Мазмұны
І Кіріспе.......................................................................................................................................4
І Ұлттық банкі, оның, мақсаты мен міндеттері,
бағыттары, меншікті қаражаттары мен пайдасы..
1.1 Ақша – несие саясатының құралдары...................................................5
1.2 Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі – «Банктердің
Банкі»...........................................................................................................................16
ІІ ҰЛТТЫҚ БАНК - ҮКІМЕТТІҢ БАС БАНКИРІ,
ЖӘНЕ АГЕНТІ
2.1 ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІ
АЛТЫН ВАЛЮТАЛЫҚ РЕЗЕРВТЕРДІ БАСҚАРУЫ............................................19
2.2 БАНКТІК ҚЫЗМЕТТІ ҚАДАҒАЛАУ ЖӘНЕ ОНЫ
ІІІ ШЕТЕЛДІК ТӘЖІРИБЕДЕГІ ОРТАЛЫҚ БАНКТЕРДІ
ЖӘНЕ БАСҚАРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.............................................................................27
ІІІ Қорытынды.........................................................................................................................29
ІV Пайдаланылған әдебиеттер. ..............................................................................30
Кіріспе
Орталық банктер бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы әрі
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, мемлекеттің Орталық банкіге кең өкілеттік
Орталық банк тарапынан ақша-несиелік реттеудің негізгі объектісіне
Тәжірибе жүзінде кассалық резервтердің барлығы Ұлттық банкке шоғырланады
І Ұлттық банкі, оның, мақсаты мен міндеттері,
бағыттары, меншікті қаражаттары мен пайдасы
1.1 Ақша - несие саясатының құралдары
"Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы" Заңы " бойынша
Барлық банктер қолма-қолсыз есеп айырысуларды Ұлттық банктердің мекемелері
Осының нәтижесінде қолма-қол және қолма-қолсыз есеп айырысу айналысы
Ұлттық банк - ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен,
Заңның 9-бабына сәйкес, Ұлттық банк жарғылық қорын 10
Әлемдік тәжірибеде, нарықтық экономика жағдайында Орталық банкінің жұмысын
- оның капиталының
- акцияларының бөлігі мемлекетке тиеселі (немесе мемлекеттің қатысуынсыз)
- бірлестік типтес ұйым (мемлекеттің қатысуымен
- Орталық банкінің қызметін бірігіп атқаратын
АҚШ-та орталық банктердің капиталына мемлекет қаыспайды, олардың капиталы
Негізі Ұлттық банк унитарлық орган болып табылады. Мемлекет
Ұлттық банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылға жатқызылатын
Пайданың жарғылық, резервтік және басқа қорларды құрғаннан қалған
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің негізгі міндеті - Қазақстан
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісіне мынадай қосымша
- Қазақстанның экономикалық дамуы және оның дүние-жүзілік экономикаға
- ақша-несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге
- банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін реттейтін
Ұлттық банкі жұмысының негізгі бағыттары:
- елдегі несиелік ресурстарды және ақша айналысын
- өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді
- халық шаруашылығындағы несиелік, есеп айырысу және кассалық
- банк ісін лицензиялау, ақша-несиелік реттеудің әдістерінің формаларын
- банк ісін бақылау және қадағалау;
- елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын
- ғылыми-зерттеу және аналитикалық жұмыстар жүргізу;
- валюталық операцияларды
Валютаны өзгертуге тек қана Қазақстан Республикасының Парламентінің құқы
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының валютасын шет ел мемлекеттерінің
Қолма-қол ақшаның айналымы, олардың банкінің кассасына үздіксіз оралып
Қазақстан Республикасында ақша банкноталарын өндіру және
Эмиссия - бұл мемлекетпен банкноталардың, монеталардың, бағалы қағаздардың
Қолма-қол ақша түріндегі эмиссия - айналысқа банкноталар мен
Депозитив: банктердің эмиссиясын реттеу Ұлттық банкінің ақша базасы
Ақша базасы - бұл Ұлттық банк шығаратын ақшалары.
Артық резервтер дегеніміз банктердің Ұлттық банкіндегі корреспонденток шоттардағы
Oл ақша-несие саясатының құралдарын пайдаланумен іске асады. Бұл
Ақша мультипликаторының мөлшері міндетті резервтеу нормасына байланысты, өйткені
Бұл - айналымдағы қолма-қол
Экономикадағы ақша айналысының жылдамдығы (бұл жағдайда банк жүйесі
Ақша айналысының жылдамды экономикалық монетаризация деңгейіне байланысты болады,
Монетаризация деңгейі 1989 жылы Францияда 68,5%, Германияда -
Пайыздық саясат ақша-несие саясатының құралдарының бірі болып табылады.
Теңгені айналысқа енгізгеннен кейінгі пайыздық саясаттың негізгі мақсаты
Қазақстандағы жоғары қарқынды инфляцияға қарсы күресте пайдалануға мүмкіндік
Ұлттық банкінің қайта қаржыландыруының ресми мөлшерлемесінің өзгеру динамикасы
Қаржы операцияларының барлық түрлері бойынша пайыздық мөлшерлемесінің денгейі
Мемлекеттік қазыналық міндеттемелер, банкаралық несие, Ұлттық банкінің ноталары
Ұлттық банкінің ноталы және қазыналық вексельдер бойынша табысы
Резервтік талаптар. Банктерге берілетін несиенің көлемін реттеу үшін,
1993 жылы 1 қаңтарда енгізілген "Қазақстан Республикасының коммерциялық,
Банктердің міндетті резерв нормативінің көбеюі, 1994 жылдың бірінші
Банк резервтерінің шамадан тыс өсуіне байланысты (Ұлттық банкідегі
Ұлттық банк орташа айлық қалдыққа байланысты пайызды банктің
1995 жылдың басында жалпы банктер арасында баламалы резервтерден
1995 жылы банктердің 13,5%-ы резервтік талаптардың орындалуын бұзды.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей міндетті резервтер деңгейінің тым жоғары
АҚШ-та міндетті резервтер сомасы банктің категориясына, депозиттің мөлшеріне,
Несие операциялары Ұлттық банкі пен Қазақстан Республикасының Министрлер
1994 жылғы ақпан-көкек айларындағы, кәсіпорындардың міндеттемелері мен өзара
Төлемсіздікті шаруашылықаралық есепке алу арқылы шешу, бір жағынан
Үкіметтің несиелеу көлемі әрқашан бюджет тапшылығының деңгейімен және
1995 жылы орталық несиелер бойынша банктердің қарыздарын қайта
Ашық нарықтағы операциялар. Бұны Орталық банкпен екінші нарықта
Орталық банк бағалы қағаздарды сатып алған кезде коммерциялық
Орталық банк ашық нарықта операцияларын мұқтаждық пайда болуына
1995 жылдың ортасынан бастап, Ұлттық банк өзінің жеке
Ақша массасын шұғыл түрде реттеудің басты құралына ақша
Валюта нарығындағы операциялар арқылы өтімділікті қамтамасыз ету саясаты.
1. 2 Қазақстан Республикасының Ұлттық
Банкі – «Банктердің Банкі»
Республиканың Ұлттық банкінің ең басты мақсаты - экономиканы
Аукиондық несиелерді енгізу (1993 жылдың аяғында), кезінде көп
Банктерге ломбардтық несие беру, тек ақша массасына бақылау
Ломбардтық несиелер бойынша мөлшерлемелер қайта қаржыландыру мөлшерлемесінен жоғары
РЕПО операциясы — екі бөлімнен тұратын қаржылық операция:
Бұл операция банктерге қысқа мерзімді несиелеу немесе банктердің
Ұлттық (Орталық) банк банкаралық
Ұлттық банк банкаралық есеп айырысу сияқты жалпыхалықтық шаруашылықтың
- қолма-қолсыз және
- бүкіл банктік жүйесі үшін
- есеп айырысу, есеп жүргізу және
Елімізде қолма-қолсыз есеп айырысудың екі ішкі жүйесі бар.
Тұрақты байланыстары бар клиенттердің операциясы бірқалыпты корреспонденттермен тікелей
1988 жылдан кейін арнайы банктер пайда болған кезде
ІІ ҰЛТТЫҚ БАНК - ҮКІМЕТТІҢ БАС БАНКИРІ,
ҚАРЖЫ КЕҢЕСШІСІ ЖӘНЕ АГЕНТІ
2.1 ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ АЛТЫН ВАЛЮТАЛЫҚ
РЕЗЕРВТЕРДІ БАСҚАРУЫ
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі - Үкіметтің бас банкирі,
Ұлттық банк барлық үкіметтік қорлардың және басқа да
Ұлттық банк бюджеттің кассалық орындалуы мен мемлекеттік қарызға
Қаржы министрлігінің келісуімен Ұлттық банк мемлекеттік заемның бір
Мемлекеттік ақша-несие саясатының және қаржы жүйесі қызметінің тиімділігін
Қаржы министрлігіне берілген әрбір несие бойынша, несие сомасы,
Шамамен осы өзара келісім-шарттар бойынша Ұлттық банк Үкіметке
Ұлттық банк Қаржы министрлігімен біріге отырып мемлекеттік заемдарды
Қаржы министрлігінің мемлекеттік бағалы қағаздарды шығару және орналастыру
Ұлттық банк қаржылық және жалпы экономикалық мәселелер бойынша
"Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы" Заңға сәйкес Ұлттық
Қазақстанда және халықаралық банктік тәжірибеде қолданып жүрген заңдарға
Орталық банктер деңгейінде мемлекетаралық қызметті жүзеге асыру барысында,
Қазақстан аумағында шетелдіктердің қатысуымен банктердің немесе еншілес банктердің,
Шетел валютасына қатысты ұлттық валютаның бағамын реттейді. Қазақстан
Валюталық операциялар бойынша шетел валютасымен есеп айырысуға банктік
Мұндай жағдайда банктер тарапынан заңдылықты бұзған фактілер анықталған
Ұлттык банк алтын валюта резервін құрып, олармен операциялар
Ол статистикалық валюталық операцияларды және баска да құжаттардың
Ұлттық банк валюталық құндылықтармен төмендегідей операцияларды жүзеге асыруға
- шетел валютасын сату және сатып
- қазыналық вексельдер мен және т.б. шетел үкіметтерімен
- алтын және басқа да қымбат бағалы металдар
- алтынды және басқа да қымбат бағалы металдардың
Қазақстан Республикасы заңдарында көрсетілген валюталық реттеу және валюталық
Ұлттық банк мынадай алтын валюталық резервтерді құру мен
- алтын және басқа да қымбат
- шетелде сақтандырылатын банкноталар, монета, банк қаражаттары түріндегі
- Ұлттық банкіде сақталатын валюталық құндылықтар;
- кез келген халықаралық деңгейдегі белгілі
- аудармалы вексельдер, жай және қазыналық вексельдер,
- басқа да активтер, егер ол активтердің
Алтын мен қымбат бағалы металдарды сатып алу қуатын
Ұлттық банк міндетті түрде активтердің өтімділігі мен қауіпсіздігін
Ұлттық банкінің халықаралық, телекоммуникациялық жүйелерге "RЕUTER" және "SWIFT"
2.2 БАНКТІК ҚЫЗМЕТТІ ҚАДАҒАЛАУ ЖӘНЕ ОНЫ
Қазақстан Республикасының Ұлттық банк қызметтерінің біріне - екінші
Ұлттық банк банктік қызметтерді қадағалау және реттеу кезінде
Банктік қызметтерді реттеудің экономикалық әдістеріне Ұлттық банкінің айналыстағы
Бір деңгейлі жоспарлы-орталықтандырылған банктік жүйе кезінде банктік қызметті
Нарықтық экономикасы дамыған елдердің барлығы да негізінен осы
Ұлттық банкінің екінші деңгейдегі банктермен қарым-қатынастары келесі қағидаларға
Ұлттық банк:
- банктік тораптың кызмет етуіне жалпы
- банк қызметтерін заңға сәйкес реттейді
- ақша-несие жүйесінің тұрақтылығын ұстап тұру мақсатында
- банктердің шұғыл қызметіне араласпайды. Коммерциялық
Ұлттық банк міндеттеріне лицензиялау және лицензияны қайтып алу,
- банктің құрылтайшыларын (акционерлерін), олардың бекіткен
- банктің басқару орындарына кандидаттардың іскерлік
- банктердің және олардың филиалдарын тексеруге, соның
Банктер Ұлттық банкінің шешімдерін орындамаған жағдайында, оларға айып-пұлдық
Банк қызметтерін реттеу, сонымен қатар, коммерциялық банктердің қаржылық
- жарғылық қордың ең төменгі мөлшері;
- меншікті қаражаттарының жеткіліктілік коэффициенте
- баланстың өтімділік көрсеткіштері;
- Ұлттық банкіде орналастырылған міндетті резервтер
- бір қарыз алушыға келетін тәуекелдің
- банктің құрылтайшыларына, акционерлеріне, жарғылық капиталында
- ашық валюталық позиция лимиттері.
Ұлттық банк бекітетін пруденциалдық нормативтер еншілес банктерге, банктік
Қазақстан Республикасында инфляция процестерін ақша-несиелік реттеу әдісімен тоқтату
Ұлттық банк директивті сипаттағы, яғни барлық коммерциялық банктердің
Қазақстан Республикасының Ұлттық банк банктік қызметті қадағалау және
ІІІ ШЕТЕЛДІК ТӘЖІРИБЕДЕГІ ОРТАЛЫҚ БАНКТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
АҚШ-тық федералдық резервтік жүйесі өзінің мәні жағынан басқа
ФРЖ-ні құру кезінде ескерілген негізгі критерийлердің бірі -
ФРЖ үш деңгейлі жұмыс органдарынан тұрады - Басқарушылар
Басқарушылар Кеңесі ақша-несие саясатының негізгі мәселелерін шешеді және
1) олар орталық банктер болып саналады;
2) квази-қоғамдық банктер болып есептелінеді;
3) "банктердің банкісі"
Федералдық резервтік банктер - "банктердің банкі", өткені олар
Жеке коммерциялық банктермен күнделікті
Қорытынды
Ұлттық банк барлық үкіметтік қорлардың және басқа да
Кеңес - ақша-несие саясатының калыптасуына жауапты негізгі орган
Директорат - жоғары атқарушы орган. Ол кеңестің шешімдерін
Жер орталық банктер - Неміс федералдық банкінің жергілікті
Ағылшын банкі - дүние жүзіндегі көне және беделді
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
К вопросу о расширении кредитования малого бизнеса
К. Есентугелов Аль-Пари. 6 – 2002
Расширение банковского ктедитования призводства
Н. Нурсеит Аль-Пари. 6 – 2002
www.nationalbank.kz , www.bankrefferatov.ru , www.atf.kz , www.kkb.kz
3