МАЗМҰНЫ
Кіріспе
І. Парақорлықпен күресудің қылмыстық – құқықтық аспектілері
1.1. Парақорлық қылмысының тарихы және Қазақстан заңнамасындағы алатын орны
1.2 Парақорлық түсінігі және құқықтық реттеуі
1.3. Лауазымды тұлғалардың пара алу сыбайлас жемқорлық нысаны
ретінде
ІІ. Парақорлық қылмысының қылмыс құрмдары.
2.1. Парақорқтың объектісі.
2.2. Парақорлықтың объективтік жағы.
2.3. Парақорлықтың субъектісі.
2.4. Парқорлықтың субъективтік жағы.
ІІІ. Парақорлықпен күресудің криминологиялық аспектілері
2.1. Парақорлықтың алдын алу профилактикасы
2.2. Парақорлықтың әлеуметтік сипаттамасы
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Біздің еліміздің қазіргі даму кезеңінде жаңа қоғамның өркендеп әрі
Адамдар арасындағы құқық бұзушылықты алдын-алу шараларын дамыту мәселелерi қазiргi
Қылмыстылықты алдын алудың түп нұсқалық идеясы адамгершілік, қоғамдық тәртіп
Сонымен, дұрыс ұйымдастырылған құқықтық білім беру мен тәрбие процестері
Еліміздің экономикалық, саяси және құқықтық өркендеуі мен демократиялық дамуы
Қазақстанда терең тарихи тамырлары бар жемқорлықтың ең қауіпті және
Мемлекетіміздің бірден-бір проблемасы болып саналатын, парақорлық пен
Қазір парақорлыққа қарсы көптеген жарлықтар, заңдар, өзге де
Біз білетініміздей парақорлық мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы қылмыс санатына
Дипломдық зерттеудің объектісі болып өзіміздің теориялық деңгеймен байланысты
Дипломдық жұмысымның мақсаты әлеуметтік–құқықтық құбылыстар мен ғылыми құжаттарды қолдану
Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді орындау қажет:
оның жалпы түсінігінің маңыздылығы мен объектісін анықтау;
парақорлыққа қатысты Қазақстанның қылмыстық заңдылығының дамуын зерттеу;
әлеуметтік маңыздылығын анықтау;
статистикалық-криминологиялық сипаттамасын беріп, соған қатысты есеп беру;
Көрсетілген мақсаттар мен міндеттерді орындау барысында дипломдық жұмысымның құрылымы
Бірінші тарауда парақорлық пен жемқорлық генезисі қарастырылып, парақорлықтың
Екінші тарауда парақорлық қылмысының қылмыс құрамдары, яғни
Диплом жұмысын жазуда заң ғылымдарының докторы А.Ағыбаев, Е.Қайыржанов, Е.Алауханов
І. Парақорлықпен күресудің қылмыстық – құқықтық аспектілері
1.1.Парақорлық қылмысының тарихы және Қазақстан
заңнамасындағы алатын орны
Қылмыспен күресу және оның алдын алу жалпы мемлекеттен, жекелей
Парақорлықпен күресуде, оның құрамын анықтаудaғы ең бiрiншi талап -қоғaмғa
«Парақорлық» деген пәленiң етек алып кеткенi рас. Басында «Осыған
Ш. Монтескье анықтаған: «... көптеген ғасырлар тәжірибесі арқасында, әрбір
Адамзат парақорлық құбылысымен ең бірінші рет көне
Антикалық дәуірде де парақорлықтың көрінісі және өркендеуі орын
Көптеген батыс ойшылдары парақорлық құбылысына көп көңіл аударған.
Бірінші Николай императорына жазылған 1827 жылдың тамызына жататын «Бұл
I Николай да құпия полицияға өз қол астындағы 58
Ал ендi Петрден кейiн парақорлық үшiн өлiм жазасын 200
Бұдан шенеунiк не рухани дүниесi бай, өмiрдiң өткiншiлiгiн, ақшаның,
И.В. Сталин билік жүрігізіп жатқанның өзінде-ақ жемқорлық тапшылығы жойыла
Осының барлығы жемқорлықтың қоғамдық қатынастарға кіруіне жәрдем жасалып жатты.
Пара деген пәленiң құдiреттiлiгi сонда, құдайға анық iстердiң өзi
1.2. Парақорлық түсінігі және құқықтық реттеуі
Мемлекет нарықтың экономикаға әсер етiп, нарықтық экономикалық құқытық сананың
Пара беру, пара алу және параға делдал болу -
Қазіргі заңдылықта парақорлық жемқорлық түсінігімен тығыз байланыста. Жемқорлық бұл
Жемқорлық (латын т. corruptio) сатылу дегенді білдіреді; сонымен
Ғылыми, оқу және қоғамдық жариялық әдебиеттерде жемқорлық анықтамасы әр
Мысалы жоғары оқу орындарының «Қылымыстық құқық» оқулығында, кең
Парақорлық субъектісі болып бір жағынан лауазымды тұлғалар болса,
Парақорлық (ҚР ҚК 311, 312, 313-баптары) мемлекетке, билікке мемелекеттік
Барлық бекітілген және заңмен қорғалатын қоғамдық және шаруашылық қатынастар
Пара алу қылмыс құрамының топтық объектісі биліктің дұрыс
Б. В. Здравомысловтың ойынша лауазымды тұлғаларға парақорлық әсері, бұл
Қазіргі таңда парақорлыққа деген көзқарас қоғамымызда әртүрлі сипатта
Барлығымызға белгілі парақорлық термині бұл яғни «зақымдау», «параға
Жемқорлыққа қарсы іс әрекеттердің төмен тиімділіктің болуы келесі жағдайлармен
Парақорлық бұл жемқорлықтың ең көп таралған және қауіпті құбылысының
Қазіргі уақытта парақорлықтың сапалы сипаты өзгерді. Өткен жылдарға қарағанда
Заң газетінде жазылып кеткендей қоғамға ең қауіптісі пара берушімен
Парақорлық және сыбайлас жемқорлық қылмыстылығын тиімді әрі дұрыс шешу
Бұл бағдарламада ең басты азаматтар мен қоғамның құқықтарын, бостандықтары
парақорлыққа қарсы іс-қимылдың нысандарын, әдістерін және құралдарын оңтайландыру болып
Қазақстан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері арасында парақорлыққа қарсы
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
"Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
Мәселен, орталық мемлекеттік органдардың функцияларының бір бөлігін өңірлерге және
"Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту, мемлекеттік органдар мен лауазымды
«Қол есушілерге» қарсы соғыс сонау 1992 жылдың 17 наурызынан-ақ
Содан соң 1998 жылдың маусымында «жемқорлыққа қарсы күрес туралы»
Маңызды сұрақ баста туады, жемқорларды енді не күтіп тұр?
Бұған күлу немесе жылау керек пе, бірақ Бағдарламаның ең
Жай тілмен айтсақ, жемқорлыққа мүмкіндік тұғызатын барлық заңдарды қайта
2005 жылғы 20-21 қазанда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының "Сыбайлас жемқорлық үшін қылмыстық жауапкершілік
Ең басты міндеті мен мақсаты мемлекеттік органдардың және азаматтық
С.М. Злотниковтың айтуынша, парақорлыққа қарсы саясат өмірдің түрлі
Қазақстан Республикасы заңнамасының халықаралық стандарттарға сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында
қоғамдық мүдделерге сай келетін заңды қызметке айналдыру мақсатында мүдделерге
ақпарат көздерінің құпиялылығын, сондай-ақ парақорлық құқық бұзушылық жасау
Азаматтық қоғам құрылымдарымен өзара іс-қимыл жасау үшін: парақорлыққа
Қазақстанның парақорлыққа қарсы күрес саласындағы халықаралық ынтымақтастығын кеңейту
Нақты заңды статистикасыз біз мемлекеттік аппараттың қызметін болжамдай және
Құқық қорғау органдары қылмыстылық қалыптасуымен бірігуі, жемқорлыққа қарсы күресін
Парақорлық демократиялық институттарға қауіп төндіріп, экономикалық сиықсыздықтың болуына себепші
Бұл бөлімді қорыта келсек келесі аспектілерді айта кетуіміз қажет:
Парақорлық қылмыстардың субъектісі – мемлекеттік қызметші немесе мемлекеттік
Парақор көптеген лауазымды тұлғалардың адал екеніне күмән туғызып, масқаралау
Қоғамымызға парақорлық қандай зиян келтіріп отырғаны белгілі. Бұл
Лауазымды адамның өзі немесе делдал арқылы пара берушінің немесе
Мемлекеттік мүдесіне қарсы қылмыстардың топтық объектісі – мемлекеттік аппаратың
Лауазымды адамның заңсыз әрекет (әрекетсіздігі) үшін пара алуы (311-баптың
Пара алудың ауырлататын екінші бір түрі – жауапты мемлекеттік
Жауапты мемлекеттік қызмет атқаратын адамның түсінігі ҚК-тің 307-бабының ескертуінің
Пара алудың аса ауырлататын түрлеріне мыналар жатады:
а) қорқытып алу жолымен;
б) адамдар тобы алдын ала сөз байласып немесе
в) ірі мөлшерде жасалса;
г) әлденеше рет жасалса, - (Қылмыстық кодекстің 311-бабының 4-тармағы)
Параны қорқытып алуға мысалы маманды жұмыстан шығарамын деп қорқытып
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қадағалау арызы бойынша қылмыстық істер
Пара алудың аса ауырлататын тағы бір түрі – адамдар
Егер осы қылмысты бірлесіп жасауға алдын ала келіскен екі
пара алу туралы екі немесе одан көп лауазым адамының
бұл келісімге пара алғанға дейін қол жеткізу;
келісімге келген әрбір лауазым адамы өз қызметін пайдалана отырып
келісімге қатысқан әрбір лауазым адамы параның тиісті бөлігінен өз
Ұйымдасқан топ болып пара алуға лауазым адамдарының осы әрекетпен
Мысалы: 2005 жылдың 25 сәуірінде № 2н-257-04 Қазақстан Республикасы
Пара алудың аса ауырлататын тағы бір түрі – ірі
Пара алудың аса ауырлататын түріне - әлденеше рет пара
Заңға сәйкес пара затының құнын толық белгілеудің де өзіндік
Бұл жерде алдын ала уағдаласпай жүзеге асырылған осы әрекеттер
1.3. Лауазымды тұлғалардың пара алу сыбайлас жемқорлық нысаны ретінде
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзінің 2005 жылы Халыққа арнаған Жолдауында «Шенеуніктердің
Мемлекеттте ірі мөлшерде зиян келтіретін қылмыстарды (оның ішінде мемлекеттік
Осыған орай мемлекеттік аппараттың қызметін қорғау, оған қылмыстық қол
Соған қарамастан, қоғамымызға парақорлық қоғамымызға қандай зиян келтіріп отырғаны
Лауазымды адамның өзі немесе делдал арқылы пара берушінің немесе
Қылмыстық кодекстің 13-тарауы «Мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы қылмысқа»
Осы мемлекеттік қызмет мемлекеттің өмір сүруін қамтамасыз етуші фактор
Шетелдердегi қазiргi заманғы мемлекеттiк қызмет жүйесiне шолу жасай отырып,
Әлем елдерiнiң мемлекеттiк қызметтерiнiң әp алуан болуына байланысты eкi
Мансаптық жүйе негiзiнен мемлекеттiк қызметке кipy ұзақ сынақ
Позициялық жүйенiң негiзгi сипаттамасы мынада: мемлекеттiк қызметшi белгiлi бiр
Жоғарыда айтылғандарды қорытындыласқ, күштi президентгiк билiкке сүйене oтырып экономикалық
Осыған орай бұрынғы кодекстегі лауазымдық қылмыстар деген тарау лауазымды
Осы 2 органның – мемлекеттік немесе коммерциялық және өзге
Мемлекеттік мүддесіне қарсы бір тарауға біріктіруге негіз болған мына
1) бұл тұрғыдағы қылмыстар негізінен арнаулы субъект – мемлекеттік
2) бұл тараудағы қылмыстар қызмет өкілдігін пайдалану арқылы жүзеге
3) лауазымды адамдарының қылмысты іс-әрекеттері мемлекеттің аппаратының дұрыс, заңдық
Мемлекеттік мүдесіне қарсы қылмыстардың топтық объектісі – мемлекеттік аппаратың
Объективтік жағының – мемлекет мүдесіне қарсы материалдық құрам –және
Субъективтік жағынан бұл қылмыстар негізінен қасақана кінә нысанымен жасалады,
Лауазымды тұлғалардың парақорлық қылмыстарының жеке құрамдары:
мемлекеттік өкілетті теріс пайдалану(307-бап) ;
билікті немесе қызметтік өкілетті асыра пайдалану (308-бап);
лауазымды адамның өкілеттігін иемдену(309-бап) ;
кәсіпкелік қызметке заңсыз қатысу (310-бап)
пара алу (311-бап);
пара беру (312-бап);
парақорлыққа делдал болу (313-бап) ;
қызметтік жалғандық жасау (314-бап);
қызметтегі әрекетсіздік (315-бап);
салақтық (316-бап).
Қазіргі кезеңде нарықтық экономика жағдайында парақорлықтың жаңа түрлері туындаған:
Лауазымды тұлғалардың қызмет бабын пайдалануы арқылы пара алуы мынадай
Кінәліның пара алуының бірінші нысаны лауазымды адамның қызметтік өкіліне
Пара лауазымды тұлғаға пара берушінің мүддесі үшін қызметін пайдаланып
Пара берушунің мүддесіне тек оның жеке мүддесі емес, сондай-ақ
Қорыта айтқанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңдар мен құқықтық нормалар
ІІ. Парақорлық қылмыстың қылмыс құрамы
2.1. Парақорлықтың обектісі
Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстар материалдық және басқа құндылықтарды, халыққа
Бұл қылмыстың объектісі – мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдардың
Қылмыстың объективтік жағы – қатардағы қызметкердің, яғни мемлекеттік ұйымның
Қылмыстың объективтік жағының міндетті нышаны – заңсыз сыйақыны қорқыту
Заңсыз сыйақы алу мемлекеттік және басқа ұйымдарда орын алуы
Заңсыз сыйақыны тапсырыс берушінің ынтасымен алу, егер қорқытып алушылық
Егер, адамның алған сыйақысының сомасы немесе оған көрсетілген жеңілдіктің
Парақорлықтың ұғымы жоғарыда атап өткеніміздей пара алу, пара беру
Қылмыстың қажетті белгілерінің бірі параның заты болып табылады.
Пара заты болып табылатындар: ақша, бағалы қағаз, материалдық игіліктер,
Қазіргі кезеңде нарықтық экономика жағдайында парақорлықтың жаңа түрлері туындаған:
Екіншіден параның өзі жаңа мәнге ие болды. Лауазымды тұлғаға
Пара ретінде автомобильдер, ақша, мал, кәсіптік тауарлар азық түліктер,
Тәсіліне қарап параны алу екі түрге бөлінеді: ашық және
а) ашық пара беруде пара заты лауазым адамның өзіне
б) көмескі түрде пара беруде пара затын беру сырттай
Тапсырылу уақытына қарай пара алудың екі түрі болады: оның
Екіншісі пара – сыйлау, мұндай пара лауазым адамына келісілген
Пара үшін жүзеге асырылатын іс-әрекеттің мәніне қарай бұл қылмыс
2.2. Парақорлықтың обективтік жағы
Қылмысты тәртіпсіздіктен және басқа да құқық бұзушылықтан ажырата білу
Қылмыстық іс-қимылға ниетті оның болу ықтималдығын ғана негізге алып,
Объективтік жағынан алғанда пара алу лауазымды адамның пара берушінің
Объективтік жағынан пара беру:
1. лауазымды адамға пара затын немесе мүлік сипатындағы өзге
2. пара затын адам тікелей өзі немесе делдал арқылы
3. лауазымды адам өз қызметін пара берушінің мүддесіне белгілі
Заң ғылымының докторы Борчашвилидің айтуынша пара беру немесе тапсыру
Лауазымды тұлғаға материалдық мазмұндағы емес пайда келтіру қарастырылып отырған
Пара беру формальдық қылмыс құрамы болып табылады. Лауазымды тұлға
Кінәліның пара алуының бірінші нысаны лауазымды адамның қызметтік өкіліне
Қызмет бабын пайдаланудың үшінші бір нысаны қамқорлық жасау немесе
Қамқорлық жасауға – тамыр-таныстық бойынша қызметке орналастырып пара алу,
Қызмет бойынша жол беруге – қол астындағы бағынышты адамдардың
Қылмыстық кодекстің 313-бабаының 2-тармағында парақорлыққа делдал болудың ауырлататын
Әлденеше реттік және ұйымдасқан топтың түсініктері Қылмыстық кодекстің 11,
Адам өзінің қызмет жағдайын пайдалана отырып жасаған әрекетке лауазым
2.3. Парақорлықтың субъектісі және субъективтік жағы
Сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылық субъектілері болып осы Заңның
Қылмыстық кодекстің 311-бабының 3-тармағы бойынша қылмыс субъектісі жауапты мемлекеттік
Жаңа Қылмыстық кодексте бұл қылмыстың мазмұны ашып көрсетілмеген. Заңда
Пара алудың субъективтік жағы тікелей қасақаналықпен, пайда табу мақсатымен
Пара берудің ниеті сан алуан болуы мүмкін. Олар кінәлі
Пара беру субъектісі боп 16 жасқа жеткен есі дұрыс
Деладалдыққа байланысты Қырғыстан Республикасының Президенті Құрманбек Бакиев Қырғыстан Республикасының
Пара берудің ауырлататын түріне – заңсыз әрекет немесе әрекетсіздік
Ауырлататын жағдайдың бірінші түріне лауазымды адамға заңсыз іс-әрекет жасағаны
Әлденеше рет пара беруге – кінәлінің бір лауазым адамына
Кінәлінің бір лауазым адамына немесе бірнеше лауазым адамына өз
Егер пара беруші алдын ала сөз байласқан немесе ұйымдасқан
Пара бергені үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін пара затының
Заңға сәйкес лауазымды адамға оның бұрын жасаған заңды іс-әрекеті
Егер лауазымды адам тарапынан оған қатысты қорқытып пара алған
Адам пара бергені туралы қылмыстық іс қозғауға құқығы бар
Қылмыс жасағандығы туралы ерікті түрде хабарлағанда пара беруші ғана
Параны қорқытып алу орын алған жағдайда және пара беруші
Парақорлыққа делдал болу қылмыс үшін жауапкершілік қылмыстық кодекстің 313
Осы қылмыстың объективтік жағы парақорлыққа делдал болу, яғни пара
Делдалдық пара беру мен алуды жалғастыратын ерекше түрі –
Парақорлыққа делдал болу қылмысының құрамы формальды және пара нақты
Егерде пара алушы пара алудан бас тартса, онда делдалдың
Пара алуды немесе беруді ұйымдастырған немесе оның жүзеге асырылуына
Пара беруге немесе оны алуға басқа адамды азғыру немесе
Субъективтік жағынан делдалдық тікелей қасақаналықпен жасалады. Делдал пара берушінің
Делдалдық ниет алуан түрлі болуы мүмкін. Бірақ оның мәні
Делдалдықты жалған делдалдық жағдайынан ажырату керек.
Егер адам пара берушіден ақша немесе басқа құнды заттарды
Егер делдал адам пара берушінің паралық нәрсені ұрлап алатынын
Параға делдалдықтың субъектісі – 16-ға толған, кез еклген есі
Бұл бөлімді қорыта келсек пара беру, алу және делдал
ІІІ. Парақорлықтың криминологиялық аспектілері
3.1. Парақорлықтың алдын алу профилактикасы
Парақорлық қылмысын алдын алу шараларының басымдылығын дұрыс анықтау үшін
Парақорлықты тікелей криминологияда қарастыру қажет, өйткені парақорлық туралы,
Белгілі бір қылмыстылықты зерттеу барысында біз міндетті түрде оның
Қазақстанда жемқорлық қылмыстылықтың нақты таралған деңгейін айқындау қиынға соғады,
Парақорлықтың себептерін айқындауда, іздеуде тек құқық қорғау органдары
азаматтық қоғам элементтерінің дамымауы – 8,5%
құқықтық мәдениеттің деңгейінің төмендігі – 7,7%
парақорлықпен күресуде үкімет әрекеттерінің кешігуі -7,7%
мүліктік қабатсызданудың өсуі – 7,5%
шенеуніктердің құқықтық мәртебесінің айқынсыздығы, адал еңбек үшін сыйақылардың болмауы
қоғамда патронаждық қатынастардың дамымауы – 7,0%
шенеуніктердің өмір сүру деңгейінің төмендігі – 7,9%
басқарушы және бизнес элитарларының бірігуі, бітісуі -6,9%
трайболистік қатынастар – 5,9%
Осылардың ішіндегі ең бастысы деп зерттеушілер, азаматтық қоғам элементтерінің
Бұл кескіннің көрінісін келесі диаграммада (Ә қосымшасы) көруге болады.
Менің тәжірибе өткен жерім бойынша дипломдыққа байланысты көп жұмыс
Талдау көрсеткендей, Әділет министрлігі басқа да құқық қорғау органдарымен
2005 жылы 26 қызметкер жасаған 29 парақорлық қылмыстарын
2004 жыл 19 қызметкерге қатысты 28 қылмысты ашуға мүмкіндік
Сонымен қатар, 2005 жылы 7 адамға қатысты ақтайтын мән-жайлар
Парақорлық қылмыстарын жасағаны үшін әділет органдарының 11
Қозғалған қылмыстық істер қылмыстық атқару жүйесі басқармалары мен мекемелерінің
Ал 2004 жылдың 12 айында парақорлық қылмыстарын жасағаны
Әділет органдарының сотталған қызметкерлері мен жұмысшыларының 2005 жылғы саны
Облыстарға шаққанда сотталғандардың саны Қарағанды облысы – 1 (Әділет
Келтірілген сандық көрсеткіштер парақорлық қылмыстарын жасаған әділет органдары
Барлық әділет органдары ішінде үлесіне 2005 жылы қозғалған қылмыстық
2006 жылғы 14 қаңтарда Кадр жұмыстары басқармасы атына 2005
Сондай-ақ 2005 жылғы қозғалған қылмыстық істер бойынша толық ақпарат
Парақорлық субьектілері бойынша жай-күй мынадай: ағымдағы жылдың 12
16 қызметкеріне қатысты 18 қылмыстық іс (60 %),
7 қызметкеріне қатысты 8 қылмыстық іс (30 %), Жылжымайтын
2004 жылдың 12 айында Қылмыстық атқару жүйесі комитеті қызметкерлеріне
Бұған қоса, 2005 жылы әділет департаменттерінің қызметкерлеріне қатысты қозғалған
2004 жыл мен 2005 жылдың есеп беру кезеңінде
Бұл деректер 2005 жылы парақорлық қылмыстарын ең көп
Өткен кезең бойынша ең даулы жағдай Алматы облысының Әділет
2004 жылы Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 37-бабы
Өз кезегінде Әділет департаменттерінің бастықтарына, сондай-ақ ақтау негізі бойынша
Осыған байланысты олар мемлекеттік қызметшіге сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасау
Әділет министрлігі алқасының 2005 жылғы 19 мамырдағы қаулысымен
«Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне ұсынуға қажетті құжаттар тізбесін бекіту
Алматы облысының әділет департаменті бойынша Әділет департаменті ұсынған
Жоғарыда көрсетілген мән-жайлар парақорлық қылмыстарының алдын алу жөніндегі
Біздің ойымызша қылмыстық атқару жүйесіндегі қылмыстық істердің өсу себебі
Бізбен Ақмола облысына қатысты Қауіпсіздік Қызмет Басқармасымен парақорлыққа
Бұл деректемелер бойынша біз 2004 - 3 қылмыс,
Еліміздегі экономикалық, саяси-әлеуметтік өзгерістер жағдайындағы өтпелі кезеңде құқықтық мемлекет
Жалпы республика бойынша орын алып отырған қылмыстық жағдайға байланысты
Соның 90,2 %-ы қылмыстық жауаптылыққа тартылады. Ұсталғандардың 7,5 %
Коріп отырғанымыздай еліміздегі жалпы қылмыстық шегінде мемлекеттік қызмет
Бірақ олардың мемлекеттік аппараттың қалыпты қызметіне нүқсан келтіре отырып,
Мемлекеттік қызметті құқықтық реттеудің басты
Жұмысының тиімділігін жоғары көтеру. Сондықтан
Бір ғана Жамбыл облысында 2000 жылы
Кез-келген мемлекеттің қалыпты дамып өмір сүруі, өркениетті экономикасының дамуы
Осы дипломдық жұмыста лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің өз
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы
Меншікті бөлу аясында шектеудің болмауы; бақылау және жауапкершілік механизмінің
Жемқорлық әлеументтік құрылыс болғандықтан, оның шегі жоқ. Көлемі таралу
Жемқорлық құқық бұзушылықтар мемлекет мүддесіне ерекше қауіп төндіру себебі
Қазақстан өз даму тарапынан жоғарыдағы мәселелерге байланысты спецификалық проблемаларға
Жемқорлықтың бүкіл әлем бойынша динамикалық өсімінің артуы, барлық мемлекеттерде
“Өртті өшіргеннен гөрі, оның алдын алған жөн” демекші осы
Сонымен мемлекеттік қызметті өркендеу және парақорлықты туғызатын жағдайларды
Біріншіден, мемлекеттік аппарат қызметкерлерінің сапалық дәрежесін арттыру. Оның
Бұл ұсынысты енгізу себебім мемлекеттік аппараттың лауазымды тұлғаларының кәсіби
Екіншіден, мемлекеттік қызметшілердің есептілігін күшейту мақсатында заңдарда жетілдіре түсуді
Үшіншіден, мемлекеттік органдар қызметін антикоррупциялау мақсатында функционалды талдау жүргізу,
Төртіншіден, осы қылмыстарға қарсы күресті қамтамасыз етудің нақты міндеттерін
Бесіншіден, аталмыш қылмыстарға байланысты істердің ашық қаралуының тәрбиелік-профилактикалық
Алтыншыдан, азаматтардың антикоррупциялық күреске атсалысуын жігерлендіру, мүмкіндігінше бұқаралық-ақпарат құралдарын
Жалпы қорыта келе сөздің ашығына келсек, біздің қоғамның өзі
Иә, қылмысқа қарсы күресу парыз; оның тамырырына балта шабу
Парақорлықтың алдын алу үшін бірнеше әлеуметті-қоғамдық шаралар біз айтып
- Қоғамға, халыққа және Бұқаралық ақпарат құралдар үшін мемлекеттік
- Мемлекеттік аппараттың көлем санын азайту;
- бюджеттен мемлекеттік қызметкерлерге лайықты қамсыздандырудың болуы;
- лауазымды тұлға және оның отбасының кіріс және шығыс
- жемқорлыққа қарсы заңдарды қабылдауы;
- лауазымды тұлғалардың қызметтік этикасын бөлшектеп регламенттеу(мысалға алсақ,
- мемлекеттік қызметке алуда қатаң мамандырылған іріктеу жүргізу;
- сайлау процесінің қоғамдық және мемлекеттік қатаң бақылау жүргізу;
- лауазымды тұлғалардың ауысым принципінің дәйектілікпен жүзеге асуы;
- бұқаралық ақпарат құралдарының ойдағыдай өткен жемқорлыққа қарсы бағдарламаларды
Әрине бұл, елдегі парақорлықтың кең ауқымын қысқарту мүмкінділігі
3.2 Парақорлықтың әлеуметтік сипаттамасы
Әлеуметтік құқықта парақорлық бұл девиантты (ауытқу) сипатының бір
Әлеуметтік – саяси түсінікте жемқорлық көне заманнан бері объективті
Сыбайлас жемқорлықтың әлеуметтiк құбылыс ретiндегi мәнін ашьш беретiн зерттеулер
Ол үшiн алдымен дүние жүзiндегi сыбайлас жемқорлыққа жол бермеген
Ал ендi жоғарыда аталған ИВК бойынша ұпайы 3-тен төмен
Сыбайлас жемқорлықтың батпaғына мейiлiнше батқан елдердiц бiрi Ресей туралы
Қазақстан құpамында болған Ресей империясында крепостниктiк құлдық XIX ғасыр
Кеңес билеген жылдарда бастық болyға тиicтi адамдарды алдын-ала тiзіп,
Бұдан шығатын бiрiншi қорытынды:
а) сыбайлас жемқорлық монархтар немесе өзге тeктi әулеттерден
б) сыбайлас жемқорлық тектiлерi тап ретiнде құртылған (коммунистiк режим
Дамудың барлық салалары бойынша артта қашан, сыбайлас жемқорлықты өршiткен
Қазақ дүниетанымы да осы формуланың дұрыстығын көп айғақтайды. Сөз
"Аталыдан би қойсаң,
Адаспас жол мен жорадан.
Атасыздан би қойсаң,
Босанбас аузы парадан", немесе
"Ақсүйектi қор тұтқан,
Пapaны онан зор тұтқан,
Сорлы болған қазaғым,
Тартарсың содан жазаңды, - дейтiнi де содан. Себеп осы,
Тосын келген тәуелсiздiктiң арқасында билiкке келген қазақ саяси
Қазақстан жағдайында кедейленiп қалган тектiлер - Кеңес үкiмeтi "үстем
Олардың кейбiреулерi жас кезiнде адам төзгiсiз қиындықтарды басынан өткерсе
Парақорлық әлеуметтік құбылыс ретінде барлық әлеуметтік және азаматтық қоғам
Парақорлық қылмыстардың детерминация механизмінің негізігі ролі және бұл құқыққа
Жемқорлықты әлеуметтік құбылыс ретінде тану кейінгі уақытта көптеген белгілері
Мысалға келтіретін болсақ, 90-жылдардың басындағы Италиядағы болған «Таза қолдар»
Бұған қоса 1976 ж. АҚШ-та өткен ірі масштабты «Шейх
Бірақ осымен тоқталмай бұл опреация басқа да жағдайларда қлоданысқа
Бұл операция сонымен қатар басқа да мақсатта қолданысқа алында.
Ал 1980-1981 жылдардың негізінде жемқорлық үшін 18 000 шенеуніктер
Қорытынды
Парақорлық қазіргі кезде кез келген елдің маңызды мәселелерінің бірі
Бұл тақырыптың тарихи-құқықтық, қылмыстық-құқықтық және криминологиялық мәселелерді зерттей келе
1. Пара беру, алу және делдал болу – бұл
2. Парақорлық экономикалық, әлеуметтік, саясат, құқықтық, рухани-адамгершілк кешендері негізінде
3. Қазіргі уақытта парақорлық өмірлік нормаға айналып жатыр.
4. Заңдылықты қалыптастыру барысында мысалы, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес
5. Біздің заңдылығымызда құқық бұзушылықтар субъектісі бойынша шектеулі шеңбер
6. Азаматтық қоғам құрылымдарымен өзара іс-қимыл жасау үшін:
7. Біздің қоғамның өзі парақорлыққа жол ашып отыр.
Қолданылған Әдебиеттер тізімі
Нормативтік-құқықтық актілер:
1. ҚР Конституциясы 1995ж. 30 тамыз.
2. ҚР Қылмыстық кодексі 1997 ж. 16 шілде
3. ҚР Қылмытсық іс-жүргізу кодексі 1997 ж. 13 желтоқсан
4. «Қазақ КСР-інің Қылмыстық кодексі» 1959 ж. 22 шілде
5. «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының 1998
6. «Мемлекеттік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының 1999 ж. 23
7. «Ұлттық қауіпсіздік туралы» Қазақстан Республикасының 1998 ж. 26
8. "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту, мемлекеттік органдар мен
9. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік
10. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттік
11. 2002 жылдың 20 қыркүйек № 949 «Қазақстан Республикасының
12. 1992 жылы 17 наурыз «Жемқорлық және ұйымдасқан қылмыстылыққа
Арнайы әдебиеттер:
1. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім. Оқулық.
2. Ағыбаев А.Н.Қызметтік қылмытар үшін лауазымыды тұлғалардың жауаптылығы Алматы.
3. Алауханов Е.О. Қылмыстық құқық. Оқу құралы. «Жеті жарғы»
4. Алауханов Е.О. Криминология. Оқулық. Алматы. 2005.
5. Алексеев А. И. Криминология. М., 1999.
6. Аристотель. Афиндік полития. -Л., 1937.
7. Библия. Сирах.
8. Волженкин Б.В. Қызметтік қылмыстар. М., 2000.
9. Волженкин Б. В. Жемқорлық және қылмыстық заң //
10. Дворецкий И.Х. Латын –орыс сөздігі. М., 1976.
11. Домова А.И. Криминология. Оқу курсы. –М: Норма, 2003ж.
12. Дьяков С.В. Мемлекеттік қылмыстар үшін жауаптылық –М. Заңи
13. Габов Ю.А. Қазақстандағы жемқорлық пен ұйымдасқан қылмыстылық. –
14. Галахова А. В. Лауазымды қылмыстар. Мемлекет қызметіне, оның
15. Жоғары оқу орындарындағы жемқорлық жағдайы. Зерттеу. Алматы 2002ж.
16. Заңи энциклопедиялық сөздік / Жауапты ред.. А. Я.
17. Здравомыслов Б. В. Лауазымды қылмыстар. Түсінігі мен жіктелуі.
18. Иншаков С.М. Шетелдік криминология М. 2003.
19. Качмазов О. Х. Ресейлік қылмыстық құқығы бойынша жауаптылық.
20. Кесте IX. Авл. Геллий, Аттикалық түндер, XX.
21. Клюковская И.Н. Ресейдегі жемқорлықтың қазіргі жағдайы және оның
22. Ковалев Н.Е. «Бизнес және саясат». Одинцово. 1998 ж.
23. Кувалдин В. Орыс хандарының пара-ақымен қалай күресті.// Таза
24. Қазақстандағы жемқорлық: Оның алдын алу шаралары мен халықаралық
25. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсініктеме / Жауапты ред.
26. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы. Ерекше бөлім. Оқулық. /Жауапты
27.Қазақстан Республиксы Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы,2005ж.,2006ж.
28. Лекарев С.В., Порк В.А. Бизнес пен қауіпсіздік:
29. Лунеев В. В. XX-ғасырлардағы қылмыстылық. Әлемдік криминологиялық анализ.
30. Макиавелли Н. Шығармалар // Милан. 1954.
31. Максимов С.В. Жемқорлық. Заң. Жауаптылық М.: 2000.
32. Мұхтарова А.Н. Мемлекет пен құқықтың жалпы
33.Нүкенов М.О. Жемқорлық қылмыстары: Криминологиялық және қылмыстық-құқықтық анализ. Алматы.
34. Ожегов С.И Орыс тілі сөздігі М. 1964ж.
35. Отандық республикалар мен Кеңес одағының қылмыстық заңдылығы Т.2.
36. «Парақорлықты жою үшін Пара – ақы (лихоимство) туралы
37. Рогов И.И. Экономика және қылмыстылық – Алм. Қазақстан.
38. Светлов А. Я. Лауазымды қылмыстар үшін жауаптылық. Киев,
39. «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы» ҚР 1998ж. 2 шілдедегі Заңына
40. Үлкен кеңестік энциклопедия // М., 1997.
41. Фонд Сорос – Қазақстан. Алматы. Жеті жарғы 2003
42. Шнайдер Г. Й. Криминология. М., 1994.
43. Ш. Монтескье. Заңның рухы туралы. Жекелеген шығармалар. -
44. X-XX ғасырлардағы Ресейлік заңдылығы// жауапты ред. В.Л. Янин
45. Gazeta kg (Қырғыстан газеті)24.04.06
46. Парақорлық жалған кәсіпкерлік // Заң газеті 2003 26
47. № 2н-257-05 2005 жылдың 25 ақпанынан Қазақстан Республикасы
48. Жоғарғы Сот Пленумы қаулыларының жинағы.
А қосымшасы
1983-2005 ж.ж. кезеңінде жемқорлықтың тіркелген санының жылға байланысты
Қазақстанда жемқорлықтың жайылу көрсеткіші
Жылдар Тіркелген қылмыстар Динамикасы, %
1983 ж. салыстырғанда 1992ж. салыстарғанда 1997ж. салыстырғанда
1983 520 100,0 120,6 75,7
1984 634 121,9 147,1 92,3
1985 690 132,7 160,1 100,4
1986 662 126,5 156,8 98,9
1987 555 106,7 128,8 80,8
1988 364 70,0 84,4 53,0
1989 395 75,9 91,6 57,5
1990 489 94,0 113,4 71,1
1991 334 64,2 77,5 48,6
1992 431 82,9 100,0 62,7
1993 597 114,8 138,5 86,9
1994 519 99,8 120,4 75,5
1995 601 115,6 139,4 87,5
1996 653 125,6 151,5 95,1
1997 687 132,1 159,3 100,0
1998 699 134,4 162,2 101,7
1999 805 154,8 186,8 117,1
2000 945 181,7 219,2 137,5
2001 1042 200,3 241,8 151,7
2002 1281 246,3 297,2 186,4
2003 686 131,9 159,2 99,9
2004 999 192,1 231,8 145,4
2005 1122 215,7 260,3 163,3
Ә қосымшасы
Парақорлық қылмыстар саны
2001 2002 2003 2004 2005
0,5 0,5 0,5 0,3 0,3
2000 1998 1995 1993 1991
0,7 0,5 0,5 0,3 0,2
Б қосымшасы
2004 жыл мен 2005 жылдың есеп беру кезеңінде
В қосымшасы
Г қосымшасы
Ғ қосымшасы
Д қосымшасы
ЖОО-да парақорлық құбылысының болуы туралы оқытушылар мен студенттердің көз
Е қосымшасы
Оқытушылар жағынан парақорлық мінезінің болуымен студенттердің тап болған
Ж қосымшасы
Студенттер жағынан парақорлық мінезінің болуымен оқытушылардың тап болған
З қосымшасы
ЖОО-ғы пара беру немесе алу себептері
Лекарев С.В., Порк В.А. Бизнес пен қауіпсіздік: терминол.
2 Алауханов Е. Қылмыстық құқық. Оқу құралы. «Жеті жарғы»
Аристотель. Афиндік полития. -Л., 1937. 45-б.
Кесте IX. Авл. Геллий, Аттикалық түндер, XX. 17-б
Ш. Монтескье. Заңның рухы туралы. Жекелеген шығармалар. - М.,
Мұхтарова А.Н. Мемлекет пен құқықтың жалпы тарихы.
Библия. Сирах. 1, 29, 4, 9.644 б.
Макиавелли Н. Шығармалар // Милан. 1954. 137 б.
X-XX ғасырлардағы Ресейлік заңдылық// жауапты ред. В.Л. Янин //
«Парақорлықты жою үшін Пара – ақы (лихоимство) туралы заңы
Кувалдин В. Орыс хандарының пара-ақымен қалай күресті.// Таза қолдар.
Отандық республикалар мен Кеңес одағының қылмыстық заңдылығы Т.2. М.,
X-XX ғасырлардағы Ресей заңдылығы // 1987, М., 195-б.
Волженкин Б.В. Қызметтік қылмыстар. М., 2000. 145-б.
Алауханов Е.О. Қылмыстану Алматы. 2005. 58-б.
Заңи энциклопедиялық сөздік / Жауапты ред.. А. Я. Сухарев.
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Оқулық. Алматы 2004
Максимов С.В. Жемқорлық. Заң. Жауаптылық М.: 2000. 7-б.
Здравомыслов Б. В. Лауазымды қылмыстар. Түсінігі мен жіктелуі. М.,
Светлов А. Я. Лауазымды қылмыстар үшін жауаптылық. Киев, 1978.
Галахова А. В. Лауазымды қылмыстар. Мемлекет қызметіне, оның мүдесіне
Ресейлік қылмыстық құықғы бойынша жауаптылық. Владикавказ, 2000. 28 –
Дворецкий И.Х. Латын –орыс сөздігі. М., 1976.
Оразымбекұлы Ш. Парақорлық жалған кәсіпкерлік // Заң газеті 2003
2005 жылғы 18 ақпанында Қазақстан Респулика Президенті Н. Назарбаевтың
"Қазақстан Республикасында 2005-2007 жылдарға арналған экономика саласындағы құқық бұзушылықтарға
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы»
1"Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту, мемлекеттік органдар мен лауазымды
1992 жылы 17 наурыз «Жемқорлық және ұйымдасқан қылмыстылыққа қарсы
Қазақстандағы жемқорлық: Оның алдын алу шаралары мен халықаралық тәжірибе.
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы» ҚР 1998ж. 2 шілдедегі Заңына түсініктеме
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің 2006-2010 жылдарға арналған мемлееттік бағдарламасы
Дьяков С.В. Мемлекеттік қылмыстар үшін жауаптылық –М. Заңи әдебиет.
Габов Ю.А. Қазақстандағы жемқорлық пен ұйымдасқан қылмыстылық. – Қарағанды.
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Оқулық. Алматы 2004 386-б.
ҚР Қылмыстық кодексіне түсініктеме / Жауапты ред. И.Ш. Борчашвили,
Жоғарғы Сот Пленумы қаулыларының жинағы. 113-бет
№ 2н-50-05 2005 жылдың 16 қаңтарынан Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Жоғарғы Сот Пленумы қаулыларының жинағы. 112-бет
№ 2н-257-05 2005 жылдың 25 ақпанынан Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Оқулық. Алматы 2004 386-б.
ҚР Қылмыстық кодексіне түсініктеме / Жауапты ред. И.Ш. Борчашвили,
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсініктеме. Жауапты ред. И.Ш. Борчашвили,
ҚазССР Қылмыстық құқығы 2-тарауы./ Жауапты ред. Г.В. Поленов. –
Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім. 2 тарау. Жауапты
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Оқулық. Алматы 2004 389-б.
1 Қазақстан Республикасының Қылмыстық–Атқару Кодексі. – Алматы: Юрист,
Ожегов С.И Орыс тілі сөздігі М. 1964ж. 342-б.
Соның ішінде1964ж. 317-б.
ҚР Қылмыстық кодексіне түсініктеме / Жауапты ред. И.Ш. Борчашвили,
Gazeta kg (Қырғыстан газеті)24.04.06 2-б.
Поленов Г.Ф. Қазақстан Республикасының Қылымыстық құқығы. Ерекше бөлім. –Алматы.
Волженкин Б. В. Жемқорлық және қылмыстық заң // ВУЗ
Лунеев В. В. XX-ғасырлардағы қылмыстылық. Әлемдік криминологиялық анализ. М.
Клюковская И.Н. Ресейдегі жемқорлықтың қазіргі жағдайы және оның алдын
Нүкенов М.О. Жемқорлық қылмыстары: Криминологиялық және қылмыстық-құқықтық анализ. Алматы.
ҚР Экономикалық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігінің
Ағыбаев А.Н.Қызметтік қылмытар үшін лауазымыды тұлғалардың жауаптылығы Алматы. Жеті
Қараңыз: А Қосымшасы.
Фонд Сорос – Қазақстан. Алматы. Жеті жарғы 2003
Қараңыз: Ә қосымшасы.
2005 жылдағы әділет органдары қызметкерлері жасаған сыбайлас жемқорлық қылмыстарын
Қараңыз: Б қосымшасы.
Қараңыз: В қосымшасы.
Қараңыз: Г қосымшасы.
Қараңыз: Ғ қосымшасы.
Иншаков С.М. Шетелдік криминология М. 2003. 323-б.
Қазақстандағы жемқорлық: Оның алдын алу шаралары мен халықаралық тәжірибе.
Рогов И.И. Экономика және қылмыстылық – Алм. Қазақстан. 1991ж.
Волженкин Б.В. Әлеуметік аясындағы жемқорлық. –М. 1999ж. 143-б.
Ковалев Н.Е. «Бизнес және саясат». Одинцово. 1998 ж. 122-126-б.
Әр апта сайынғы газета «Труд» № 219 23.11.2000 3-4
Қала, облыс Қозғалған қ/істердің саны
Қылмыс жасаған адамдардың саны
2004 2005 2004 2005
Ақмола 1 - 1 -
Алматы қ. - 1 - 1
Алматы - 3 - 3
Ақтөбе - 1 - 1
Атырау - 1 - 1
Жамбыл - - - -
Қарағанды 10 - 3 -
Маңғыстау 3 - 1 -
Шығыс Қазақстан 1 - 1 -
Солтүстік Қазақстан 1 2 1 1
Оңтүстік Қазақстан 1 - 1 -
Қылмыстық-атқару жүйесінің комитеті 11 18 11 16
Тіркеу қызметінің комитеті - 3 - 3
БАРЛЫҒЫ 28 29 19 26
3
3
3