КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕР


Жоспар
Жоспар 1
Кіріспе 2
І-бөлім ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕ 4
1.1 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕНІҢ ДАМУ ТАРИХЫ 4
1.2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕНІҢ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РОЛІ
1.3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕНІҢ РЕФОРМАЛАНУЫ 12
ІІ-бөлім. БАНКТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ 21
2.1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІ 21
2.2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕР 25
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 30
Кіріспе
Осы жұмысты жазу алдында мені Қазақстанның банк жүйесі
Банктік жүйе – нарықтық экономиканың ең маңызды және
Әр түрлі көздерден ақша капиталын жинау арқылы банктер
Қоғамда белгілі бір класқа ие коммерсанттар, кәсіпкерлер пайда
Қазақстан Республикасында банктік жүйені реформалаудың қажеттілігі, Дүниежүзілік банктің
Бұл курстық жұмыстың маған ұнаған себебі – бұл
─ банктердің экономикаға тигізетін үлесі зор екендігін көрсету;
─ Банк жүйесін реформалаудың қатліктері мен инновацияларын көрсету;
─ Ұлттық банк пен коммерциялық банктердің құрылымын және
Бұл жұмыс 2 бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімінде Қазақстандағы банктік жүйенің даму тарихы, банктік
Екінші бөлімде Қазақстан Республикасында банктерді ұйымдастырудың формалары туралы,
І-бөлім ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕ
1.1 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕНІҢ ДАМУ ТАРИХЫ
Кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның өзінің банктік жүйесі болған
Ресейдің Мемлекеттік банкі (өз қызметін 1860 жылы бастады)
Акционерлік коммерциялық банктер (47 банк 743 филиалымен) қарыз
Орта және ұсақ буржуазиялық қызмет көрсету үшін мынадай
Ипотекалық несие жүйесі – мемлекеттік дворяндардың жер банкі
Несиелік мекемелердің ішінен, әсіресе, деревнялардағы дәулетті адамдарға қызмет
1917ж. Қазан революциясынан кейін банк ісін ұйымдастыруда мемлекеттік
Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында мемлекеттік банктермен бірге: кооперативтік
КСРО-да 1930-1932жж. жүргізілген несиелік реформаның нәтижесінде жаңа қағидаларда
Өнеркәсіп және электр шаруашылығының несиелендіру банкі - өнеркәсіп
Социалистік жер бөлінісін қаржыландыру банкі (КСРО Ауыл шаруашылық
Кооперация құрылысын күрделі қаржыландыру банкі (Всекомбанк) жалпы Ресейлік
Коммуналдық және тұрғын үй құрылысын қаржыландыру банкі (Цекомбанк)
Барлық салалық банктер саланы қаржыландыру және ұзақ мерзімді
Одақтас республиканың барлығында, соның ішінде, Қазақстанда барлық банктердің
Сонымен қатар тәжірибеде берілген банктерде ақша айналымын шоғырландыру
КСРО-да банктік реформа 1987-1988жж. жүргізілді. Нәтижесінде, КСРО Мембанкі
Мамандырылған банктердің құрылымы әкімшілік-аумақтық принцип бойынша құрылды. Одақтас
Олар банктердің саны бойынша 4 несиелік жоспарға ие
Жалпы алғанда банктердің мамандырылуы банк жүйесінің жұмысын шатастырып
Осы жағдайдан шығудың бір жолы банктік реформаны жүргізу,
70-жыл бойы КСРО-ның банктік жүйесінде, оның ішінде Қазақстанда
Өз тәуелсіздігін алғаннан кейін 1990 жылдың желтоқсанында Қазақстан
1989ж. басынан бастап, алғашқы коммерциялық, аралас, кооперативтік, жеке
1.2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕНІҢ НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РОЛІ
БАНКТІК ЖҮЙЕ – нарықтық экономиканың ең маңызды және
Банктердің және тауарлай-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас
Қаржылық делдалдар осылай қоғамға ақша капиталын салааралық, ауданаралық
Банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Осы жаңа міндеттемелер мен талаптарды жасау үрдісі қаржылық
Әр түрлі көздерден ақша капиталын жинау арқылы банктер
Депозит түрінде және
басқа жолмен берілетін
ақша қаражаттары
Тікелей инвестициялар
жолымен акциялар және
басқа да қаржы құралдарын
сатып алу арқылы ұсынылатын
ақша қаражаттары
Банктер есеп айырысу операцияларын жүргізудің тәртібін бұзғаны үшін
Банктер өз қызметтерін орындау кезінде функционалдық (экономикалық), салалық
Банктер экономикалық басқарудың органы болғандықтан, оның өз клиенттерінің
Банктерде басқарудың басқа органдарында жоқ ағымдағы ақпараттар болады.
Ақша айналымы бірлікпен сипатталады. Қолма-қол және қолма-қолсыз ақша
Банктік жүйеде қоғамның барлық ақшалай қорларды шоғырландырған: мемлекеттік
Қоғамда белгілі бір класқа ие коммерсанттар, кәсіпкерлер пайда
Бұл жағдайларда экономикада инфляцияның төмендеуінде және олардың нарықтық
Инфляцияның төмендеуінің нәтижесі қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің 300-250 %
Ұлттық банк үкіметтің шығындарына несиелер беруді максималды төмендетуде.
Мемлекеттік меншікке реформа жүргізуде банктердің ролі маңызды. Банктердің
Банктік жүйенің реформасы жеке кәсіпорындардың банктен несие алуларын
Жекешелендіруші кәсіпорындарға республикада банктік реформаны құрудың барысында қажетті
1.3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕНІҢ РЕФОРМАЛАНУЫ
Қазақстан Республикасының экономикасы нарықтық қатынастарға көшу кезеңінде несиені
Қазақстан Республикасында банктік жүйені реформалаудың қажеттілігі, Дүниежүзілік банктің
Бұдан басқа, бұрынғы жүйе мекемелер мен кәсіпорындар арасында
1992 жыл ішінде Қазақстанның экономикасына несиелік салымдардың көбеюі
1993ж. Ұлттық банктен 7,5 млрд. теңге соммасында орталықтандырылған
Ұлттық банктің несиені қайта қаржыландыру тәжірибесінің жетіспеушілігі келесіде:
Мемлекеттік кәсіпорындар мұндағы арзан несиелерді алып, көбінесе оларды
Осылайша мемлекеттік кәсіпорындарды қолдайтын тікелей несиелеу саясатының төменгі
1991ж. 1 қаңтарда уақытында төленбеген есеп айырысу құжаттары
Мұндағы құбылыс көптеген себептермен түсіндіріледі: бірінші төлемдер жүйесінің
Несиелік нарықтық мәселелері қолма-қолсыз есеп айырысудың бұрынғы жүйесі
Сонымен бірге, төлемдердің кешіктірілуі ескірген құралдар мен банктердің
Кәсіпорындар арасындағы төлемсіздік дағдарысынан шығуда үлкен 3 шараны
1) Басқа да өміршең кәсіпорындардың қарыз көлемін азайту
2) Үкімет жаңа төлем құралдарын енгізді. Мемлекеттік кәсіпорындарға
3) Бұрынғы одақтас республикалар республикааралық есеп айырысу банктерін
Ұлттық валютаның енгізілуі сәтінен бастап, 1995 жылға дейін
Бағдарлама 1995 жылдың соңына дейін сәтті жүзеге асырылған
─ Ұлттық банктің негізінен классикалық орталық банктерге тән
─ экономикалық ынталандыруды дұрыс қолдану мен нормативтік реттеуді
─ банкаралық несиелік және валюталық нарықтарды дамыту және
─ республикалық бюджеттің тапшылығын Ұлттық банктің тарапынан тікелей
─ шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында төлемдердің кауіпсіз, уақытылы
─ орта және ұзақ мерзімді инвестициялық жобаларды инфляциялық
Бағдарламаның өткірлігіне қарамастан, істің нақты жағдайын ескере отырып,
Ең алдымен ақша-несиелік реттеудің құралдары және әдістері дами
Банктердің қайта қаржыландыру механизмдерінде маңызды өзгерістер болды. 1995ж.
1995ж. Ұлттық банк қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің позитивті нақты
Ақша массасының көлемін тиімді мөлшерде ұстау қажеттілігімен туындайтын
1995ж. алтын валюталық резервті басқару бойынша көптеген жұмыстар
Ұлттық банк алтын валюта резервтерін көбейту мақсатында валюта
Мұндай ақша-несие саясатын жүргізу нәтижесі 1995 жылы монетарлық
Халықаралық стандарттарға жауап беретін, адекватты заңдарға және қазіргі
Екінші деңгейдегі банктердің қаражаттарын тиімді пайдалану әрі олардың
Қазақстан Республикасында төлем құралдарын тиімді пайдалануды жоғарылату үшін
Реформаның құқықтық қамтамасыз етілуі және банктік жүйенің қызмет
1997ж. 6 наурызда "Заң күші бар, Қазақстан Республикасы
1995 жылы Қазақстан банктік жүйесін реформалау бағдарламасын жүзеге
Оның мақсаты мен міндеттері тұтас алғанда, 1995 жылғы
Екінші деңгейдегі банктер, Қазақстан Ұлттық банк жүйелері өздерінің
1. Ақша-несиелік реттеуді тереңдету. Ол үшін: банк беретін
Республикамыздағы директивті несиелерді беру жөніндегі жинақталған тәжірибе көрсеткендей,
2. Валюталық реттеуді жүзеге асыру және алтын валюта
Өтімділіктің тактикалык портфелі валюталық бағам мен қысқы мерзімді
Стратегиялық портфельдің құрамы Ұлттык банктің орта мерзімді (үш
3. Банк қызметің реттеу қағидаларымен банктік қадағалау жүйесін
Мұндай көмек көрсетуге қажетті жағдай – банктің менеджмент
4. Банк жүйесінің бухгалтерлік есебі мен статистикасын реформалауды
Орта мерзімді бағдарламада, сонымен қатар, статистикалық көрсеткіштерді салыстыруда
5. Ұлттық банктің облыстық (аумақтық) басқармаларының мақсаттары. Орта
Орта мерзімді кезеңде облыстық (аумақтық) басқармалар мемлекеттік бюджеттің
6. Екінші деңгейдегі банктер жүйесінің одан әрі дамуы
Банктік жүйенің тұрақты элементтерінің бірі—депозиттерді ұжымдық сақтандыру жүйесі
7. Ұлттық банк еліміздің қаржылық нарықтарының дамуына қатысуы.
Несиелік нарық. Бұл орайда жоғарыда айтылған себептерге байланысты
Банкаралық ақша нарығы. Банкаралық ақша нарығының дамуы банктердің
Валюталық нарық. Валюталық нарық банкаралық нарықтың валюталық тәуекелдіктерді
Қымбат металдар нарығы. 1995ж. қымбат металдармен байланысты қарым-қатынастарды
1995ж. 20 шілдеде Қазақстан Республикасы Президентінің № 2372
Мелекеттік бағалы қағаздар нарығы. Мемлекеттік қазынашылық міндеттемелер (МҚМ)
8. Төлем жүйесінің жетілдірілуі. Қазақстан Республикасының төлем жүйесінің
ІІ-бөлім. БАНКТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ФОРМАЛАРЫ
2.1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІ
Еліміздегі барлық несие жүйесін реттеуші ұйым ролін атқара
Орталық банк еліміздің эмиссиялық және резервтік орталығы ретінде
"Қазақстан Республикасындағы Ұлттық банк туралы" ҚР Президентінің заң
Ұлттық банк – бұл бұрынғы қарапайым клиенттерге қызмет
Ұлттық банк – бұл ақшалай резервтерді құрайтын, оған
Әлемдік тәжірибеде орталық банктің қызметін ұйымдастырудың әр түрлі
─ мемлекеттің 100% қатысуымен капиталын құрайтын біртұтас банк
─ акцияның бір бөлігі мемлекетке тиесілі немесе мемлекеттің
─ орталық банктің функцияларын біртұтас атқаратын тәуелсіз банктер
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісінің басты міндеті ұлттық валютаны
Сол сияқты Ұлттық банкке келесідей қосымша міндеттер жүктеледі:
─ ақша айналысы, несие, банктік есеп-айырысуы мен валюталық
─ ақша, несие және банктік жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз
─ банктік қызметті реттейтін нормативтік құқылық актілерді қолдану
ҚҰБ-нің жоғарғы басқару органы Басқарма болып табылады және
"Қазақстан Республикасындағы Ұлттық банк туралы" заң күші бар
─ айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолы мен
─ ҚР өкіметінің мемлекеттік қағаздарына қызмет етуге қатынасады;
─ Қазақстан аумағында банктердің, еншілес банктердің ашылуына және
─ белгіленген тәртіпте банктердің бағалы қағаздарының эмиссиялау проспектісіне
─ банктердің қызметін бақылау мен қадағалауды жүзеге асырады
─ ҚР-да несиелер бойынша сыйақы (мүдделендіру) пайыз мөлшерлемесін
Ұлттық банк мынадай операцияларды жүргізеді:
─ бірінші кластық элементтермен шығарылатын алты айлық қайтару
─ мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алады және сатады;
─ депозиттік сертификаттармен қайтару мерзімі бір жылға жататын
─ депозиттік және есеп айырысу операцияларын жүргізе отырып,
─ қаржы құралдарымен операцияларды жүзеге асырады;
─ қажет кезінде банктерде және қаржы ұйымдарында шоттар
─ жарғыға қайшы келмейтін өз міндеттемелеріне сай келетін
Ұлттық банктің эмиссиялық қызметі. Қазақстан теңгелік банкнотын шығару
Банкноттан басқа Ұлттық банк айналысқа монеталарды да шығарады.
Ақша-несие саясаты. ҚҰБ ақша-несие саясатының басты мақсаты: Ұлттық
Ақша-несие саясаты – бұл айналыстағы ақша массасын, несие
Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі – Ұлттық банк
1) Рестрикциялық ақша-несие саясаты
2) Экспанциялық ақша-несие саясаты
Рестрикциялық ақша-несие саясаты – екінші деңгейлі банктердің несиелік
Экспанциялық ақша-несие саясаты – несие беру көлемін кеңейтумен,
Пайыз саясаты. ҚҰБ пайыз саясатының басты мақсаты –
Резервтік талаптар – ашық нарықтағы операциялар және пайыз
Ақша нарықтағы операциялар – бұл Ұлттық банктің айналыстағы
Алтын валюта резерві ұлттық валюта – теңгенің тұрақтылығын
• құйма алтын;
• Ұлттық банк шоттарындағы банкнота немесе монета түріндегі
• валюталық құндылықтар;
• шетел валютасындағы жай және аудармалы вексельдер;
• шетел үкіметінің немесе халықаралық ұйымдарының шығарған бағалы
• басқа да сыртқы активтер;
• басқа да шетел валютасын сатып алу үшін
• Ұлттық банкінің алған несиелері бойынша негізгі соманы
2.2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕР
Банк ісінің пайда болуы Италиядағы ортағасырлық айырбастаушылар қызметінен
Қазіргі коммерциялық банктер – бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
"ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы "ҚР Президентінің
1. Меншік сипатына қарай: мемлекеттік, акционерлік (ашық және
2. Операцияларының түрлеріне қарай:
а) Әмбебап, яғни экономиканың барлық бірдей және кең
ә) Маманданған, яғни тек бір ғана салаға қызмет
3. Аумақтық белгісіне қарай: халықаралық, ұлттық және аймақтық;
4. Салалық белгісіне қарай: өнеркәсіптік, сауда, ауыл шаруашылық,
5. Филиалдар санына қарай: филиалсыз және көп филиалды.
Қазіргі коммерциялық банктер 1990 жылдың аяғынан бастап қалыптасты,
Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы банкті басқару құрылымына және
Коммерциялық банктің ең жоғарғы органы – акционерлердің жалпы
─ банктің жарғысына өзгерістер енгізу;
─ банктің жарғылық капиталын өзгерту;
─ банктің Кеңесін сайлау;
─ банктің жылдық есеп қисабын бекіту;
─ банктің табысын бөлу;
─ банктің құрылымдық немесе еншілес бөлімшелерін құру және
Екінші басқару органы – банктің қадағалау кеңесі болып
Келесі басқару органы – бұл басқарма (банк кеңесі).
Басқарма төрағасы – бұл банктің бірінші жетекшісі болып
Ривизиялық комиссия – банк қызметіне бақылау жасаушы орган
Несиелік комитет – бұл несиемен байланысты қорытынды жасаушы
Қызмет бөліміне: кадр бөлімі, заң бөлімі, күзет бөлімі,
Пассивтік операциялар
Қаржы және несие сөздігінде: "пассивтік операциялар – бұл
Соңғы оқулықтарға сүйенсек, банктің пассивтік операциялары – нәтижесінде
Жалпы пассивтік операциялардың мынадай формалары болады:
─ коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
─ банк пайдасы есебінен капиталдарды немесе қорларды ұлғайту
─ басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
─ депозиттік операциялар.
Активтік операциялар
Активтік операциялар – бұл банктердің табыс алу және
Бұл екі мақсаттың бірегейлігі банкті коммерциялық кәсіпорын ретінде
Активтік операциялар өзінің формасына және тағайындалуына әр түрлі
─ ссудалық операциялар;
─ инвестициялық операциялар;
─ депозиттік операциялар;
─ кассалық операциялар;
─ басқа да.
ҚОРЫТЫНДЫ
Жалпы алғанда банктердің мамандырылуы банк жүйесінің жұмысын шатастырып
Осы жағдайдан шығудың бір жолы банктік реформаны жүргізу,
70-жыл бойы КСРО-ның банктік жүйесінде, оның ішінде Қазақстанда
Өз тәуелсіздігін алғаннан кейін 1990 жылдың желтоқсанында Қазақстан
Банктердің және тауарлай-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас
Банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Банктік жүйеде қоғамның барлық ақшалай қорларды шоғырландырған: мемлекеттік
Осы жұмысты қорытындылай келе, банктік жүйе көптеген қиыншылықтардан
Бұл курстық жұмыс барысында біз банкік жүйенің тарихынан
1999ж. бастап Ұлттық банк және коммерциялық банктердің басым
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Сейітқасымов Г.С
Ақша, несие, банктер: Оқу құралы. – Алматы: "Экономика",
2. Мақыш С.Б
Ақша айналысы және несие: Оқу құралы. – Алматы:
3. Финансы. Денежное обращение. Кредит. Под ред. Л.А.
4. Фридман Ц.Л. Банки и кредит в дореволюционном
5. Назарбаев Н.А. Казахстан на пороге XXI века.
6. "ҚР-ғы Ұлттық банк туралы" ҚР Президентінің заң
7."ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы" ҚР Президентінің
8. Бейсенов С.Д. Рынок труда. Казахстан: экономика и
9. Закон КазССР " О минимальном потребительском бюджете"
10. Тулебаев Т.Т. и др. Социалистические преобразование кредитной
14
Ақша қаражаттарының жабдықтаушылары. (фирмалар, компаниялар, үкімет, жеке тұлғалар)
Қаржылық институттар: банктер, сақтандыру компаниялары, зейнетақылық қорлар, инвестициялық
Ақша қаражаттарының пайдаланушылар. (фирмалар, компаниялар, үкімет, жеке тұлғалар)
Қысқы мерзімді капиталдардың қаржылық нарығы (ақшалай нарық), ұзақ
Бақылау кеңесі
Ревизиялық комиссия
Несиелік комитет
Акционерлердің жалпы жиналысы
Басқарма
Басқарма төрағасы
Төраға орынбасарлары
Департаменттер, бөлімдер
Басқару
Қызметтер