Балалар мен жасөспірімдердің морфофункционалдық даму ерекшеліктері
МАЗМҰНЫ
Бет
БЕЛГІЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР 3
КІРІСПЕ 4
1 ҚАЛА ЖӘНЕ АУЫЛ БАЛАЛАРЫ МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕРІНІҢ МОРФОФУНКЦИОНАЛДЫҚ
1.1 Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар 8
1.2 Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау тәсілдері
1.3 Мектеп оқушылар денсаулығының медициналық-физиологиялық аспектілері 13
1.4 Жасөспірімдердің тірек-қимыл жүйесінің физиологиялық негіздері 26
2 КОНТИНГЕНТ ЖӘНЕ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ 32
2.1 Зерттелінген контингент сипаттамасы 32
2.2 Морфофункционалдық параметрлерді зерттеу әдістері 32
2.4 Статистикалық сараптама әдісі 37
3 ТҮРЛІ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ТИПТЕГІ ҚАЛА ЖӘНЕ АУЫЛ БАЛАЛАРЫ
3.1 Түрлі конституциялық типтегі 7-15 жастағы ер балалардың
БЕЛГІЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
БҰ – бой ұзындығы
ДМ – дене массасы
ККА – көкірек клеткасының аумағы
ӨТС – өкпенің тіршілік сыйымдылығы
ЖЖЖ – жүректің жиырылу жиілігі
ОЖЖ – орталық жүйке жүйесі
АҚ – артериялық қысым
ҚСК – қанның систолалық көлемі
ҚМК – қанның минуттық көлемі
САҚ – систолалық артерия қысымы
ДАҚ – диастолалық артерия қысымы
КИ – Кетле индексі
ҚӨ – қос өнімділік
ТИ – тіршілік индексі
ФЖ – физикалық жұмыс қабілеті
ОМТ – оттегіні максималды тұтыну
РWC170 (ФР170) – жүректің минутына 170 рет қаққандағы
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. Табиғи және әлеуметтік ортаның жағымсыз факторы
Физикалық даму көрсеткіші денсаулық деңгейіне сипаттама беруге мүмкіншілік
Қазіргі заманғы талапқа сай сауықтыру жұмысына, педагогикалық үрдістер
Мектеп жасындағы балалардың денсаулық жағдайларының төмендеуі оқу жүктемесінің
Осыған орай, талқыланып жатқан тақырыптың өзектілігіне және толық
Жұмыстың мақсаты жасына, жынысына, конституциясына және тұрғылықты мекеніне
Міндеті:
1. Жасына, жынысына және тұрғылықты мекеніне (қала, ауыл)
2. 7-15 жас аралығындағы ер және қыз балалардың
Ғылыми жаңашылдығы
Алматы облысы аймағының 7-15 жас аралығындағы қала
Ауыл балалары мен қала балаларының дене сымбатының
Балалар мен жасөспірімдердің дене құрамындағы май және бұлшық
7-15 жас аралығындағы балалар мен жасөспірімдердің РWC170 анықтау
Алматы облысының 7-15 жас аралығындағы қала және ауыл
Теориялық және практикалық маңыздылығы
Алынған нәтижелер 7-15 жас аралығындағы балалар мен жасөспірімдердің
Қорғауға енгізілетін негізгі ережелер
1. 7-15 жас аралығындағы қала балалары мен жасөспірімдерінің
2. Қала және ауыл балалары мен жасөспірімдерінің морфофункционалдық
3. Қала балаларының ой еңбегіне байланысты еңбек қабілеттерінің,
4. Балалардың морфофункционалдық және психофизиологиялық даму ерекшелігін зерттеудің
Жұмыстың мақұлдануы (апробациясы):
1 ҚАЛА ЖӘНЕ АУЫЛ БАЛАЛАРЫ МЕН
Қазіргі таңда қаланың өсу қарқыны ерекше сипатта. Урбанизацияның
Біздің қоғамның жуық арада экологиялық құрамында урбанизация қалай
Қалалы жерлерде физиологиялық функциялардың басқарылуында және биоырғақ құрылымының
Атмосферасы ластанған өндірістік аймақтарда тұратын балаларда денсаулық индексі
Қалаларда дене шынықтыру сабақтарындағы өзгеше талап қойылады. Ауасы
Ауылдық жерлерде соңғы он жылдықта экономикалық қиындықтарға байланысты
Осыған орай, қалалы жер мен ауыл аймақтарының сыртқы
Ауылды жер қалалы жермен салыстырғанда соңғы жылдары қатты
Әлеуметтік-экономикалық жағдайдың кері өзгерісі, халықтың тіршілік деңгейінің төмендеуі
Сонымен, әдебиеттер сараптамасы бойынша, қалалы жердің балалары мен
Жүрек қан-тамырлар жүйесі ұлпаларға және мүшелерге оттегін және
Ауылдық және қалалық өзбек оқушыларының САҚ және ДАҚ
Жүктемелік сынақтан кейін систолалық көрсеткіш тек ауыл оқушыларында
Н.Н.Гребневаның айтуы бойынша, қала және ауылдың мектепке дейінгі
Н.Н.Гребневаның айтуынша, ауыл мен қаланың ер және
Осыған орай, қолданылған әдебиеттер арқылы қазіргі заманда қала
1.1 Балалар денсаулығын қалыптастырушы факторлар
Қолайсыз факторларға халықтың барлық топтарының ішінде, қолайсыз факторларға,
Ата-аналардың денсаулығы мен конституциясына әсер етуші (әсіресе аналарға
Генетикалық (тұқым қуалағыштыққа әсер етуші) факторлар;
Ауаның, судың, топырақтың санитарлық-гигиеналық сипаты;
Тамақтану жағдайы;
Жанұя тұрмыстық факторлар: жанұяның құрамы, тұратын мекен жайдың
Сәбидің мектепке дейінгі мекемелерде болу жағдайының санитарлық-гигиеналық сипаты.
Бұлай топтастыру әлеуметтік гигиенаның ғылыми зерттеу институтында және
Анасының шылым шегуі, әртүрлі дәрі-дәрмектерді бақылаусыз пайдалануы, ішімдікке
Ата-анасының білім деңгейі мен әлеуметтік-экономикалық статусының балаларының денсаулығына
Балалардың денсаулық көрсеткіштері әсіресе ерте жастағы балаларддың, жанұя
Балалардың денсаулығы мен күн тәртібінің де арасында айқын
Академик Г.Н.Сердюковскаяның басшылығымен көп өлшемді “бала-қоршаған орта” жүйесіне
Мұнда оқушылардың денсаулығына елеулі әсер ететін төмендегі факторлар
Іс жүзінде өсіп келе жатқан организмдердің денсаулық жағдайы
Қолайлы факторлар:
а) ең жақсы қимыл-қозғалыс тәртібі;
б) шынығу;
в) дұрыс, балансты тамақтану;
г) рационалды күн тәртібі;
д) қоршаған орта әсерінің гигиеналық нормаларға сәйкес болуы;
е) гигиеналық дағдылар және дұрыс тұрмыс-қалыпта өмір сүру.
Қолайсыз факторлар ("қауыптілік" факторлары):
а) қимыл-қозғалыс қажеттілігінің жеткіліксіздігі, немесе шамадан тыс жоғары
б) оқу-тәрбие процесстерінің және күн тәртібінің бұзылуы;
в) ойын, оқу және еңбек іс-әрекеттеріне қойылатын гигиеналық
г) тамақтануды ұйымдастырудағы кемшіліктер;
д) гигиеналық дағдылардың болмауы, зиянды әдеттермен айналысу;
е) жанұядағы және балалар ұжымдарындағы қолайсыз психологиялық климат.
1.2 Дене бітімі дамуын зерттеу және бағалау
Сонымен қатар, дене бітімінің дамуының көрсеткіштері, балалар организміне
Сондықтан, дене бітімінің дамуын бағалағанда бой ұзындығын, дене
Балалардың дене бітімінің дамуына жеке баға беру әртүрлі
Осы уақытқа дейін жеткен Брок индексі бойынша, дене
Индекстердің көптігі, олардың ешқайсысының да қанағаттанарлық нәтиже бермейтіндігінен
Индекстер тәсілдерінің орнына Сигмадан ауытқу (дене бітімі дамуының
Сол сияқты Центиль және процентиль (Centum -жүз) тәсілі
Регрессиялық анализ (корреляциялық) тәсіл бой ұзындығы 1 см
Балалар мен жасөспірімдердің ғылыми зерттеу институты дене бітімінің
Бүгінгі күнге дейін, жоғарыда көрсетілген дене бітімінің дамуын
Стандарттар жасау үшін, екі негізгі зерттеу тәсілдері қолданылады:
1.3 Мектеп оқушылар денсаулығының медициналық-физиологиялық аспектілері
Әрбір адамның денсаулығы оның толыққанды тіршілік етуін ғана
Президент Н.Ә. Назарбаев «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты
2010 жылғы Жолдауда Президент таяу онжылдыққа нақты міндеттер
Жоғарыда көрсетілгендерге сәйкес, сондай-ақ халық денсаулығының қазіргі жағдайына
Бағдарламада ведомствоаралық және сектораралық өзара іс-қимылды ескере отырып,
Бағдарламаны іске асыру медициналық қызмет көрсетудің шығыны аз
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың
(бұдан әрі – Мембағдарлама) іске асыру кезеңінде мынадай
тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі бойынша ең
барлық өңірлерде филиалдары бар республикалық ақпараттық-талдау орталығы құрылды;
Медициналық-демографиялық жағдай және сырқаттанушылық
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде: демографиялық жағдайдың жақсаруы, халықтың
(2005 ж. – 8,05) дейін өсуі байқалды.
Республикада халықтың саны 2005 жылмен салыстырғанда 762,6 мың
Қазіргі таңда Қазақстанда егде жастағы адамдар барлық халық
Өткен бесжылдық кезеңде әлеуметтік мәні бар аурулардың таралушылығы
Жүргізіліп жатқан ауқымды құрылысқа, «DOTS-плюс» туберкулезді емдеу бағдарламасының
Жарақаттанушылық тек Қазақстан үшін ғана емес, сонымен қатар
Соңғы жылдары алғашқы мүгедектік деңгейінің теріс серпіні қалыптасты
2009 жылы – 29,2-ні құрады), бұл денсаулық сақтаудың
Жыл сайын қауіпсіз ауыз сумен қамтамасыз етілген халықтың
Сонымен қатар, қызметтің инфекциялық емес аурулардың алдын алу
Дезинфекциялаумен және дератизациялаумен айналысатын ұйымдардың қызметін бірыңғай үйлестіруді
Биологиялық терроризмнің өсу қауіптеріне және аса қауіпті инфекциялардың
ДДҰ деректері бойынша адам денсаулығының 50%-ы өмір салтына,
Сондай-ақ халық денсаулығы деңгейінің төмен болуының себептері саламатты
Денсаулық сақтау жүйесі. Денсаулық сақтаудың негізгі көрсеткіштерінің серпіні
Соңғы жылдары денсаулық сақтау саласындағы жан басына шаққандағы
2009 жылы 30 373 теңгеге дейін өскен.
Республикада денсаулық сақтау ұйымдары желісінің жаңа мемлекеттік нормативіне
№ 2131 қаулысымен денсаулық сақтау ұйымдары желісінің мемлекеттік
Жоғары технологиялық қызметтер секторын дамыту жалғасуда. Қазіргі уақытта
Сонымен қатар, денсаулық сақтау секторында бірқатар іргелі проблемалар
64,8 млрд. теңгеден 2009 ж. 464,1 млрд. теңгеге
БМСК-ті қаржыландырудың тиімді тетіктері: ынталандыру төлемдеріне қаржыландырудың болмауы
Бұдан басқа, тариф белгілеудің объективтік емес қолданыстағы жүйесі,
Медициналық қызметтерге қол жеткізудің әркелкілігі мен медициналық қызметтер
Осыған байланысты өңірлік денсаулық сақтау мәселесі аса көңіл
Қазіргі таңда медициналық ұйымдарды материалдық-техникалық қамтамасыз етудің жеткіліксіз
Сонымен қатар, денсаулық сақтаудың бірінші буынында жалпы дәрігерлік
Бұдан басқа, нормативтік талаптар қаржылық қамтамасыз етумен сәйкес
Медицина қызметкерлеріне еңбекақы төлеу деңгейі төмен күйінде қалып
БҰДЖ-ның белсенді енгізілуіне қарамастан қазіргі таңда денсаулық сақтау
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде денсаулық сақтау кадрларын даярлау
Денсаулық сақтау саласын білікті кадрлармен қамтамасыз ету мәселесі
59 мыңнан астам дәрігер еңбек етеді. Медициналық ЖОО-ларға
қабылдаудың 9,5 %-дан астам өсуі есебінен жоғары білімі
Кадрлардың «қартаю» үрдісі байқалады. Салаға жас мамандардың келуінің
Медицина кадрларының санаттылық деңгейінің жоғары болуына (42%) қарамастан,
Денсаулық сақтау саласындағы ғылым саласы дүниежүзілік стандарттардан айтарлықтай
Қабылданған шараларға қарамастан, кадрларды даярлау сапасы, жұмыс істеп
Қазақстан Республикасында фармацевтика саласын нарықтық экономика жағдайына бейімдеу
Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы
Нормативтік құқықтық актілерді Еуроодақ елдерінің нормаларына сәйкес үйлестіру
Әлемдік тәжірибенің негізінде дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы
Фармацевтика қызметінде қол жеткізген табыстармен қатар бірінші кезекте
ТМККК тізбесіне сәйкес сапалы фармацевтикалық өнімнің қолжетімділігін қамтамасыз
Денсаулық сақтау саласындағы жағдайды талдай отырып, жалпы саланың
Әлсіз жақтары: денсаулық сақтау ұйымдарының, әсіресе ауылдық аумақтарда
ауылдық жерлердегі шалғай орналасқан елді мекендердегі, әсіресе халықтың
Мүмкіндіктер: әлемдік экономиканың тұрақтануы; медициналық және фармацевтикалық ғылымның
Қауіптер: тұмаудың, H1N, H5N1 жаңа вируленттік түрлерінің оқыстан
Мамандыққа бағыт беру - мектеп оқушыларының тілегін, денсаулық
Біздің қоғамда жасөспірімдерге мамандық таңдауға еркіндік берілген, бірақ,
Мектеп оқушылары өздерінің жас ерекшеліктеріне (күші мен мүмкіндігін
Оқушылар мұндай сұрақтарға көмекті мектеп педиатрларынан, балалар емханасының
Егер таңдап алынған мамандық, оқушылардың жеке бас ерекшеліктеріне
Осындай жағдайларға байланысты, мамандыққа бағыт беруде бірнеше аспектілерді
Психофизиологиялық аспект - жасөспірімдердің жеке басының ерекшеліктері, оның
Медициналық аспект - оқушының денсаулық жағдайы ескеріледі;
Әлеуметтік экономикалық аспект - қоғамға әр саладағы мамандар
Сонымен қатар, бұл аспекті жасөспірімдердің мектеп шеберханасындағы және
Жасөспірімдерге мамандыққа бағыт беру жүйесі біздің елімізде 1960
Жалпы алғанда, 15-18 жастағы жасөспірімдерді мамандыққа бағыттау жұмысы
Жасөспірімдердің мамандыққа жарамдылығын анықтау үшін, арнаулы мақсатпен жүргізілетін
Медициналық көрсеткіш бойынша, мамандыққа іріктеп алу.
Дәрігерлік мамандық консультация - жасөспірімдердің тілегіне, денсаулығына және
Мамандыққа маңызды немесе "кілттік" функциялар өзінің психофизиологиялық негізіне
Қимыл-қозғалыс - бұлшық ет күштері, төзімділік, координация;
Сенсорлық - көру, есту, иіс сезу, дәм сезу,
Жүйке қызметінің жеке типологиялық ерекшеліктері - оның күші,
Аттенциондық-мнемикалық - көңіл аудару, есте сақтау.
1.4 Жасөспірімдердің тірек-қимыл жүйесінің физиологиялық негіздері
Қимыл-қозғалыс белсенділігі-жоғары дамыған тірі материяның ерекшелігі ғана емес,
Баланың қимыл-қозғалыстар табиғи мұқтаждығы шектелген болса, оның іштен
Қимыл-қозғалыстар-жануарлар дүниесінің тіршілік етуінің және эволюциядағы оның прогресінің
Іс-тәжірибе, зерттеулер көрсеткендей, қимыл-қозғалыс белсенділігі жасқа орай болатын
Денсаулықты сақтау факторларының қатарына дене тәрбиесі жетекші рөл
Дене жаттығуларын жасау барысында организмнің ішкі ортасында пайда
Мектеп тіршілігі жағдайларында, қалыпты дене дамуы мен денсаулыққа
Қоғамның қазіргі даму кезеңінде, жастарды сауықтырушы тиімді құралдардың
Ерікті қимылдарға үйрету адамның ерікті қимыл-қозғалыс әрекеттері.
Спорт тәжірибесінде кездесетін ерікті қимыл-қозғалыстардың қарапайым формаларынан бастап
Адамның ерікті реакцияларын рефлекстер жүйесі деп тануды,қимыл-қозғалыс әрекеттерінің
И.М.Сеченевтің идеялары кейінгі уақытта И.П.Павловтың тәжірибелерінде дәлелденген. И.П.Павлов
Ерікті қимыл-қозғалыстардағы шартсыз тонус беруші – сергітуші рефлекстер.
Қолданыстағы жіктеу бойынша туа біткен қимыл-қозғалыс рефлекстері дене
Кейіптену рефлекстері бастың еңкейген немесе оңға-солға бұрылған кездерінде
Бастың кеңістіктегі қалпының өзгеруінде және сол өзгерістерді талдауда
Түзетуші рефлекстер дене кейпін қалыптан ауытқыған жағдайында сақталуын
Дененің кеңістікке бір орыннан екінші бір орынға ауысуы
Айналдыру рефлекстері бастың қозғалысқа қарсы баяу бұрылысымен, соңынан
Дененің тік бағыттағы ауысуы лифт рефлекстерімен іске асырылады.
Тұлға мен аяқ-қол бұлшық еттері тонусының рефлекстік өзгерістері
Адымдау рефлексі аяқтардың жүйке орталықтарындағы реципторлық арақатынастарына байланысты.
Спортық әрекеттер организм мен сыртқы орта арасында болатын
Жасөспірімдік және бозбалалық жастарға дерексіздік ойлаудың басым болуымен
Жасөспірім психикасының тұрақсыздығы оның дене жаттығуларына деген назарын
Тиімді құрылған дене жаттығуларының сабақтары, организмнің мүшелері мен
2 КОНТИНГЕНТ ЖӘНЕ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ
2.1 Зерттелінген контингентке сипаттама
80 қалалық (соның ішінде 20 ер бала, 20
Біздің зерттеуіміздің нысаны Алматы облысының қала мектебінің дені
Балалар мен жасөспірімдердің морфофункционалдық және типологиялық ерекшеліктеріне кешенді
2.2 Морфофункционалдық көрсеткіштерін зерттеу әдістері
Қойылған міндеттер шешімін табу үшін тиімді ақпараттық, қазіргі
Антропометриялық өлшем В.В.Бунактың әдісімен жүргізілді, дене саламағын, бойдың
Бой ұзындығы (БҰ) - медициналық бой өлшегішпен (0,5
Физикалық дамуын бағалау кезінде жеке антропометриялық көрсеткіштерін ғана
Бой ұзындығы, дене салмағы және көкірек клеткасының аумағы
ИК = МТ, кг / ДТ, м2;
ИС = ДТ, см / (2 ( МТ,
Кетле индексі дене бітімнің нығыздығына сипаттама
Күш индекстерін есептедік – қол индексі
КИ = (КС правой и левой руки) /
СтИ = СС / МТ.
Резервтегі майды калиперометрия әдісімен анықтадық. Арнайы құрал –
ЖМТ = (МТ ( % май) /
АМТ = МТ - ЖМТ.
А.Б.Ставицкая мен оның авторластарының және Д.В.Колесова, Н.Б.Сельверовалардың
Балалар мен жасөспірімдердің конституциялық типін анықтау үшін С.С.Дарскаяның
Астеноидты тип – қаңқасының нәзіктігімен, ұзын аяқтарымен, қушық
Торакальді тип – кеудесінің ұзына бойы жаққсы дамығандығымен,
Бұлшық етті тип – бет пішінінің дөңгелек немесе
Дигестивті тип – бет пішіні, негізінен төменгі үштік
Төмендегі №1 кестеде балалар мен жасөспірімдердің конституциялық типтерін
Тыныс алу функциясын спирометрдің «ССП» көмегімен өкпенің тіршілік
Жүрек қан-тамырлар жүйесінің жағдайын тыныштық күйде және физикалық
Артериялық қысымды (АҚ) балаларға арналған манжетка көлемін, кеңдігін
СОК = 40 + 0,5 ( ПД ─
Мұндағы, ПҚ – пульстық қысым, ДҚ – диастолалық
МОК= СОК ( ЧСС
1 кесте – Конституциялық типті анықтауға арналған
Белгісі Конституция типтері
астеноидты торакальді Бұлшық етті дигестивті
Пішіні
Арқа бүкір тік тік тегіс
Көкірек клеткасы
тегіс
цилиндрлі цилиндрлі коническая
Іші шығыңқы, тегіс тегіс тегіс Томпақ шығыңқы
Аяғы О-тәрізді
қалыпты қалыпты,
О-тәрізді
немесе
X-тәрізді қалыпты,
О-тәрізді
немесе
X-тәрізді X-тәрізді, қалыпты
Дамуы (балдары):
Қаңқасы 1 1-1,5 2-3 2,5-3
Бұлшық еті 1 1,5-2 2-3 2-3
Майдың жиналуы 1 1-1,5 1,5-3 3-4
Физикалық жүктемеге бейімделуі мен ағзаның функционалдық резервтерін бағалауды
PWC170 анықтау үшін В.Л.Карпманның ұсынған формуласы пайдаланылады (10):
PWC170 = N1 + (N2 ─ N1) (
f2 ─ f1
мұндағы, N1- бірінші жүктеменің қуаты; N2- екінші жүктеме
Жұмыс уақытында жүктеме ретінде степ-тест қолданылды. Метроном арқылы
N = n ( h ( p (
Мұндағы, N – жүктеме қуаты (кгм/мин.), n –
Стандартты стэп-эргометриялық жүктемені орындау барысындағы жүрек қан-тамырлар жүйесінің
Қанайналым аппаратының үнемділігі мен тиімділігі бойынша қан көлемінің
Оттегіні максималды тұтыну (ОМТ) жынысы мен жасы ескерілген
МПК = А ( √ N / (f
Мұндағы, А – жынысы мен жасын қоса алғандағы
2.3 Статистикалық сараптама әдісі
Алынған барлық материал жалпыға бірдей ұсынылған математикалық статистика
Барлық есептемелер РС-ке арналған «STATISTIKA» бағдарламасының
3 ТҮРЛІ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ТИПТЕГІ БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ
3.1 Конституциясы әр түрлі типтегі 7-15 жастағы ер
Балалар мен жасөспірімдердің конституциялық типін анықтау үшін В.Г.
Жұмыстың мақсаты мен міндетінен соң, қала және ауылдың
Қала және ауылдың аз мөлшерінің барлық жас кезеңдеріндегі
7-9 ж
10-12 жас
13-15 жас
1 сурет - 7-15 жастағы балаларды (А-қаланың
(А -астеноидты тип, Т - торакальді тип, М
Қала оқушыларымен салыстырғанда дигестивті типтегі ауыл балаларының саны
Қала мен ауылдың ер балаларының физикалық дамуы көрсеткішінің
Қол және бойлық күшінің абсолюттік көрсеткіші бойынша қала
Қаланың және ауылдың ер балаларының физикалық дамуының топішілік
Қала мен ауыл жасөспірімдерінің жыныстық жетілу дәрежесі және
Астеноидты және торакальді типтегі ауыл балалары арасында тек
Осыған орай, өмір сүру жағдайына қарамастан бұлшық етті
2 кесте - Зерттеуден өткен қала мен
Жас ерекшелік топтары Конституция типі Жыныстық жетілу кезеңі
I
II III IV
г
г
10-12 жас Астеноидты 91,3
100,0 8,7 - - - - -
Торакальді 81,9 100,0 18,1
- - - - -
Бұлшық етті 68,0 71,5 32,0 28,5
- - - -
Дигестивті 61,5 75,0 30,8 25,0 7,7
- - -
13-15 жас Астеноидты 17,6 60 47,1 40,0 35,3
- - -
Торакальді - 25,1 50,9 45,4 35,3
25,0 13,7 4,5
Бұлшық етті - - 35,0 50,0 15,0
33,3 50,0 16,7
Дигестивті - - 40,0 20,0 20,0
60,0 40,0 20,0
Қала және ауылдағы ер балалардың сыртқы тыныс қызметін
Зерттелінуші балалардың ЖЖЖ, САҚ, ДАҚ көрсеткіштерінің айырмашылықтары тыныштық
ҚСК, ЖЖЖ, ҚМК, ДП дигестивті типті қала балаларының
2 сурет - 7-15 жас аралығындағы түрлі
Ескерту: (тыныштық кезеңдегі % көрсеткішпен)
Жас өскен сайын қаланың және ауылдың барлық типтегі
Ауыл мен қала балаларындағы дигестивті типтегілерді басқа типтердің
Түрлі типтегі балалар мен жасөспірімдердің 12 кГ/мин ∙
Олардың барлық жас кезеңдерінде ЖЖЖ, САҚ, ДАҚ, екі
Ауыл 13-15 жас аралығындағы дигестивті типтегі ер балаларында
Сонымен, дигестивті типті балалар мен жасөспірімдер өзге типті
Физикалық жұмыс қабілетін анықтау (ФР170/кг) және аэробты өнімділік
Физикалық жұмыс қабілетін (ФР170/кг) және аэробты өнімділігін (МПК/кг)
7 жастан 15 жасқа дейінгі аралықтағы түрлі конституциялық
Қала балаларының астеноидты және торакальді типтегілердің морфофункционалдық параметрлерінің
3 сурет – 7-15 жас аралығындағы қалалық және
(өзгеріс әр типтегі 15-жастағы жасөспірім 7-жастағы ер баламен
ПФР- физикалық дамуының көрсеткіші, ФП- функционалдық көрсекіш, МФП-
Ауылдың торакальді және бұлшық етті типтері морфологиялық, функционалдық
Алынған ақпараттар бойынша түрлі конституциялы қаланың және ауылдың
3.2 7-15 жас аралығындағы түрлі конституциялық типтегі
Қалалы және ауылдық жерде мекендейтін түрлі конституциялық типтегі
Ауылдық жердегі қыз балаларда (4 сурет) 10-12 жаста
13-15 жаста бұлшық етті типтегілер саны 3,6%- ға,
Осыған орай, қала мен ауыл оқушыларында торакальді типтегілер
Физикалық даму нәтижесінің сараптамасы бойынша түрлі әлеуметтік-экономикалық жағдайда
Бой ұзындығы, дене массасы, ККА бойынша
Барлық жас кезеңіндегі қалалық қыз балалардың дене массасы
Физикалық жұмыс қабілетін анықтау (ФР170/кг) және аэробты өнімділік
7-9 жас
10-12 жас
13-15 жас
4 сурет – 7-15 жастағы конституциялық типтері бойынша
(А-астеноидты тип, Т-торакальді тип, М – бұлшық етті
Конситуция типіне байланысты физикалық даму көрсеткіштерін бағалауда қала
Астеноидты типтен дигестивті типке ауысу кезінде дене тұрқының
Бұл әсіресе қала оқушыларында қатты байқалды. Қала мен
Ағзаның морфофункционалдық жетілуін бағалауда жыныстық жетілу мерзімі өте
Сыртқы тыныс жүйесінің көрсеткіштерінің сараптамасында дигестивті және бұлшық
Тыныштық жағдайдағы жүрек қан-тамырлар жүйесін анықтау барысында ауыл
12 кГ/мин∙кг қуатты степ-эргометриялық жүктемені орындау жағдайында қала
Физикалық жүктеме жүрек қан-тамырлар жүйесінің адаптивті реакциясы ҚМК-нің
3 кесте – конституция типіне байланысты зерттелінген қала
Жас ерекшелік тотары Конституция типтері Жыныстық жетілу кезеңдері
I
II III IV
қ
қ
7-9 жас Астеноидты 100,0
- - - - - - -
Торакальді 100,0
- - - - - - -
Бұлшық етті 100,0
- - - - - - -
Дигестивті 100,0
- - - - - - -
10-12 жас Астеноидты 83,8
92,2 16,2 7,8 - - - -
Торакальді 70,6
70,0 29,4 30,0 - - - -
Бұлшық етті 65,5
77,0 34,5 23,0 - - - -
Дигестивті 27,4
25,0 45,4 50,0 27,2 25,0 - -
13-15 жас Астеноидты 38,3
45,4 47,0 45,5 14,7 9,1 - -
Торакальді -
15,2 52,5 51,5 35,0 30,3 12,5 3,0
Бұлшық етті -
- 15,0 22,2 30,0 44,4 55,0 33,4
Дигестивті -
- - - 41,6 50,0 58,4 50,0
Физикалық жұмыс қабілеті (ФР170) және оттегінің максималды қолданылуы
(ФР170) көрсеткішін анықтау нәтижесі бойынша ауыл қыз балаларының
Физикалық жүктеме кезінде және тыныштық кезіндегі жүрек қан-тамырлар
5 сурет - 12 кг/мин∙кг қуаттағы стандартты жүктемені
(тыныштық жағдайдағы % көрсеткішпен)
Ауылды жердің 7-9 жастағы дигестивті типтегі және 10-12
Қала оқушыларында – барлық типтегі ауыл оқушыларының ЖЖЖ,
7 жастан 15 жасқа дейінгі аралықтағы қала және
Қала мен ауыл қыз балаларының морфологиялық, морфофункционалдық көрсеткіштерінің
.
6 сурет - түрлі типті конституциялы 7-15 жас
(15-жастағы және 7-жастағы қыздар аралық өзгерісіндегі қатынасы пайыздық
Ескерту – ПФР – физикалық даму көрсекіші, ФП