Жаза тағайындау

______________ тобының студенті ___________________________________ «Соттылық түсінігі мен оның жойылу
ПІКІР
Диплом жұмысына арқау болып отырған тақырып бүгінгі күннің өзекті
Дипломант ____________________________соттың жаза тағайындағанда істелген қылмыстық сипатына және қоғамға
Дипломанттың «Соттылық түсінігі мен оның жойылу салдары» тақырыбында жазылған
Тақырып толық, жүйелі және жеткілікті материалдармен өңделе отырып жазылған.
Қорытындылай келе дипломдық жұмысты жақсы деп бағалап, қорғауға жіберуге
Мазмұны
Кіріспе
I. Тарау. Соттылықтың құқықтық табиғаты
1.1. Соттылық ұғымы және оның қылмыстық-құқықтық салдары
II. Тарау. Жаза тағайындау
2.1. Жаза тағайындаудың жалпы негіздері
2.2. Жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлар
2.3. Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағайындау
2.4. Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау
2.5. Қылмыстардын қайталануы жағдайында жаза тағайындау
2.6. Үкімдердің жиынтығы бойыйша жаза тағайындау
2.7. Мерзімдерді қосу кезіңде оларды белгілеу тәртібі және жаза
мерзімдерін есептеу және жазаны есепке алу
2.8. Белгілі бір қылмыс үшін көзделген жазадан гөрі жеңілірек
тағайындау
2.9. Шартты түрде соттау
III. Тарау. Қылмыстық заңдағы соттылықты жою және алып тастау
3.1. Қылмыстық құқықтағы соттылықты жою мерзімі және оны есептеу
3.2. Соттылықты алып тастау жағдайы және соттылықты мерзімінен бұрын
Қорытынды
Пайдалынған әдебиеттер
Кіріспе
Қоғамға қауіпті іс-әрекетпен оның ішінде қылмыспен күресу барысында қылмыстық
Соттылықты автоматты түрде жойылады және бұған қандай да бір
Тәжірбие соттылықты алып тастаудың негізі ретінде рақымшылық пен кешірім
I. Тарау. Соттылықтың құқықтық табиғаты.
1.1.Соттылық түсінігі және оның қылмыстық-құқықтық салдары
Қылмыстық құқық бойынша сотта айыпталушы тұлғаға қандайда қылмысты жасағаны
Тұлғаны сотталған деп тану белгілі бір қылмыстық-құқықтық салдарды қамтиды.
Соттылық түсінігіне қатысты әртүрлі пікірлер қылмыстық-құқықтық әдебиеттерде қалыптасқан. Г.Б.
В.Д. Филиминов былай дейді: соттың қылмысты жасағаны үшін жазаны
Қылмыс үшін бұрын сотталған тұлға жаңа қылмыс жасаса (яғни
Соттың осы тұлғаға жасаған қылмысы үшін қылмыстық жауаптылық көзделген
Қылмыстық-құқықтың салдар-соттылығы бар тұлғаның қылмыстық жауаптылығын ауырлататын заңда белгіленген
1. жаңа қылмысы үшін қылмыстық жауаптылықтан тұлғаны бастауға (заңда
2. қайтадан жасалған қылмыстың саралайтын белгісі ретінде қызмет етеді;
3. сот таңдаған жазаны күшейтеді;
4. тұлғаны аса қауіпті рецидивист деп тануға негіз болады;
5. бас бостандығынан айыру түріндегі тағайындалған жазаның өтелу режимінің
6. жазаны өтеудің шартты-мерзімінен бұрын босатылуына кедергі келтіреді.
Осы жоғарыда аталған соттылықтың қылмыстық-құқықтың салдарын өзгелейде беруге болады.
1. Соттылық тұлғаны жаңа қылмысы үшін қылмыстың жауаптылықтан босатуға
Сонымен, соттылығы бар тұлға жасалған жаңа қылмыстының қоғамға қауіптілігі
Соттылықтың қылмыстық - құқықтың салдарының маңызы төмендегідей:
- тұлғаның жаңа қылмыс жасауына жол бермеуге тырысады, яғни
- өзге тұлғаларды қылмыстық заі-щы бұзудан сақтандырады.
2. Соттылық қайтадан жасалған қылмыстың саралайтын белгісі ретінде. Қылмыстық
Егер шартты түрде сотталған адам өзіне сот жүктеген міндеттерді
Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде өзіне сот
Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде абайсызда қылмыс
Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде орташа ауырлықтағы
3. Осы аталған соттылықтың қылмыстық-құқықтың салдары қылмыс рецидивімен күресуде
4. Соттылық - жазаның шегін күшейтетін мән-жай ретінде. 58-баптың
Соттылығы бар тұлға жаңадан қылмыс жасаса, жаңадан жасаған қылмысы
5. Соттылық тұлғаны аса қауіпті рецидивист деп тану негізі
Бұл жерде соттылық - қоғамға аса қауіптілік тудыратын сотталғандарды
6. Соттылық бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны өтеу түрлерін
Сонымен, соттылықтың қылмыстық-құқықтың салдары жазаның мақсатын белгілеуде және нәтижесіне
Жағдайда, тұлғаның соттылығы туралы сөз қозғағанда тек соттылығын ғана
Соттылықтың өзімен бірге жалпы құқықтық және қылмыстық-құқықтық мазмұнындағы салдары
Соттылықтың жалпы құқықтық салдары:
- белгілі бір қыметпен немесе белгілі бір кәсіппен шұғылдануына
- қаруды иеленуіне шек қою;
- қарулы күштерде әскери қызметпен айналысуны тыйым салу. Соттылықтың
- қылмыс рецедивінде ескеріледі;
- соттылығы бар тұлғаның қылмыс жасаған кезде нәтижесінде қылмыстың
- түзеу колониясының режимін анықтауда қолданылады;
- жаза тағайындайда ескеріледі.
Соттың айыптау үкімі күшіне енген күннен бастап соттылығы жойылған
Сонымен, соттылық дегеніміз кінәлі адамның қылмыс істегені үшін қандай
II. Тарау. Жаза тағайындау
2.1. Жаза тағайындаудың жалпы негіздері
Қылмыстық құқық жаза тағайындағанда кінәлінін жеке-дара жауапкершілік принципін негізгі
«Қазақстан Республикасы Конституциясының барлық адам заң мен сот алдында
Қылмыстық кодекстің 52-бабында жаза тағайындаудын жалпы негіздері көрсетілген. Онда
52-бап. Жаза тағайындаудың жалпы негіздері.
1. Қылмыс жасауға айыпты деп танылған адамға осы Кодекстің
2.Қылмыс жасаған адамға оның түзелуі және жаңа қылмыстардың алдын
3. Жаза тағайындау көзінде қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауіптілік
Қылмыстық заңның осы бабында көрсетілген талаптарды бірнеше топқа бөлуге
Жаза Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті бабында белгілөнген шектө
Сондай-ақ сот жаза тағайындағанда Ерекше бөлімнің нақты бабының санкциясының
Егер жасалған қылмыс үшін кезделген жазаның онша қатаң емес
Сот жаза тағайындағанда істелген қылмыстың сипатын және қоғамға кауіптілік
Осы жоғарыда айтылған екі негізгі факторға сипаттама берелік. Бірінші,
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты плөнумының 1999 жылғы 30 сәуірдегі
Жасалған қылмыстың қоғамдық қауіптілігінің дәрежесін анықтағанда, соттар қылмыстың ауырлығын
Қылмыстық кодекстің 52-бабының келесі бір маңызды талабы айыптының жеке
Осы мәселеге байланысты жоғарыда аталған Жоғарғы Соттың Пленумының қаулысының
«Соттар жазаның түрі мен мөлшерін белгілеу үшін елеулі мәні
Сот нақты жағдайларға байланысты әр уақытта да кінәлінің жеке
Соттардың сотталушының жеке басының мәліметтерін жан-жақты объективті түрде тексеруін
2.2. Жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлар
Әрбір нақты қылмыс үшін жаза тағайындағанда соттар қылмыстың қоғамға
Жауаптылықты жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайлар қылмыстық заң арқылы белгіленеді.
Жауаптылықты жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайларды қылмыс құрамының қажетті, жетілген
«ҚК-тің 54-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген жауапкершілік пен жазаны ауырлататын
Егер ҚК-тін 53 немесе 54-баптарында көрсетілген мән-жайлар қылмыстың бір
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 53-бабында қылмыстық жауаптылық пен жазаны
а) мән-жайлардың кездейсоқ тоғысуы салдарынан алғаш рет кішігірім ауырлықтағы
б) айыпкердің кәмелетке толмауы;
в) жүктілік;
г) айыпкердің жас балалары болуы;
д) қылмыс жасағаннан көйін зардап шегуіпіге тікелей медициналық және
е) жеке басындық, отбасылық немесе өзге де ауыр мән-жайлар
ж) күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан не материалдық, қызметтік
з) қажетті корғанудың құқықтық дұрыстығының шартын бұзу, аса қажеттілік,
и) қылмыс жасау үшін түрткі болып табылған жәбірленушінің заңға
к) шын жүректен өкіну, айыбын мойындап келу, қылмысты ашуға,
2.Осы баптың бірінші бөлігінде көзделмеген мән-жайларда жаза қолдану көзінде
3. Егер жеңілдететін мән-жай осы Кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті
4. Осы баптың бірінші бөлігінің д) және к) тармақтарында
Енді осы жеңілдетілетін мән-жайлардың ішкі мазмұнына тоқталайық:
1.Мән-жайлардың кездей соқтоғысуы салдарынан алғаш рет онша ауыр емес
2.Айыпкердің кәмелетке толмауы, жасы он сегізге толмай қылмыс істегенде
3. Жүкті әйелдін қылмыс істеуі. Қылмыстық заң адамгершілік принципін
4. Айыпкердің жас балалары болуы.
Жас балалар деп жасы он төртке толмағандар саналады. Егер
5. Қылмыс жасағаннан кейін зардап шегушіге тікелей медициналық және
Мұнда кінәлі істеген қылмысының зардабын қылмысты істегеннен кейін өз
6. Қылмысты адамның жеке басына, отбасына өзге де ауыр
Кейбір кездерде ұстамсыз адамдар үшін осындай жағдайлар қылмыс жасау
7. Қылмысты күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу салдарынан материалдық, қызметтік,
Осы жағдайлардың жауаптылықты женілдетудің қатарына жатқызылуы себебі, мұндай жағдайда
Басқа жағынан тәуелді болу деп қызмет жөнінен, некелік, отбасылық,
8. Қажетті қорғанудың дұрыстығының шартын бұзу (аса мәжбүрлі) қажеттілік,
Қылмысты қажетті қорғану шебінен асса да, қоғамға кауіпті қиянаттан
Қазақстан Республикасы жаңа Қылмыстық кодексінде қылмысты мәжбүрлік қажеттіліктен, қылмысты
Қылмыс істеген адамды ұстау — қоғамға пайдалы қылмысқа қарсы
— Проблеманы алдын ала теориялық жағынан терең зерттеу және
— жануарларға тәжірибе жасау арқылы нәтижені анықтау;
— эксперимент жасауға адамның келісімін алу.
Осы көрсетілген шарттардың біреуін болса да, орындамаса, нәтижесінде ауыр
Жан күйзелу жауаптылықты жеңілдететін мән-жайға жату үшін ол біріншіден,
Физиологиялық аффект дегеніміз осы жоғарыда айтылған жағдайларға байланысты кінәлінің
Физиологиялық аффектіні анықтау үшін психологиялық сарапшылық тағайындалады. Шын жүректен
Шынжүректен өкінуге қылмыс істеген адамның ағынан жарылып өзінің қылмысын
Егер адам өзінің кінәсін бұлтартпас дәлелдер арқылы мойындауға мәжбүр
Шын жүректен өкіну немесе кінәсін мойындап келуі әділ соттылықты
а) қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы;
б) қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтіру;
в) адамдар тобының, алдын ала сөз байласқан адамдар тобының
г) қылмыс жасағанда айырықша белсенді роль атқару;
д) айыпкер үшін психикасы бұзылуының ауыр түрінен зардап шегетіні
е) ұлттық, нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздық себебі
ж) жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге
з) белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе қоғамдық
и) аса қатыгездікпен, садизммен, қорлаумен, сондай-ақ жәбірленушіні қинап қылмыс
к) қару, оқ-дәрі, жарылғыш заттар, жарылғыш немесе оларды бейнелеуші
д) төтенше жағдайды, табиғи немесе өзге де қоғамдық нәубет
м) алкогольдік, есірткілік немесе уытқылық еліту жағдайында қылмыс жасау.
н) адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын бұза
о) қылмыскердің қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне көрсетілген
п) өкімет өкілінің нысанды киімін немесе құжатын пайдаланып қылмыс
2. Егер осы баптың бірішді бөлігінде көрсетілген мән-жай осы
3. Жаза тағайындау көзінде сот осы баптың бірінші бөлігінде
Жауаптылықты ауырлататын мән-жайлардың мазмұны төмеңдегідей:
1. Қылмыстарды әлденеше рет жасау, қылмыстардың қайталануы. Бұл қылмыстардың
Соттардың мынаны есте тұтқаны жөн: адамның бірнеше қылмыс жасауы
Бірінші қылмысы бойынша қылмыстық жауапкершілікке тарту мерзімі өтіп кеткен
2. Қылмыс арқылы ауыр зардаптар келтіру. Зардап материалдық емес,
Қылмыстың ауыр зардабын сот істелген қылмыстың мәніне, істің нақты
Қылмыстық заңның диспозщиясында қылмыстың белгісі ретінде көрсетілген жауаттгынықты ауырлататын
3. Адамдар тобының ал;дын ала сөз байласып, адамдар тобының
Осы мәселеге байлынысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты «Қылмыстық жаза
Адамдар тобы, алдын ала сөз байласқан адамдар тобы жасаған
Қылмысты ұйымдасқан топ, қылмыстық сыбайластық жасаған реттерден басқа, бір
4. Қылмыс жасағанда айрықша бөлсенді роль атқару. Адамның қылмысты
5. Айыпкер үшін психикасы бұзылуының ауыр түрімен зардап шегетіні
Қылмыс істеген адамның жүйке ауруымен ауыратын адамды немесе жас
6. Ұлттық нәсілдік және діни өшпенділік немесе араздық себебі
Ұлттық немесе нәсілдік дұшпандықты немесе араздықты қоздыруға, ұлттық ар-намыс
7. Жүктілік жағдайы айыпкер үшін алдын ала белгілі әйелге
Жас балаға, әөрі немесе дәрменсіз халдегі адамдарға я кінәлінің
Материалдық тәуелділік деп басқа адамның кінәліге негізгі немесе қосымша
Лауазымдық жөніндегі тәуелділік деп тікелей немесе жоғары тұрған басшыға
8. Белгілі бір адамның өзінің қызметтік, кәсіби немесе қоғамдық
Өзінің қызметін немесе қоғамдық борышын атқарып жүрген адамды өлтіру
Бұл жерде өзінің қызметін атқарып жүрген адам деп, меншік
Қоғамдық борышын атқарған адам деп қоғам, мемлекет, жеке адам
9. Аса қатыгездікпен, садизм мен, қорлаумен, сондай-ақ жәбірленушіні қинай
Жәбірленушіге қинап, қорлық көрсету деп кінәлінің жәбірленушіге қарсы шектен
Осы айтылғандарды жауапталықты ауырлататын мән-жайларға жатқызғанда сот кінәлінің ерекше
10. Қару, оқ-дәрі, жарылғыш заттар немесе оны бейнелеуші қондырғылар,
11. Төтенше жағдайды, табиғи немесе өзге де жағдайларды қылмыс
Жұртшылыққа келген ауыртпалық жағдайына жер сілкіну, су тасқыны, қар
12. Алкогольдік, есірткілік немесе уытқұмарлық елігу жағдайында қылмыс жасау.
ҚК-тің 54-бабы бірінші бөлігінің «м» тармағына сәйкес қылмыстың сипатына
Сондай-ақ кәмелетке толмаған адамның қылмыс жасаған кезде мас болуы,
13. Адамның өзі қабылдаған антын немесе кәсіби антын бұза
14.Қылмыскердің қызмет жағдайын немесе шартқа байланысты өзіне көрсетілген сенімді
15.Өкімет өкілінің нысанды киімін немесе құжатын пайдаланып қылмыс жасау.
Қылмыстық кодекстің 29-бабыңда қылмысқа қатысушылардың жауаптылығы туралы ғана айтылған.
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза тағайындау кезінде оны жасауға
Қатысып жасалған қылмыс үшін жаза олардың іс-әрекеті сараланған Қылмыстық
Сот қатысушыларға жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың жалпы бастамаларын (52-бап)
2.4. Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау
Сот тәжірибесінде бір адамның қылмыстық заңның әр түрлі баптарыңда
Бір адамның бірнеше қылмыстарды істеуі, оның істеген әрбір қылмысы
Осы заңның талабына сәйкес сот әрбір қылмыс үшін жазаны
Қылмыстардың жиынтығы бойынша сот жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың жалпы
«Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындағанда, соттар заңда көрсетілген жеңілірек
Үш немесе одан да кеп қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза
Жеңілірек жазаны ауырырак жазаға сіңіру принципін колданған кезде, соттар
Тағайындалған жазаларды түгелдей косып жаза белгілеу дегеніміз әрбір қылмысқа
Қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындағанда соттың қайсы принципті басшылыққа
Егер іс бойынша үкім шығарылғаннан кейін сотталған адамның алғашқы
Қылмыстар жиынтығы бойынша тағайындалған негізгі жазаға жиынтықты құрайтын қылмыстар
Соттар мынаны ескеруге міндетті: ҚК-тің 58-бабының 6-бөлігін колданған жағдайда,
Егөріс бойынша үкім шығағанан кейін сотталған адамның тағы басқа
2.5. Қылмыстардын қайталануы жағдайында жаза тағайындау
Қылмыстардың қайталануының түсінігі Қылмыстық кодекстің 11-бабында белгіленген. Қылмыстық кодекстің
Қылмыстық кодекстің 59-бабының екінші бөлігінде қайталанып жасалған қылмыс үшін
Егер бұрынғы үкім бойынша ҚК-тің 63-бабын қолдану арқылы сотталған
Соттар тиісінше қылмыстардың қайталануы кезінде, аяқталмаған қылмыс, сондай-ақ қылмыстардың
Бұл орайда ҚК-тің 5-бабының үшінші белігіне сәйкес ҚК-тің 59-бабының
2.6. Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындау
1.Егер сотталған адамүкім шығарылғаннан кейін, бір жазаны толық өтегенге
2.Үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті жаза, егер бас Қазақстан Республикасы
20. Үкімдердің жиынтығы бойынша жаза тағайындалғанда, соттар бұрынғы үкім
шартты жазаға сотталған кездегі, сондай-ақ ҚК-тің 72-бабында немесе 74-бабының
ҚК-тің 70-бабында көрсетілген негіздер бойынша мерзімнен бұрын шартты түрде
бас бостандығын шектеуге, сондай-ақ қоғамдық жұмыстарды атқаруға сотталған кезде
21.Бұрынғы үкім бойынша тағайындалған жазаның өтелмеген бөлігін ішінара қосып
22.Егер сотталушы сынақ мерзім ішінде жаңадан қылмыс жасаса, сот
23.Жазаларды қылмыстардың жиынтығы бойынша немесе үкімдердің жиынтығы бойынша толық
24. Егер сотталған адам бұрынғы үкімді орындауды кейінге қалдырған
2.7. Мерзімдерді қосу кезіңде оларды белгілеу тәртібі және жаза
1. Қылмыстардың жиынтығы және үкімдердің жиынтығы бойынша жазаларды ішінара
а) қамаудың немесе тәртіптік әскери бөлімде ұстаудың бір күні;
б) бас бостандығын шектеудің екі күні;
в) түзеу жұмыстарының немесе әскери қызмет бойынша шектеудің үш
г) қоғамдық жұмыстарға тартудың төрт сағаты сәйкес келеді.
2. Айыппұл салу белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі
1.Белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу
2. Осы баптың бірінші бөлігіңде көрсетілген жазаларды ауыстыру немесе
3. Үкім заңды күшіне енгенге дейін қамауда ұстау бас
4.Сот үкімі заңды күшіне енгенге дейін адамды қамауда ұстау
5.Сот қарағанға дейін қамауда ұсталған, сотталушы адамға айыппұл, белгілі
6.Қылмыс жасағаннан кейін психикалық аурумен науқастанған адамға медициналық сипаттағы
2.8. Белгілі бір қылмыс үшін көзделген жазадан гөрі жеңілірек
Сот жаза тағайындағанда жаза тағайындаудың негізгі бастамаларын басшылыққа ала
Сот іс-әрекеттің ауырлығын елеулі төмендететін, істің ерекше жағдайларын, кінәлінің
Істің ерекше мән-жайлары және әрекеттің қоғамдық қауіптілігі дәрежесін едәуір
Егер адамды кінәлі деп таныған заң санкциясында жазаның әр
ҚК-тің 55-бабына сәйкес жазаны осы қылмыс үшін тиісті бапта
Бірнеше қылмыс жасаған кінәлі адамға жазаның заңда кезделген неғұрлым
Ауыр немесе аса ауыр қылмыстың жасалуы ездігінен ерекше мән-жайлар
Бұл жерде ерекшежағдайлар деп жасалған қылмыстың қоғамға қауіптілік дәрежесін
Ерекше жағдайларға кейбір реттерде істелген қылмыстың қауіптілік дәрежесін шұғыл
2.9. Шартты түрде соттау
Соттар ҚК-тің 63-бабында көзделген шартты түрде соттаудың, әдетте, бұрын
1.Егер түзеу жұмыстары, әскөри қызмөт бойынша шектеу, бас бостандығын
2.Шартты түрде соттау қолданылған жағдайда сот жасаған қылмыстың сипаты
3. Шартты түрде соттау тағайындалған кезде сот сотталған адам
Шартты түрде сотталған адамның мінез-құлқыл бақылауды оған уәкілдік берілген
2.Егер шартты түрде сотталған адам өзіне сот жүктеген міндеттерді
3.Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде өзіне сот
4.Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде абайсызда қылмыс
5.Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде орташа ауырлықтағы
Шартты жазаға сотталған адам сынақ мерзімі ішінде жаңадан басқа
III. Тарау. Қылмыстық заңдағы соттылықты жою және алып тастау
3.1. Соттылықты жою мерзімі және оны есептеу тәртібі.
Қылмыстық құқықтағы соттылықты жою институты қылмыстық құқықта дереу пайда
Алғаш рет қылмыстық заңда соттылықты жою туралы ереже 1925жылы
Соттылықты жоюдың құқықтық табиғатын анықтаудың теориялық және тәжирбиелік маңызы
1926 жылғы РСФСР-ң Қылмыстық кодексінде 37-бабының ережесін қабылдады, тек
Ал, КСРО орталық атқару комитетінің қаулысымен 1927 жылы 25
Осы негіздің 10-бабына сәйкес, соттылығы жоқ деп танылатындар:
а) сотпен ақталған тұлғалар;
б) шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде жаңа
в) алты айдан жоғары бас бостандығынан айыруға сотталған адамдар
Үш жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыруға сотталған тұлғалардың
1958 жылы 25 желтоқсандағы КСРО Жоғарғы Кеңесінің бесінші жиналысының
Соттылық жойылады, егер: а) заңда белгіленген мерзімі өтсе; б)
Азаматтың соттылығы жойылғанан (алып тасталғаннан) кейін тиісті құжаттарда "сотталмаған",
Жазадан шартты түрде мерзімінен бұрын босату жазаның алға қойылған
Жазадан шартты түрде мерзімінен бұрын босату деп сотталған адамды
Қылмыстық кодекстің 70-бабына сәйкес:
1. Егер сот түзеу жұмыстарын, әсери қызмет бойынша шектеу,
2. Сот мерзімінен бұрын шартты түрде босатуды қолдана отырып,
3. Жазадан шартты түрде - мерзімнен бұрын босату сотталған
а) кішігірім және орташа ауырлықтағы қылмыс үшін тағайындалған жаза
б) ауыр қылмыс үшін тағайындалған жаза мерзімінің кемінде үштен
в) аса ауыр қылмысы үшін тағайындалған жаза мерзімінің кемінде
4. Бас бостандығынан айыруға сотталушының нақты өтеу мерзімі 6
5. Сот тағайындалған өмір бойы бас бостандығынан айыру жазасын
6. Мерзімінен бұрын - шартты түрде босатылған адамның мінез-құлқына
7. Мерзімінен бұрын - шартты түрде босату қолданылған адам,
а) өзіне әкімшілік жазасы салынған қоғамдық тәртіпті бұзса немесе
б) қылмыс абайсызда жасалса, жаңа қылмысқа жаза тағайындау кезінде
в) қылмыс қасақана жасалса, сот оған осы Кодекстің 60-бабында
Өлім жазасы түріндегі жаза кешірім жасау тәртібі бойынша бас
Жазаның өтелмеген бөлігін жеңілірек жазамен ауыстырудың жазадан шартты түрде
1. Кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмыс үшін бас босатандығынан
2.Жазаның өтелмеген бөлігі оның неғұрлым жеңіл түріне сотталған адам
3. Жазаның өтелмеген бөлігін ауыстыру кезінде сот осы Кодекстің
Жазаның өтелмеген бөлігі жеңілірек жазамен ауыстырылу қолданылған сотталған адамды
Жазаны өтеген уақыттан бастап соттылықты жою шарты басталады, яғни,
Тұлға соттылық жойылатын мерзім ішінде жаңа қылмыс жасамаса соттылығы
Қылмыстық жауапқа тартудың мерзімінің ескіруі деп қылмыс істеген уақыттан
1. Кішігірім қылмыс істегеннен кейін екі жыл өтсе;
2. орташа ауырлықтағы қылмыс істегеннен кейін бес жыл өтсе;
3. ауыр қылмыс істегеннен кейін он жыл өтсе;
4. аса ауыр қылмыс істегеннен кейін он бес жыл
Егер заңда көрсетілген мерзім өткенше ауыр немесе аса ауыр
Егер қылмыс істеген адам тергеуден немесе соттан бой тасалап
Өлім жазасы қолданылуы мүмкін болған қылмыс құрамын істегендерге қылмыстық
Мерзімі ескіруге байланысты қылмыстық жауаптылықтан босатуға болмайтын қылмыстарда бар.
Сотталғандықтан арылу деп қылмыс жасап сотталған адамның айыптау үкімі
Айыптау үкімі белгілі бір себептермен орындалмай қалуы да мүмкін.
Айыптау үкімінің орындалмай қалуының себептері сан түрлі. Мысалы, сот
Айыптау үкімі екі түрлі жағдайдың жиынтығы негізінде орындалмайды.
Біріншісі, заңда белгіленген нақты мерзімінің өтуіне байланысты;
Екіншісі, осы көрсетілген мерзім ішінде сотталған адам жазаны өтеуден
Қылмыстық кодекстің 75,76-бабы айыптау үкімін орындаудың мерзімін ескіруі жөнінде
Егер айыптау үкімі заңды күшіне енген күннен бастап мына
а) кішігірім ауырлықтағы қылмыс үшін сотталғандар - 3 жыл;
б) орташа ауырлықтағы қылмысы үшін сотталғандар -6 жыл;
в) ауыр қылмысы үшін сотталғандар -10 жыл;
г) аса ауыр қылмысы үшін сотталғандар -15 (75-бап). Қылмыстық
Егер адам осы 75-баптың 1-бөлігінде аталған мерзім өткенге дейін
3.2 Соттылықты алып тастау және соттылықты мерзімінен бұрын
алып тастау негіздері
Рақымшылық немесе кешірім жасау актісі соттылықты алып тастаудың негізі
Қазақстан Республикасы Конститутциясының 54-бабы 6-тармағына сәйкес республика Парламенті адамдардың
Қазақстан республикасы Конституциясының 44-бабы 15-тармағына сәйкес белгілі бір жеке
Рақымшылық және кешірім беру Қазақстан республикасы Жоғарғы өкімет органдарының
Рақымшылық актісінің нормативтік мәні бар. Бұл акт рақымшылық туралы
1991 жылғы 16 ақпандағы рақымшылық актісі бойынша тағайындалған жазалау
Рақымшылық актісі қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босатуы мүмкін. Мысалы,
Рақымшылық актісінің жаза мерзімін өтеу кезінде қасақана тәртіп бұзушыларға;
Рақымшылық актісінің күші осы акт жарияланғанға дейінгі немесе осы
Созылмалы немесе жалғасқан қылмыстарды істеу рақымшылық актісі жарияланған уақытқа
Кешірім беру - бұл мемлекет басшысы қабылдайтын акт. Кешірім
Қазақстан Республикасы Конституциясы бойынша (44-бап, 15-тармақ) Республика соттары арқылы
Жалпы кешірім беру сотталған адамның немесе оның туыстарының еңбек
Ерекше реттерде кешірім беру арқылы қылмыс істеген адам қылмыстық
Кешірім беру мен рақымшылық актісінің айырмашылығы мынада; кешірім беру
Қылмыс жасағаны үшін сотталған адам соттың айыптау үкімі заңды
Заң бойынша сотталғандық атағы жоқ адамдарға ғана бас бостандығынан
Сотталғандық атақтың кейбір реттерде қылмыстық құқылық емес зардаптары да
Жоғарыда көрсетілгендей сотталған атақтың құқылық зардабы мәңгілік емес, заңда
Сотталғандықтан арылу деп қылмыс жасап сотталған адамның айыптау үкімі
А) шартты түрде сотталған адамдар жөнінде-сынақ мерзімі өтуі бойынша;
Б)тәртіптік әскери бөлімде ұстау, әскери қызмет бойынша шектеу немесе
В) бас бостандығынан айырумен салыстырғанда жазаның неғұрлым жеңіл түріне
Г) кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмысы үшін бас бостандығынан
Д) ауыр қылмысы үшін бас бостандығынан айыруға сотталған адамдар
Е) аса ауыр қылмысы үшін сотталған адамдар жөнінде-жазаны өтегеннен
Егер сотталған адам заңда белгіленген тәртіппен жазасын өтеуден мерзімінен
Сотталғандықтан арылу сот тағайындаған түрі мен мерзіміне байланысты әр
Сотталғандықтан арылу мерзімі негізгі және қосымша жазаны өтеген немесе
Сотталғандықтан арылу рақымшылық немесе кешірім беру актісі арқылы да
Қылмыстық заңда сотталғандықтан арылудан басқа нақты бір жағдайларға байланысты
Егер сотталған адам жазасын өтегеннен кейін өзін мінсіз ұстаса,
Егер сотталған адам соттылықты жою мерзімі өткенге дейін тағы
Бірақ та қылмыстық заңда қанша уақыт өткеннен кейін соттың
Сотталғандықты мерзімінен бұрын жою туралы ұсыныс жазаны өтеген немесе
Сотталғандықты жоюдың тәртібі Қазақстан Республикасы қылмыстық істер жүргізу кодексіде
Егер сот соттылықты алып тастаудан бас тартса, бас тарту
Сот отырысына өзіне қатысты соттылықты алып тастау туралы өтініші
Соттылықты алып тастаудан бас тартылған жағдайда бұл туралы қаулы
Соттылықты жою және алып тастау өзімен байланысты барлық құқықтық
Соттылықтың жойылуымен қатар қылмыстық заңда оның алып тасталуыда көзделген.
Қорытынды
Сонымен, соттылық дегеніміз кінәлі адамның қылмыс істегені үшін қандай
Соттылықтың өзімен бірге жалпы құқықтық және қылмыстық-құқықтық мазмұнындағы салдары
қаруды иеленуіне шек қою;
қарулы күштерде әскери қызметпен айналысуны тыйым салу.
Соттылықтың қылмыстық-құқықтық салдары: қылмыс рецедивінде ескеріледі;
соттылығы бар тұлғаның қылмыс жасаған кезде нәтижесінде қылмыстың қайталануы
түзеу колониясының режимін анықтауда қолданылады; жаза тағайындайда ескеріледі.
Соттың айыптау үкімі күшіне енген күннен бастап соттылығы жойылған
Жазаны өтеген уақыттан бастап соттылықты жою шарты басталады, яғни,
Сотталғандықтан арылу деп қылмыс жасап сотталған адамның айыптау үкімі
А) шартты түрде сотталған адамдар жөнінде- сынақ мерзімі өтуі
Б)тәртіптік әскери бөлімде ұстау, әскери қызмет бойынша шектеу немесе
В) бас бостандығынан айырумен салыстырғанда жазаның неғұрлым жеңіл түріне
Г)кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмысы үшін бас бостандығынан айыруға
Д) ауыр қылмысы үшін бас бостандығынан айыруға сотталған адамдар
Е) аса ауыр қылмысы үшін сотталған адамдар жөнінде-жазаны өтегеннен
Егер сотталған адам заңда белгіленген тәртіппен жазасын өтеуден мерзімінен
Сотталғандықтан арылу сот тағайындаған түрі мен мерзіміне байланысты әр
Сотталғандықтан арылу мерзімі негізгі және қосымша жазаны өтеген немесе
Сотталғандықтан арылу рақымшылық немесе кешірім беру актісі арқылы да
Қылмыстық заңда сотталғандықтан арылудан басқа нақты бір жағдайларға байланысты
Егер сотталған адам жазасын өтегеннен кейін өзін мінсіз ұстаса,
Қолданылған нормативтік-құқықтық актілер:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995 ж.
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 16.07.1997 ж.
3. Қазақстан республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі 13 желтоқсан
4. Жаза тағайындалғанда соттардың заңды дұрыс қолдануы туралы ҚР
Арнайы әдебиеттер тізімі:
1. Ераксин В.В., Помчалов Л.Ф. Погашение и снятие судимости
2. Полина В.В. Погашение и снятие судимости по советскому
3. Авакян Р.К. К вопросу о погашении и снятии
4. Аскарханов С. Порядок снятия судимости // Сов. Юстиция,
5. Борисов Э. Сроки погашения судимости // Сов. Юстиция,
6. Брайнин Я.М. Уголовная ответственность и ее основание в
7. Демин В.Г. Вопросы погашения и снятия судимости //
8. Багрий-Шахматов А. В. Уголовная ответственность и наказание. Минск.,
Э. Карпец И.И. Наказание. Социальные, правовые и криминологические проблемы.
10. Дурманов Н.Д. Давность и погашение судимости. - М.,
11. Остроумов С.С. О преступлении и наказан и и-М.,
12. Беккариа Чезаре. О преступлениях и наказаниях. ІЗ.Астемиров З.А.
14. Евтеев М.П. Погашение и снятие судимости. - М.,
15. Зиманас С. Погашение и досрочное снятие судимости //
16. Зельдов СИ. О понятии судимости.// Правоведение, 1972. №1.
17. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық: оқулық.-Алматы, 1998. 245-248 беттер.
75