Тақырыбы: «Негізгі құралдардың есебімен аудиті»
МАЗМҰНЫ
Кіріспе...............................................................................................................3
Бөлім 1. Өндірісті басқаруды ұйымдастыру және субъектінің
Қызметін экономикалық талдау..................................................................4
1.1. Өндірісті басқарудың құрылымы және технологиялық процестердің
қысқаша сипаттамасы........................................................................................4
1.2. Кәсіпорынның қаржы - экономикалық қызметін талдау........................11
1.3. Қазақстан Республикасында қазіргі заманғы бухгалтерлік
есеп пен аудиттің даму концепциясы..............................................................15
2. Негізгі құралдардың есебі.........................................................................24
2.1.Негізгі құралдарды жалпы ұғымы, оларды топтастыру
және бағалау......................................................................................................24
2.2 Негізгі құралдардың келіп түсуі мен есептен шығарылуы
және олардың есебі...........................................................................................26
2.3 Негізгі құралдардың амортизациясының және оларды жөндеудің есебі....................................................................................................................33
2.4 Негізгі құралдарды жалдаудың есебі....................................................................................................................37
2.5 Субьетінің негізгі құралдарды қайта бағалау және түгендеу..............................................................................................................39
2.6 Компьютерлендіру жағдайында негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру......................................................................................................41
3. Негізгі құралдардың аудиті және талдауы...........................................44
3.1. Негізгі құралдардың тиімді пайдалануын талдау.................45
3.2. Өнімді (жұмысты, қызметті), өндіру көлемін арттыру, қор
қайтарымы мен қор шығындылығының резервтері........................................50
Қорытынды.......................................................................................................52
Әдебиетттер тізімі............................................................................................54
Кіріспе.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру әдістемелік нарықтық
Қазіргі нарықтық экономикаға өту кезінде көптеген субъектілер жекешелендіріп негізгі
Негізгі құралдар материалдық өндіріс салаларында, сонымен қатар өндірістік емес
Егерде осы негізгі қорлардың бағасы нарықтық экономикада сатып алу
Қазақстан Республикасында қазіргі жағдайда халықаралық тәжірбиедегі негізгі құралдардың есепке
Дипломдық жұмыстың мақсаты "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы акционерлік
Бұл мақсатқа жету үшін келесі мәселерді қарастыру қажет:
өндірісті басқаруды ұйымдастыру, басқару құрылымын және кәсіпорынның негізгі қаржы
негізгі құралдардың есебін жүргізуді қарастыру;
талдау жүргізу әдістемесінің мәнін және ролін анықтау.
Бұл жұмыста өндірістің меншікті негізгі құралдардың есебі сонымен бірге
Қазіргі заман талабына сай негізгі құралдырадың есепке алуда компьютерлендіру
1. "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы акционерлік қоғамының "Луговой
1.1 "Қазақстан темір жолы" акционерлік қоғамының
техника -экономикалық сипаттамасы
"Қазақстан темір жолы" үлттық компаниясы акционерлік қоғамының "Луговой рельс
Филиал Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған және қоғамның директорлар
Филиал өз қызметін Қазақстан Республикасының заңнамасына, Қоғамның бүйрықтарына, өкімдеріне
Филиалдың орналасқан жері: 485541, Қазақстан Республикасы, Жамбыл облысы, Рысқүлов
Филиалдың жеке теңгірімі болады. Филиал өз қызметін ұйымдастыру және
Филиалдың өз атауы, тауарлық белгісі және Қоғамның атауы бар
Филиалдың қызмет мерзімі шектелмеген.
Қоғам қызметінің мәні:
– Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен бағдарлама бойынша магистральдық темір
– Тасымалдау процесін бақылау;
– Магистральдық темір жол желісіне қызмет көрсету;
– Теміржол көлігімен жүктердің, оның ішінде қауіпті жүктердің тасымалдауын
– Теміржолдың жылжымалы құрамын, оның ішінде қауіпті жүктерді тасымалдау
– Жүк жіберушілердің, алушылардың тасымалдауға қажеттілігін қанағаттандыру, тасымалданатын жүктердің
– Маркентингілік қызмет;
– Әртүрлі көлік түрлерін пайдалана отырып, тікелей және аралас
– Қазақстан Республикасының тасымалдау элеуетін барынша
– Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникациялар министрлігімен келісу бойынша
– Сыртқы экономикалық қызмет және шетелдік үйымдармен экономикалық ынтымақтастықты
– Өнімдерді, қызметтерді экспорттау (импорттау);
– Ақпаратты қорғаудың техникалық қүралдарын, ақпаратты өңдеудің қорғалған техникалық
– Қоғамның қызметі туралы материалдарды эзірлеу және қорыту, Қоғамның
– Ақпараттық қызмет көрсету;
– Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де қызмет
Филиал ескірген жарамды рельстеді жөндеу мен пісірудың, жолдағы рельстерді
Филиал қызметінің мәні:
Жолдағы рельстерді егеу, айқастырмаларды және рельстердің ұш жағын балқыту,
Ескірген жарамды рельстерді қайта қалпына келтіру жүмыстарын, сондай-ақ рельстік
Жолдың үстінгі қүрылысы материалдарын жөндеу үшін ережелер, нүхқаулар жэне
Филиалды жалпы басқаруды Қоғам жүзеге асырады;
Филиалды басқару бойынша Қоғамның қызметтеріне:
Филиал туралы ережелерді бекіту, оған өзгертулер мен толықтырулар енгізу;
Филиал қызметінің негізгі бағыттарын белгілеу, Филиалдың жоспарын және олардың
Филиал директоры мен, оның орынбасарымен, Филиалдың бас инженерімен және
Штатық кестені бекіту және Филиалдың қүрылымын белгілеу;
Тағайындалуы Қоғамның келісімі бойынша жүргізілетін Филиалдың лауазымдар номенклатурасын бекіту;
Филиалдың өндірістік - қаржылық қызметінің жоспарларын бекіту;
Филиал қызметінің нәтижелері бойынша жылдың есептерді, аудитордың есептері мен
Филиалдың материалдық қаражатарының көлемін, нысанын, сондай- ақ оларды бөлудің
Қазақстан Республикасының заңнамасы мен Қоғамның Жарғысында көзделген өзге іс-әрекеттер
Филиалдың қызметін тікелей басқаруды директор жүзеге асырады;
Филиалдың директоры Филиалдың жүмысын үйымдастырады және
Филиалдың директоры:
Қоғам берген сенімхат
Қоғам бекіткен жоспарларға сәйкес Филиалдың қызметіне басшылықты жүзеге асырады;
Филиалға бекітіліп берілген қаражатқа өзіне берілген қүқықтар шегінде иелік
Берілген өкілеттіктер шегінде Филиалдың барлық қызметкерлері үшін орындалуы міндетті
Банктерде Филиалдың ағымдық шоттарын ашады;
Лауазымдар номенклатурасына сәйкес Филиал қызметкерлерімен
еңбек шарттарын жасасады, өзгертеді, бұзады, Филиал қызметкерлерінің
лауазымдық нүсқаулық карточкаларын
Филиал қызметкерлерінің қызметтік және коммерциялық құпияны қүрайтын мәліметтерді жария
Белгіленген тәртіппен өзге де қүқықтарға ие болуы мүмкін;
Тағайындалуы Қоғамның келісімі бойынша жүргізілетін Филиалдың қызметкерлерімен өзге еңбек
Филиалдың директорының орынбасары өз құзыреті шегінде, шығыс хат- хабарларға
Филиалдың Мемлекеттік ұйымдармен және өзге де мекемелермен Филиалдың қызмет
Филиалдың оған Қоғам берген қаражаттан, сондай- ақ Қоғамның жалпы
Филиал теңгеріміне кіретін -мүлік Қоғамның меншігі болып табылады;
Филиал осы Ережеде белгіленген міндеттерді орындау үшін Қоғам белгілеп
Филиалдың қаржы- шаруашылық қызметін тексеру Қоғамның оған уәкілеттік берілген
Филиалдың қаржы- шаруашылық қызметін бақылауды олармен жасалған шарттар негізінде
Аудитор және аудиторлық ұйымдар өздеріне қажетті барлық материалдарды, бухгалтерлік
Аудитор және аудиторлық ұйымдар өздері жүргізген тексерулердің нәтижелерін Қоғамның
Филиалдың қызметі Қоғамның директорлар кеңесінің шешімі бойынша, сондай -
Қаржылық қорытынды есептің негізгі элементі болып табылатын кәсіпорын активтеріне
Баланс мэліметтері бойынша кәсіпорын активтерінің
Кестеде келтірілген мэліметтерден «Қазақстан темір жолың акционерлік қоғамының активтерінің
Сонымен бірге кестенің мэліметтерінен үзақ мерзімді активтердің үлесіне қарағанда
Есептегі жылы ұзақ мерзімдердің активтерінің құны 33795 мың теңгеге
Кесте 1.1
«Қазақстан темір жолы» акционерлік қоғамының баланс активтерінің есептегі жылғы
Көрсеткіштер 2006 ж. басында 2006 ж. аяғында Өзгеріс (+,-)
Сомасы, мың тг Үлесі, % Сомасы, мың тг Үлесі,
Активтер құны, барлығы 1133392
Оның ішінде: Ұзақ мерзімді активтер 682966 60,3 649171 87,0
А) Негізгі құралдар 682966 60,3 649171 87,0 -337,95 -5,0
Ағымдағы активтер 450426 39,7 96510 13,0 -353916 -21,4
Оның ішінде: Тауар-материалдық 427247 37,7 96336 12,9 -330911 -22,5
Б) Ақша қаражаттары 6 - - - - -
В) Дебиторлық қарыздар 23173 2,0 174 0,1 -22999 -25,0
Кәсіпорнының өндірістік потенциалы 1110213 98,0 745507 100,0 -364706 -32,0
Активтердің мобильдік коэф. (4 ж/1 ж) х 0,39 х
Мобильдік және имобильдік х - х - х х
Қорлар қатынасы коэфф. (4 ж/1 ж) х 0,66 х
Негізгі құралдардың нақты құнының коэфф. (3 ж/1 ж) х
Ағымдағы активтердің ішіндегі көрсеткіштерде ең үлкен үлес салмақты тауарлы
Ары қарай кәсіпорынның өндірістік потенциалын қарастыратын болсақ, бүл көрсеткіште
Акционерлік қоғамның активтерінің мобильділік коэффициенті оптимальды деңгейі кем екендігі
Келесі анықтаған коэффициентіміз мобильдік және имобильдік қорлардың қатынасы. Бүл
Кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жасаудың келесі кезеңінде баланс активтерінің
Мүнда кәсіпорынның мүлкі мнешікті капиталдың және міндеттемелердің есебінен құралатындығын
Қаржылық қорытынды есеп активтері құралу төмендегі 1.2- кесте
Меншікті капиталдың кәсіпорынның барлық капиталына қатынасы ретінде анықталатын тәуелсіздік
1.2- Кесте
«Қазақстан темір жолы» акционерлік қоғамы активтерінің
құралу көздерінің 2006 жылғы құрамы мен құрылымы
Көрсеткіштер 2006 жылдың басына 2006 жылдың аяғына Жыл ішіндегі
Сомасы
мың теңге Үлесі Сомасы мың теңге Үлесі Мың теңге
А Б 1 2 3 4 5 6
1. Кэсіпорынның барлық капиталы, Оның ішінде:
1.1 Меншікті капитал -97111 -8,5 97386 13,06 275 -28,3
1.2 Сырттан
2. Тэуелсіздік коэффициенті (1.1:1) X 0,085 X 0,130 X
3. Қаржыландыру коэффициенті (1:1.2) X 0,921 X 1,150 X
4. Сырттан
5. Инвестициялау коэффициенті X 0,142 X 0,150 X X
Меншікті капиталдың кәсіпорынның барлық капиталына қатынасы ретінде анықталатын тәуелсіздік
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттйтын келесі көрсеткіш меншікті капиталдың сырттай
Бухгалтерлік есеп беру көрсеткіштері бойынша жүргізілетін негізгі өндірістік қорлардың
Жаңару коэффициенті (Жкоэф). Ол жаңадан қабылданған негізгі қүралдардың құнын
Негізгі қорлардың жаңару мерзімі (Т жаң). Мерзім басындағы негізгі
Есептен шығару коэффициенті (К е.ш). Есептен шығарылған негізгі құралдардың
Өсім коэффиценті (Кө). Негізгі құралдардың құнының өсім сомасы мерзім
Тозу коэффиценті (Кт). Негізгі қорлардың тозу сомасын негізгі қорлардың
Жарамдылық коэффиценті (Кж). Негізгі қорлардың қалдық құнын негізгі қорлардың
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай, 2005 жылға қарағанда 2006 жылы
1.3- Кесте Негізгі құралдардың қозғалысы мен жағдайын талдау
Негізгі кұралдардың түрлері 2005 ж 2006 ж
Сомасы, мың теңге Сомасы, мың теңге
І.Негізгі қорлардың, қозғалысы - -
1. Жыл басында болғаны, мың теңге 1083640 1092946
2. Кіріс, мың теңге 400674 443775
З.Шығыс, мың теңге 400674 443775
4. Жыл аяғында болғаны, мың теңге 682966 649171
б.Жылдық өсім (4 қ : 2 қ),мың теңге 282292
б.Өсім проценті ((5 қ : 1 қ)*100%) 26,0 18,8
7.Шығу коэффициенті ((3 қ: 1 қ)*100%) 36,9 40,6
8.Жаңару коэфф. ((2 қ :4қ)*100%) 58,6 68,4
П.Негізгі қор жағдайы - -
9.Жыл басындағы тозу құны, мың теңге 400674 443775
10.Жыл аяғындағы тозу құны, мың теңге
11. Жыл басындағы тозу коэффициенті ((9қ: 1қ)*100%) 36,9 40,6
12.Жыл аяғындағы тозу коэффициенті ((10қ:4қ)*100%) 65,0 72,9
ІЗ.Жыл басындағы сақтану коэффиц.
14.Жыл аяғындағы сақтану коэффиц. (100 :
1.2 " Қазақстан темір
¥жым жүмысты жақсы істеуі әрі қызметтерін әрі қарай дамыту
Форма 1. Бухгатерлік баланс
Форма 2. Кірістер мен шығыстарар туралы есеп беру
Форма 3 Қолма-қол ақша қозғалысы туралы есеп беру
Форма 4 Меншікті капитал қозғалысы туралы есеп беру
Түсіндірме хат
Осы формалардың ішіндегі ең негізгісі бухгалтерлік баланс болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық қорытынды есеп беруінде мынандай ақпараттар ашылып көрсетілуі
-негізгі қүралдардың әр түрі бойынша олардың қозғалысы: енгізілуі, шығып
-негізгі құралдардың әр түрі бойынша амортизация есептелген кезде: амортизация
-бағалау жүргізген кезде: негізгі құралдардың әр түрі бойынша есеп
Қаржылық қорытынды есеп ақпараттарын пайдаланушылар үшін есеп беру кезенінің
-уақытша пайдаланылмайтын негізгі
бастапқы немесе ағымды құны;
-пайдаланудағы, амортизациясы толық есептелген негізгі құралдардың бастапқы немесе ағымды
-міндеттемелер бойынша кепіл ретінде аманатқа берілген негізгі құралдарға қойылған
-негізгі құралдарды сатып алу бойынша өтелмеген міндеттемелер негізгі туралы;
-есеп беріліп отырған кезеңнің соңындағы аяқгалмаған құрылыстың құны;
-есеп берілетін кезеңнің соңында пайдаланудан алынған, бірақ сату мақсатымен
-құралдарды қалпына келтіруте байланысты жүмсалған (жұмсалатын) шығындардың есеп саясаты
Кәсіпорын қызметіне таддау жүргізу барысында қолданылатын ең негізгі ақпарат
Халықаралық бухгалтерлік стандарттарының қағидаларының негізінде жасалған ҚР бухгалтерлік есеп
Барлық жүргізілетін шаруашылық операциялар салалық, типтік қүжаттар арқылы есепке
Шаруашылық субъектісінің бухгалтерлік есеп саясаты толығымен жасалмаған, соның нәтижесінде
1.3 "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы қаржы -
Экономикалық талдау кәсіпорын дәрежесін көп жақты күрделі, үлкен көлемдегі
Сонымен экономикалық талдау — бұл бүкіл шаруашылық жұмыстарын жақсатудағы
Микроэкономикалық және макроэкономикалық талдауға бөлінеді. Күрделі өндірістің шаруашылық қызметі
Нарықты қатынас жағдайында "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы
Экономикалық көрсеткіштер жүйесіне натуралды және ақшалай абсалютті немесе салыстырмалы
«Облжылукоммунқуат» МКК - ның қаржы - экономикалык қызметін бағалау
1.3- Кесте
"Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясының қаржы
№ Көрсеткіш Өлш. бірл. 2006 ж 2007 ж Ауытқу
(+; -) Өсу қарқыны
%
1 2 3 4 5 6 7
1 Жжұмысты, (қызметті) өткізуден түскен кіріс мың
2 Жұмыстың (қызметтің) өзіндік құны. мың тг
3 Жалпы кіріс мың тг 26798
4 Кезең шығындары мың тг 23022
5 Негізгі қызметтен түскен кіріс (зиян) мың
6 Негізгі емес қызметтен түскен кіріс (зиян)
7 Кіріс (зиян) барлығы мың тг
8 Жұмысшылардың орташа төзімдік саны Адам
9 Еңбек ақы ққоры мың тг
10 Бір жұмысшының бір жылдық орташа еңбек ақысы
11 Негізгі құралдың орташа жылдық құны мың
12 Қор қайтарымы - 0,70
Кестедегі беілген мәліметтерге қарай отырып "Қазақстан темір жолы" ұлттық
Көрсетілген қызметтің көлемінің өзгеруне көптеген факторлар әсер етеді. Олар
1. Кәсіпорынды еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету.
2. Кәсіпорынның негізгі құралдары мен қамтамасыз етілуі және тиімді
3. Матеиал мен және ішкі затпен уақтылы қамтамасыз етілуі
Осы жоғарыдағы аталған факторлардың қызмет көлемінің әсерін анықтау үшін
1.4-Кесте
Көрсетілген қызмет көлемінің факторлық әсерін бағалау
№ Көрсеткіш Өлш. бірл. 2004ж 2005 ж Ауытқу
(+; -)
1 2 3 4 5 6
1 Көрсетілген қызмет көлемі мың тг
2 Қызметкерлердің орташа төзімділік саны. адам
3 Бір жұмысшының орташа жылдық өнімділігі мың
4 Материалдық шығындар мың т 130480
5 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны мың
6 Материал қайтарымдылығы тг 1,201
7 Қор қайтарымдылығы тг 0,70
Берілген кестенің мәліметтеріне талдау жүргізе отырып «Облжылукоммунқуат» МКК -
Енді жоғарыда кестенің мәліметтері бойынша факторлық 2003 жылғы өткізілген
1. Еңбек ресурстарының тиімділігін талдау үшін қызметкерлердің санының және
а) Қызметкерлердің тізім сананың өзгеруінің әсерінен өнімнің көлемі
[3x360,2]= 1080,6 мың тг ұлғаяды.
б) Еңбек өнімділігінің өзгеруінің салдарынан 2958,2 мың теңгеге
[67,553x438] артық өндірілген.
2. негізгі құралдардың орташа жылдық құнының өзгеруінің және оны
а) Негізгі құралдардың орта жылдық құнының өзгеруінің әсерінен
өнімнің көлемі 35010,1 мың теңгеге [49601x0,703] артқан,
б) Ал қор қайтарымдылығының өзгеруінен - 3566,4 мың теңгеге
[-0,016x222903] кем өндірілген. Яғни кәсіпорын негізгі құралдарды тиімді пайдаланбаған.
3. Материал шығындарының өзгеруінің және материал қайтарымды–лығының тиімді пайдалану
а) Материал шығындарының өзгеруінің әсерінен өніңмнің шығын
көлемі 9914,2 мың теңгеге [8255x1,201] өскен.
б) Ал материал қайтарымдылығының өзгеруінің әсерінен 19441,5 мың
теңгеге [0,143x130480] артығымен өскен.
4. Келесі қарастыратын көрсеткішіміз өнеркәсіптік өндірістің персоналдардың еңбек ақы
а) Жұмысшылар санының 3 адамға көбею себебінен еңбек ақы
105148,5 мың теңгеге [3x35049,6] артығымен жұмсалған.
б) Еңбек ақы қорының өзгеруінің әсерінен өнім көлемі 3730951,5
1.3 Қазақстан Республикасында қазіргі заманғы бухгалтерлік есеп аудиттің даму
Шаруашылық қаржылары олардың қорлану көздерінің қалыптасу қозғалыс күйін басқару
Қазақстан Республикасында, Қазақстан Республикасы Президентінің «Бухгалтерлік есеп туралы» заң
Осы жанрлықты іске асыру мақсатында 1996 жылы Қазақстан Республикасының
«Бухгалтерлік есепке алу туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы
- бухгалтерлік есепке алу туралы жарлық;
- бухгалтерлік есепке алудың стандарттары;
- оларға берілген әдістемелік ұсынбалар мен нұсқаулықтар;
- субъектінің есеп жүргізу саясаты;
Есеп жүргізу саясаты — бұл бухгалтерлік есепке алу және
Субъектінің есеп жүргізу саясаты Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп пен
- кәсіпкерлік ісіндегі бухгалтерлік есеп;
- бюджет қаражыты есебінен қамтылған ұйымдардағы бухгалтерлік
есеп;
- коммерциялық емес ұйымдағы бухгалтерлік есеп;
- ішкі бақылау мен тәуелсіз аудит;
- бухгалтерлік есепті компьютерлендіру.(7.10б)
Нарықтық экономикасы дамыған елдердің бухгалтерлік есепті енгізу, қаржылық есепті
Стандарт дегеніміз барлық шаруашылық субъектілер үшін орындаған міндетті есептік
Шоттардың бас жоспары — Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есеп жөніндегі
Шоттардың бас жоспары - бухгалтерлік есеп шоттарының ғылыми
Есепшілердің назары өндіріс шығындарының есепке алуға өндірістің нақты көлемін
1) Қаржы есебі;
2) Басқару есебі.
Бұлардың әрқайсысында өзінің мақсатында есептері, функциялары бар. Бұл бөлінуге
Жалпы алғанда қаржы есебі жүйесінде сыртқы пайдаланушыларға мәлімет дайындалады,
Ал басқару есебінің мақсаты осы есеп жүргізіп отырған кәсіпорын
Қаржылық есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржы шаруашылық
Қаржылық есептің мемлекеттік маңызы бар. Есеп берудің деректері бойынша
Қаржы жөнінде есеп беру Қазақстан Республикасы Президентінің №2732 заңдық
Атап айтқанда, олар:
1. Бухгалтерлік баланс;
2. Қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп беру;
3. Ақшалы қаржылардың қозғалысы туралы есеп беру.
Қаржылық есеп берудің сондай - ақ түсіндірме жазбамен, қосымша
2003 жылдың 15 қаңтарында «Аудиторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының
Аудит Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген талаптарға сәйкес қаржылық есептіліктің
Аудиттің түрлері міндетті аудит және бастамалық аудит болып табылады.
Міндетті жыл сайынғы аудитке: банктер кредиттер серіктестіктер, банк операцияларының
Аудит жүргізу, сондай - ақ Қазақстан Республикасның заң актілерінде
Бастамалық аудит аудиттелетін субъектің бастамасы бойынша аудиттелетін субъектінің және
Аудиторлық ұйымның құрамындағы аудиторлардың саны көлемінде екі адамна құрылуы
Жүргізілген аудиттің нәтижелері бойынша аудиторлық есеп жасалады, ол аудит
Әлеуметтік, саяси және экономикалық шарттардың әр түрлілігі бухгалтелік есептегі
Біздің елімізде 1996 жылдың қарашасында осы модельдердің «Британ -
Бухгалтерлік е.сеп стандарттары: есеп жүргізу саясатын қалыптастыру бөлігінде -
Есеп жүргізу саясатын ашып көрсету бөлігінде - өздерінің қаржы
«Облжылукоммунқуат» МКК — да есеп жүргізу саясатын кәсіпорынның басшысы
2. Шаруашылықта негізгі қүралдардың есебін
2.1. Негізгі қүралдардың жалпы сипаттамасы
Кез келген өндіріс өз қызметіне қүрал-жабдықгарын тартса ғана жүреді,
№16 халықаралық қаржылық-бухгалтерлік есеп стандартында негізгі құралдар материалдық өндіріс
Негізгі қүралдар дегеніміз үзақ уақыт бойы жүмыс істейтін материалдық-заттық
"Негізгі қүралдарға"-қозғалмайтын мүлік, жер учаскелері, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш
Көлемінің үлкен-кішілігіне, бағасының азды көптілігіне (арзанды-қымбаттылығына) қарамастан пайдалану мерзімі
Ақшалай бағаланған негізгі қорлар негізгі құралдар деп аталады. Ол
Негізгі құралдардың есебі 12-ші "Негізгі күралдар" бөлімшесінің мынандай мүліктік
шот-"Жер"
шот-"Ғимараттар мен қүрылыс жайлары"
123 шот-"Машиналар мен
қондырғылар"
124 шот-"Көлік құралдары"
125 шот-"Басқа да негізгі құралдар"
Сонымен бірге, 126-шы "Аяқгалмаған құрылыс" шотында аяқгалмаған күрделі салымдар,
Субъектідегі негізгі құралдар есебі Бухгалтерлік есептің 6-шы "Негізгі құралдар
Негізгі кұралдардың бухгалтерлік есебі: негізгі құралдардың келіп түсуінің, кәсіпорын
6-шы «Негізгі қорлардың есебі» стаңдартында атап көрсетілгендей, негізгі құралдардың
Инвентарлық объектілер негізігі құралдардың есеп бірлігі болып табылады. Инвентарлық
2.2 Негізгі құралдардың жіктелінуі және бағалануы
Өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты негізгі құралдар өндірістік және
Негізгі өндіріс құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер жатады,
Өндірістік емес негізгі құрал-жабдықгар-тұтынуға арналған құрал-жабдықгар. Олар ркымның мәдени
"Негізгі күралдарды" халық шаруашылығының салаларына қарай топтастырған
Егер шаруашылық субъектідегі негізгі құралдарың бәрі тек қана субъектінің
Егер шаруашылық субъектінің балансында осы субъектінің негізгі қызметінен басқа
Шаруашылық субъектісінің балансындағы тұрғын үй шаруашылығының негізгі құралдары халық
Иелігінде болуына карай негізгі күралдар меншікті және жалға алынған
Меншікті дегеніміз-субъектіге тікелей және оның балансында көрініс табатын негізгі
121 -ші "Жер"
122-ші "Ғимараттар мен күрылыс жайлары"
124-ші "Көлік қүралдары" 125-ші "Басқа да негізгі құралдар" шоттарының
Қазақстан Республикасының кедендік территориясына уақытша әкелінген (әдетте ол 2
Заттық құрамына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүлктік емес
Негізгі қүралдардың есебін дүрыс үйымдастырудың басты шарты оларды бағалауда
Бастапқы құн негізгі құралдарды сатып алуға, салуға және жасап
Заттың құрмына қарай негізгі құалдар мүліктік және мүліктік емес
Келтірілген негізгі құралдардың әр қайсысының құрамына енетіндер:
Жер- субъект меншігіне сатып алған жердің көлемі мен
Үйлер – халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік – мәдени
Ғимараттар – еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі бір
Өткізгіш тетіктер – электр, жылу немесе механикалық энергияны өткізу
Машиналар мен жабдықтар – күш беретін машиналар және
Күш беретін машиналар мен жабдықтар- жылужәне электр энергиясын өндіретін
Жұмыс машиналар мен жабдықтар - еңбек өнімдерін жасау
Өлшеу және реттеу приборлар , қондырғылар және лабороториялық жабдықтар
Есептеу техникасы - процестердіжылдамдату және автаматтандыруға арналған
Басқа да машиналар мен жабдықтар – машиналар, аспаптар және
Көлік құралдары – адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған қозғалыс
Құрал сайман- қол еңбегінің механикаландырылған немесе механикаландырылмаған құралдары немесе
Өндірістік мүлік және соған жататын заттар - өндірістік операцияларды
Шаруашылық мүлік – кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары.
Жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал – ат, өгіз,
Көп жылдық өсімдіктер – қолдан егілген, көп жылдық өсімдіктер.
Жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз)-ауыл шаруашылық мақсатта пайдалану
Басқа да негізгі құралдар- кітапхана қорлары, спорт мүлкі және
Негізгі құрал жабдықтардың бастапқы, ағымды, баланстық, сату, жою, тозу
Бастапқы (тарихи) құны – негізгі құралды сатып алуға немесе
Ағымды құн – бұл негізгі құралдардың белгілі бір мерзімдегі
Баланстық құн – бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық есеп
Сату (өткізу) құны – бірін бірі жақсы білетін және
Жою құны - тиімді қызмет ету мерзімі біткен
Амортизацияланған құны – негізгі құралдардың бастапқы және болжамған жою
1.2 Кәсіпорынның қаржы - экономикалық қызметін талдау
Экономикалық талдау кәсіпорын дәрежесін көп жақты күрделі, үлкен көлемдегі
Сонымен экономикалық талдау — бұл бүкіл шаруашылық жұмыстарын жақсатудағы
Микроэкономикалық және макроэкономикалық талдауға бөлінеді. Күрделі өндірістің шаруашылық қызметі
Нарықты қатынас жағдайында «Облжылукоммунқуат» МКК - ның шаруашылық қызметін
Экономикалық көрсеткіштер жүйесіне натуралды және ақшалай абсалютті немесе салыстырмалы
«Облжылукоммунқуат» МКК - ның қаржы - экономикалык қызметін бағалау
Кесте
2004 — 2005 ж.ж. «Облжылукоммункуат» МКК — ның қаржы
№ Көрсеткіш Өлш. бірл. 2006 ж 2007 ж Ауытқу
(+; -) Өсу қарқыны
%
1 2 3 4 5 6 7
1 Өнімді (жұмысты, қызметті) өткізуден түскен кіріс
2 Өткізілген өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны.
3 Жалпы кіріс мың тг 26798
4 Кезең шығындары мың тг 23022
5 Негізгі қызметтен түскен кіріс (зиян) мың
6 Негізгі емес қызметтен түскен кіріс (зиян)
7 Кіріс (зиян) барлығы мың тг
8 Жұмысшылардың орташа төзімдік саны Адам
9 Еңбек ақы ққоры мың тг
10 Бір жұмысшының бір жылдық орташа еңбек ақысы
11 Негізгі құралдың орташа жылдық құны мың
12 Қор қайтарымы - 0,70
Кестедегі беілген мәліметтерге қарай отырып «Облжылукоммунқуат» МКК — ның
Көрсетілген қызметтің көлемінің өзгеруне көптеген факторлар әсер етеді. Олар
1. Кәсіпорынды еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету.
2. Кәсіпорынның негізгі құралдары мен қамтамасыз етілуі және тиімді
3. Матеиал мен және ішкі затпен уақтылы қамтамасыз етілуі
Осы жоғарыдағы аталған факторлардың қызмет көлемінің әсерін анықтау үшін
Кесте 2.
Көрсетілген қызмет көлемінің факторлық әсерін бағалау.
№ Көрсеткіш Өлш. бірл. 2004ж 2005 ж Ауытқу
(+; -)
1 2 3 4 5 6
1 Көрсетілген қызмет көлемі мың тг
2 Қызметкерлердің орташа төзімділік саны. адам
3 Бір жұмысшының орташа жылдық өнімділігі мың
4 Материалдық шығындар мың т 130480
5 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны мың
6 Материал қайтарымдылығы тг 1,201
7 Қор қайтарымдылығы тг 0,70
Берілген кестенің мәліметтеріне талдау жүргізе отырып «Облжылукоммунқуат» МКК -
Енді жоғарыда кестенің мәліметтері бойынша факторлық 2003 жылғы өткізілген
1. Еңбек ресурстарының тиімділігін талдау үшін қызметкерлердің санының және
а) Қызметкерлердің тізім сананың өзгеруінің әсерінен өнімнің көлемі
[3x360,2]= 1080,6 мың тг ұлғаяды.
б) Еңбек өнімділігінің өзгеруінің салдарынан 2958,2 мың теңгеге
[67,553x438] артық өндірілген.
2. негізгі құралдардың орташа жылдық құнының өзгеруінің және оны
а) Негізгі құралдардың орта жылдық құнының өзгеруінің әсерінен
өнімнің көлемі 35010,1 мың теңгеге [49601x0,703] артқан,
б) Ал қор қайтарымдылығының өзгеруінен - 3566,4 мың теңгеге
[-0,016x222903] кем өндірілген. Яғни кәсіпорын негізгі құралдарды тиімді пайдаланбаған.
3. Материал шығындарының өзгеруінің және материал қайтарымды–лығының тиімді пайдалану
а) Материал шығындарының өзгеруінің әсерінен өніңмнің шығын
көлемі 9914,2 мың теңгеге [8255x1,201] өскен.
б) Ал материал қайтарымдылығының өзгеруінің әсерінен 19441,5 мың
теңгеге [0,143x130480] артығымен өскен.
4. Келесі қарастыратын көрсеткішіміз өнеркәсіптік өндірістің персоналдардың еңбек ақы
а) Жұмысшылар санының 3 адамға көбею себебінен еңбек ақы
105148,5 мың теңгеге [3x35049,6] артығымен жұмсалған.
б) Еңбек ақы қорының өзгеруінің әсерінен өнім көлемі 3730951,5
1.3 Қазақстан Республикасында қазіргі заманғы бухгалтерлік есеп аудиттің даму
Шаруашылық қаржылары олардың қорлану көздерінің қалыптасу қозғалыс күйін басқару
Қазақстан Республикасында, Қазақстан Республикасы Президентінің «Бухгалтерлік есеп туралы» заң
Осы жанрлықты іске асыру мақсатында 1996 жылы Қазақстан Республикасының
«Бухгалтерлік есепке алу туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы
- бухгалтерлік есепке алу туралы жарлық;
- бухгалтерлік есепке алудың стандарттары;
- оларға берілген әдістемелік ұсынбалар мен нұсқаулықтар;
- субъектінің есеп жүргізу саясаты;
Есеп жүргізу саясаты — бұл бухгалтерлік есепке алу және
Субъектінің есеп жүргізу саясаты Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп пен
- кәсіпкерлік ісіндегі бухгалтерлік есеп;
- бюджет қаражыты есебінен қамтылған ұйымдардағы бухгалтерлік
есеп;
- коммерциялық емес ұйымдағы бухгалтерлік есеп;
- ішкі бақылау мен тәуелсіз аудит;
- бухгалтерлік есепті компьютерлендіру.(7.10б)
Нарықтық экономикасы дамыған елдердің бухгалтерлік есепті енгізу, қаржылық есепті
Стандарт дегеніміз барлық шаруашылық субъектілер үшін орындаған міндетті есептік
Шоттардың бас жоспары — Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есеп жөніндегі
Шоттардың бас жоспары - бухгалтерлік есеп шоттарының ғылыми
Есепшілердің назары өндіріс шығындарының есепке алуға өндірістің нақты көлемін
1) Қаржы есебі;
2) Басқару есебі.
Бұлардың әрқайсысында өзінің мақсатында есептері, функциялары бар. Бұл бөлінуге
Жалпы алғанда қаржы есебі жүйесінде сыртқы пайдаланушыларға мәлімет дайындалады,
Ал басқару есебінің мақсаты осы есеп жүргізіп отырған кәсіпорын
Қаржылық есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржы шаруашылық
Қаржылық есептің мемлекеттік маңызы бар. Есеп берудің деректері бойынша
Қаржы жөнінде есеп беру Қазақстан Республикасы Президентінің №2732 заңдық
Атап айтқанда, олар:
1. Бухгалтерлік баланс;
2. Қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп беру;
3. Ақшалы қаржылардың қозғалысы туралы есеп беру.
Қаржылық есеп берудің сондай - ақ түсіндірме жазбамен, қосымша
2003 жылдың 15 қаңтарында «Аудиторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының
Аудит Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген талаптарға сәйкес қаржылық есептіліктің
Аудиттің түрлері міндетті аудит және бастамалық аудит болып табылады.
Міндетті жыл сайынғы аудитке: банктер кредиттер серіктестіктер, банк операцияларының
Аудит жүргізу, сондай - ақ Қазақстан Республикасның заң актілерінде
Бастамалық аудит аудиттелетін субъектің бастамасы бойынша аудиттелетін субъектінің және
Аудиторлық ұйымның құрамындағы аудиторлардың саны көлемінде екі адамна құрылуы
Жүргізілген аудиттің нәтижелері бойынша аудиторлық есеп жасалады, ол аудит
Әлеуметтік, саяси және экономикалық шарттардың әр түрлілігі бухгалтелік есептегі
Біздің елімізде 1996 жылдың қарашасында осы модельдердің «Британ -
Бухгалтерлік е.сеп стандарттары: есеп жүргізу саясатын қалыптастыру бөлігінде -
Есеп жүргізу саясатын ашып көрсету бөлігінде - өздерінің қаржы
«Облжылукоммунқуат» МКК — да есеп жүргізу саясатын кәсіпорынның басшысы
Схема 1.1. «ОЖКҚ» МКК - ның басқару құрылымы.
Схема 1.2. «ОЖКҚ» МКК - ның бухгалтериясының құрылымы. 2.
2.1 Меншікті негізгі құралдарды жалпы ұғымы, оларды топтастыру
және бағалау
Негізгі құралдар дегеніміз ұзақ уақыт жұмыс істейтін материалдық -
Пайдалану мақсатына қарай өндірістік және өндірістік емес болып 2
Өндірістік негізгі құралдар тікелей және жанама түрге өндіріс процестеріне
Өндірістік емес негізгі құралдар шаруашылық мәдени тұрмыстық және әлеуметтік
Өндірістік емес негізгі құралдар шаруашылық мәдени тұрмыстық және әлеуметтік
Иеленуге қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған болып
Пайдалану сипатына қарай жұмыс істеп тұрған, істемей тұрған және
Заттық құрылымына қарай мүліктік және мүліктік емес болып бөлінеді.
Пайдалану мақсатына және және атқарылған қызметіне қарай негізгі құралдар
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсысының құрамыына енетіндер: жер - субъект
Үйлер — халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік - мәдени
Ғимараттар — еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі бір
Өткізгіш тетіктер — электр, жылу және механикалық энергияны өткізу
Күш беретін машиналар мен жабдықтар жылу мен электр энергиясын
Жұмыс машиналары мен жабдықтар - еңбек өнімдерін жасау процесінде
Өлшеу және реттеу приборлары, қондырғылар және лабораториялық жабдықтар өлшеуге,
Есептеу техникасы — процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған машиналар,
басқадай машиналар мен жабдықтар, аспаптар аппараттар және басқа құрал
көлік құралдары адамдар мен жуктерді тасымалдауға арналған қозғалыс құралы.
құрал — сайман қол еңбегінің механикаландырылған немесе механикаландырылмаған құралдары
Шаруашылық мүлік — кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары. Мысалы:
Жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар ауыл шаруашылық мақсатына пайдалану
Басқадай негізгі құралдар — кітапхана құралдары, спорт мүлкі, жалға
Негізгі қүралдардың есебін дұрыс ұйымдастырудың басты шарты оларды бағалаудың
Бастапқы немесе тарихи құн - негізгі құралдарды сатып алуға,
Ағымды құн — бүл негізгі құралдардың белгілі бір мерзімдегі
Баланстық құн - бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық есеп
Сатылу немесе өткізу құны бір — бірін жақсы білетін
Жабылу құны - тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі
Тозу құны - негізгі құралдардың бастапқы және жойылу құндарының
Негізгі құралдардың қалдық құны - бұл өндірілген өнімге, орындалған
2.2 Негізгі құралдардың келіп түсуі мен есептен шығарылуы
Субъектіні негізгі құралдар есебі бухгалтерлік 6 «Негізгі құралдар есебі
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі: негізгі құралдардың келіп түсуінің кәсіпорын
«Облжылукоммунқуат» МКК — да негізгі құралдарды есепке алу бойынша
122 — үйлер мен ғимараттар;
123 — машина және құрал — жабдықтар, табыстау қондырғылары;
124 - көлік құралдары;
125 - басқалар;
126 — аяқталмаған құрылыс.
Бұл шотта үйлер мен ғимараттарды салу және күрделі құрылысқа
Негізгі құралдарды өндірістік ғимараттарды және тұрғын үйлерді; құрылғыларды салу;
Негізгі құрал - жабдықтарды қабылдау - тапсыру (орын ауыстыру)
Негізгі құралдар келіп түскен кезде 12 «Негізгі құралдар» бөлімшесі
12 - ші бөлімнің тиісті шоттары — негізгі құралдардың
511 - құрылтайшылардың кәсіпорынның жарғылық капиталына негізгі құрал түрінде
641 — 643 еншілік, тәуелді және бірлесіп бақылаған кәсіпорындардан
727 — кәсіпорынға сый тараптылығынан негізгі құралдардың құнына тегін
32 431 — 432, 441, 451, 453, 671, 687
Негізгі құралдар өндірістік ғимараттарды және тұрғын үйлерді, құрылғыларды салу,
Бұл актілерге комиссия қол қойып техникалық құжаттарды тіркеп бухгалтерияға
Негізгі құралдарды пайдалану кезінде бірте - бірте тозып, ақырында
Негізгі құралдарды есептен шығару қалдық құны мен жүргізіледі. Актілерде
Объектіні жою нәтижесінде анықтайды. Табиғи зіл - залалар, апаттар
Актілерді субъект басшысы бекітеді. Оларды бекіткеннен кейін ғана объектіні
Негізгі құрал - жабдықтарын есептен шығарудың қабылданған қабылданған тәртібін
Басы артық пайдаланылатын құрал - жабдықтарды, көлік құралдарын приборларды,
Кесте 3.
«Облжылукоммунқуат» МКК - ның негізгі құралдарының келіп түсуі
мен есептен шығарылуының есебі
№ Мазмұны Сомасы Дт Кт
1 2 3 4 5
1 Металошифер дайындайтын станок
жабдықтары сатып алынады. 50000 123 671
2 Осы станок кәсіпорын ішінде орын ауыстырды.
02 01
3 Автокөлік ГАЗ — 52 — 1 толық
4 Техникалық құбыр өткізгіштері іске
жарамай бөлшектеніп қабылданады. 208200 201 123
5 Қазандық ғимаратты бөлшектеніп
материал ретінде қоймаға қабылданады. 192000 208
Негізгі құралдардың келіп түсуі мынадай құжаттармен рәсімделеді. Негізгі құралдарды
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеу кезінде субъект жетекшісінің өкімімен
Алыс-беріс актісінде, міндетті реквизиттермен қоса, комиссия қызмет ету мерзімін
Негізгі құралдар кәсіпорын ішіндегі орын ауыстыруын рәсімдеу үшін актіні
Негізгі құралдарды ақысыз беру (сыйлау) кезінде акт екі дана
Неігізгі құралдарды басқа субъектіге сату кезінде актінің үш данасы
Негізгі құралдарды бірдей өндірістік немесе шаруашылық жұмыстарға арналған,
Кесте 4
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сома, теңге Шоттар корреспонденциясы
Дт Кт
1 2 3 4 5
1 Негізгі құралдырды кәсіпорынның өз ішінде орнын ауыстыру 200000
2 Негізгі құралдар басқа заңды немесе жеке тұлғалардан алынады:
келісім шарттық құнына
ҚҚС сомасына
150000
24000
122-125
331
671
671
3 Құрылтайшылардың кәсіпорынның жарғылық капиталына салған салымдарына салған негізгі
600000
121-125
511
4 Негізгі құралдар серіктестік, тәуелді және бірлесіп бақыланатын кәсіпорындардан
баланстық құнына
ҚҚС сомасына
Беруші жақтың есептеу сомасына
250000
40000
100000
122-125
331
122-125
641-643
641-643
131-134
5 Жиыны (бастапқы құны) 350000 х х
6 Тегін алынған негізгі құралдар кірістелді:
баланстық құнына
берілген күнге дейін есептелінген тозу сомасына
132000
28000
122-125
122-125
727
131-134
7 Барлығы 160000 х х
8 Түгендеу барысында есепке алынбаған негізгі құралдар анықталады.:
-негізгі құралдардың эксперттік жолымен анықталған қалдық құнына
- негізгі құралдардың электрлік жолымен анықталған, бірақ есепке алынбаған
64000
18000
122-125
122-125
727
131-134
9 Барлығы 82000 х х
10 Кәсіпорынның өзі дайындаған негізгі құралдары:
негізгі өндіріс цехынан
көмекші өндіріс цехынан
300000
200000
122-125
122-125
900
920
11 Барлығы 500000 х х
Бухгалтерия келіп түскен объектіні материалдық жауапты адамға бекітіп, мүліктік
Бұл мүліктерді бір ған карточкада есепке алуға рұқсат етіледі.
Бұл карточка бухгалтерияға келіп түскен негізөгі құралдардың актілері, техникалық
2.3 Негізгі құралдардың амортизациясының және оларды
жөндеудің есебі
Амортизациялық аударымдар өнімнің жұмыстардың және қызметтердің өзіндік құнын құрайтын
Амортизациялық аударымдар қатардан шыққан негізгі құралдарды қайта қалпына келтіру
Амортизациялық аударым нормалары әдетте негізгі қүралдардың бастапқы және қалпына
Жалпы алғанда негізгі құралдар бойынша амортизация есептеудің жалға беру
12 «негізгі құралдар» бөлімшесінің шоттарында есептелген негізгі құралдар бойынша
«Облжылукоммунқуат» МКК - да негізгі құралдардың тозуы 13 «Негізгі
131 - Ғимараттар мен құрылыс жайларының тозуы;
132 - Машиналар мен жабдықтардың, өткізгіш құралдарының тозуы;
133 - Көлік құралдарының тозуы;
134 - Басқаларының тозуы.
Бұл шоттарға мынадай аралық шоттар алуға болады:
1. Меншікті негізгі қүралдардың тозуы.
2. Ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі құралдардың тозуы.
Бұл шоттар пассивті шоттар. Бұл шоттардың кредиті бойынша есептелген
Бухгалтерлік есептің № 6 «Негізгі құралдардың есебі» деп аталатын
1. Негізгі құралдардың құны бойынша амортизацияның бір қалапты есептеу
2. Амортизацияны - есептеудің жеделдетілген әдістері. Бұл әдістері өндірістік
Амортизацияны есептеудің жеделдетілген әдісі мынадай 2 әдіске бөлінеді:
1. Кумулятивтік әдіс - латын тілінен аударылғанда - озу,
2. Азайып отыратын қалдық әдісі — бұл әдісте кумулятивтік
«Облжылукоммунқуат» МКК - да №6 «Негізгі құралдардың есебі» бухгалтерлік
Негізгі құралдардың құны бойынша амортизацияны тік сызықты бірыңғай есептеу
Жылдық, тозу сомасы = Бастапқы құн - жойылу құны
= 50 000 - 5000
= 45000 = 4 5000
Пайдалану мерзімі
10
10
Айлық тозу құны = Жылдық, тозу сомасы
= 4500
= 375
12 ай
12
«Облжылукоммунқуат» МКК - ның бухгалтериясында негізгі құралдардың амортизациясы және
Кесте 5
«Облжылукоммунқуат» МКК - ғы негізгі құралдардың тозуының есебі.
№ Мазмүны Сомасы Дт Кт
1 Көмекші өндірістің негізгі құралдарына
амортизация есептелінді:
- Автокөлік КО 503 - В 58351
- Автокөлік Газ - 52 - 01 61
Негізгі құралдар өндіріс процестерінде қатыса отырып, біртіндеп тозады. Тозудың
Негізгі құралдардың табиғи тозуы олардың өндіріс процесінде қатысу нәтижесінде
Негізгі құралдардың сапалық тозуы техникалық прогреске, өндіріс әдістерін жетілдіруге
Машиналардың, жабдықтардың, үйлердің, ғимараттардың барынша жаңа, неғұрлым жетілдірілген және
Негізгі құралдардың уақытынан бұрын тоздырмау үшін оларды мерзім сайын
Күрделі жөндеу деп негізгі құралдардың объектіні тұтастай алғандағы мен
Ағымдағы жөндеу барлық құралдарды жұмыс жағдайында ұстау үшін оның
Негізгі құралдарды жөндеу негізінде шаруашылық және мердігерлік әдіспен жасалуы
Неғұрлым прогрессивті және үнемді болып саналатын мердігерлік әдіс. Себебі
Күрделі жөндеу өткен негізгі құралдарды қабылдап алу «Күрделі жөндеуден
Субъектінің негізгі құралдарды қабылдауға өкілетті қызметкері және жөндеу, қайта
Шаруашылық әдіспен негізгі құралдарды жөндеу цехының тыс желерде жөндеу
Жабдықтар, автокөліктер, тракторлар т.с.с. басқа негізгі құралдардың объектілерін жөндеу
- Еңбек ақыдан есептелінген аударымдар;
- Электр энергиясы;
- Жылу, газ шығындары;
- Қосымша шығындар;
- Цехтарды басқаруға жұмсалған шығыңдар;
- Цех жабдықтарының амортизациясы тағы басқа да жөндеу
бойынша шығындар.
Егер кәсіпорын жөндеу қорын құратын болса, онда ай сайын
Есепті айда «Облжылукоммунқуат» МКК — да негізгі құралдарды жөндеу
2.4 Негізгі құралдарды жалдаудың есебі
Жалгерлік — жалдаушыға шаруашылық және басқа қызметті дербес жүзеге
Жалгерліктің нәтижесінде жалға беруші және жалға алушы (жалдаушы) арасында
Жалдау шарты — тараптардың еріктігі және толық теңдігі негізінде
Жалдау ақысы — жалдаушының жалға алған мүлік үшін жалдау
Жалгерлік процент - жалдау шартында нақты ақша сомасы түрінде
Халықаралық тәжірибеде жалгерліктің үш түрі болады: ұзақ мерзімді, орташа
Ұзақ мерзімді жалдау (лизинг) - мүлікті үш жылдан астам
Орташа мерзімді жалдау (хайринг) - жалдаушыға меншік иесі құқығын
Қысқа мерзімді жалдау («рейтинг» «чартер») — жалдаушының мүлікті бүдан
Ұзақ мерзімге жалға алынатын негізгі құралдардың есебі және ұзақ
12 «Негізгі құралдар» бөлімшесі шоттарының (121 - 125 -
Келіп түсетін жалдау міндеттемелерінің есебі 334 - ші «Басқа
Жалға беруші кәсіпорындар мен үзақ мерзімге алынған негізгі құралдар
Есеп айырысу аналитикалық есебі «Түрлі дебиторлар мен және кредиторлар
13 - ші « Негізгі құралдардың тозуы» бөлімшесінің шоттарына
Ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі құрал — жабдықтардың құнын
«Облжылукоммунқуат» МКК — да негізгі құралдарды жалға алу және
2.5 Субьетінің меншікті негізгі құралдарды қайта бағалау және түгендеу
Негізгі құралдарды қайта бағалау барысында негізгі құрал — жабдықтардың
Негізгі құрал - жабдықтарды қайта бағалауды өткізу үшін мүліктік
Қазақстан Республикасы Үкіметінің арнайы қаулысымен кәсіпорындарға негізгі құрал -
Негізгі құралдарды түгендеу: негізгі құрал - жабдықтардың нақты бар
Негізгі құрал - жабдықтарды түгендеу жылдық қаржылық есептер мен
Есепке алынбаған объектілерді мүліктік тізімдеу кезінде бағалау қазіргі бағалар
Негізгі құралдардың есепке алынбаған объектілерінің қалдық құнына 12 «Негізгі
Негізгі құралдардың құны көтерілген болса - бухгалтерия бұл өзгерістерді
Мүліктік түгендеу комиссиясы кейбір объектілердің күрделі өзгерістерінің есепке алынбауына
Артық немесе кем шығуға кінәлілер мен себептер жөніндегі толық
Негізгі құрал - жабдықтарды «Облжылукоммунқуат» МКК - ны шілде
Тозудың үстеме сомасына [8157526,12 тг] 541 шот дебиттеледі де,
Компъютерлендіру жағдайында негізгі құралдардың
есебін ұйымдастыру
Windows фирмасының неше операциялары және қаржылық есебінде электронды есептеуіш
Бағдарлама толығымен бухгалтердің өзімен қойылған заңдылықтар мен есеп формаларының
Қол жазба түріндегі есеп кезінде аналитикалық объект туралы анықтама
Негізгі құралдар түріндегі субконта порометрлерін сипаттайтын технолгогияны қарастырсақ:
«Субконто» түрлерінің анықтамасын ашып, одан негізгі құралдардың позициясын таңдаймыз.
Экранға ашық терезелерді бірінен соң бірін орналастырамыз. Алғашқыда субконтоның
Субконто порометрлерінің кестесі 4 бағаннан тұрады:
Код - порометр кодын көрсету үшін;
Атау - порометр атын енгізу үшін;
Ұзындық - толтыруға тиісті емес баған;
Белгілі — берілген бағанға порометр белгісі текстік және сандық
«Негізгі құралдар» субконто түрі үшін бағдарламаның стандартты жиыны 2
Мұны келесі түрде жасаған ыңғайлы:
1. «Субъектінің негізгі құралдарының саны» және «Порометр»
2. «Субъектінің саны» терезесіндегі 1 — ші
3. Порометрлер терезесінде тышқан пернесін 2 рет
4. Клавиятурадан порометрдің сандық белгісін енгізу;
5. Тышқанмен «Субъект саны» терезесіндегі келесі
6. «Амортизацияның жылдық нормасы» порометрлерінің белгілері әрбір
Көрсетілген қимылдарды орындау нәтижесінде «Негізгі құралдар» субконто порометрлері тізіміне,
Кезекті жұмыс процесінде порометрлер тізіміне, тізіммен жұмыс істеудің жалпы
3. Негізгі құралдардың аудиті және талдауы
3.1 Негізгі құралдарды аудиті және талдау міндеттері, негізгі бағыттары
Негізгі құралдар - әрбір өндірістің маңызды факторларының бірі. Олардың
Негізгі құралдарды пайдалануын талдау бірнеше бағытта жүргізіледі, олар негізгі
Берілген кестедегі мәліметтерге қарай отырып таңдамалы кезеңде негізгі құралдардың
Негізгі құралдардың қозғалысын олардың келіп түсу көрсеткіштері мен және
3.1. Негізгі құралдардың тиімді пайдалануын талдау
Негізгі құралдар кәсіпорынның негізгі капиталының жалпы сомасындағы үлкен үлесі
Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігінің жалпылама мінездемесін көрсету үшін рентабельділік,
+ ЭНӨқ= НӨҚ 1 - НӨҚО х ІВП,
мұндағы НӨҚО, НӨҚІ - вбазистік және есеп беру жылдарындағы
Құралдардың орта жылдық құның есептеу кезінде тек кәсіпорынның өз
Жоғарыда аталған көрсеткіштерді талдау үшін кәсіпорынның бизнес -жоспар, техникалық
Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігінің негізгі көрсеткіші қор рентабельділігі. Оның
Схема 3.1. Қор рентабельділігінің факторлы жүйесі
Қор қайтарымы мен қор рентабельділігі арасындағы
П ӨӨ П
R НӨҚ=------------------- = -------------
НӨҚ НӨҚ ӨӨ
Мұндағы: R НӨҚ негізгі өндірістік құралдардың рентабельділігі, П -
«Облжылукоммунқуат» МКК -
Кесте 6.
Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін с ипаттайтын көрсеткіштер.
№ Көрсеткіш өлш. 2005ж 2006 ж Абс.
бірл
ауытқу
1 2 3 4 5 6
1 Қызметке арналған негізгі құралдардың орташа жылдық құны
2 Көрсетілген қызметтің көлемі мың тг
3 Қызметкерлердің ортатізім саны мың тг
4 Қор қайтарымы тг 0,70
5 Қор сиымдылығы тг 1,42
6 Қор мен қорлану тг 512,4
« ның негізгі құралдарының пайдалану тиімділігінің сипаттайтын көрсеткіштерін анықтай
Қор сиымдылығы негізгі құралдардың
Қор сиымдылық келесі формуламен анықталады.
S 22293
Sб =-------=----------------
N 156708
272704
Sа =
187371
мұндағы Sб және Sа -
S - негізгі құралдардың орташа жылдық құны,
N - өнімді өткізуден түскен кіріс.
Қор сиымдылығының бағалануы мен есебі динамикада ерекше орын алады.
Қор қай тарымдылығының өсуін құрал - жабдықтардың орташа жылдық
Негізгі құралдардың әрбір өскен проценті үшін, дайын өнімді шығару
Берілген көрсеткіш өндірістің техникалық тиімділігін бағалау үшін және кәсіпорынның
Өнімді өндірудің көлемінің өсуі өндірістік потенциялын кеңейтудің әсері мен
4980160,69 = 34362,7 (тың тг.)
4980150,7 = 34860,7 (тың тг.)
мұндағы талдамалы кезең басы мен соңындағы
негізгі құралдардың өндіуінің көлемі,
Ққ - қор қайтарымдылығы.
Жыл соңында өндірістік потенциял 34362,7 мың тг.
0.7515678 = 10974.6;
0.696187377 = 129290.1;
мұндағы: НҚ т.б. - негізгі құралдарды пайдалану тиімділігі.
Негізгі құралдарды қысқарту көлемін дайын өнім шығару әсері келесі
Мұндағы негізгі құралдардың құнының төмендеуі.
Негізгі құралдардың құнының 49801 мың тг. өсуі, есепті кезеңдегі
Қор қайтарымының әсер ету үлесі келесі формула мен анықталады.
Қор қайтарымдылығының өсуі дайын өнімді шығарудың өсуіне 2,59 тг
Дайын өнім қор сиымдылығының - 0,01 % төмендеген. Негізгі
Қатынастық үнемдеу сомасы келесі формула арқылы есептелінді.
(0,69-0,7)