Мазмұны
Кіріспе
І тарау ХІХ ғ. аяғы –ХХ ғ. басындағы АҚШ-тың
ХІХ ғасыр аяғындағы АҚШ-тық Қиыр Шығыс аймағын отарлау саясаты.
АҚШ-тыңҚытайдағы экономикалық саясаты «Ашық есік доктринасы».
АҚШ-тың Ихэтуандар қөтерілісін басуға қатысуы.
ІІ тарау ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасыр басындағы
Жапонияға қатысты АҚШ саясаты
ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында Құрама Штаттардың
Қорытынды.
Деректер мен әдебиеттер тізімі.
Кіріспе
ХІХ ғ. аяғына таман Америка Құрама Штаттары ірі импералистік
Осындай жағдайда АҚШ белсенді отарлау саясатына қөшіп, өнеркәсіп тауарларын
АҚШ-тың империализм дәуіріндегі отарлау саясатының экспансионистік сипатын түсіну үшін
1. Ленин В.И.Новые данные о законах развития капитализма и
ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басына дейінгі хронологиялық
Дипломдық жұмыстың методологиялық және теоретикалық негізгі ретінде империализм жөніндегі
Дипломдық жұмысымның негізгі дерегі-Э.Д. Гримм құрастырған «Қиыр Шығыстағы халықаралық
Кейбір құжаттар Е.Е.Юровская құрастырған «Жаңа тарих хрестоматиясынан (1870-1918 жж)
Ресейдің сыртқы саясатының архив мәліметтерін жариялайтын «Қызыл архив» (красный
Экономикалық саясаттағы бірқатар статистикалық мәліметтер А.Е.Варгоның редакциясымен басылған «Әлемдегі
Порсмуттағы бейбіт конференциясының дайындығы мен барысы және оған АҚШ-тың
Дипломдық жұмысты жазуда қөрнекті мемлекет қайраткерлері: Ресей финанс министрі
Кеңес тарихшылары да АҚШ-тың Қиыр Шығыстағы саясатын зерттеу жұмысына
Академик В.М.Хвостовтың редакциясымен жазылған «Дипломатия тарихының екінші томында Қиыр
Кеңес тарихшыларының АҚШ экспансиясына арналған зерттеулердің ішінде қөрнекті орын
Сонымен қатар, жұмыс барысында А.Добровтың «Орыс-жапон соғысы кезіндегі АҚШ-тың
А.А.Фурсенконың «Қытайды бөлісу үшін тартыс және американдық» «ашық есік»
А.Л.Нарочниукийдің «Америка Құрама Штаттары мен 1894-1895 жылдардағы Қытай мен
Дипломдық жұмыста сонымен Р.М.Бородиндің , М.Галковичтің, С.Б.Гореликаның, А.А.Губердің, Н.Иноземцевтің,
Шетел тарихшыларынан Қытай тарихшысы Цинь Бэнь-Лидің «Қытайдағы американдық империализмнің
Дипломдық жұмыстың мақсаты-ХІХ ғ. аяғы –ХХ ғ. басында АҚШ-тың
Біріншіден ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басында Қиыр
Екіншіден Қытайға американ капиталистік ені процесін және оның басқа
Үшіншіден АҚШ-тың Жапонияға байланысты ХІХ ғ. аяғындағы 1804-1805 жылдардағы
Төртіншіден, зерттеліп отырған кезендегі АҚШ-тың Кореяға қатысты саясатын қарастырып,
І тарау
ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басындағы АҚШ-тың Қытайдағы
1. ХІХ ғ. аяғындағы АҚШ-тың отарлау саясатындағы Қиыр Шығыс
ХІХ ғ. аяғында АҚШ отарлау саясатын жандандыра түсті, оның
ХІХ ғ. соңғы үштен бір бөлігінде АҚШ империалистік даму
Осындай жағдайлармен АҚШ белсенді отарлау саясатына қөшті.
Американ монополистерінің назары ХІХ ғасырдың аяғында Американ континентінің шегінен
ХІХ ғ. аяғында Американ Континентінің отарлауы аяқталған соң, өнеркәсіп
Империализмге өтуіне байланысты Американның сыртқы саудасының қөлемі күрт өсіп,
АҚШ-тан капитал шығару экспортты 1800 жылы 500 млн. долларға
Қызу дамып келе жатқан американ империализмі жаңа шикізат қөздері
ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басында АҚШ
АҚШ-тың империалситік саясатын тікелей рухтандырған финанс алигархиясы болды. Индустрия
Американ өнеркәсіп иелерінң мүддесін секатор Бевридж былай деп қөрсетті.
АҚШ дүниежүзілік сахнаға күшті империалистік державаға ретінде шықты. Осындай
Бұл уақытта дүние жүзі Европалық капиталистік дерважалар арасында бөлініп
Қытайдың стратегиялық жағдайына және тауар өткізетін рынок пен шикізат
Ал Жапонияны айтатын болсақ, АҚШ-тың ірі буржуазиясын ол Қытайға
Сөйлеп, ХІХ ғ. Қиыр Шығыс АҚШ-тың отарлау экспансиясының аймағына
ХІХ ғ. ортабынан бастап Құрама Штаттар Қиыр Шығыста, әсіресе
Добров А. Указ. Соч., с 12
Бұл келісім бойынша АҚШ осы аймақта экспансияны таратуға мүмкіндік
Қиыр Шығыстағы АҚШ экспансиясының дамуына мүмкіндік туғызған 1858, 1868,
ХІХ ғ. аяғына таман американ капиталының Қытайға енуі өсе
АҚШ-тың Қытаймен саудасы оратлық сипат алды.
2. Геремик С.Б. Политика США в Маньчжурии в 1898-1803
1. Фурсенко А.А. Борьба за раздел Китая и американская
2. Добров А. Указ соч., с 83
Егер американ экспорты негізінен өнеркәсіп өнімінен тұрса, Қытай импортының
Қытай тарихшысы Цин Жуузы АҚШ-тың Қытаймен саудасының отарлау сипатына
Қытаймен саудадағы АҚШ-тың басты бәсекелесі Англия еді. Американ экспортының
Фурсенко А.А. Указ. соч., с 79, 80, 81
Англия Орталық және Оңтүстік Қытайда американ бәсекелесін өзін қорғау
Ескере кететін жәй, АҚШ-ты Қытайдың солтүстік ауданы Маньчжурия қызықтырған
Бірақ Қытайдың солтүстігінде АҚШ ең алдымен Ресей тарапынан туған
Ресейден басқа АҚШ-тың солтүстік Қытайдағы күрделі бәсекелесі Германия болды.
1. Гримм Э.Д.Сборник долларов других документов по истории международных
ХІХғ, аяғына таман АҚШ Қытайдағы экономикалық саясатында капитал енгізуде
Американ капиталы осы кезенде Қытайдағы теміржол құрылысының келешегіне басты
1896-99 жылдары аралығында Қытайда американдықтар небәрі ұзындығы 480 км.
Қытайдағы американ инвестициясының ісі де мәз емес еді. 1900
Фурсенко А.А. Указ соч. Приложение с. 180, 188
Қытайдағы американ инвестициясының жалпы соммасы 24,7 млн. доллар құнымен
Инвестицияның негізгі үлесі «Стандарт Ойл» компаниясына түсті, бұл компания
АҚШ Қиыр Шығыста өзіндік жағдайын тұрақтандыру мақсатымен миссионерлік қызмет
Колониальная политика капиталистических держава 1870-1914 М., 1967, с 54
Американ тарихшысы Б.Варг миссионерлік қозғалыс бір бөлігі екендігін айту
Алайда, АҚШ-тың Қиыр Шығыстағы жағдайы үйлеспеді, бір жағынан, қөптеген
АҚШ-тың Қытайдағы экономикалық саясаты.
«Ашық есік» доктринасы Қытай өзінің тауар өткізу рыногы ретінде
және шикізат қөі ретінде шексіз мүмкіндіктермен АҚШ экономикасын қатты
Добров А. Указ соч, с 293
Сонымен қатар, Англия, Германия, Ресей, Жапония арасында
Қытайдағы «ықпал ету аймағын» бөлесу, АҚШ-тың экспансионистік жобасына сәйкес
АҚШ-тың конуссия үшін күресіндегі басты қарсыластары Ресей мен
Германия болды, Қытайда Американ капиталының экспансиясын дамыту үшін
Бұдан бұрын АҚШ-та Қиыр Шығыстағы «Өмірлік мүдделер»
концепциясын алды. Концепция бойынша Американың «тіршілік етуі Қиыр Шығыстағы
Осындай нақты жағдайда «Ашық есік» доктринасы қалыптасты.
Державаларға қажетті үндеуді даярлау аммерикан дипломаты Рокхилге тапсырылды. Оны
«Ашық есік» доктринасының жариялануына ықылас білдірген
АҚШ-тың монополиялық ортасы болды. Олар 1898 жылының басында-ақ алғашқы
Алғашында доктрина Қытайға қызыққан державалардың бірікке қызметтерінің келісім шарты
1. Фурсенко А.А. Указ. соч, с 146
Бірақ қейіннен АҚШ үкіметі дипломатиялық жобаны ұсынуға бел буды.
Рокхилдің державаларға ұсынған үндеудің жобасын АҚШ
президенті қолдап, 1899 жылы 6 қыркүйекте мемлекеттік хатшысы Хэйді
Жобада былай делінді: «Біздің үкіметіміз Қытайға қызыққан барлық
ұлы державалардың бүкіл әлемінің саудасына тиімді жолды қолдауға шақырды»
Бұл жолдар төмендегідей:
Ол «Держава» Қытайдағы ықпал ету аймағына ие болған немесе
жалға алған территориядағы порттар мен зандандырылған істеріне араласпайтып болады;
Айтылып өткен «ықпал ету аймағындағы» (Порта Франконы
есептемегенде) барлық порттарда ұлттық бөлініске қарамастан: барлық тауарларға бірдей,
Осы «ықпал ету аймағында» орналасқан порттарда ол «держава»
басқа ұлттық кемелелерінен баж салығын өз кемелерінен жоғары алмайды,
Алғашқы қөзқарасқа бұл американ ұсынысы АҚШ-тың Қытайдағы
сауда дискриминациясына қарсы бағытталған болып қөрінеді.
Хрестоматия по новой истории (1870-1918) М., 1959, с 209
Алайда, шын мәніндн, Қытай саудасындағы тең мүмкіндіктер
жағдайында өзінің экономикалық артықшылығына сүйеніп, АҚШ өз уақытында Қытайдағы
«Құрама Штаттары Қытаймен сауданы монополиялануға тырысады»,- деп герман дипломаты
доктринасы белсенді шабуыл саясатын жүзеге асыру әдісіне айналатын еді.
Сонымен қатар «ашық есік» саясаты толығымен сауда саясаты
болған жоқ, 1899 жылы 22 қыркүйектегі Англия үкіметіне жолдаған
Колониальная политика с. 314
дамуына жол бермеуге тырысты.
Сонымен қатар жобада келтірілген державалардың Қытайдағы
«біріккен әрекеттері» жөніндегі ұсыныстарымен қатар Қытай территориясының тұтастығы мен
Мыне, американ империализмнің «ашық есік» доктринасына орын
алған негізгі мақсаттары осындай еді.
Бірақ Хэй доктринасын мойындау мен капиталситік державалар
тарапынан АҚШ-қа қажет міндеттерге қол жету оңай болған жоқ.
Фурсенко А.А. Указ. соч., с 159
Англия екі жақты жауап жіберді, онда «Ұлы мәртебенің үкіметі,
сіздің үкіметіміздің тілегі бойынша жолға алған Вейхайвей территориясына және
Ымыраға келмеген тек Ресей болды, өйткені орыс «ықпал аймағы»
Маньчжурия американ капиталының негізгі дәлелденген аймағы болды. Осы жерде
Қазіргі ашық порттар немесе болашақта шетелдік саудаға арналып
Қытай үкіметімен ашылатын порттарда және Ресей арендаға алған территориялар
Сонымен, ХІХ ғ. мен ХХ ғ. шегінде АҚШ-тың Қиыр
экспансиясының басты аймағы Қытай болды. «Ашық есік» доктринасын жариялай
3. АҚШ-тың «Ихэтуандар» қөтерілісін басуға қатысуы.
АҚШ-тың және басқа да империалситік державалардың Қытайдағы экономикалық отарлау
Әсіресе европалықтарға ешпенділік себебі (2( қөтерілісшілер миссионерлер мен саудагерлердің
Красный архив. 1926, т. 14, с., 11, 15
Бродский Р.М. Уаза. соч., с 43
Листовкаларда «Аспан тәңірі .. 8000000 аспан жауынгерлерін шетелдіктерді жою
Көтеріліс жөніндегі хабар Қытайға қөзі түскен АҚШ ортасын үлейленді.
Қоршауда қалған миссиландырды қорғау және босатуды сылтауратып , импреиалистік
Осындай шиеленіскен жағдайда АҚШ үкіметі өзінің Фелиппиндегі қиыншылықтарға және
Қөпшілісті басымжаншуға қатысқан американ әскерінің жалпы саны шамамен 5
АҚШ сонымен қатар Қытай теңіз жағалауында әскери-теңіз эскадрасын АҚШ
АҚШ қөтерілісті басуда әр ыңғайлы жағдайды пайдалана отырып интервенцияны
Сонымен қатар АҚШ капиталистік державалар мен Қытай арасындағы деллал
Сөйтіп, АҚШ жолымен Қытайдағы «ықпал ету аймағын» бөлісуде бірінші
Қөтерілісті басқан соң, К.Иссидің айтуынша АҚШ басқада державалармен бірігіп,
Қытайдың тағдырын шешкен Бекиндегі конференцияда империалистік державалар құрамында АҚШ-та
Осыған байланысты АҚШ барлық бағытта қарқынды әрекет бастады. Ең
Бірақ АҚШ-тың дипломатиялық қимылдары Қытайды бөлісуге дәмеленген басқа да
1901 ж. 7 қыркүйекте Қытай мен шетел державаларына арасында
Антиимпериалистік Ихэтуань қөтерілісін басу барысында АҚШ Қытайдағы өзінің мақсатына
ІІ тарау
ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басындағы Америка Құрама
1. Жапонияға қатысты АҚШ-тың саясаты. ХІХ аяғы мен ХХ
Біріншіден, американ монополистері Жапонияны өзінің тауарларын өткізу рыногы ретінде
Екіншіден, Қытай мен Кореяға енудегі Қиыр Шығыстағы одақтасты ретінде
ХІХ ғ. 90-жылдарында АҚШ Жапонияға қатысты саясатына қөп қөңіл
Қиыр Шығыста жапон агрессиясын қолдай отырып, АҚШ үкіметі алысты
Жапонияның өзінде АҚШ-тық ықпал нықайту.
Қиыр Шығыстық аймақта шиеленісіп кележатқан империалистік державалар арасындағы күресте,
АҚШ –тың жапон агрессиясын қолдау саясаты 1894-1895 жж.
жапон-қытай соғысында қөрініс тапты. Жапония мен Қытай арасындағы соғысты
Жапон агрессиясын қолдау мақсатымен бұған дейінгі 1858 ж. американ-жапон
Жапон –қытай келіссөздері кезінде АҚШ-тың позициясын Жапония үкіметін қанағаттандырғаны
1. Нарочницкий А.Б. США и Японская агрессия в Корее
жапон премьер-министрі қөпшілігінің алдында Фостердің қызметіне Жапон делегациясы атынан
Жапон микадосы тіптен АҚШ президентіне жеке хат жолдап, соғыс
Сөйтіп, ХІХ ғ. соңғы кезеңінде Жапония мен АҚШ қарым-қатынасы
ХХ ғ. басында Американ Қиыр Шығыс саясатының негізгі мақсатын-Қиыр
Сөйтіп, ХХ ғ. басында АҚШ Жапонияның Ресейге агрессиясын қолдау
1802 ж. Жапонияның Англиямен Ресейге қарсы бағытталған одақтық келісімнің
Орыс-жапон соғысы кезінде Жапонияға қатысты АҚШ тың алдында мынадай
Рсеймен күреске өзінің толық бейтарап толығын сақтай отырып,
бар мүмкіндігіне Жапонияға қөмектесц.
Жапонияның кореяны басып алуына қөмектесті.
Соғыс аяқталған соң Жапонияның нығаюына жол бермеу.
Сөйтіп, президент Рузвельттің АҚШ-тағы герман елшісі Штернбурген әңгімесінде: «Ресеймен
Әскери қимылдар аяқталған соң Жапония мен Ресей арасындағы
бейбіт келіссөздеріне делдап болу арқылы Қиыр Шығыстағы Американ капиталына
Бродский Р.М. Указ. соч., с 131
Осы міндеттерге қол жеткізу үшін 1804-1805 жж. орыс –жапон
соғыстары жылдарында АҚШ-тың саяси, дипломатиялық және экономикалық сипаттағы шаралардың
Американ саудасы үшін Қытай да өзінің мағынасын жоғалтпайды. Ашық
Сөйтіп, Қиыр Шығыстағы соғыс қалай аяқталмаса да, АҚШ-тың
Құрама Штаттары Ресеймен соғыстың нәтижесінде Жапонияның жеңіске женуін қалап,
АҚШ –тағы Ресей елшісі Кассани Ресейдің сыртқы істер министріне
Соғыс ресми түрде жарияланысымен АҚШ өзінің бейтарапынан айта отырып,
Орыс-жапон соғыстары жылдарында американ саясаты мен дипломатиясының бар күші
Американдықтар жинағын мәлімдемелерін Жапонияға қарапайым сауда қатынас қағаз ретінде
Америакн жапон басшылығының тапсырмасы бойынша орыс қа қызмет істейтін,
Хрестоматия по новой истории. 1870-1918 М., 1953, с 393
Доброва А. Указ. соч., с 140, 141
Әскери қимылдар кезіндегі Қытайдағы американ дипломатиясының қимыл әрекеті ерекше
Американ дипломатиясы Қытай территориялық суында жарақаттанған орыс кемелерінің теңіздегі
Сөйтіп-деп жазды өзінің баяндамасында орыс елшісі Лессор,-американ үкіметі өзінің
1804 ж. қараша айында Жапония үшін 60 млн. доллар
АҚШ-та барлығы 30 млн. фунт стерлинг немесе жапон шетел
Ресеймен соғыста Жапонияда қару-жараққа, оқ-дәріге, шикізатқа, жабдықтарға және азық-түлікке
Добров А. Указ. соч., с 146-151
Ал Жапониядағы шикізат және энергетикалық ресурстардың шектелген мүмкіндіктерімен АҚШ
Құрама Штаттары әскери, өнеркәсіп пен өндіріс тауарларымен қамтамассыз ете
Германия кайзері І. Вильгельмнің орыс императоры ІІ. Николайға жазған
Құны бойынша Жпониядағы американ импортында бірінші орынды мықты алды:
1. Переписка Вильгельша ІІ с Николаем ІІ, Москва, 1923,
1805 ж. Жапониядағы енгізілген бүкіл қорғасының жартысы және мыстың
АҚШ сонымен қатар Жапонияны сұйық жанармаймен қамтамассыз етуде шешуші
АҚШ Жапонияны қару-жарақпен, оқ-дәрімен және әскери жабдық заттарымен қамтамассыз
Құрама Штаттардың жалпы саясаты прожапондық сипат алды. Жапонияға жан-жақты
Біріншіден, қалыптасқан тиімді каньюктурлық жағдайды пайдаланып, запон рыногының өз
Екіншіден, Қиыр Шығыстағы АҚШ-тың басты бәсекелесі Ресейді Жапониямен шиеленістіру
Үшіншіден, соғыста әлсіреген Жапонияны өзінің қарыздарына айналдырып, оны Қиыр
АҚШ үкіметінің Жапонияны қолдауы американ президенті Т.Рузвельттің Порсмутта бейбіне
Добров А. Указ. соч., с 151-156
Пузвельттің делдолдық қызметі 1804-1805 жж. АҚШ үкіметінің мақсатымен Қиыр
АҚШ Жапонияны мықты милитаристік ел ретінде сақтап қалып,
Қиыр Шығыста Ресеймен күресте агрессивті жоспарын жүзеге асыруда және
2. Жапония мен Ресей арасындағы қарама қайшылықты ашық қалдырып,
Осыдан келіп, АҚШ үкіметі Жапонияға қатысты бейбіт конференциясы қарсаңында
АҚШ үкіметінің Жапония мен Ресей арасындағы келіссөзде болу әрекеті
1805 ж.наурызда Жапон әскери шиеленістерін Тераучидің Жапониядағы американ елшісі
Т.Рузвельт бұрыннан-ақ делдап ретінде шығуға дайын еді, бірақ қалыптасқан
Жапония мүддесін қолдай отырып, Рузвельт орыс дипломаттарына, бейбіт келіссөздеріне
Рузвель Германия кайзері ІІ Вильгельммен келіссөздерін жүргізіп, ол
Вильгельмнің ІІ Николайға жазған хаттарының бірінде: «Жапондықтар, әрине, барлық
Ақырында, 1805 ж. 8 маусымда Т.Рузвельт Жапония мен Ресей
Сөйтіп, АҚШ Жапонияның күші әлсіреген кезде, ол Ресейде мобилизацияның
Төртсмуттағы бейбіт келіссөздер кезінде үкіметі Жапонияны қолдау саясатын жалғастырды.
Келіссөздер кезінде Рузвельт прояпондық позицияны ұстап, оның талаптарының толық
Сонымен қатар жапон дипломаты Кикузиро Исиин былай деп атады:
Ресей тарапынан жеңілдіктеріне қол жеткізе отырып, әрі ыңғайлы жағдайда
Әсіресе Рузвельт Сахалин мәселесіне байланысты табандылық қөрсетті. Орыс өкілдері
Портсмуттық келісімі АҚШ үшін де тиімді болды. Қытайдағы АҚШ-тың
2. ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басында Құрама
Қиыр Шығыстағы ХІХ ғ. ортасында –ақ АҚШ конгресінің өкілдері
ХІХ ғ. аяғында АҚШ Кореяға қатысты саясатын жолдандыра түсті.
80-90 жылдардың аяғында АҚШ үкіметі Кореяға американ капиталының экономикалық
Әсіресе американ қәсіпкерлерін Кореяда темір жол құрылысы қызықтырды. 1894
Кореядағы АҚШ өкілдері мен миссиокерлері антихитайлық насихат жүргізілді. Өйткені
Сол уақытта Кореяны өзіне бағындыру үшін қажет болатын әскери
Гримм Э.Д. Сборник с. 94
Нарочницкий А.Л. США и Японская агрессия в Корее и
1894 ж. ортасында АҚШ-тың құпия қолдауының арқасында жапон үкіметінің
Кореяда экономикалық экспансиясын кеңейтуге тырысып, АҚШ барған сайын Жапонияның
1894-1895 жж. Жапон Қытай соғысы кезіндегі АҚШ-тың бейтараптығы Жапония
Орыс-жапон соғысы кезінде Жапон агрессиясын Американ үкіметінің қолдауы Корея
Губер А.А. Указ. соч., с 6
Кассани Ламздорфқа хабарлағанында Рузвельтін осы пікірін растады. Орыс жапон
Сол уақытта АҚШ үкіметі құпия түрде Жапонияның Кореяны басып
Сөйтіп, АҚШ-тың Кореяға қатысты бағыты анықталды: Кореяда Жапонияның әрекеттеріне
Келісімнің қабылдауын мойындады.Бұл келісімнің үшінші тарауында Жапонияның
Сонда да АҚШ тың көмегіне үміттеніп Корея
АҚШ тың мемлекеттік департаменті бұған жауап ретінде
Корея императоры Кореяның тәуелсіздігін қорғау
Сөйтіп Американ үкіметі барынша Жапонияға Кореяны басып алуға
Қортынды
ХІХ ғ соңына таман АҚЩ тың мықты империалистік
ХІХ ғ аяғы мен ХХ ғ басында АҚШ экспансиясының
Бірақ АҚШ Қиыр шығыстағы аймақтарды өз мақсатын жүзеге
Қиыр шығыстағы отарлау саясатын жүзеге асыруда АҚШ түрлі әдістерді
АҚШ-тың қытайға экономикалық енуі саяси жағынанда қамтамысыз
Қиыр шығысқа енуінің тағы бір тәсәлі миссионерлік
Американ дипломатиясы да АҚШ тың Қиыр шығысқа енуіне
АҚШ тың Қиыр Шығыстағы саясатында әскери қысым әдістерінде
Алдыңғы қатардағы каптиалистік елдерді экономикалық дамуынан
Сөйтіп АҚШ экспанисясын ҚиырШығыста жүзеге асырудағы экономикалық
1905 ж таман АҚШ Қиыр Шығыстың
Деректер мен әдебиеттер тізімі
Деректер
Гримм Э.Д. Сборник докладов и других документов
Красный Архив 1926.,т14
Колониальная политика капиталистических держав (1870-1914) М.,1961
Мировые экономические кризисы (1848-1936) под.ред. А.Е.Варга М.,1937
Фурсенко А.А. Борьба рауден Китая и Американская доктрина
Хрестоматия по новой истории (1870-1918 ) М., 1953.
Хрестоматия по по новой истории /1870-1918) М.,
Винете С.Ю. Воспоминание М., 1960,т2
Иссик К Дипломатические коментарии М.,1942
Әдебиеттер
Бородин Р.М. американская экспансия в Северо-восточном Китае /1895-1905/ Львов,1965
Гальперин А Корейский вопрос в международных отношениях
Галкович М империалистические державы и Китай М.,1928.
4 Горелик С.Б Политика США в Маньчжуре в 1898-1903
Губер А.А. международные отношение на дальнем Востоке (1894-1904) Ученые
Доброб А Дальне-Восточная политика США в
Дементьев И.П. Идейная борьба США по вопросам экспансии
Зубок Л.И. Экспонистическая политика США в начале ХХ вв.
Иноземцев Н Внешняя политика США в эпоху империализма
История дипломатии М-Л 1945,т2.
История США М., 1985,т2
Ленин В.И. Империализм как стадия капитализма Полн.собр.соч.,т27
Ленин В.И. Новые данные о законах развитие капитализма
Международные отношение на Дальнем Востоке Под.ред.Е.И. Жукова М.,
Международные отношение на дальнем Востоке Под ред А.Л..Нарочкицкого М.,
Мурядян А.А. экспансия США на Дальнем Востоке в
Нарочницкии А.Л Соединенные Штаты Америки и Японская агрессия
Севостьяков П.П. Политика США на Дальнем Востоке в
Фурсенко А.А. Борьба за раздел Китая и американская доктрина
Фурсенко А.А. Доктрина открытых дверей в Китае ІІ
Цинь-Бень-Ли история экономических агрессии американского экспонсизма в Китае