашылык серiктестiктер.
Жарғылық капитал есебi бойынша аудит бағдарламасына келесiлер
> мекеме қашан және қайда
> жарғы және құрушы келiсiм
> кәсiпорын қызмет заты;
> Кәсiпорынның мемлекеттiк тiркеуден өткендiгi туралы
> Жарғылық капитал мөлшерi және әрбiр
жарғылық капиталға салған үлесi;
> әрбiр құрушының салым мөлшерi және
заңды актiлер талабына сәйкес келедi ме?
> Кәсiпорынның ұйымдастырушылық - құқықтық нысаны;
> Лицензиялауға жататын әрекет ететiн заңдылықтарға сәйкес,
жүзеге асыруға лицензия бар ма?
> Құрушылармен барлық есеп айырысу толық жүргiзiлген
а. Жарғылық капиталды дайындау бойынша;
б. Аралық есеп айырысу бойынша;
в. Соңғы есеп айырысу бойынша.
Салық бойынша заңдылықтар сақталған ба?
Аудиторлық тексеру бағдарламасын құру кезiнде қажеттiк ақпарат
• жарғылық капиталдың құрамы, олардың пайда болу
мәлiмепер;
• бухгалтерлiк есеп регистрлерi;
• баланс;
• Бас кiтап мәлiметтерi.
2.2. Аудит жүргiзу сатылары.
Меншiктi капитал — бұл субьектiнiң мiндеттемелерiн шегерiп
Резервтi капитал — субьектiнiң бөлiнбеген табысының бiр
Кәсiпорынның жарғылық капиталы қызметтi бастауды қамтамасыз ету
Мысал: ЖШС «Инвест» 01.01.2006ж. жарғылық капиталы З
- Арман — 120 мың теңге;
- Алия — 150 мың теңге;
- Эдик — 130 мың теңге;
Барлығы: 400 мың теңге.
Әр қайсының жарғылық капиталдағы үлесi сәйкесiнше 30%,
- Арман 600*120/400 = 180 мың
- Алия600*150/400= 225 мың теңге:
- Эдик— 600 *130/400 = 195
Барлығы : 600 мың теңге.
Жарғылық капиталдың қолда бары және қозгалысы 5010
ХҚЕС бойынша капитал есебi 5 — бөлiмде
5010 «Жарияланған капитал»
Қатысушылардың жарғылық капиталға салынатын салымдары бойынша сомасы
• жарғылық капитал көлемi заңдылықтарға сәйкес келедi
• жарғылық капитал өз уақытында қандай қаражат
• қандай жағдайда жарғылық капитал көлемi кемiген
туралы ақпарапы «Шығарылған капитал» бабы бойынша алуға
• жарғылық капиталға құрушылармен енгiзiлген, негiзгi құралдар,
материалдық емес активтер қаншалықты шын бағаланған.
2.3. Аудиторлық қорытынды
Капитал — бұл ұйымның активтерiнде оның барлық
Кәсiпорын мемлекеттiк тiркеуден өткен кезде оның қатысушылардың
Егер бүрын жарияланған көлемiн қатысушылар толығымен төлемеген
Жарғылық қор өткiзiлген акциялардың тұрақты құны бойынша
«Капитал мен резервтер» бөлiмiнiң шоттары капитал мен
5000 — «Шығарылған капитал»,
5100 — «Эмиссиялық кiрiс»,
5200 — «Сатып алынған жеке меншiк үлестiк
5300 — «Резервтер»,
5400 — «Бөлiнбеген кiрiс (жабылмаған шығын)».
5000 «Шығарылған капитал» кiшi бөлiмi шығарылған капиталды
5010 — «Жарияланған капитал», мұнда акционерлiк қоғамның
Аудитор осы жарғылық капитал бойынша есептiң қаншалықты
Қорытынды
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексте шаруашылық серiктестiктi қалыптастыру,
АК 58-бабында шаруашылық серiктестiгi жарғылық капитал
құрылтайшыларының (қатысушылары) ‚үлесiне (салым ақшасы) бөлiнген коммерциялық
Жарғылық капиталы- айқындалған және негiзiнен акцияны сатудан
Жарғылық капитал мемлекеттiк органдарға субъектiнiң қайта тiркелуiне
Жарғылық капиталды аудиттеу кезiнде аудитор тексередi:
• жарғылык капитал көлемi заңдылыктарға сәйкес келедi
• жарғылық капитал өз уақытында қандай қаражат
• қандай жағдайда жарғылық капитал көлемi кемiген
• жарғылық капиталға құрушылармен енгiзiлген, негiзгi құралдар,
Аудиторлық тексеру кезiнде қажеттiк ақпарат көздерi болып
• жарғылық капиталдың құрамы, олардың пайда болу
• бухгалтерлiк есеп регистрлерi;
• баланс;
Бас кiтап мәлiметтерi
Қолданылған әдебиеттер
1. 2002 жылғы 24 маусымдағы №329 Қазақстан
«Бухгалтерлiк есеп және қаржылық есеп беру туралы»
жарлығы.
2. Әбдіманапов. Ә., РаимовС. Бухгалтерлiк есеп принциптері
есеп беру.Алматы 2005
3. Бухгалтерлiк есептiң стандарттары»Алматы 2000
4. Қаржылық есеп берудің халықаралық
5. Бухгалтерлiк есептiң типтік шоттар
6. Бетке И. Балансоведение пер.с
7. Вуд Ф. Бухгалтерский учет
8. Ержанов М.С., Ержанова С.
9. Кондратьев Е.П. «Бухгалтерлiк есеп
10. Кеулімжаев Қ.Қ. «Қаржылық есеп» Алматы, 2001
11. Кеулімжаев Қ.Қ «Корреспонденция счетов» Алмат, БИКО
12. Радостовец В.К. Радостовец В.В., Шмидт О.Ю.
предприятий» Алматы,2002.
13. Радостовец В.К., Тасмағанбетов Т. және басқалар
Алматы.1998
14. Рахман Э., Шеремет А. « Нарықтық
Москва 1996
15. Барышников Н.П. Бухгалтерский учет и
2- частях М: Бухгалтерский учет,1994ж
16. Бухгалтерского- аудиторский портфель М: Сафин 1994
17. Дюсембаев К.Ш. Тория аудита- Алматы Экономика
18. Дюсембаев К.Ш Сущность аудита и его
экономики Алматы, Вестник КазГау 1996ж.
19. Ержанов М.С. Теория и практика аудита
20. Укашев Б.Е., Сәтмырзаев А.А. Аудит теориясы.
21. Энциклопедия общего аудита Т.2М.1999
26