МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
1 БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІК ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛАР
1.1 Бәсекеге қабілеттілік факторлары, ерекшеліктері..........................................5
1.2 Бәсекеге қабілеттілік индекстері, параметрлері.............................................7
1.3 Бәсекеге қабілетті әлемдік дамыған мемлекеттер экономикасы..................9
2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ АСА ДАМЫҒАН ЕЛУ ЕЛДІҢ ҚАТАРЫНА КІРУ
2.1 Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін көтеру мәселелері....12
2.2 Қазақстанның дамыған елу елдің қатарына кіруінің негізгі
3 СТРАТЕГИЯНЫҢ НАҚТЫ ІСКЕ АСЫРЫЛУ БАҒЫТТАРЫ
3.1 Қазақстанның даму стратегиясының бағыттары.........................................21
3.2 Дамыған елу елдің қатарына кіру стратегияның аймақтарда
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................27
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................29
КІРІСПЕ
Әлемдiк тәжiрибе дәлелдегендей экономиканың шикiзат бағыттылығы елдiң тиiмдi
Бәсеке жалпы экономикалық құндылықтар мен жетiстiктердi дамытудың негiзгi
Осылайша әрбiр кәсiпкердiң бәсекеқабiлетi жоғары болуының нәтижесiнде әлемдiк
Бәсеке қоғамға экономикалық еркiндiктi, тиiмдiлiктi, дамудың тұрақтылығын, экономикалық
Бұл тақырыптың өзектiлiгi Елбасымыздың “Бәсеке қабiлеттi Қазақстан”, “Бәсеке
Қазiргi кезде нақты рыноктық қатынастар орнап, бағаны белгiлейтiн
Рынок құрылымы фирмалардың саладағы санына, фирманың көлемiне, тауар
Экономикамыздың нарықтық қатынастарға өтуiне байланысты бәсеке түралы көп
Экономика біздің дамуымыздың басты басымдығы, ал экономикалық
Біз бұған өз экономикамыздың бәсекелестік қабілетін арттыру арқылы
Бәсеке ұғымы нарықтық экономиканың тиімді жұмыс істеуі мен
Қазақстан экономикасының тап бүгінгі күндегі дамуының негізгі үрдістерін
Қазіргі танда әлемдік экономика жаҺандану үрдісінде іске асырылып,
Курстық жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасының кәзіргі тандағы экономикалық
Курстық жұмыстың міндеті:
-Бәсекеге қабілеттілік факторларын, ерекшеліктерін, индекстерін зерттеу;
-Бәсекеге қабілетті әлемдік дамыған мемлекеттер экономикасын зерттеу;
-Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін көтеру мәселелерін қарастыру;
-Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік сипаттары мен «Дамыған елу елдің
1 БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІК ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛАР
1.1 Бәсекеге қабілеттілік факторлары, ерекшеліктері
Қоғамда нарық дамуымен қатар бәсеке де жетіліп жатты.
Стихиялық нарық-капитализмнің алғашқы кезенінде болды, оған еркін тауар
Реттелмелі нарық қазіргі заманның өркениетті елдеріне тән. Оны
Стихиялы нарықтың идеологы, әлемдік экономикалық теорияның негізін салушы
Классикалық (еркін) бәсекенің орнына еркін емес, жетілмеген бағалық
Ол монополиялық бәсекенің негізгі ережесін жасады және бәсеке
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, батыстың экономикалық ойы, қазіргі
Бәсекені алғаш зерттеген және маңызын аша білген
1.2 Бәсекеге қабілеттілік индекстері, параметрлері
Таза капитализм механизмі ретінде нарықтық жүйе болып
Бәсеке бұл – қазіргі замандағы аса өзекті мәселелердің
Нарық механизмі кәсіпкерлік пен бәсекелестікті дамытпайынша өмір сүре
Бәсекені, оның тәсіліне қарай былай бөлеміз: бағалалық және
1.Жетілген бәсеке нарығы — кез келген ұқсас (бір-бірін
2.Монополиялық бәсеке нарығы (грек сөзі "монос"- бір, "полео"-сатамын)
3.Олигополия (грек сөзі "олигос" – аздау, ''полео"- сатамын)
4.Таза мопополия нарықтың бұл түрінде бір ғана өндіруші
Нарық жағдайын бақылай отырып, бәсеке жағдай жасау мен
Бәсеке көптеген фирмалардың жаңа салаға кіруіне, сонымен бірге
1.3 Бәсекеге қабілетті әлемдік дамыған мемлекеттер экономикасы
Жер жүзінде экономикалық жоғары дамыған мемлекеттердін мамандары бәсекелік
Бәсекеге қабілеттілік ауқымды, бай табиғи ресурстармен баланысты-рылады,
Әлемдік бәсекелестікті нақты қарастырсақ әр бір мемлекет өз
Жалпы дүние жүзінде бәсекелестік тұрғыдан дамыған бір қатар
АҚШ-тың бәсекелестік дамуы соғыстан кейінгі мейілінше ерекше артықшылығымен
Жалпы Американдық экономика әу бастан-ақ бәсеке арқылы дамыды.
АҚШ-пен қатар экономикалық дамудың жоғары белсенділігін танытқан Швейцария
Сол сияқты Швеция да экономикалық дамуы жағынан белсенді
Жер жаһандағы аса ірі мемлекеттердің осындай жетістіктерін саралай
2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ АСА ДАМЫҒАН ЕЛУ ЕЛДІҢ ҚАТАРЫНА КІРУ
2.1 Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін көтеру мәселелері
Экономикалық құқықтық және әлеуметтік-саяси реформалар кейде қаншалықты қиын
Қазақстан жауапты тандау жасады және бәсекелестікке, меншіктің әрқилы
Біздің республиканың міндетіне үлкен бөлігі тасып әкетілетін табиғи
Біздің өнеркәсіп жоғары қосымша құны бар өнімдерді жеткілікті
Нарық экономикасына көшу мынадай компоненттердің: сұраныс пен ұсыныстың;
Елдің экономикалық қауіпсіздігін анықтайтын экономиканың стратегия-лық маңызды секторларына
Экономикалық реформалар ЖІӨ құрлымында жақсы байқалды. Мәселен, 1991-ден
Кесте 1 - Ұлттық санақтардың негізгі көрсеткіштері
2006 2007 2008 2009 2010
ЖІӨ млрд.тг. 3250,6 3776,3 4612,0 5542,5 7453,0
Физикалық көлем индексі өткен жылға, % 113,5 109,8
Дефлятор, өткен жылға, процентпен 110,1 105,8 111,7 109,8
ЖІӨ адам басына, мың тг. 218,8 254,2 309,3
Физикалық көлем индексі адам басына өткен жылға, процентпен
Жалпы 2008-2010 жылдары жалпы ішкі өнімнің өсу мөлшері
2010 жылдың қаңтар-желтоқсанында жалпы ішкі өнімнің көлемі ағымдағы
Еліміздің экономикалық даму моделінің дұрыстығын дәлелдейді. Мұны нақты
Мемлекеттін таяудағы он жылдыққа арналған стратегиялық міндеттерінде табиғи
Кесте 2 - Өнеркәсіптің негізгі көрсеткіштері
2006 2007 2008 2009 2010
Өнеркәсіптер мен мекемелер саны, бірлік 13343 13177 12707
Өнім көлемі, млрд. тг. 2000,2 2336,9 2836,0 3733,8
Өнеркәсіптің ЖІӨ-гі үлесі 30,7 29,5 29,1 31,1 29,7
өнеркәсіптік өнімнің физикалық көлем индексі: өткен жылға процентпен
Өнеркәсіптің негізгі персоналы, мың адам 664,5 671,2 629,6
2010 жылдын өнеркәсіп өндірісінің көлемі қолданыстағы бағамен 5124,1
Экономикалық жүйенің қалыптасу кезеніңде инвестициялық саясат басым сипатқа
Қорытындысында қазіргі сәтте жан басына шаққандағы игерілген тікелей
Алғашқы кезде шетелдік инвестицияларды тарту мәселесі Батыстың іскер
Инвесторлардың мұнай- газ саласына белсене келуі осыдан басталды.
Кесте 3 - 2006-2010 жылдар бойынша инвестициялр көлемі
2006 2007 2008 2009 2010
Финанстық емес активтер инвестициясы, млн. тг. 1158148 1307249
Негізгі капиталға инвестициялар млн.тг. 943398 1099986 1327864 1530628
2010 ж. Қаңтар желтоқсанда негізгі капиталға жұмсалған инвестиция-лардың
Соңғы 30 жылда қоры 10 миллиард барль деп
Бүгінде мемлекеттік бюджеттің ширегі ғана мұнай табыстарының есебінен
Тікелей инвестициялар қара және түсті металлургияның тиімділігін көтерді.
Казхром мен Қазалюминий 537,2 млн. доллар мөлшеріндегі инвестициялардың
Қоғам айқын мақсаттар мен оларға қол жеткізу жолдары
Қазақстан ТМД елдерінің арасынан бірінші болып тұрақты әлеуметтік-экономикалық
Нарыққа берік бағдарланған фермерлер табы пайда болды. «Астық
Қазақстан экономикасы мемлекеттік бюджет пен ірі кәсіпорындарды қаржылай
Кесте 4 - Сауда-саттықтың негізгі көрсеткіштері
2006 2007 2008 2009 2010
Бөлшек сауда ауқымы, млн.тг. 719 550 826 325
Сауданың мемлекеттік секторы 336 406 411 370 370
Мемлекеттік емес сектор 719 214 825 919 968
Көтерме сауда айналымы млн. тг 926 327 111
Есепті кезеңде бөлшек сауда тауар айналымының көлемі
Кесте 5 - Қазақстан Республикасының сыртқы сауда айналымы
(млн. АҚШ доллоры)
2006 2007 2008 2009 2010
Барлық сауда айналымы 15085,1 16254,3 213335,4 32877,5 45201,5
Экспорт 8639,1 9670,3 12926,7 20096,2 27849,0
Импорт 6446,0 6584,0 8408,7 12781,3 17352,5
ТМД елдерінің сауда айналымы 5954,1 5237,5 6912,8 10215,1
Экспорт 2644,6 2194,3 2980,5 4097,2 4066,8
Импорт 3309,5 3043,2 3932,3 6117,9 8133,9
Өзге мемлекеттер сауда айналымы 9131,0 11016,8 14422,6 22662,4
Экспорт 5994,5 7476,0 9946,2 15999,0 23782,2
Импорт 3136,5 3540,8 4476,4 6663,4 9218,6
2010 жылы Қазақстанның сыртқы сауда айналымы 45201,5 млн
Кесте 6 - Қазақстан Республикасында негізгі экспортқа шығарылатын
2006 2007 2008 2009
Мұнай және газ конденсаты 4254,8 5027,9 7012,5 11417,1
Көмір 232,2 172,4 249,7 266,8
Мұнай өнімдері 129,9 119,3 252,5 420,7
Табиғи газ 79,1 215,3 228,9 495,8
Мыс, мыс ерітпелері 604,7 577,7 616,5 1011,1
Қорғасын 56,2 53,2 46,8 83,4
Хлопок 83,3 105,3 140,3 170,9
Бидай 321,1 325,1 522,6 389,6
Ет және ет өнімдері 5,1 1,1 0,7 0,4
Жүн 5,0 4,7 4,8 5,4
Кесте 7 - Қазақстан Республикасына кіргізілетін импорт
2006 2007 2008 2009
Шәй 25,9 25,9 31,2 44,1
Өсімдік майы, маргарин 54,5 61,5 44,8 42,1
Қант 123,0 99,2 132,2 153,0
Кондитерлік тағамдар 66,9 74,6 98,3 145,3
Алкагольді ішімдіктер 16,2 21,9 31,3 59,9
Көмір 4,7 5,1 10,2 19,9
Газ және мұнай 232,2 230,6 259,4 510,9
Мұнай өнімдері 290,9 185,5 270,5 511,0
Электроэнергия 43,0 28,5 42,6 70,4
Химия өндірісі 907,0 983,6 1272,4 1632,6
Көлік, барлығы 1852,2 1881,7 2152,5 3421,9
Женіл автомобильдер 225,5 228,7 347,7 549,7
Ауыр автомобиьдер 70,9 82,0 104,2 274,8
Қазақстанда жоғары сапалы болат пен арнаулы қорытпалардың қуатты
2.2 Қазақстанның дамыған елу елдің қатарына кіруінің негізгі
Қазақстанның қазіргі таңдағы әлеуметтік экономикалық жағдайы біршама макроэкономикалық
Импортты алмастыру бұл — белгілі бір тауардың импортың
Импортты алмастыруды ынталандыру механизімі, түрлі әдісті болады.
Постиндустриалды елдерінде жекелей секторларды қолдау мақсатын-дағы преференциялар
Импортты алмастырудың экономикалық табиғаты өндірістер дамуының стратегиясымен білдіріліп,
Қазақстандағы импортты алмастырудың алғаш кезеңі (1999-2007ж.ж.) уақытты қамтып,
Екінші кезең (2008-2010ж.ж.) уақытты қамтып, инвестицияны көп қолданатың
Импортты алмастыру саясатының этаптық жүйесі әлемдік тәжірибемен дәлелденген.
Қазақстанның импорт алмастыртын тауарлардың аймақтық тауар нарығының даму
Көптеген сын-пікірлер бойынша вагон жасауды АҚ «Ауыр мшина
Импортты алмастыратын тауардың тиімділігінен басқа, нақты қандай салада
3 СТРАТЕГИЯНЫҢ НАҚТЫ ІСКЕ АСЫРЫЛУ БАҒЫТТАРЫ
3.1 Қазақстанның даму стратегиясының бағыттары
Қазақстан экономикалық жаңару мен халықаралық нарықтарда бәсекеге қабілетілігін
Қазақстанның дүниежүзілік экономикалық кеңістікке интеграциялану процесі өте маңызды
Бүкіләлемдік сауда ұйымы 1995 жылы Мароккодағы Маракеш келісімі
Қазақстан бұл ұйымға кіру туралы 1996 жылы ресми
Осынау ірі сауда ұйымының негізгі функциялары мыналарды қамтиды:
ДСҰ-ның бір мүшесіне жасалған жағдайлар немесе концессиялар осы
Көп жақты сауда жүйесін орнатудың басты принциптері:
Дискриминациясыз сауда — яғни мемлекеттер қандайда бір мемлекеттің
Халықаралық сауданың либеризациясын ұйымдастыру,— яғни халықаралық сауда жолындағы
Импортты шектеу шараларын қолдану тек ДСҰ-ережелеріне сәйкес
Сауда саясатының болжамдылығы— яғни сауда саясатын белгіленген
Бәсекелестікпен әрекеттену мемлекеттердің әділетсіз сауцда әдістерінен бас тарту.
Қазақстан ДСҰ-ға кіру жолында өзіне тиімді жолдарды іздестіруде.
Әрине Қазақстан өз тарапынан көптеген отандық өңдірушілерді қорғауға
Келісім-шарт негізінде, тактикасын анықтай келе Қазақстан мен Ресейдің
Қазақстанның ДСҰ кіру нәтижелері банк және сақтандыру қызметі
«ДСҰ-ға кіру —Қазақстанның әлемдік экономикадағы интегрциялану жолындағы жүйелі
Мемлекеттің ДСҰ-ға кіруі үшін негізгі жағдайлар қазіргі кезде
Тұрақты өсу экономиканың көптеген секторларында байқалады: өнеркәсіпте, ауыл
Бәсекеге қабілетті экономиканы құру әлемдік экономикаға интеграция-мен тығыз
Қазақстан үшін бұл міндеттің өзектілігін ел басы 5
Ең біріншіден; Қзақстанның жалпы сауда айналымының 50 пайызы
Екіншіден, Қазақстан заңнамасын ДСҰ-дың негізгі келісімдерімен сәйкестеп құрылуы
Үшіншіден, Қазқстанның ДСҰ-ға енгеннен кейін отндық өнімдерге деген
Төртіншіден, қызмет нарығына ену мүмкіндігі көптеген экономика секторларын
Бесіншіден, сыртқы сауда режидерінің ДСҰ талаптарына сай ету,
Дамыған елу елдің қатарына кіру стратегияның
аймақтарда жүзеге асу барысы
Қазақстан Республикасының «Дамыған елу елдің қатарына кіру сстратегиясының»
•дамыған елдерде индустриялық экономикадан сервистік-технологиялық экономикаға өту;
• ғаламдану;
• экономиканы ырықтандыру;
• ғаламдық бәсекенің артуы және аймақтық ықпалдасу.
Жиырмасыншы ғасырдың соңғы ширегінде экономикасы дамыған
Экономикасы дамыған елдерде санаткерлік ресурстар және қаржы капиталы
Елдің дамыған елу елдің қатарына кіру бағдарламасында
-Қазақстан экономикасының бір жақты шикізат бағыттылығы;
-әлемдік экономикага ықпалдасуының әлсіздігі;
-ел ішіндегі салааралық және аймақаралық экономикалық ықпалдасудың босандығы;
-ішкі нарықта тауарлар мен қызметтерге деген тұтыну сұранысының
-өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы;
-кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық тұрғыдан артта қалушылығы;
-ғылым мен өндірістің арасында ықпалды байланыстың болмауы;
-ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға (ҒЗТКЖ) қаржының аз бөлінуі
Сонымен қатар бағдарламада экономиканың үрдістерін талдау және Қазақстан
Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан ғаламдық экономикада әлемдік тауар
Дүниежүзілік Банк Қазақстанды әлемдегі инвестиция салуға ең тартымды
Құрылымдық-институционалдық реформалар саласындағы жетістік-терді, қаржы секторы сенімділігінің артуын
Аталған шешімін табуы қажет проблемалармен қатар ел өнеркәсібінің
Бағдарламада индустриялық-инновациялық саясаттың басымдылықтары жан-жақты қарастырылған. Әлеуетті бәсекеге
Индустриялық-инновациялық стратегияны енгізудің тиімді тәсілдерінің бірі - бұл
Мұнай экспорттаушы елдердің барлығын дерлік өз экономикасын әртараптандыру
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан жауапты тандау жасады және бәсекелестікке, меншіктің әрқилы
Біздің еліміз әлемдік темір рудасы қорының шамамен 8
Нарық экономикасына көшу мынадай компоненттердің: сұраныс пен ұсыныстың;
Елдің экономикалық қауіпсіздігін анықтайтын экономиканың стратегия-лық маңызды секторларына
Қазіргі таңда Қазақстанның бәсекелестік дамуы үшін түрлі бағдарламалар
Қазақстан Республикасы үшін бәсеке елдің даму стратегиясында ең
Дүниежүзілік экономиканың жаһандасуы жағдайында халықаралық экономикалық бәсекелестік барған
Қазақстан үшін тиімді әрі жобасы бойынша ұқсастау, біздің
Біздің мемлекет табиғи бай ресурстар негізінде көтерілу
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ақжігіт О. Дұниежүзілік сауда ұйымы // Жас қазақ
Ақбекұлы Д. Қарқын жоғары, сапа жақсы.// Көкшетау-2009, 16
Алшанов Р.Әшімбаева А.Бүкіләлемдік сауда ұйымы және Қазақстан //
Әділ Б. Бәсеке мақсаты және кластерлер // Ақ
Әзизұлы А. Кластерлер жүйесі қайда апарады// Жас қазақ
Әзизұлы А. Келгенде бәсекеге шықпайды үнім // Жас
Әкімов Р. Алдағы мақсатқа жету біздің ортақ ісіміз
Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы.
Дүние жүзілік сауда Ұйымына кірудің манызы // Көкшетау-2009,25қараша
Ерғалиев Ж. Өнеркәсіп өнімдерін өндіру мен өндеу.//Арқа ажары.-2010,
Жамалов А. Дүниежүзілік сауда ұйымы // Алтын Орда-2006,24-30
3
2