Мазмұны
Кіріспе
І тарау.
1. Геронтология ғылымы туралы түсінік.
2. Қартаң адамдардың проблемалары.
3. Қартаң адамдардың өмір санасы әлеуметтік проблема ретінде.
ІІ тарау.
1. Қарт адамдардың әлеуметтік-психологиялық сипаттамасы.
2. Егде адамдар бос уақытының психологиялық-педагогикалық типологиясы және шетелдегі
3. Егде жастағы психофизиологиясының өзгеруі.
ІІІ тарау.
1. Эксперименталдық топтағы сынақтан өтуші тұлғалардың себептік-қажеттік сферасының өзгешеліктері
2. Экспериментелдық топтардағы сынақтан өтушілердің эмоционалдық шеңберінің
3. Егде жастағы адамдармен әлеуметтік жұмыстың ерекшелігі
Қорытынды
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2005 жылғы 18 ақпанда халыққа
Қарттарды әлеуметтік қолдау мен қорғауға, олардың экономикалық, саяси және
Қарттарды әлеуметтік қорғау шараларының бірі жасқа қарттық
Соңғы он жылдықта адам өмірінің ұзақтығының артуына байланысты бұл
Егде кезде белсенді өмір сүруді сақтау қажеттілігі қазіргі
Көптеген зерттеулер адамның психологиялық жас ерекшеліктері туралы әңгімелейді. Адамның
Жоғарды аталған топтың бір белгісі – денсаулық жас өткен
Зейнеткерлікке шығуына байланысты егде адамдар көбіне жұмысынан
Жас ерешелігі құрамының оның басқа сапасы жақтарынан сипатталдуы үшін
Қарттықтың басталуы денсаулық пен тән күшінің нашарлауы, әлеуметтік-кәсіби рөлдер
Кең тараған түсінік бойынша, - деп атап өтеді И.С.Кон,
Бұл дипламдық жұмыстың мақсаты - егде жастағы адамдардың қоғмдағы
1 міндет: Егде адамдарға түсініктеме беру және оның тарихын
2 міндет Егде жастағы адамдарға сыртқы ортаның әсері.
3 міндет ҚР-ғы егде жастағы адамдардың жағдайы. Бұл үшінші
4 міндет: Шетелдегі егде жастағы адамдармен салыстыру. Шетелдерде егде
5 міндет: Методикалық ұсыныс беру.
Біздің ҚР-ғы егде адамдарға шет елдердегі тәжірибелерді, ұсынған жоспарларын
Зерттеу нысаны – қарт адам тұлғасының ерекшеліктері және олардың
Зерттеу заты – қарт адамдарың әлеуметтенуі мен бос уақытын
І тарау. 1.Геронтология ғылымы туралы түсінік.
Бүкіл әлемде қарт азаматтардың саны айрықша өсуде, ал қарттық
Қартаю кезеңі «кеш естиярлық», «қарттық жас» деген анықтамалар кездеседі.
Қартаю бұл - адамзат тарихының әртүрлі тарихи-эволюциялық кезеңдерімен
Қазіргі кезде жоғары дамыған елдерде адамдардың қартаю кезеңі созылып,
С.И.Ожегованың сөздігінде «егде» - «қартая бастаған», «қарттық» - «организм
Жалпы алғанда қартая бастағанда ренолитруктивтегі деструктивтік процесстерін меңгеруге байланысты
Қарттық нормасының физиологиясы мен медицинадағы ортақ мағынасы адамның организмнің,
Қарттық жас – қартаю процесі ашық көрінетін, онтогенездің аяқталу
Қазіргі кезде қартаюдың әртүрлі анықтамалары бар. Ғалымдардың кейбіреулері
Осы кезге дейін қартаюдың себептері мен қарттық эволюцияның бірінші
Қартаюдың себебіне ең көп ескі анық ғылыми түсініктеме, ол
Қартаю мәселесі ерте заманда адам өмірінде маңызды орынға ие
Сол кезеңде өмір сүрген философ Платон, қаратаюға әсіресе
Қартаю өз даму жылдарында мына сала мамандары бойынша: дәрігерлерден
Қартаю мәселелері туралы Цицирон, Аристотель, Роджерс, Бэкон, Ж.А.Кондорсе
Адам қартаюының нормалы процесін оның негізгі көрінулері мен
Ресейде қартаюдың белсенді ұзартуына байланысты алғашқы еңбектер ХҮІІІ
Ғылыми геронтологияның негізін салушы И.И.Мечников болып табылады. Геронтологияның,
Қазіргі кезде геронтологияны қарт адамдар ауруын зерттейтін медицина облысы,
Жас ерекшелік психологиясы мәселесі бойынша әдебиеттерге талдау қартаю ұғымының
Қоғамның әртүрлі тарихи кезеңдерінде және әртүрлі мәдениеттерінде қартаю мынадай
Ю.Б.Гварнавский бүкіл қарттық кезеңді жеке топтарға бөлуді ұсынады: егде
Ғылымда жас ерекшелік кезеңнің келесідей сызбасы қабылданған:
егде жас еркектер үшін 60-74 әйелдер үшін 55-74
қарттық кезең, әйелдер мен еркектер үшін 75-90 жас.
ұзақ жасаушылар әйелдер мен еркектер үшін 90- жас және
Сондай-ақ, зейнеткерлік жасты мемлекет жасайды. Зейнеткерлік жасты анықтауда
Функциялық жас кезең – жас ерекшелік динамикасының физиологиялық функциясында
Психологиялық кезең – көрсеткіштер тобы. Психиканың жас ерекшелік өлшемдерімен
Биологиялық кезең – жастық структура және ағза функциясының деңгейлерінің
Осы кезге дейін қартаюдың себептері мен қарттық инвоинернің бірінші
Қартаюдың себебіне ең көп ескі және оның ғылыми
Гиппократ пен Аристотельдің ойлары қартаю кезіндегі жылдың бөлімді жас
Гален одан ары барады. Оның ойынша қартаю тәннің ылғалдығын
ХХ ғасырда «өмірлік күш» спецификалық жоғалту теориясы қалды. Одан
Қартаюдың себебін анықтауға қанша ұмтылғанына қарамастан, оны күнге
І тарау. 2. Қартаң адамдардың проблемалары.
Соңғы дамыған онжылдықта дамыған елдерде бақыланып келе жатқан тенденциялардың
Тұрғылықты жердің жалпы санында балалар мен жастар санының үлесі
БҰҰ-ның мәліметтері бойынша, 1950 жылы әлемде 200млн. шамасында 60
Тұрғындардың қартаюының басты себебі – туылудың азаюы, медицина прогресінің
Қартаң адамдардың әлеуметтік-демографиялық категориясымен, олардың проблемаларының анализін әлеуметтік жұмыс
Бүкіл дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының классификациясына сай қартаң
БҰҰ және халықаралық еңбек организация құжаттарына сәйкес қартаң кісілердің
Қартаң адамдарға- дені сауға жататындар,мықты қарттар, ауру ауыртпалығы түскен
Бүкіл әлемде қартаң адамдар арасында ерлерге қарағанда әйелдер әлде
Сонымен, үлкен жастағы топтарға әйелдер саны көп. Мұндай үлкен
Қартаң адамдардың өмірлерінің әлеуметтік шарттары ең алдымен олардың денсаулық
Денсаулықтың жағдайымен тағы бір көрсеткіші – белсенді өмір қызметтілігі
Қартаң адамдардың ауру деңгейі , жастарға қарағанда 6 есе
Ресейде бір қартаң адамға 2-ден 4 ауруға дейін келеді,
Денсаулықпен таласа алатын жалғыз проблема – материалдық жағдай. Қартаң
Кейбір бағалаулар бойынша қарттар үйінде тұратындардың 56%-ының психикасында хронологиялық
Қазіргі қартаю туралы теориялар қартаң адамдармен әлеуметтік жұмыс организациясында
Сол немесе басқа теорияны қолдана отырып немесе бірнеше теориетикалық
Қартаң адамдармен әлеуметтік жұмыс босату, белсенділік, аздық, субькультура, жасерекшелік
Босату теориясына сәйкес адамдар өздерімен жастаулардан бөлшектенеді, сонымен бірге,
Әлеуметтік аспектіге, бөлшектену ч теориясына сәйкес олардың атқаратын қызметі
Қазаргі кәрілермен әлеуметтік жұмыс БҰҰ 15 жыл бұрын 2001
қарттарға қатысты ұлттық саясатты жасап, сол арқылы заман арасындағы
қайрымдылық организацияларын мадақтау;
қартаң адамдарды экономикалық күйзелістен қорғау;
қарттарға арналған арнайландырған мекемелерді өмір санасы қамтамасыз ету;
қартаң адамды оның тұрғылықты жерінен – отбасында не басқа
Ресейде қазіргі уақытта авторлары ойластырғанның теоретикалық тазалғын аз ойлайтын
Қартаң адамдардың құрамын зерттеуге әлемде интернат үйлерінде үлкен назар
Қартаң адамдармен әлеуметтік жұмыстың басым бағыты – орта организациясы,
Қартаюшы адамдар үшін қала орталықтарындағы жаяу жүретін зоналар қоршаған
Ресей қалаларында отыратын орындар өте аз. (Әңгіме ресторан және
Кейбіреулер адамдары көп көшелер мен алаңдардан қашады, бірақ кейбіреулері
Қаланың тағы бір ынталандырушы элементтері кіші архитектура, ағаштар, жылға
Порадоке біз қарттарға қанша көп көмектесуге тырыссақ, олардың
Мұндай тапсырмалардың шешімінде өзіне-өзі көмектесу тобы маңызды рол атқарады.
«Адамдардың өзара көмекке бейімділігінің шығу тегінің
Өзара көмек топтарының пайда болу себептері:
өзіндік реализация және жеке тұлғаның дамуы;
кризисті ситуация немесе қайғы;
әлеуметтік жағдайдың нашарлығы, денсаулық жағдайы, мүгедек болуы;
аздаған және тағы басқа топтар жататындығы.
Бір қарағанда, өзара көмек терапевті топтарға тән сияқты. Бірақ,
Сонымен, адам көмектің формасын іздейді, өйткені мемлекеттің көмек тіпті
Алайда, өзіне-өзі көмек топтары барлық қимылдықтар үшін понопция емес
Ресейдегі мұндай топтардың тәжірибесінің аздығы сонша, әзірге экспертиза
Осы арқылы, автор қартаң адамдар толық өмірге құқылы деген
І тарау. 3. Қартаң адамдардың өмір санасы әлеуметтік проблема
Ұзақ жасаудың әлеуметтік-медициналық аспектілері. 1995 жылы мемлекетті думада «Ресей
Құжаттармен бірге «Қартаң адамдар мен мүгедектерге қызмет көрсету туралы»
Аталған заңдар қарт азаматтар мен мүгедектерге әлеуметтік (соның ішінде
Ұзақ жасаушылардың (қартаюшы, қартаң, қарт) әлеуметтік-медициналық проблемалары ең
Қоғамның қартаюға қатынасының негізгі екі дәстүрі бар. Біріншісі, 30
Екінші дәстүрлі 3 мың жылдан есепетеледі – автор оны
Осы күнге дейін әртүрлі елдерде қартайған азаматтардан көне египеттік
Қартайған адамның ерекше жағдайы, оның «құдайларға жақындылығымен» тұрады. Қартаң
Ұзақ жасау және психикалық денсаулық әр ұзақ жасаушы (сирек
Геронтология мен генетика арасында анық шекараны жасау қиын
Әр қартаң адам оңай өмір сүрмейді. (60 жасқа келіп,
Ал егер қартаң адамға өзінің жақын туыстарын, әсіресе жақын
Бұл жерде тағы да қартайған азаматтардың өзінің әлеуметтік-медициналық
Ұзақ жасаушы және оның жанұясы. Ұзақ жасаушылардың отбасындағы қатынасы
Автор Л.Н.Толстой қартайғанда айтқан сөзін есіне түсіреді: «Мен үшін
Зерттеулер көрсеткіші бойынша ұзақ жасаушы тұратын үйде, я олар
Заттардың мұндай жағдайын әлеуметтік-экономикалық (материалдық) немесе әлеуметтік-психологиялық (ұзақ жасаушының
Ұзақ жасаушы және оның отбасы – жалпы біздің қоғамда
Август Вейман (Германия) «Қартаю механизм эволюциясының ескі өз бетімен
ІІ тарау. 1. Қарт адамдардың әлеуметтік-психологиялық сипаттамасы.
Тұрғындардың демографиялық қартаюы жылдам өсіп келеді. Егде жастағы
Тұрғындардың осы категориясынң көптеген әлеуметтік мәселелерін түрлі ғылымдарың зерттеу
Егде жастарғылардың ең белснеді қорғаушысы Рим саяси қайраткері және
Марк Цициронның қорытындысы бойынша, адам үлкен биіктіктерді мінез күші
Тарихшы-философтар егде жаста жастық шаққа қарағанда аса құнды, асыл
Сонымен қарттар өздерін қоғам үшін пайдалы деп есептеуді
Белгілі бір тарихи дәуірлерде қарттық өлім алдындағы өткел ретінде
Қарттық, әрине, бірден келіп бастамайды, бұл – ұзақ процесс.
Көп жағдайларда, бұрын немесе қазірде зерттеушілер қарттықтың хронолоиялық
Белгілі кеңес геронтологы академик Э.Ф.Френкель 70 жаста қарттықтың басталуы
1962 жылы Ленинградта өткен қарттық пен қартаю кезеңдерінің
Жас ерешкелгі құрамның оның басқа сапасыжақтарынан сипаттауы үшін осы
Қарттықтың басталуы денсаулық пен тән күшінің нашарлауы, әлеуметтік-кәсіби рөлдер
Жас өскен сайын адам өзін-өзі бағалуы да өзгеріп оытрады.
Барлық жалпы алғанда егде адамдар қоғамдық санада қабылданған кәрілік
Балалар санасы сияқты егде адмдарда да жақын болашақ
Балалар санасы сияқты егде адамдарда да жақын болашақ алыс
Алғашықлар үлкен оптимизмге, болшаққа сенімді. Көп жағдайда егде адамдар
В.В.Вересаев жасөспірім шағында қартаюдан қатты қорқатын, кейінен мұнығң бәрі
Адамның қартаюы жанымды (мәселен, үлкен білім жинақтау, жоғары біліктілікке
Жас ерекшелігі, денсаулық, өмір салты тұрғысынан алып қарағанда, егде
Әлеуметтік әдебиеттерде жас ерекшеліктері елеулі белгіге ие, әлеуметтік жүйеде
«Биологиялық жас ерекшелік,- деп жазады И. С. Кон,- организм
О.И.Даниленко атап өткнедей, бұл жағдайда күрделі мір жағдайларын
Егде жастағы адамдардың өмір салтына таладу жасау кезінде, оның
Егде адамның денсаулығы оның күш-қуаты, оның психологиялық және адамгершілік
Қазіргі геронтология «адамның табиғи физиологиялық қартаюын, қартаю жайының ұлғаюы
Егде адамдардың тиімді өмір алты индивидтің биологиялық мүмкіндіктерін барынша
ІІ тарау. 2. Егде адамдар бос уақытының психологиялық-педагогикалық типологиясы
Қартаюшы адамдардың зейнеткерлікке шығу қиын кезең болып табылады, мұның
Бос уақыт мазмұнына түрлі анқытамалар беруге болады. Біздің көзқарасымыз
Г.А.Евреева бос уақыты пайдаланудың негізгі үш деңгейін атап
Бос уақытты егде адамдар қызметін ұйымдастыру жүйесі олардың қажеттіліктері,
Э.В.Соколов демалыс құрылымын «қабат» немесе бір-бірімен ерекшеленетін деңгей
Егде адамдардың босуақытын өткізуі туралы түрлі пікірлер бар. Кейбір
Басқаларға қарағанда біздің еліміздің қарттары екі-үш есе босуақытқа ие.
Демалысты дұрыс өткізуге қаржы тапшылығы кедергі болса, онда ол
Өз өмір салты бірыңғай, қозғаыссыз, пассив өтетін егде адамдарға
Сөйтіп, олар кенеттен бос уақыттың пайда болуын, оған бейімделуін
Егде адамдардың бос уақытты қалай өткізуі мәдени білім деңгейіне
1980 – 88жылдары жүргізілген зерттеулер мұны дәлелдей түседі.
Бұл еңбек етуші ер адамдарың пайызынан 3,5 есе артық
Егде адамдардың қызығушылығына талдау жасау олардың клуб мекемелеріне жай
Алайда, тәжірибе эксперименттік жұмыстың бірінші кезеңінде егде адамдар барлық
Зерттеуде егде жастағы адамдар ұнататын қызмет түрлері айқындалды: «Сізге
Соның нәтижесінде маңызды қызмет түрлері бұл отбасында болу, немерелерді
Анкета жүргізу барысында, демалыстың білімге жас ерекшелігіне жиналысына тәуелді
Бастауыш білімге ие егде жастағы адамдар демалудың пассив формаларын
Толық емес орта білімге ие егде адамдар демалудың
Орта білімге ие егде адамдар демалыс ісінде демалыс ісінде
Орта арнайы білімге ие адамдардың жағдайы тіптен басқаша. ОЛар
Жоғары білімді егде адамдар бірінші орына мынадай қызмет түрлерін
Кейбір әлеуметтік күштер (В.А.Грушин) былай деп атап көрсетті: егде
Мәселені теориялық жағынан зерттеу түрлі сауалдар жүргізу, бақылау, көркейту
Егде адамдардың ұжымдық дамалу формаларын зерттеу оның өте аз
Л.Д. Гордон, Э.В.Клопов «Человек после работы. Социальные проблемы быта
Қарттық кезеңде достықтың ролі ұлғая түседі. Жақын туыстарынан айырылған
Егде адамдардың рухани құндылық қажеттілігіне әсер ететін маңызды факторларының
Сөйтіп, зейнеткерлікке шыққан соң демалыс уақытының елеулі түрде ұлғаюы
Демалыстың ең дамыған түрі –кітап оқу. Әсіресе әйел адамдар
Еркін қарым-қатынас жасауға, талпынудың күшеюі еңбек етудің азаюымен ғана
Газет оқу кітап оқуға қарағанда көбірек орын олады. Өйткені
Демалыс сипатына егде адамдардың бұрыңғы әлеуметтік жағдайында әсер етеді.
Қызметкерлердің мұндай жоғарғы көрсеткіштерге ие болуы бірқатар фактілерімен
Ер жұмысшылар көбіне домино, карта ойнаумен бос уақытын
Әлеуметтік және экономикалық дамуы түрлі деңгейдегі елдерде тұрғындардың қартаюы
Бұл ұйымдар ауқымғы мәселелерді қарастырады. Өз мүшелерін әлеуметтік
«Таймс»газетінің хабарлауынша егде адамдар АҚШ –та санасуға мәжбүр ететін
Белгігі американ ғалымы Р.Батлердің айтуынша; «Батыста жүріп жатқан,Ақ шешта
Америкае мамандары К.Манич, Э.Пикеортс, Дж. Мачано егде адамдарға арнадған
Батыс елдерінде төмен әлеуметтік-экономикалық жағдайларды өзіне-өзі немесе біріне-бірі көмек
Соңғы жылдарда жоғарғы оқу орындарында егде адамдардың көптеп талаптануы
Қартаюшылардың білім жүйесі қызметіне қажеттілігінің арызынабайланысты көптеген елдердің
Әртүрлі типологияларды қарастырғанда, бұл классификациялаудың шынайы өмірі «таза күйінде»
А.Толстой қартайғанда жеке тұлғаның өзгерісі болады және бір адамда
И.Кон өзінің классификациясына мінез-құлық қызметіне тәуелді қартаю типтерін келтіреді.
1-тип – белсенді шығармашылық қартаю.
2-тип - әлуметтік-психологиялық бейімделу.
3-тип – жанұядағы басты қосымша күшті табу.
4-тип – олар үшін өмірдің маңызы денсаулығы болып табылады.
Ал біздің елімізде, Ардагерлер үйі Шымкент қаласына орналасқан санаториялық
Бір мезгілде200 адам қабылдауға есептелген. Ол негізінен «Шымкент қорғасын
Ардагерлер үйі бірнеше рет орталық және облыстықардагерлер кеңесінің, облыстық
Ардагерлер үйіне 1997 жылдан бері Н. Есмағамбетова басшылық етіп
Қазіргі таңда интернатта 255 қарт тұрады. Олардың алаңсыз тұруына
Интернатқарттары арасында сурет салатын, ән шығарып,өлең жазатын, қолынан
Жақсы күтім мен медициналық қызметті ұйымдастыру, әлеуметтік-тұрмыстық және еңбекпен
ІІ тарау. 3. Егде жастағы психофизиологиясының өзгеруі.
Психологияда өмірдің кеш кезеңінің анықтамасы жоқ.
Ереже бойынша ғалымдар барлық психологиялық және медициналық жағдайы бірдей
Қартаю процесінде байқылайтын психикалық өзгеріс орталық нерв жүйесіндегі
Қартаюдың басталуының жан-жақты және жалпы
Қартаюдың алғашқы кезі (сыртқы) – бұл хроникалық
Бұл процестің екеуіне де өмір стилі стресстер моральды-этикалық принциптер
Қартаю кезіндегі күштің өзгеруі мен психикалық процестердің
Қарттық жас – қартаю процесі ашық көрінетін, онтогенездің
Қазіргі кезде қартаюдың әртүрлі анықтамалары бар. Авторлардың
Қартаю – бұзушы процесс. Ол организмнің адаптациялық мүмкіндіктерінің
Қартаю процесі организмге аталған жасерекшелік өзгерістерге әкелетін,
Жеке тұлға ретінде қартайған адамның мінезінің
Қартаю - өте қиын процесс. Оның пайда болуы организм
Ең бірінші, жалпы организмның бұл деңгейін біз адамдармен
Психологияда мінез де, құлық та – ал бұның
Сараңдық, тәуелділік, сыйымдылық, өмір сүруге қабілетсіздік сияқты кемшіліктер
Егде кісінің зейіні өзінің санасы мен уайымынан қысқарады
Еңбектен кейінгі кезеңдегі бейімделудің факторы ретіндегі егде адамдардың тұлғалық
Егде жастағы бейімделудің ерекшеліктері
Бейімделу дәрежесін зерттеу үшін К.Роджерс және Р.Даймондтың әлеуметтік-психологиялық бейімделуді
Бейімделудің интегралдық көрсеткішін талдау негізінде сынақтан өтушілердің 3 эксперименталды
Бейімделуі жоғары деңгейдегі зейнеткерлер – А тобы.
Бейімделу көрсеткішінің шамасы 66-дан 72 баллға дейін (М=67).
Бейімделуі орта деңгейдегі зейнеткерлер – В тобы.
Бейімделу көрсеткішінің шамасы 49-дан 65 баллға дейін (М=56,6).
Бейімделуі төмен деңгейдегі зейнеткерлер – С тобы.
Бейімделу көрсеткішінің шамасы 38-ден 48 баллға дейін (М=541,3).
Эксперименталдық топтар арасындағы бейімделу деңгейіндегі айырмашылықтардың шамасы стьюденттің t-критерийі
Егде адамдардың көпшілігіне бейімделудің орта дәрежесі тән (65%).
Еңбектен кейінгі кезеңде бейімделуі әр түрлі дәрежедегі егде адамдардың
Сынақтан өтуші эксперименталдық топтардық өзіндік сана – сезімінің ерекшеліктері.
А тобы (бейімделудің жоғары деңгейі.
«Өзіндік қабылдау» шкаласы арқылы алынған нәтижелер берілген топтағы сынақтан
Сонымен бейімделуді жоғары деңгейдегі егде адамдар өздерінің қиын жағдайларды
Жыныстық айырмашылықтарды зерттеу кезінде мынадай жәйттер анықталды: бейімделуі жоғары
Адамның өзін - өзі көру туралы түсінігін қанық зерттеу
- Бағалау (Б1)
- Күш (К)
- Белсенділік (Б2) .
Стандарттық нормаға сәйкес әрбір фактор бойынша 5 деңгей шығады:
- Өте төмен (7-13 балл)
- Төмен (14-20 балл)
- Орта (21-34 балл)
- Жоғары (35-41 балл)
- Өте жоғары (42-49 балл).
Барлық факторлар бойынша бірде – бір топта өте төмен
Нәтижелер бағалау факторы бойынша өзін құрметтеу деңгейі туралы, күш
А тобындағы нәтижелерді талдау кезінде (бейімделудің жоғары деңгейінде) бірде
Факторлар бойынша нәтижелерді талдау келесі ерекшеліктерді анықтады:
Бұл жағдай еңбектен кейінгі кезеңде бейімделудің жоғары деңгейіне ие
А тобында бағалау факторы бойынша сынақтан өтушілердің үлкен бөлігінің
Белсенділік факторы бойынша орта (42%) және жоғары (35%)
Өзіндік бағалудың әртүрлі деңгейлердегі В тобының сынақтан
Деңгейі
Факторлар Төмен Орта Жоғары Өте жоғары
Күш 5 75 17 2,5
Бағалау 2,5 62,5 10 25
Белсенділік 7,5 60 22,5 10
Факторлар бойынша нәтижелерді талдау күш факторы бойынша В тобындағы
Бағалу факторы бойынша өзіндік бағалаудың адекваттық деңгейі басым (62,5%-шамалардың
Белсенділік факторы бойынша тиімді шамалардың мөлшері мынадай: орта -
Q – критерийі арқылы (P≤0,01) статистикалық өңдеу кезінде
В тобындағы сынақтан өтушілер өздерінің әлеуметтік қасиеттерін асыра
С тобы (бейімделуі төмен деңгейлері)
«Өзіндік қабылдау» шкаласы арқылы алынған нәтижелер берілген топтағы
Сонымен, бейімделуі төмен деңгейлердегі егде адамдар өздерінің
Өзіндің қабылдаудың әртүрлі деңгейлеріндегі С тобының сынақтан өтушілерінің көрсеткіштері
Деңгейі
Факторлар Төмен Орта Жоғары Өте жоғары
Күш 60 40 0 0
Бағалау 10 80 10 0
Белсенділік 20 80 0 0
С тобының нәтижелерін талдау кезінде бірде-бір фактор
Күш факторы бойынша сынақтан өтушілердің көпшілігінде төмен шамалар (60%)
Сонымен, С тобындағы сынақтан өтушілерде өзіндік бағалаудың орта төмен
Сонымен, төмендегідей тұжырым жасау мүмкін: еңбектен кейінгі кезеңде бейімделуі
Бұл топтың адамдары өз өміріндегі оқиғалардың көпшілігін кездейсоқтық немесе
Сынақтан өтушілердің топтары бойынша өзіндік сана – сезімінің көрсеткіштерін
1. А тобындағы сынақтан өтушілер (бейімделуі жоғары деңгейдегі)
В тобына (5%) және А тобына (0%) қарағанда С
2. Күш факторы бойынша )
С тобындағы оларда А тобындағыларға қарағанда (0%) төмен шамалар
Бағалау сипаты бойынша С тобындағыларға қарағанда (10%) А тобында
А тобымен салыстырғанда (6%) С тобында бағалау факторы бойынша
Белсенділік факторы бойынша А тобында өте жоғары (25%) және
А тобына қарағанда (6%) С тобында төмен шамалар басым
С тобындағыларда интерналдықтың төмен деңгейі жиі кездеседі (60%), ал
Сонымен, А тобындағылар жалпы алғанда тұлғаның орнығу үшін әлдеқайда
ІІІ тарау. 1. Эксперименталдық топтағы сынақтан өтуші тұлғалардың себептік-қажеттік
Себептік – қажеттік сфераны зерттеу үшін аяқталмаған сөйлемдер әдістемесі
Нәтижелерді талдау келесі категориялар бойынша өткізіледі:
Болашақ туралы сөйлеу (1, 2, 9, 13).
Өткен уақыт туралы сөйлеу (3, 4).
Зейнеткерлікке шығу туралы сөйлеу (6, 7).
Туысқандарға байланысты сөйлеу (8).
Кәрілікке қатынас көрсетілген сөйлеу.
А тобы (бейімделуі жоғары деңгейлердегі) – қосымшаны қараңыз
1. Болашақ туралы сөйлеулердегі жауаптарда сынақтан өтушілер тарапынан
2. А тобындағылар өздерінің өткен өмірін бағалай отырып, өмірге
А тобындағы егде адамдардың 17% өздерінң өткен кездегі мақсаттарының
3. Зейнеткерлікке шығуға тиісті егде адамдардың пікірлерін
Сұхбат арқылы алынған қосымша мәліметтер А
Олардың ішінде кітап оқу 83%, серуендеу 75%, спорт 25%,
Туыстармен қатынастарға байланысты сөздерінде сынақтан
«Басқаларды қабылдау» шкаласы арқылы алынған нәтижелерді
Сонымен қатар, қатынас шеңберінің таралуына
Кәрілікке өз анықтамаларына бере отырып,
Өмірдің ең үздік кезеңдері деп А тобының
В тобы (бейімделуі орта деңгейлері)
1. Болшақ туралы айтқан кездегі сынақтан өтушілердің
2. В тобындағылар өздерінің өткен өмірін бағалай
3. Зейнеткерлікке шығу туралы сөздерді талдау, бұл жағдайға
Сұхбат арқылы алынған мәліметтер В тобындағылар
Туысқандармен қатынастарға байланысты пікірлерінде сынақтан
«Басқаларды қабылдау» шкаласы арқылы алынған нәтижелерді талдау
Сұхбат барысында егде адамдардың 73%-ы
5. Кәрілікке деген көзқарас орын алған пікірлерде
Бейімделуі орта деңгейдегі егде адамдар өз
С тобы бейімделуі төмен деңгейлер
1. Болашақ туралы айтылған жауаптарда өзгерулерді күтпеу
2. Өткен өмірлерін бағалай отырып
3. Зейнеткерлікке шығуға қатысты пікірлерді талдау кезінде
4. Туыстар мен қатынасқа байланысты пікірлерінде сынақтан
5. «Басқаларды қабылдау» шкаласы арқылы алынған нәтижелерді талдау кезінде
Себептік-қажеттілік шеңберіндегі ерекшеліктерін салыстырмалы талдау елеулі
А тобындағылардың болашақ туралы пікірлерінде жетістіктерді
Өткен өмір туралы пікірлерде А тобындағылардың 54%-ы
Зейнеткерлікке шығуға байланысты пікірлерде С тобындағылардың
Туыстарға қатынасты баяндалған А тобының 75%, С тобының 20%
С тобындағы егде адамдар (30%) А тобындағыларға (0%) қарағанда
Кәрілікті тұжырым жасау ретінде А тобының
С тобының 40%-ы кәрілікті ауыр жүк деп біледі, ал
Жақындарға қамқорлық ретінде кәрілікті анықтау С тобында сирек
«Басқаларды қабылдау» шкаласы бойынша елеулі айырмашылықтар анықталады. А
Басқаларды қабылдаудың төмен деңгейі С тобындағылардың 60%-на тән.
Сонымен, бейімделуі жоғары деңгейдегі егде адамдар еңбектен кейінгі
ІІІ тарау. 2. Экспериментелдық топтардағы сынақтан өтушілердің эмоционалдық
А тобы (бейімделудің жоғары деңгейіндегілер)
«Эмоционалдық комфорт» шкаласы арқылы эмоционалдық шеңберді зерттеу кезінде бұл
В тобы (бейімделудің орта деңгейіндегілер)
«Эмоционалдық комфорт» шкаласы арқылы эмоционалдық шеңберді зерттеу
Қорқыныштарды зерттеу кезінде сынақтан өтушілердің 45%-ы туысқандар
С тобы (бейімделудің төменгі деңгейіндегілер)
«Эмоционалдық комфорт» шкаласы бойынша нәтижелерді талдау
А тобындағылардың 58%-на эмоционалдық комфорттың жоғары деңгейі тән,
А тобында бір нәрсені істеп үлгермеу қорқынышы жиі кездеседі
Артықша жүк болу қорқынышы С тобындағылардың 30%-да кездеседі. В
Теріс эмоциялар жалғыздық сезімі арқылы болған кезде С тобының
Тұжырымдар
Сонымен, біздің зерттеулер нәтижелері бойынша келесі тұжырымдарды жасау
І. Егде адамдар еңбектен кейінгі кезеңде бейімделудің әртүрлі дәрежесімен
ІІ. Бейімделуі жоғары деңгейі адамдар еңбектен кейінгі
Бейімделуі төмен деңгейдегі егде адамдар еңбектен кейінгі кезеңде өзіндік
ІІІ. Бейімделуі жоғары деңгейдегі егде адамдар еңбектен кейінгі кезеңде
Бейімделуі төмен деңгейдегі зейнеткерлер еңбектен кейінгі кезеңде болашақтың
ІҮ. Бейімділуі жоғары деңгейдегі егде адамдар эмоционалдық комфорттың
Зейнеткерлікке шығу процесіне деген эмоционалдық
Ү. Зейнеткерлікке шығу алдындағы және зейнеткерлік
Адам өмірінің еңбектен кейінгі кезеңдегі
Зерттеу нәтижелері бейімделуі төмен деңгейдегі
Профилактикалық жұмыс екі кезеңде ұйымдастырылуы мүмкін:
І. Зейнеткерлікке шығуға дайындық.
ІІ. Еңбектен кейінгі кезеңде егде адамдармен жұмыс істеу. Әрбір
І кезең
Дайындық кезеңі зейнеткерлікке шығудан алдын басталады.
Мақсат. Егде адамдардың зейнеткерлікке шығу үшін оларды залалсыз
Әлеуметтік-психологиялық жұмыстың негізгі формалары:
Әлеуметтік-психологиялық ағартушылық:
Жұмыстың бұл формасы арнайы әдебиеттер бойынша жалпы
Бұл форма барынша ыңғайлы, бірақ жеке жандасудың мүмкіндігі
Кеңес беру.
Зейнеткерлікке шығуға дайындаудың әртүрлі мәселелері
Кеңес беру процесінде егде адамдарды зейнеткерліктегі
Топтық жұмыс.
Арнайы жасалған ережелер бойынша дайындық топтарын құру
Дайындық топтарын комплектация жасау принциптері:
Өндірістік, яғни фирмалар мен мекемелерде зейнеткерлікке шығуға дайындыққа
Территориалдық принцип (тұрғылықты жерді есепке алған жағдайда).
Бұл принциптің үстемдігі оның жақын арада тұратын адамдарға үздіксіз
Дайындық топтарын жасақтау аталған принциптердің кез келгені
Топтардың ерекшеліктеріне қарай жұмыс бағдарламаларының мазмұны әртүрлі
Жұмысытң бұл формасы болашақ зейнеткерлердің ұжымға интеграциялауына жағдай
ІІ кезең
Еңбектен кейінгі кезеңде егде адамдармен жұмыс істеу.
Мақсаты: Еңбектен кейінгі кезеңде зейнеткерлердің
І. Жұмыстың негізгі бағыттары:
Бейімделуі нашар егде адамдармен зейнеткерлік кезінде жұмыс істеу.
Егде адамдардың туыстарымен жұмыс істеу.
Бейімделуі жоқ егде адамдармен арақатынас процесі жеке және топтық
Осы ерекшеліктерді талдау негізінде жұмыстың келесі блоктарын көрсету
Сәйкес өзіндік бағалауды қалыптастыру бойынша жұмыс,
Бұл деңгейде, топтық жұмыс жасау тиімдірек.
Жұмыссыз зейнеткерлердің әлеуметтік бейімділігін арттыру
Зейнеткерлікке шыққан соң адамдарда көп бос
1. Қоғамдық ойда зейнеткерлік кезеңді өмірдің белсенді кезеңі
2. Егде адамдардың қызығушылықтары мен жекелей қабілеттеріне сәйкес
Егде адам өзінің ішкі қызығушылықтарын сәйкес қызмет түрін
Клубтық жұмыстарды ұйымдастыру егде адамдардың өзара қатынасу
Олар қатынастарға қанағаттанбайды және оларды
Бірақ, соған қарамастан олар жақындарынан
Сұхбат кезінде олар сұхбаттасқа қызығушылық
Сонымен, бейімделуі жоқ егде адамдармен психологиялық
Егде адамдардың туыстарымен жұмыс жасау.
Бұл жұмыс консультативтік формада ұйымдастырылуы мүмкін.
Бұл егде жастағы бейімделуге жағдай
Сонымен, егде жастағы бейімділікті профилактика
ІІІ тарау. 3.Егде жастағы адамдармен әлеуметтік жұмыстың ерекшелігі
Кәрілік (қартаю) мәселесі ХХ ғасырдың, әсіресе, соңғы оонжылдықтардың жаңа
Егер 1990 жылдары Батыс елдерінде халықтың 18 % зейнеткурелік
Біріккен ұлттар ұйымының сараптамасына ден қойсақ, егде жастағы
Дамыған елдерде 65 жастан жоғары жастағы бір тұрғынға 4-5
Ал 1999 жылды Халықаралық қарттар жылы деп аталады.
Қазіргі кездегі қарттық туралы әлеуметтік ғылымының дамуының негізгі үш
Қартаюды биологиялық және писхологиялық процесс ретінде меңгеру (игеру);
Егде жастағылармен әлеуметтік орнын және әлеуметтік-экономикалық статус мәселесін сипаттайтын
Әр халықтың өзіне тән кәрілік туарлы әр қилы тарихи
Қазіргі қоғамдағы қартаюдың салдарын үш топқа бөліп қарауға
туылу көрсеткіші;
өмір сүру ұзақтығы, әсіресе оның ең жоғарғы шегі, әрі
зейнеткер қарттар өмірінің тиесілі сапасы стандартын қамтамасыз етудің ұжымдық
Екіншіден, әлеуметтік қарым-қатынас аумағында айтарлықтай өзгерістер болады:
жанұялық-туысқандық қарым-қатынас құрылымында;
әртүрлі ұрпақтардың бір-бірін қолдау жүйесінде;
потенциалды еңбекпен айналысушылық құрылымында;
Үшіншіден, еңбек нарығында демографиялық құрылым өзгерісі байқалады:
еңбеккерлерді егде жаста қайта біліктіліктен өткізу қажеттілігі туындайды;
егде жастағы зейнеткерлер мен жұмыс берушілер арасында еңбек іс-әрекетіне
әйелдер мен ерлер арасындағы еңбекпен шұғылданушылық пропорциясы өзгереді, себебі
Қарт адамдармен әлеуметтік жұмыстың техналогиясы.
Әлеуметтік қызмет мекемесінің жүйесі
Қазақстан Республикасындада қарт адамдар мен мүгедектер Қазақстан Республикасының
Қарт адамдар мен мүгедектердің өмір қызметінің шектелуі – ең
Бұл мәселені шешуде бірінші деңгейдегі мағынаға қарттар мен мүгедектерге
Әлеуметтік реабилитация әлеуметтік-экономикалық, медициналық, юристік, кәсіби және басқа шараларға
Қарт адамдар мен мүгедектерді әлеуметтік қорғаудың құрамды элементі –
Сонымен, әлеуметтік қамтамасыз ету дәстүрлі формасын жеткізу: ақшалай төлем
Қарт адамдарға әлеуметтік көмекпен қамтамасыз ету құрамына зейнетақы
Әлеуметтік қамтамасыз етуді мемлекеттік органдар, кәсіпорындар, жеке адамдар
1995 жылы әлеуметтік қорғау жүйесінде біздің елімізде қарт
Әлеуметтік қызметтің ең кең дамыған жерлері Тараз қаласында
Тараз қаласында № 1 ардагерлер мен мүгедектерге арналған үйі
Алматы қалалық қарттар мен мүгедектер интернат үйі
Автор жұмыстың мазмұны әлеуметтік қызмет орталығын (қарт жастағы
Уақытша болу бөлімі (кемінде 15 адамға есептелген) емдеу-сауықтыру және
Үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімінде (ол қалада 120 адамға,
Үйде әлеуметтік көрсетудің негізгі тапсырмасы еңбекке қабілетсіз азаматтарды,
Әлеуметтік көмек орталығының шұғыл қызметі қызметтің кең тізімін
Қарт адамдарды адресті қорғау Қазақстанда айтарлықтай дағдарысты жағдайда. Ол
Біздің еліміздегі әлеуметтік зерттеулер қарттарға жағымды жағдайды қамтамасыз
Қазіргі мемлекетте әлеуметтік қамтамасыз етудің басты бағыттарының бірі зейнеткерлік
Қарттарға әлеуметтік-тұрмыстық қызмет етушіге баса назар аудару керек. Бұл
Бұл мәселені шешу үшін, архитектуралар, дизайнерлер, гереонтологтар баяғыда-ақ осыған
Бұл ұсыныстар мыналардың туындауына әкеледі.
тамақ дайындауда операцияларды бағдарламалайтын автоматтандырылған асханалық комплекстер.
Төсек тартып жатып қалған ауруларға қарауда көптеген тететіктер жүйесі
Қарттардың жасерекшелік спецификасы тіркелген бастаманың тазалайтын арнайы жинақ және
Қарт адамдарға ванна қабылдауға арналған тұтқалық және тірегіш тұтқа
Аяқ киімді киетін арнайы тіреулер.
Табалдарықтың орнына жалпақ пондустар қою.
Ұсыныстар жақсы, алайда біздің елімізде олар қанағаттанарлықсыз жағдайда жүзеге
Біздің елемізде 1986 жылдан бастап, құрамына үйде әлеуметтік көмек
Мұндай бөлімдерді ұйымдастырудың мақсаты – жанұясымен бірге тұратын немесе
Мұндай бөлім қызметтерінің негізгі тапсырмасы қарт адамдарға жалғыздықты өткеруіне,
Басында мұндай орталықтар қарттарға арналған интернат-үйлерінде пайда болды, өйткені
Бөлім күніне 25-50 адамға есептеген. Алғашында бөлімде уақыт
Алғашқы орталықтар ашылған кезде олардың келіп кету уақыты
Бөлімге өзіне қызмет ету және белсенді қозғалу қабілеті сақталған,
Бөлімде дәрігерге дейінгі медициналық көмекке, клуб жұмысына, кітапханға, шеберханаға
Осындай жолмен, Ресейде еңбекке қабілетсіз азаматтар көмек
Клинетпен әңгімелесеу
Алғашқы әңгімлесу мақсаты клиенттің әлеуметтік көмек алуға деген құқығын
Адамның қандай көмекті іздеп отырғанын зер салып тыңдау және
Әңгіме жүргізудегі негізгі дағдыларға негізгі 10 қағида жатады. Басында
Әр әңгімлесу қандай да бір негізгі мәселені белгілейді, мысалы,
Әңгімелесу процесінде қайта-қайта қиындықты айнала беруі немес оны теріске
Әлеуметтік жұмысшының әңгіме-интервьюі күнделікті әңгімелерден мынадй қасиеттерімен ерекшеленеді. Олардың
Кейде әлеуметтік жұмысшылар тұйық, өздеріне қандай көмек керегін
Практиктер көбіне олардың көмектерін қолданғанда бірінші әңгімеден кейін кездесуге
Сәтті әңгімелер әңгімелесудің мазмұнына ғана тәуелді емес, егер
Егер клиенттің физикалық кемшіліктері, ақыл – ой, есту, сөйлеу
«Жақсы» сұрақтар қою. Сұрақ қою тұлға аралық қатынастың
Біздің тапсырмамыз қай әдіс қашан тиімді және қашан
Сұрақты көп қою, тергеу сияқты болып көрінсе, сұрақты тым
Тәжірибесіз адамдар егер клиент әңгіменің неге қатысты екенін байқап
Одан басқа кедергі «неге» деп басталатын сұрақтардың көп қойылуы
Сұрақты қолдана білу – бұл әлеуметтік жұмыста аз зерттелген.
Сұрақтардың респортерлық типі кейде, егер корреспонтенттің алдында
«Жақсы» сұрақ қоюдың басқа типі «айналма сұрақ». Ол отбасының
Мынау сияқты гипотетикалық сұрақтар «Егер былай болғанда, қалай болар
Жақсы әлеуметтік жұмысшының мынадай 6 сапасы болады:
Симпатия немесе түсіну - әлемге басқа біреудің көзімен қарауда;
Сыйлау, клиенттің мәселесін ол оны өзі шеше алады деген
Консультациялап отырған адам мәселені максималды түсінуі үшін, оның нақтылығы,
Өзін-өзі білуі және басқаларға өзін танытуға көмектесу;
Шынайылық, өзін клиентпен қарым-қатынаста табиғи ұстау;
Нағыз сол сәтте болып жатқан нәрсеге байланыстылық.
Енді бастаған әлеуметтік жұмысшылар қиындық тудыратын қарым-қатынаста қиындықтарға
Осыдан келіп, әлеуметтік жұмысшыларға мынадай ұсыныстар беруге болады.
адам мінез-құлқын айқын және құпия себептерін білу және түсінуі
тұлғааралық қатынастың дағдысы болуы керек;
сұрақ қоя білуі керек;
түсініксіздікке әкелетін қатынас бөгеттерін жоюға тырысу.
Сөйтіп, берілген бөлімді меңгеріп, әлеуметтік жұмысшылар тыңдай, байқай және
Қорытынды
Халық даналығын «Қарттық – қуаныш емес» дейді. Афоризмнің
Қартайғандағы өмір оңай емес шығар. Бірақ ол адамдардың
Қартаю құлдырау процесі болмау керек. Қарттық кезеңнің
Қарт адамдардың жастарда жоқ бір санасы бар бұл:
Ғылым адам өмірін адамдардың бір-біріне деген қызығушылығын теория,
Қарт адамдар әлеуметтік қолдауды керек етеді. Ол
Әлеуметтік қолдау өмірдегі соңына бейімделу мен әрекеттесетін маңызды фактор.
Егде адамдар өзіндік жеке әлеуметтік қауым болып табылады. Оның
Біздің еліміздегі қарт адамдардың өмір салты мен демалысын зерттеу,
Қарт адамдар зейнеткерлікке шығу психологиялық жағынан даяр бомайды. Бос
Қарт адамдардың демалысын ұйымдаструдың нәтижелі формаларын теориялық
Біздің бақылуымыз бойынша, демалыс белсенділігі сипаты мен деңгейі
Қарт адамдармен әлеуметік жұмыс жүргізудегі шетел тәжірибесі мұндай әлеуметтік-мәдени
Қосымша мәліметтер:
2006-2008 жылдарға арналған қарттарды әлеуметтендіру және бос уақытын өткізу
№ Іс-шаралар атауы Орындалу
мерзімі Жұмса-латын
шығын-дар (теңге) Қаржы-
ландыру
көздері Жауапты
орындау
шылар
1. Әлеуметтік көмекке мұқтаж тұлғаның нақты есебін жүргізуді қамтамасыз
Аудан, қала әкімдері, ОҚО еңбек және әлеуметтік халықты қорғау
2. Облыс, аудандар мен қалалар әкімдері аппараттарының қызмектерлері,
Аудан,
қала бюджеттері Облыс әкімінің аппараты, ОҚО еңбек және әлеуметтік
3. Қазығұрт, Мақтаарал, Ордабасы және Созақ аудандарындағы емдік
жартыжыл-
дығы
ОҚО денсаулық сақтау басқармасы, ОҚО еңбек және әлеуметтік халықты
4. Ардагерлер мен қарттар үйлерінің базасында соғыс мүгедектері мен
4005,000
2006-2009ж.ж.
бекітілген
бюджеттің
ішінде Облыстық бюджеттің қаражат есебінен ОҚО қаржы, еңбек және
5. Облыстық драма театрында соғыс және қарттар мен еңбек
6. Кітапханаларда, клубтық мекемелерде, мұражайларда, орта және жоғары оқу
7. 80 жастан асқандарға, І топтағы мүгедектерге арнайы мемлекеттік
Зейнетақы төлемдері жөніндегі мемлекеттік орталықтың облыстық филиалы, халықтың бөлімінің
8. 80 жастан асқан жалғызілікті қарт азаматтардың
2007-7,1
2008-7,4 Тиісті
бюджет-
тердің қаражат-
тары
есебінен ОҚО қаржы, еңбек және әлеуметтік халықты қорғау департаменті.
9. «Қарттар күні» мен «Мүгедектер күні» мерекелерін өткізу дәстүрлерін
бюджет-
тердің қаражат-
тары
есебінен Облыстық әкімінің аппараты, ОҚО еңбек және халықты әлеуметтік
10. Ақталған қартаң азаматтарға әлеуметтік жағынан бейімделуге ықпал ету.
бюджет-
тердің қаражат-
тары
есебінен Шымкент қаласының әкімі
11. Жасы келген тұлғаларды санатория-курорттарда емдеу және дене шынықтыру-сауықтыру
Облыстық денсаулық сақтау басқарамасы, спорт және дене тәрбиесі департаменті
12. Мүгедектер мен аз қамтылған қартаң азаматтарға тегін тамақ
Демеуші-лердің қаражат-
ынан Аудан, қала әкімдері
13. Еңбек және соғыс ардагерлерінің және аз қамтылған зейнеткердің
Тиісті
бюджет-
тердің қаражат-
тары
есебінен Қаржы мен еңбек және халықты әлеуметтік қорғау департаменттері
Іс-шаралардың қаржыландырудың болжамды сомасы:
2006ж-
Есепті сомалар:
2006-349,9 млн. тенге
2007-307,7 млн. тенге
2008-320,4 млн. тенге
Барлығы: 978, млн.тенге
Ұсынылып отырған іс – шаралар қарттарға қатысты қарым –
Егде жастағы қарттарды өмір сүру жағдайын жақсартуға, көрсетілетін көмектің
Қарттардың денсаулығын жақсартуға, оларға алдын-ала емдік көмек көрсетуді қамтамасыз
Аға ұрпақ өкілдерінің әлеуметтік қорғалуын ұйымдастыру әлеуметтік қызмет
Қарт кісілерге әлеуметтік-тұрмыстық көмек көрсету мәселелерін шешуге түрлі мемлекеттік
Аз қамтамасыз етілген зейнеткерлерді, мүгедектерді, жалғызбасты қарттарды шефтік көмекке
Қарт адамдардың эмоционалдық шеңберінің ерекшеліктері
Кесте 1
Қарттықтан қорқу
№ Топ
Деңгейі А В С
1. Қоғамның мәселелері 17 12,5 0
2. Туысқандар мәселесі 42 45 10
3. Кәрілік – ауыр жүк 0 10 30
4. Қарттық - жалғыздық 8 7,5 30
5. Денсаулық мәселесі 8 17,5 20
6. Үлгермеушілік қорқынышы 25 7,5 10
Кесте 2
Теріс эмоционалды көрсететін факторлар
№ Топ
Деңгейі А В С
1. Туысқандардың мәселесі 25 30 20
2. Өткен өмірді еске түсіру 17 25 30
3. Қалау мен болмыстың сәйкес келмеуі 33 12,5 20
4. Денсаулық 8 12,5 20
5. Жалғыздық 0 17,5 10
6. Тағы басқалар 17 2,5 0
Себеп критерийлерінің негізі
№ Топ
Деңгейі А В С
1. Болашақ туралы сөйлеу
өткен өмірден күту;
денсаулық туралы ойлар;
туысқандар туралы ойлау;
тұрмыстық мәселелер;
жетістіктерді күту;
қиындықтары күту;
қоғам мәселелеріне қызығушылық;
отсудтсвие күту;
алдағы өмір деңгейін сақтап қалуға үміт.
8
4
13
4
29
0
21
0
21
9
14
10
20
9
4
6
8
19
5
15
5
17,5
0
22,5
2,5
30
25
2. Өткен уақыт туралы (сөйлеу):
істеуге болады, бірақ істемеймін;
ойлағандарына жеткендігін;
өз жоспарларының жартылай орындалғандығы;
өткен кездегі мақсаттары мен ұмтылыстарының қате болғандығы;
жетістіктерге қарағанда сәтсіздіктердің көп болуы.
8
54
21
17
0
1
15
38
35
6
40
5
10
15
30
3. Зейнеткерлікке шығу туралы (сөйлеу):
қобалжу;
байсалды қарау (жайбарақат);
қуану жағдайы.
25
54
21
25
85
10
60
30
10
4. Туысқандарға байланысты қарым-қатынас:
жалғыз қалу қорқынышы;
жақындарына көмектесуді ойлау;
жақындарынан қолдау күту.
0
75
25
25
50
25
30
20
50
5. Кәрілікке көрсетілген қатынас:
кәрілік – бұл сырқат;
кәрілік – бұл жұмыстан дем алу;
өмірдің бір кезеңі;
кәрілік – ауыр жүк;
кәрілік – жақындар туралы қамқорлық;
тәртібінің қорытындысы;
өлімнен қорқу.
6. Өмірдің қызық кезеңдері:
балалық;
жастық;
оқу жылдары;
нағыз кезеңі.
0
25
42
33
30
27,5
30
25
40
40
10
10