МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ………………………………………………………………………...3
1. Банктік тәуекелдерді басқарудың теориялиқ негіздері
Банктік тәуекелдердің мәні ………………............................................7
Тәуекелдерді бағалаудың сандық және сапалық
Қаржы ұйымдарындағы тәуекелдерді басқару жүйесінің
2 . Банктік тәуекелдерді басқару
Банк қызметін басқарудағы банктік тәуекелдердің
механизмі …………………………………………………........…………..….26
Қазақстандағы тәуекелдерді басқару саласындағы қаржылық реттеу
Темірбанк тәуекелдерін басқару жүйесінің ішкі
Экономикалық-математикалық үлгі: банктердің жеке капиталдарының жеткіліктігіне
3 ТАРАУ. ТӘУЕКЕЛДЕРДІ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУДІҢ НЕГІЗГІ
3.1. ҚР тәуекелдерді басқару жүйесін қалыптастырудың
3.2. Банк жүйесінің жүйелік тәуекелін тестілеу………………………........68
ҚОРЫТЫНДЫ………………………………………………………………..72
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………………………………………………....74
КІРІСПЕ
Дүниежүзілік экономиканың ағымдағы қалпы мен
Дамудың қазіргі кезеңінде Қазақстандық экономика
Экономиканың атаулы саласы қысқа мерзім ішінде активтер
Алматының аймақтық қаржылық орталық ретінде ары қарай
Мемлекеттің қаржы жүйесін тиімді реформалау мақсатында
Шетел банктері мен қаржы ұйымдарының
Батыс банктері өздерінің контрагенттерінің капитал жеткіліктігінің көрсеткіштерін Базель
Зерттеудің өзектілігі. Қаржы саласында қаржы тәуекелдерін басқару
Зерттеу мақсаты қазақтандық ерекшеліктерді есепке
Атаулы қойылған мақсатқа орай берілген жұмыста
қаржы тәуекелдерінің маңызы мен жіктелуін ашу.
Қазақстанның қаржы институттарында қаржы тәуекелдерін
банк саласының тәуекелдерін кешенді басқару мен
қаржы қызметінің тұрақтылығына тәуекелдердің ықпал етуін төмендету
Зерттеу нысаны болып қаржы ұйымының кәсіби
Зерттеу пәні ҚР институттарында тәуекелдерді басқару жүйелерін ұйымдастырудың
Зерттеудің ғылыми жаңалылығы. Жүргізілген зерттеу
Берілген жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі
Берілген жұмыстың мәліметтік-талдау бөлімі ҚР заңшығару актілеріне,
Диплом жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды
Бірінші тарауда диплом тақырыбын құраушы теориялық
1. Банктік тәуекелдерді басқарудың теориялиқ негіздері
1.1. Банктік тәуекелдердің мәні
Тәуекел - менеджмент қаржы нарығының әр
1.Менеджмент тарапынан сәйкес келген бақылау мен
2.Баланстық және баланстан да тыс
3.Операциялық қызметтің нәтижесін шолу, реконсиляциялау, верификациялау, ұйғару, міндеттерді
4. Банк ішіндегі түрлі деңгейлер арасында
5. Аудит бағдарламасы мониторингтің басқа да
Қаржылық топтарда тәуекел менеджменттің тиімді жүйесінің
«BANKERS TRUST» компаниясында қалыптасқан жағдайды қарастырайық. Bankers Trust
Сонымен, атаулы жағдай негізінде келесі тұжырымдар
тәуекелдердің барлық аспектілеріне көңіл бөлу
шынайылық ең жақсы саясат болып танылады;
ынталандыру тиісті ретпен баланстануы тиіс;
барлық тартылған тұлағалардың менеджментінде жақсы тәжірибені пайдалану
Берілген мысалдағы ең өкініштісі, тәуекел
Дағдарыс кезінде Менеджмент клиент арыздары мен қоғамдық көзқараспен жұмыс
Немесе басқа мысал алайық:
Barings Банк ұзақ уақыт бойы Ұлыбританияның
1995 жылдың наурызында Barings голландтық ING банкімен
1993 жылы Ник Лиссон Barings банкінің фьючерстерді сатумен
Бұл лауазымында ол бір жыл мерзім
міндеттердің бөлінуі;
бизнесті жеткіліксіз түсіну;
қызметкерлерді бос басқару;
есеп беру жүйесінің нашар болуы;
Ішкі аудиттің ұсыныстарына қарамастан Лиссон қолында шоғырланған билік
Лиссон Сингапурге дейін ешуақытта да биржалық операциялады жүргізу
Long-Term Capital Management (LTCM)
1994 жылы Джон Меривевер – «Salomon
LTCM негізгі стратегиясы конверсиялық келісім-шарттарды жасау болып табылады.
1998 жылы 17 тамызда: Ресей рубльді девальвациялап,
1998 жылы 23 қыркүйекте.: АҚШ ФРЖ , жүйелік дағдарыстың
АҚШ қаржы жүйелерін сәл күйреуге: келтіруші себептер:
нарықтық құн мағынасының болуы;
өтімшілік тәуекелі өз-өзінен фактор болып келеді;
Үлгілер стрес - тестілеуге келтіріліп, субъективтік бағалаумен сәйкес келулері
Қаражаттық институттар тәуекелдің жалпы факторларының ықапалын біріктірулері тиіс;
LTCM нарық құны мен «әділетті» құн арасындағы айырмашылықты
Жоғарыда келтірілген үлгілер тәуекелдердің есеп-қисабының әдістемелерінің маңыздылығын және
Мәселенің кез келген аспектісін толыққанды
Қаржы терминологиясына сәйкес, тәуекел – бұл қаржы
Мықты тәуекел -менеджмент – бұл уақытылы шешімдерді
Тәуекел – менеджменттің маңыздылығының өсуіне әкелетін
Техникалық даму, ол нарыққа қатысушыларға шешімдерді
Көптеген қаржы мәмілелерінің күзетпен қамтамасыз етілуі;
Бағалаудың күнделікті түзетуіне негізделген басқару жүйесіне жылжу
Пайда мен тәуекел арақатынасына басшылық, акционерлер мен бақылаушылардың басты
Реттеуші ортаның жедел өзгеруі, онда
Бәсекелестік орта, онда тәуекел –менеджменттің жоғары
Тәуекел күрделі категория болып табылады. Ол келесі
Экономикалық табиғат. Тәуекел компанияның экономикалық
Көрініс табу объективтілігі. Тәуекел кез келген
Іске асырылу мүмкіндігі. Тәуекел категориясының мүмкіндігі
Салдардың анықсыздығы. Тәуекелдің атаулы сипаттамасы
Салдардың күтілген қолайсыздығы. Тәуекелдің көрініс табу
Деңгей вариабельділігі. Белгілі бір қаржы операциясына
Бағалау субъекттивтілігі. Экономикалық құбылыс ретіндегі
Сонымен қатар тәуекелдің ішкі және
- Қаржы институтының басшылығымен жасап шығарылған
Банк қызметкерлерінің жеткіліксіз құзыреттілігі;
Банктің қаржылық, мәліметтік және басқа қауіпсіздігімен
Банк жүйелерінде компьтерлердің жұмыс істемеуі, құжаттардың жоғалуы,
банк қызметкерлері тарапынан толық әділеттілік
Сыртқы факторлар – банктің сыртқы ортасында
Саяси;
Әлеуметтік;
Құқықтық (құқықтық нормалардың болмауы, құқықтық нормалардың
Жалпы экономикалық және қаржылық;
Бәсекелестік;
Мәліметтік (саяси, әлеуметтік, экономикалық, техникалық, коммерциялық,
Стихиялық әрекеттер (қолайсыз табиғи жағдайлар), сонымен қатар
Теориялық әдебиетте тәуекелдерді пайда болу ерекшеліктері
1-сурет. Тәуекелдердің жіктелуі
Берілген суретте қаржы институттарына тән тәуекелдер иерархиясы
Несие тәуекелі кең таралған, себебі қаржы
Нарық тәуекелі пайда болу деңгейі бойынша екінші орында,
Мемлекеттік тәуекел соңғы кездері дүниежүзі қаржы шеңберінің кеңеюіне
Басқа тәуекелдер деп жоғарғы категорияларға кірмеген,
Айта кететін жағдай, атаулы жіктеу тәуекелдердің
Жіктеудің неғұрлым бөлшекті әдісі мемлекет ерекшеліктері мен қаржы
1.2 Тәуекелдердің бағалау сандық және сапа әдістері
Тәуекелді нәтижелі басқару үшін оны сандық өлшеу және анықтау
Тәуекелдерді талдау мен бағалау қаржы институты
Тәуекелді өлшеудің дәстүрлі әдісі қатарлардың волатильдігінің талдауына,
Проблемалық басқару шешімдерін қабылдау үнемі белгісіздік тәуекелімен
Белгісіздік жағдай айырмашылығына қарағанда тәуекел шарттарында
Теріс таңдау нәтижесінде шығын тәуекелін азайту мақсатында
Нарықтық тәуекел мөлшерін өлшеудің классикалық тәсілі тәуекелді бағалау
күтілетін нәтижеге қарай екі жақтағы
ықтималдылықтардың дұрысынан бөлінуі жағдайында (әсіресе симметриялық бөлінулер
тәуекелді стандартты ауытқу ретінде бағалау
Жоғарыда келтірілгендерге орай, тәуекелді
1990-шы жылдардың ортасынан бастап тәуекелдерді
Атаулы әдістеме Базель комитетімен әлеуетті шығындарды банкпен
Қазіргі кезде VAR әдістемесі Халықаралық есеп айрысу
VAR әдістемесі атаулы ұйымдармен және бірқатар
Көптеген халықаралық қаржы ұйымдары, әсірісе
Жоғарыда айталғанға орай, қазақстандық банктер
VAR терминімен тәуекелдерді бағалау әдістімесін (жеке әдістемелердің
Негізінен атаулы әдістеме тәуекелді өлшеудің
VAR өлшемдері – бұл шығындар өлшемі, оның
VAR-ды есептеудің бірнеше жолдары белгілі. Олар x
Алғашқы әдіс «тарихи» деп аталалды. Оның
Екінші әдіс – бұл статистикалық зерттеулер
Ал кемшіліктерге келесілерді жатқызуға болады:
статистикалық сынау кезінде бөлу заңдарының барабар
күрделі жағдайларда бірқатар кездейсоқ өлшемдердің
жалпы алғанда, тәуекелдерді өлшеудің VAR әдістемесі бірқатар
тәуекелді ықтимал шығындардың пайда болу ықтималдылығымен сәйкестендірілген өлшеммен
тәуекелді өлшеп, оны түрлі нарықтарда операциялар бойынша
жеке қаржы құралдарының тәуекелдерін портфельдің
VAR әдістемесінің кемшіліктері болып, кез келен
Қолдағы бар әдістемелер қазақстандық экономикадағы жүйелі тәуекелдерді нақты
Тәуекелдің жүйелік құрушысы әкімшілік факторлардың қаржы
Жоғарыда келтірілген үш әдістің қолданылуы үш
бірінші микро деңгей – тәуекел мен мәміленің
екінші макро деңгей – портфельдің бизнес шеңберіндегі
стратегиялық бизнес тәуекел, бәсекелестік факторларын
1.3 Қаржы ұйымдарында тәуекелдерді басқару жүйесін
Тәуекел менеджменттің қаржы бизнесінде стартегиялық басқарудың жаңа
1990-шы жылдарға дейін тәуекелдерді басқару жеке тұлғалар
90-шы жылдардың басында тәуекелдер басқару жүйелерін құруда қаржы институттарында
орталық, жаһанды, бірыңғай қойма қалыптастыру, онда тәуекелге бейім
Қаржы тәуекелдерінің жеке түрлеріне арналған үлгілері мен интеграцияланған, жалпы
жалпы және интеграцияланған ортада тәуекелдің әртүрлі факторларын талдауға қабілетті
Атаулы әдіс толық күйде жүйені қалыптастырудың біртектілік
Біріншіден; идентификациялау, яғни ұқсастыру.
Қай құбылыс теріс жүруі мүмкін?
Екіншіден; бағалау.
Мен қаншалықты шығынданамын, яғни тәуекел қауіпінің деңгейі
Шығындар ықтималдылығы қандай?
Ана я мына тәуекелді қабылдаған
Үшіншіден; басқару.
Тәуекелді басқару үшін не жасау
Тәуекелдер сипатын қалайша өзгертуге болады?
Айта кететін жағдай, тәуекел-менеджмент тәуекел деңгейін төмендетуге ғана
Жақсы тәуекел-менеджмент бұл жай ғана сан, әдіс
Жалпыланған сапалы көрсеткіштерді анықтау үшін тәуекел-менеджменттің нәтижелі үрдіске
1. Ашықтық: Тәуекелдерді анықтау және
2. Өлшеудегі нақтылық: Көп жағдайда пәннің тәуекел-менеджменттен
3. Уақытылы берілген сапалы: Мерзіменн кейін алынған
4.Диверсификация: Тәуекел-менеджменттің жақсы жүйесі диверсификацияны қабылдап, мақұлдайды.
5. Тәуелсіздік: Тәуелсіздік ұстанымы тәуекел-менеджменттің нәтижелеріне деген
6. Стратегия: Тәуекелдерді басқарудағы пайдаланылған барлық
Соңғы жылдары салада тәуекелдерді басқарудың арнайы
Тәуекел-менеджменттің неғұрлым кең таралған құралы болып қаржылық
1 –кесте – Тәуекелдерді басқару әдістері
Тәуекелдерді басқару әдістері
Ауытқу Жергіліктену Диссипация Өтеу
Тәуекел операцияларынан, сенімсіз серіктестерден, клиенттерден бас
Басқару нысаналары
қор тәуекелі
валюта-лық тәуекел
тікелей несие тәуекелі
шоғырлану тәуекелі
жеке өтіміділік тәуекелі валюталық тәуекелі
пайыздық тәуекел
қор тәуекелі
өтімділік тәуекелі
Тәуекелдерді басқарудың басқа құралы болып бағалары корреляциядан өткізілмеген
Тәуекел-менеджменттің күрделі құралы болып хеджирлеу танылады. Тәуекелдерді басқарудың
Айта кететін жағдай, компаниядағы тәуекелдерді басқарудың
Тәуекелдерді басқару жүйесі екі топқа
2-кесте. Микро және макро тәуекел менеджмент арасындағы айырмашылықтар
Бүкіл қаржы иниституты деңгейінде тәуекелдерді
Бүкіл қаржы иниституты деңгейінде басқаруға
Басқарушылық мәлімет Шешемдерді қабылдауды қолдау үшін
Талап бойынша немесе нақты уақытқа жақын талдау
Мәліметті жаһанды агрегаттау Ұстаным деңгейінде жергілікті
Барлық қаржы құралдарын толығымен жабу Жеке
Жеке ұстанымдарды белгілей отырып, тәуекелге деген
Толықтылыққа бөлінетін назар Нақтылыққа
Мәліметтерге байланысты мәселелер Талдауға байланысты
Негізгі қолданушылар - тәуекел менеджерлер, басшылық
Қабылданған тәуекелдер бизнеске дұрыс енуіне сенімді
Бүкіл қажы институты деңгейіндегі интеграцияланған шешім
Қазіргі кезде ірі қаржы ұйымдары үлкен
Мемлекеттің даму динамикасын, соңғы онжылдықтар
Банктік тәуекелдерді басқару
2.1. Банк қызметін басқарудағы банктік тәуекелдердің механизмі
Біз бірнеше себептерді есепке ала отырып,
Қазақстанның уақытылы қаржы жүйесі біздің республикамызда 1987 жылдан
Қазақстанның қаржы жүйесін реформалау үш кезеңді қамтиды
Бірінші кезеңде (1988-1991 г.) КСРО жағдайларында арнайы мемлекеттік салалық
Екінші кезең (1992-1993 г.) Ұлттық банктің
Біріншісі – қоғамдық өнідірстің макроэкономикалық пропорцияларына
Екіншісі - қоданылуы тиімді нәтиже беретін
Қалыптасып жатқан нарықтық жағдайларға барабар
Банк үкімет қарамағынан шығып, экономикалық тәуелсіздікке ие
Үшінші кезеңде (1993 ж қарашасынан) ұлттық валютаны
Ескі және жаңа құрылымдар қатарынан
Қазақстан Республикасының ұлттық Банкі мемлекеттің бас
Банк жүйесінің екінші деңгейі Қазақстан Республикасының барлық
Сонымен, Қазақстанда бірте бірте нарықтық экономикасы
2005 жылы ҚР банк саласы экономикалық өсу, инфляция
Халықаралық ұйымдардың бағалауынша бүгінгі таңда
2006 жылдың ағымында банк саласының сандық
Активтер мен міндеттемелердің құрылымын өтеу мерзімі бойынша
Қаржы міндеттемелерінің құрылымында қысқа мерзімді
Банк активтері құрылымында аса үлкен
3-кесте - Банк саласының жиынтық активтерінің
Банк саласының жиынтық активтерінің құрылымы 01.01.2005 01.01.2006
жылға өсімі, % 01.01.2006 2006 ж 2007 жылға өсімі,
млрд. теңге Қоры-тынды, % млрд.
млрд. теңге Қоры-тынды, %
Ақша 45
Корреспонденттік шоттар
Құнды қағаздар 328
Басқа банктерде орналасқан салынымдар
Банкаралық қарыз
Клиенттерге берілген қарыз 1,047
Капитал инвестициялары мен субординацияланған қарыз
Негізгі қаражат пен материалдық емес активтер
Басқа активтер
Активтердің барлығы 1676.00 100.00 2689.70 100.00 60.50
Соңғы жылдары активтердің және банктердің қор
Сонымен қатар, банктердің несиелік портфелінің өсуі
Өткен 2005 жылы жіктелуге тиісті банктердің
4-кесте - Активтер мен шартты міндеттемелер сапасының динамикасы
Активтер мен шартты міндеттемелер
сапасының динамикасы 01.01.2004 01.01.2005 01.01.2006
Негізгі қарыз сомасы , млрд. теңге Қоры-
тынды,
% Негізгі
қарыз
сомасы ,
млрд.
теңге Қоры-тынды, % Негізгі
Қарыз
сомасы ,
млрд.
теңге Қоры-тынды, %
Активтер мен шартты міндеттемелердің барлығы 1,965.90 100 3,330.30
Стандартты 1,467.20 74.6 2,411.50 72.4 3,971.4
Күдікті 475 24.2 862.6 25.9
Үмітсіз 23.7 1.2 56.2 1.7
Несие бойынша қалыптасқан қаражат сомасының банктердің
Екінші деңгейлі банктер міндеттемелерінің жалпы
5-кесте – Банк саласының жиынтық міндеттемелерінің
Банк саласының жиынтық міндеттемелерінің құрылымы
млрд. теңге Қоры-тынды, % млрд.
млрд. теңге Қоры-тынды, %
Клиенттер алдындағы міндеттемелер 975 65.40 1,618 66.90
Банкаралық депозиттер 69 4.60 79.40 3.30 15.10
Халықаралық қаржы ұйымдарынан алынған қарыз
Жеке банк операцияларын іске асырушы банктер
Құнды қағаздар мен жүргізілетін «РЕПО» операциялары
Субординацияланған қарыздар 58.8 3.90 100.3 4.20 70.60
Айналымға шығарылған құнды қағаздар
Басқа да несиегерлер 21.40 1.40 50.20 2.10 134.60
Басқа да міндеттемелер 19.70 1.30 27.40 1.10
Міндеттемелердің барлығы 1,491 100 2,418 100 62.20 4,073
Банк міндеттемелерінің өсуіне үлкен ықпалды клиенттердің депозиттік
Өткен жылы ұлттық валютадағы салынымдардың өсу
Жеке капитал барабарылығының көрсеткіштері банк
6- кесте – Екінші деңгейлі банктердің
Атауы 01.01.06 01.01.07 Өсім, %
Жеке капитал (есеп айырысу), млрд. теңге 346,8
Жеке қаражаттың жеткіліктілік коэффициенті
k1 0,08 0,08 0
Жеке қаражаттың жеткіліктілік коэффициенті
k2 0,16 0,15 -0,062
Банк саласының жеке капиталының барабарлық көрсеткіші
7-кесте - Жеке капитал барабарлығының көрсеткіші
Жеке капитал барабарлығының көрсеткіші 01.01.06 01.01.07
Бірінші деңгейлі жеке капиталдың жиынтық активтерге
Соның ішінде үш ірі банктерге
Жеке капиталдың тәуекел деңгейі бойынша
(k2) 0,16 0,15
Соның ішінде үш ірі банктерге
Жеке капиталдың ссудалық портфельге деген
Жеке капиталдың қалыптасқан қаражаттарға деген қатынасы
Жеке капиталдың күдікті несиелерге деген қатынасы
Жеке капиталдың үмітсіз несиелерге деген
2005 жыл ішінде банк жүйесінің өтімділік деңгейі
2006 жылы банк секторының табыстылығын сипаттаушы негізгі
8- кесте – Банк саласының табыстылығын сипатаушы
Банк саласының табыстылығын сипатаушы жиынтық көрсеткіштер
Табыс салығын төлегенге дейінгі таза табыстың
Табыс салығын төлегенге дейінгі таза
Сыйақы алумен (мүдде) байланысты табыстардың жиынтық
Несие бойынша сыйақы алумен (мүдде) байланысты
Дилингтік операциялар бойынша таза табыстың табыс
Сыйақыны төлеумен байланысты шығындардың жиынтық
Қор құруға қажетті шығындардың жиынтық міндеттемелерге
Дерек көзі: ҚР ҚНА 2006 ж. жылдық есеп
Банк саласы активтерінің табыстылық көрсеткіштері экономиканың негізгі
Қазақстанның барлық аймақтары бойынша заңды және
Бәсекеге қабілеттілік үшін күресте отандық банктер
Сонымен қатар, республиканың банк саласы сыртқы нарықта
2006 жыл ішінде банк саласының жиынтық активтері ішіндегі
2007 ж. 1 қаңтарына банк саласының жиынтық ссудалық
Қазақстан капиталы біркелкі шоғырланған мемлекеттер қатарына
Банк саласы – экономиканың басты
Зерттеулердің, соның ішінде Дүниежүзілік
Дүниежүзілік Банк зерттеулерінің көрсетуінше 1990–1997жж. аралығында банк саласының
Атаулы салғастыру анықтылығы 90-шы жылдардан бастап дүниежүзіндегі банк
Дүниежүзілік Банктің кейінгі зерттеулерінде банк саласының
Төменде келтірілген мәліметерді қарастыра келе келесіні айтуға болады:
Қазіргі кезде несиелік жүйеде көзге түсіп
9-кесте – Шет мемлекеттердің банк саласының
Мемлекеттер Шоғырлану көрсеткіші
Европа
Швеция
Греция 0,79
Нидерланды 0,76
Африка
Африка Кот д’Ивуар 0,96
Камерун 0,95
Мали 0,91
Замбия 0,84
Тунис 0,63
Оңтүстік Америка
Чили 0,49
Эквадор 0,4
Гватемала 0,37
Азия Шри Ланка 0,86
Австралия
0,65
Қазақстан
0,62
Олар ссудалық капитал нарығында бірте-бірте басты орынды иеленуде.
Банк ісіндегі қатаң бәсекелестік шағын несиелік мекемелердің
Банк капиталының шоғырлануының үлкен көлемі жеке аймақтарда
Сонымен, ірі банктердегі капиталдың шоғырлауны мен ұсақ
2.2. Қазақстандағы тәуекелдерді басқару саласындағы қаржылық реттеу
Республиканың қаржы саласы экономиканың дамыған салаларының бірі
Мемлекет басшысы, Парламент және Қазақстан Республикасыынң
Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын бақылау
Қаржы нарығының және қаржы ұйымдарының қаржылқ тұрақтылығын қамтамасыз ету
Қаржы қызметтерін тұтынушылардың мүдделерін қорғаудың тиісті деңгейін
Қаржы ұйымдардың қызметіне қаржы нарығында адал бәсекеге бағытталған тең
Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын бақылау
қорлардың және реттеу құралдарының нәтижелі қолданылуы;
қаржы ұйымдары мен қаржы бақылауының ашықтығы;
тәуекелдерді бағалауға негізделген қаржы ұйымдарды басқаруды ынталандыру;
жаңа қаржы құралдары мен қызметтердің дамуы арқылы және
қаржы ұйым органдарының жауаптылығы [12].
Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын бақылау
қаржы ұйымдардың қызмет стандарттарын құру, қаржы ұйымдардың ұжымдық басқаруын
қаржы жүйе тұрақтылығын сақтау мақсаттарындағы қаржы нарығының және қаржы
қаржы тұрақтылығын қолдау мақсатында бақылау қорларының тәуекелдерге бейімді
жаңа технологияларды енгізуді, қаржы ұйымдардың қызметі туралы және көрсетілетін
Қаржы қызмет Қазақстан Республикасының заң шығаруымен және Конституциямен, халықаралық
Ұлттық Банк Қазақстанның мемлекеттік Банкі болып табылып, оның
Ұлттық Банк банк қызметінің жеке сұрақтары бойынша ретеу
Қазақстанның Ұлттық Банкі банк желіліренің жұмыс жасауына арналған жалпы
ҚР ҰБ реттеуші функциялары Қазақстан Республикасының ақша -
Қазақстаннның Ұлттық Банкі банк операцияларының жеке түрлерін жүзеге
Қазақстанның Ұлттық Банкі заңмен және Қазақстан Республикасының басқа заң
Атаулы мақсаттарда Қазақстанның Ұлттық Банкі келесілерге
қаржы ұйымдармен және олардың клиенттерімен атқаруға міндетті заңға сүйінген
Қазақстан Республикасының заң шығаратын актілермен ескерілген жағдайларда банк операцияларын
Қазақстанның Ұлттық Банкінің құзыреттілігіне жататын мәселлер бойынша
Қазақстан Республикасының заң шығаратын актілермен ескерілген мемлекеттік органдардан, ұйымдардан
Қазақстанның Ұлттық Банкі басқа мемлекеттердің орталық банктерімен және
2000 жылы Қазақстан Республикасының ұлттық банкімен Заңға түзетулер
Қаржы топтарын неғұрлым тиімді және нәтижелі бақылауды жүзеге асыру
1994 жылы Ұлттық Банкпен халықаралық принциптер
Тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсаттарында банктерге экономикалық
Банктің өзіне меншікті қаражаттары мен оның міндеттемелерініңарақатынасы
Өзіне меншікті шекті капитал мен тәуекелдерді есепке алынған
Бір қарыз алушыға деген тәуекелдің барынша
Баланстың өтімділік көрсеткіштері (өтімді формадағы банк активтерінің ағымдағы шоттар,
Ұлттық банкта орналасқан міндетті резервтер
Бұл кезеңде келесілер қабылданған болатын: Банк қаражат
Халықаралық тәжірибеге сәйкес шетел валютасымен операцияларды өткізу
1995 жылы банктердің капиталдану деңгейіне деген Ұлттық
Қазақстан Республикасының президентінің 1995 жылғы 15 ақпандағы қаулысымен
Банктік қадағалаудың негізгі принциптерін сақтауды бағалауға сәйкес,
Сонымен қатар, ҚР ҰБ қызметі лицензиялауға қажетті банктік
Ұлттық Банк қабылдаған банктік қызметтер нарығының жылдамдатылған дамуы бойынша
1996 жылдың соңыда Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен Екінші деңгей
Барлық банктерге арналған бірдей шарттар жасау мақсаттарында, мемлекеттік банктерді
1997 жылы 3 қазанда №1413 Эксимбанкі акционерлік
1997 жылы 27 маусымда №1051 1997-2001 жылдарға Қазақстанның акционерлік
1996 жылы 26 маусымда №1177 АООТ "Казагропромбанкі"
1997 жылы 8 желтоқсанда .№1713 ЖАҚ "Қазақстан Республикасының
Сонымен қатар "Туранбанкі " және АБ "Алем банкі
1997 жылы заң шығаратын деңгейде банктердің инвестициялық және депозиттық
Банктік капитал бірігулері мен банк саласында мемлекеттік үлесті жекешелендіру
Мемлекеттік үлестің жекешелендіруі нәтижесінде банктердің қатарында, мемлекеттің толық қатысуы
Банк саласы сауықтыру мен қаржылық нығайту мақсаттарында
Сол жылы республикада шетел банктерінің жанама банктері ашылды
1998 жыл соңына халықаралық агенттіктің несие рейтингілеріне 4 отандық
Қазақстандық қаржы нарығында шетел жанама банктердің қатысуы Қазақстандағы
1999 жылдың сәуірі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және үкімет
1999 жылға бірігу процесі мен банктік секторды сауықтыру
Банк саласының халық жағынан оған деген сенім деңгейінің жеткіліксіздігі
2004 ж. 1 қаңтар қаржы топтарына консолидацияланған қадағалау
Банк қызметін реттеу мен қадағалау
Заңды және жеке тұлғаларға ірі
Банктердің өзіне меншікті капитал ең аз мөлшерлерін анықтайды;
Банктердің резервтегі капитал құру талаптарын анықтайды;
Банктік топтарға арналған лимиттер пруденциалды нормативтер мен басқа
Міндетті ұжым кепілдік беру ретін анықтайды;
Активтер шартты міндеттемелерді таптастыру ретін қарастырады;
Банктердің және тексеру өткізуіне лицензия бар аудиторлық ұйымдардың тізімін
Қазақстан Республикасының заң шығаратын актілермен алдын ескерілген аффилиирленген
Қазақстан Республикасының заң шығарумен анықталған банкті консервациялау
Қазақстан Республикасының банктік заң шығарумен анықталған барлық немесе бөлек
Қазақстан Республикасының заң шығаратын актілерімен сәйкестікте басқа функцияларды
Қазіргі кезде екінші деңгей банкілтеріне арналған
операцияларды өткізуге жаңадан құрылған банктердің жарғылық капиталының
Өзіне меншікті құралдардың жеткіліктілік коэффициенті 1) бірінші деңгей банкі
2.3. Темірбанк тәуекелдерін басқару жүйесінің ішкі
Тәуекелдерді басқару жүйесін құру мақсатында
Өзінің тиісті міндеттерін орындау үшін тәуекелдер
Несие тәуекелдерін басқару;
Банк тәуекелдерін басқару.
Департамент қызметінің негізгі мақсаты – банкті
Департамент несие тәуекелін өлшеу мен басқару бойынша
Несие тәуекелдерін басқару.
Несие тәуекелдерін басқару бойынша Департамент жүргізіп
Несие саясатында ссудалық портфельдегі экономика
Мәліметтік қамтамасыз етудің барабар
Бөлімшенің несие портфелін толық
Несие қызметінің сапалық көрсеткіштерінің
Талдау коэффициенттердің стандартты жиынтығын (мысалы,
Темірбанктің активтері мен шартты міндеттемелерін
Сонымен, белгілі бір компанияны бақылаушы немесе компания
Басқа да банк тәуекелдерін басқару.
Өтімділік тәуекелі – жеткіліксіз өтімділік тәуекелі, артық
Жеткіліксіз өтімділік тәуекелі- банктің өз міндеттемелерін
Артық өтімділік тәуекелі жоғары өтімділік ативтердің
Қазіргі кезде банктерде келесі реттегі ішкі
тәуекелдерді басқару бойынша саясат (Директорлар кеңесімен
өтімлідікті басқару саясаты (Директорлар кеңесінің шешімімен
банк тәуекелдерінің диверсификация саясаты (Директолар кеңесінің
Тәуекелдерді басқару кезінде банк басшылығы
Өтімділікті жоғалту тәуекелін бағалау мен өлшеу.
Өтімділікті жоғалту тәуекелін өлшеу атаулы тәуекелдің негізгі компоненттерін
Өтімділікті жоғалту тәуекелін бағалауың келесі құралы Темірбанк қызметіне
Өтімділікті жоғалту тәуекелін бағалау мен
Өтімділікті жоғалту тәуекелін бағалау ішкі лимиттерді (шектулерді)
Өтімділікті жоғалту тәуекелінің мониторингі.
Өтімділікті жоғалту тәуекелінің мониторингі кері байланыс
Ішкі лимиттерді бақылау бөлігіндегі мониторинг тәуекел Департаментіне
Активтер мен міндеттемелер мониторингі Қаржылық талдау басқармасына
Өтімді активтер қажеттілігі мен өтімді ұстаным
Банк тәуекелдерін диверсификация саясаты болып тәуекелдерді
Банктің өтімділік ұстанымын бағалау мен тәуекелдер
валюта бөлігіндегі өтімділік ұстанымын бағалау- күнделікті (қазына
валюта және барлық валюта сомасы
ағымдағы міндеттемелер бойынша ірі төлемдер туралы
ағымдағы өтімді активтер портфелінің жағдайы туралы
алдыңғы күн бойы Банктің барлық бөлімшелерінде актив
дебеттік/кредиттік айналым көлемі бойынша, талап етілгенге
контрагент-банктерге лимиттерді пайдалану туралы есеп беру (қазына
өтімділіктің ішкі нормативтеріне сәйкес мониторинг -
Күн сайын есеп берулер қазына Департаментімен ағымдағы
Сонымен қатар, нақты ақпарат алу үшін
баланстан тыс ұстанымдарды бағалау (деривативті қарды құралдарындағы
қаржы нарықтарындағы активтер мен өтімділікке деген
түрлі қаржы нарықтарындағы қарыз алу
нарық сегменттері бойынша қорландыру (фондирование) шоғырлануын бағалау, қаржы
несие тәуекелімен корреляцияны бағалау (қазына
нарық тәуекелімен корреляцияны бағалау (қазына
салушыға байланысты және әлі де
АПБК жасап шығарған стратегияға сәйкес өтімділікті
Ағымдағы өтімділіктің дағдарысының ықтималдылығы жылжыған кезде оның
қысқа мерзімдерге ірі корпоратив клиенттерден депозиттер тарту;
қажет етілген қорларды ішкі банкаралық нарықтың
жоғары өтімді құнды қағаздар қамтамасыз
халықаралық қаржы нарықтарындағы валюталық қорларды
Пайыз тәуекелі – сйыақы мөлшерлемелерін қолайсыз
Атаулы тәуекелді басқару әдістері мен
Тәуекелді басқарудың қажетті шарты болып
Атаулы тәуекел мноиторигін жүргізу үшін
пайыз мөлшерлемелерінің өзгеруіне баланс сезімділігі бойынша
пайыздық маржа туралы есеп беру -
құнды қағаздар бойынша мөлшерлемелер мен тартудың
Банктердегі пайыздық тәуекелдерді басқарудың негізі
Пайыздық тәукелдерді орынды деңгейде ұстап тұру
Валюталық тәуекел.
Атаулы тәуекелге бейіміділік активтер мен міндеттемелердің шетел
Шетел валютасымен жүргізілетін төлемдер көлемі.
Орындау мерзімі.
Валюталық тәуекел орындау мерзімінің ықпалына және
Валюталық бағамынң өгеру тенденциясы.
Валюталық тәуекелдерді басқару стратегиясын жасап шығару
Жоғарыда айтылғандай, тәуекелдерді барабар басқару мен
әр шетелдік валюта бойынша ұстаным мен
әр шетел валютасы бойынша Ностро-шоттар
әр шетел валютасы бойынша валюталаудың ағымдағы
әр шетелдік валюта бойынша баланстан
валюталық тәуекел көлемі туралы есеп беру – күнделікті
валюталық операциялар бойынша лимитерді пайдалану
Валюталық тәуекелдерді жедел басқару қазына Департаментіне
Қазіргі кезде валюталық тәуекелдерді басқару тәжірибесінде
мемлекеттік лимиттер;
серіктестер мен клиенттермен жасалатын операциялар лимиттері;
құрал-жабдық лимиті;
әр күн және әр дилер
шығындар лимиті;
барлық валюталар түрлері бойынша ашық валюталық лимит пен
Сонымен қатар, валюталық тәуекелдерді басқару
форвардтық операциялар;
валюталық фьючерстер;
валюталық опциондар;
СВОП операциялары
активтер мен пассивтерді құрылымдық баланстау
шетел валютасындағы несиелу мен инвестициялау
валюталық қарызды қайта құру
«Валюталық дорбаны» пайдалану.
Баға тәуекелдері
Баға тәуекелі – қаржы құралдары портфелінің нарықтық
Баға тәуекелін ықшамдау мақсатындағы қаржы
Тәукелдерді басқару шегі болып тәуекел көлемінің жеке қарастырған
Тәуекел көлемін өлшеу үш фактор
құрал құнының тарихи тербелісі
қаржы нарығының ағымдағы жағдайы.
тәуелсіз қаржы талдаушыларының болжамдары.
Банктің залалдарға бейімділігі баға тәуекелі шеңберінде
Атаулы тәукелді тиімді басқару үшін
өтімді активтердің портфелі мен құрылымы;
Мемлекеттік құнды қағаздар бойынша табыстылық қисығы;
Сауда және инвестициялық портфельдің құрылымы мен динамикасы;
Лимиттерді пайдалану бойынша есеп берулер –
Құралдар мен жалпы портфель бойынша тәуекел
Тәуекелдерді орынды деңгейді қолдау махенизмдері болып
банк міндеттемелері мен активтерін басқару;
тәуекелдер дивесификациясы;
сақтандыру;
тәуекел көлеміне сәйкес жеке капиталды резервтеу.
Мемлекеттік, салалық, жеке лимиттерді орнату баға
Нарық тәуекелі
Банктердің өз міндеттемелерін уақытылы орындау қабілеттері үш
активтер өтімділігі;
пассивтер тұрақтылығы;
ақша қаражаттырының жылжуы.
Активтердің өтімділік деңгейі өтімді активтер мен
Пассивтердің тұрақтылығын бағалау үшін өтімді
Өтімділікті сипаттаушы басқа коэффициенттерге анағұрлым
Баланс өтімділігін бағалау мақсатында кэффициенттерді
2.4. Экономикалық-математикалық үлгі: банктердің жеке капиталдарының
Жалпы алғанда тәуекелдерді бағалау әдістері
Қазақстан үшін банкті реттеу және қадағалау саласындағы
Дегенмен де к2 капитал жеткіліктігі коэффициентінің (ол
Ең алдымен, атаулы коэфициент тәуелді факторларды
I – банк инвестициялары;
A –банк активтері;
R – арнайы резервтер;
RWA – тәуекел деңгейі бойынша өлшенген активтер;
C1 – жеке қаражатардың жеткіліктік коэффициенті к1;
C2 - жеке капиталдың жеткіліктік коэффициенті
K1 – бірінші деңгейлі капитал;
K2 – екінші деңгейлі капитал;
E – банктің жеке капиталы.
Талдау үшін барлық көрсеткіштер бір ғана
Талдау мақсатында корреляциялық матрицаны қолданамыз (5-Қосымша). Қолданылып
(Y) тәуелді айнымалы өлшемді капитал
Алынған мәліметтер негізінде кейбір айнымалылар арасындағы байланыстің
С2 банктің жеке капиталының тәуекел мен арнайы
А Банкі: Е және RWA бойынша
Б Банкі: С1 және RWA бойынша
В Банкі: Е, А және RWA бойынша
10-кестеде үлгілердің сапалық сипатамалары берілген.
10-кесте Үлгілердің сапалық сипатамалары
А Банкі:
Dependent Variable: C2
Method: Least Squares
Date: 06/13/05 Time: 01:13
Sample: 2001:3 2005:2
Included observations: 16
Variable
Coefficient
Std. Error
t-Statistic
Prob.
C -0.020043 0.011208 -1.788364 0.0970
E 0.967076 0.063726 15.17545 0.0000
RWA -0.749156 0.067698 -11.06607 0.0000
R-squared 0.955955 Mean dependent var
Adjusted R-squared 0.949178 S.D. dependent
Продолжение таблицы 12
S.E. of regression 0.021805 Akaike
Sum squared resid 0.006181 Schwarz
Log likelihood 40.16760 F-statistic 141.0749
Durbin-Watson stat 1.848574 Prob(F-statistic) 0.000000
Б Банкі:
Dependent Variable: C2
Method: Least Squares
Date: 06/13/05 Time: 18:41
Sample: 2001:3 2005:2
Included observations: 16
Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.
C 0.073231 0.022817 3.209507 0.0068
C1 0.161346 0.096783 1.667086 0.1194
RWA -0.695168 0.159733 -4.352048 0.0008
R-squared 0.816683 Mean dependent var
Adjusted R-squared 0.788481 S.D. dependent
S.E. of regression 0.047311 Akaike
Sum squared resid 0.029098 Schwarz
Log likelihood 27.77434 F-statistic 28.95775
Durbin-Watson stat 1.981224 Prob(F-statistic) 0.000016
В Банкі:
Dependent Variable: C2
Method: Least Squares
Date: 06/13/05 Time: 19:28
Sample: 2001:3 2005:2
Included observations: 16
Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.
C 0.023780 0.020581 1.155429 0.2704
E 0.825087 0.081901 10.07423 0.0000
RWA -0.744562 0.147113 -5.061160 0.0003
A -0.276170 0.171298 -1.612223 0.1329
R-squared 0.905340 Mean dependent var
Adjusted R-squared 0.881675 S.D. dependent
S.E. of regression 0.033897 Akaike
Sum squared resid 0.013788 Schwarz
Log likelihood 33.74907 F-statistic 38.25662
Durbin-Watson stat 2.149794 Prob(F-statistic) 0.000002
10-кестедегі мәліметтерге сәйкес :
А,Б және В банктері бойынша R-squared детерминация коэффициенті
Айнымалыларды нақты бағалау үшін нақтыланған детерминация
Іс жүзінде жиі кездесетін автокорреляцияның бар
Нолдік гипотеза үшін статистикалық шешімдер әр түрлі
5% маңызды деңгейде dl
11-кесте – Дарбин –Уотсон критерийлері үшін статистикалық
D ( dl dl (d (du du( d (
2 (d ((4-du) 4-du ( d (4-dl d (
Оңтайлы автокорреляция туралы гипотеза нпайдасына Но бас
А Банкі: d = 1.85 болғандықтан
Б Банкі: d = 1.98 кезде
В Банкі: n = 16 және k
Анағұрлым шаршы әдісі бойынша Eviews программасын
12 кесте . – тізбекті теңеулер құру
А Банкі:
Estimation Command:
=====================
LS C2 C E RWA
Estimation Equation:
=====================
C2 = C(1) + C(2)*E + C(3)*RWA
Substituted Coefficients:
=====================
C2 = -0.02004322771 + 0.9670762147*E - 0.7491562862*RWA
Е = +0,96 1 болғандықтан, байланыс оңтайлы
RWA = -0,749 болғандықтан, теріс байланыс байқалады. Демек, тәуекел
Б Банкі :
Estimation Command:
=====================
LS C2 C C1 RWA
Estimation Equation:
=====================
C2 = C(1) + C(2)*C1 + C(3)*RWA
Substituted Coefficients:
=====================
C2 = 0.07323133226 + 0.1613455288*C1 - 0.6951677799*RWA
RWA ұлғаюы кезінде С2 төмендеп, С1
В Банкі:
Estimation Command:
=====================
LS C2 C E RWA A
Estimation Equation:
=====================
C2 = C(1) + C(2)*E + C(3)*RWA + C(4)*AР
Substituted Coefficients:
=====================
C2 = 0.02378021012 + 0.8250868664*E - 0.7445617592*RWA - 0.2761704722*A
Жеке капиталдың өсуі кезінде С2 өсіп
Теңеуді тексеру бойынша келесі амалымыз гетероскедастикалықтың бар
(Қосымшадағы) кестенің көрсетуінше, гетероскедастикалық жоқ, себебі
H0: гетероскедастикалық жоқ;
Н1: гетероскедастикалық бар.
Сонымен, бірінші тектің қателік ықтималдылығы
Жасмалған жұмыстң қорытындысын шығара отырып,
Үш банктер бойынша тәуелсіз айнымалы RWA
13-кесте – Тәуелсіз айнымалы RWA болжамдық маңызы
Date Банк А Банк Б Банк В
2006:3 703 392 275 710 183 215 435 146
2006:4 765 783 033 768 227 886 476 458
2007:1 828 173 790 826 272 556 517 770
2007:2 890 564 548 884 317 227 559 082
2007:3 952 955 305 942 361 897 600 394
2007:4 1 015 346 063 1 000 406 568
Кестеде берілген ақпараттарға арағанда тәуекел
В Банкі бойынша 2006 ж. 1 қаңтарына берілген
14 –кесте - Екінші деңгейлі банктер
Жарғылық капитал 15 742 686
Жеке капитал жеткіліктігі Инвестициялар ИК
1 деңгейлі капитал К1 25 786
2 деңгейлі капитал К2 18 075 188
Активтер А 398 185 612
k1= (K1-ИК)/А 0,06
Жеке капитал К 42 508 785
Несие тәуекелі бойынша өлшенген активтер, шартты
Арнайы резервтер Пс 18 394 629
k2= К/(Ар-Пс) 0,127
Ендігі кезекте ЕО нұсқауларын есепке ала
Егерде нұсқауларды есепке ала отырып қайта
Нарықтық тәуекелі есепке алынған активтер, шартты
РР=8.3*(ПР+ФР+ВР)
Мұнда
РР – нарықтық тәуекел;
ПР – пайыз мөлшерлемесінің өзгеруімен байланысты
ФР - акцияның нарықтық құнының өзгеруімен
ВР – валюта мен бағалы металдар
ПР=СПР+ОПР
Мұнда
СПР – ерекше пайыз көрсеткіші
ОПР – жалпы пайыз көрсеткіші
Ерекше пайыз көрсеткіші – тәуекел деңгейі
жалпы пайыз көрсеткіші – қаржы құралдары бойынша
Өлшенген ұстанымылар келесі тәртіппен
1) пайыз мөлшерлемесінің өзгеруімен байланысты қаржы құралдары
2) уақыт бөліктері бойынша ашық ұстанымдарды
3) әр уақытша уақыт бөігінің ішінде барлық
4) уақыт бөлігіне сәйкес келген коэффициент бойынша
5) әр уақытша уақыт бөлігі бойынша
6) аймақ арасындағы өлшенген ашық және
қаржы тәуекелі - акциялардың нарықтық
ФР=СФР+ОФР
Мұнда.
СФР – ерекше тәуекел белгілі акциялардың
ОФР – жалпы тәуекел жалпы тәуекел коэффициентінің (0,12) белгілі
Валюталық тәуекел - шетел валютасының (бағалы металлдардың нарықтық
әр шетел валютасы мен асыл тастар
әр шетел валютасы мен асыл тастар
операциялық тәуекел – банктің норамтивтік-құқықтық талаптарды
ОР=8,3*(*(СГВД
Мұнда
ОР – Операциялық тәуекел;
СГВД – соңғы үш жыл ішінде жалпы
( – Операциялық тәуекел коэффициенті (0,15).
15 –кесте - ЕО нұсқауларын есепке
Жарғылық капитал
15 742 686
Жеке
капитал жеткіліктігі Инвестициялар ИК 1 352 493
1 деңгейлі капитал К1 25 786 090
2 деңгейлі капитал К2 18 075
Активтер А 398 185 612
k1= (K1-ИК)/А 0,06
Жеке капитал К 42 508 785
Несие тәуекелі бойынша өлшенген активтер, шартты
Нарық тәуекелі бойынша өлшенген активтер,
Операциялық тәуекел бойынша өлшенген
Арнайы резервтер Пс 18 394 629
k2= К/(Ар+Рр+Ор-Пс) 0,115
Есептеулер 6-Қосымшада берілген
Сонымен, К2 есептеген кезде нарықтық және
Қазіргі кезде банк саласының каптализациялануның деңгейі жалпы
Қалыптасқан жағдайда акционерлік жарғыны ұлғатй
2005 ж. 1 шілдесінен бастап ҚНА пруденциалдық
Жоғарыда аталған себептерге байланысты 2004 ж. екінші
АФК, НБК банктерінің және ҚНА
Екінші деңгейлі банктердің пруденциалды нормативтері бойынша
Банктердің капиталдануын халықаралық стандарттарға сәйкес,
Тәуекелдерді басқару жүйесін жетілдірудің негізгі жолдары
3.1. ҚР тәуекелдерді басқару жүйесін қалыптастырудың
Қазақстанда тәуекел - менеджмент өзнің даму басында болып
Қазақстандықпен «тәуекелшілдерге» тәуекелді бағалаудың өзіне меншікті әдістемелерді жасауға тура
Сонымен қатар, батыста қолданылатын сандық бағалау және
Табиғи уәкіл органның банкілік сектор тәуекелдерін минимализациялау тілегі табиғи
Тәуекел - менеджерлердің жай орнықсыздығын Азиялық Даму Банкісі
Тәуекел - менеджменттің дамуын тежейтін басқа фактор ретінле нәтижелі
Бірақ қызметкерлердің тәжірибесінің жоқ болуы бір дауыстан негізі
Әлемде тәуекел - менеджмент мамандары өз көпшілігінде
Бұл нарықтағы «төменнен» келген талпыныс тәуекел
Қазіргі кезде клуб мүшелері халықаралық нарықта
Сайып келгенде, бүгінгі таңда тәуекелдерді басқарудың барабар жүйелерін
Ұйымдық проблема: - банк акционерлері жағынан тәуекел -
( пайда алуға бағыттылық , біздің тарихта дағдарыстардың жоқ
Кадрлық проблема: тәуекелдерді басқару саласында мамандыққа баға
Техникалық проблема: анық тарихи және аналитикалық мәліметтердің
Жоғарыда айтылғанға орай дүниежүзілік тәжірибе үлгісінде халықаралық стандарттардың
Базель комитетінің ұсыныстарына сәйкес стандарттарды енгізу
Тәуекелдерді сандық бағалау – тәуекелдердің
Базель ІІ негізі болатын бағыттарының біреуі
Базель ІІ-де басқарушылық есептілік тәуекелдерді басқару
Базель ІІ ендірудің жанама өнімі болып банк
Стрес – тестинг тәуекел менеджментін толық жетілдіру мен толықтыру
Капитал мен табыстарға ықпалын жасау туралы - өкпек
Келесі талдауларды жүйелі өткізу үшін өз өзіне меншікті
Несие тәуекелін РНФЗ өсіруді ұсына отырып, талдау.
Несие тәуекелін негізгі бизнес топтардың төлеу қабілетсіздігін ұсына
Өтімшілік тәуекелін банкаралық несие беру нарығының
Өтімшілік тәуекелән шетел өтімділік көздері қол жетерліктей
Валюталық тәуекелін, мысалы, 30%-дық валюталық бағыт тербелуін болжап,
Қорыта отырып, тәуекелдерді кешенді басқару жүйесі бірқатар
Бірінші талап - байланыстылық . Ол маңызды тәуелділіктерді
Екінші талап - тұрақтылық , яғни жыл сайынғы ,
Үшінші талап - бақылаушылық. Бұл Нақтылы әдістердің және тексерулерді
Жүйені құрмас бұрын, жүйеге қойылатын талаптар
Жүйенің қызмет атқару барысында құрылым компоненттерінің негіз байланыстары
16 -Кесте - Банк менеджментіндегі
Компонент атауы Қызмет мазмұны
Гностикалық Жаңа білім, әдістеме мен мәліметтердің жинақталуы және
Болжалдық Жүйе мақсаттарына жету бағытындағы
Құрылымдық Банк басшылығы тарапынан тәуекелдерді кешенді
Коммуникациялық Ішкі бақылау және аудит
Ұйымдық Тәуекелдердің материалдану жағдайында банк қызметкелерінің
Функционалды-бөлінген департаменттердің немесе бөлімдердің әрекеттесуі сайып келгенде, өкілеттіліктердің
3.2. Банк жүйесінің жүйелік тәуекелін тестілеу
Қаржы жүйесінің жүйелік тәуекелі банкілік жүйе үшін өте
Күшейтілген тәртіптегі банкаралық байқау – бақылау аспабы,
- Күшейтілген тәртіптегі жай банкаралық байқау кезінде
Күшейтілген тәртіптегі банкаралық күйзелісте бірге байқау күшейтілген
2-Сурет Күшейтілген тәртіптегі кешенді байқау мен
Күшейтілген тәртіптегі банкаралық байқаудың
Ақпараттық талап: күшейтілген тәртіпте бакаралық байқау күшейтілген тәртіптегі кешенді
- елдегі әрбір банкі капиталының коэффициенттері ,
- 17-ші кестеде көрсетілген банкаралық ықпалдың екі
17-Кесте - Банкаралық ықпалдың екі
1 Банк 2 Банк … n
1 Банк - 1банктің 2 банкқа тигізетін
2 Банк 2 банктің 1 банкқа тигізетін банкаралық
.
.
. .
.
. .
.
. - .
.
.
Банк n n банктің 1 банкқа тигізетін банкаралық
Әр банктің баланстық есеп беруін
Күшейтілген тәртіпте әдеттегі байқаубір банктің төлей алмау қабілеттігі жүйедегі
Ондай байқауды банк үшін
Әдетте күшейтілген тәртіптегі мұндай байқау бірнеше
1) әр банктің бір-бірінің артынынан төлеу қабілетсіздігі,
Жүйе банктерінен әрбір капитал коэффициент өзгерту нәтиже 2) есептеуі
2) банк жүйесінің әрқайсысының капиталының коффициентінің нәтижесінің
3) нәтижесінде, босағалық мағынадан төмен құлаған капитал коэффициенттері негізінде,
Ондайлар банктердің төлеу қабілетсіздігінің екінші қайтара және үшінші
Күшейтілген тәртіптегі байқау нәтижелері бойынша жүйелік тәуекелінің
1) Банкілік төлеу қабілетсіздігінің жиілігі
2) банкілік жүйе капиталына статистикалық көрсеткіштердің ықпал жасауы (мағына
Күшейтілген тәртіптегі банкаралық кешенді байқау мақсаты
Атап айтқанда :
- күшейтілген тәртіптегі кешенді байқауда қолданылатын күйзелістер
- содан соң жоғарырақта суреттелген адымдар ереді.
Бұл жағдайда біз жүйелік тәуекелдің салыстырмалы
- Капитал коэффициенттерінің күшейтілген күйзеліс нәтижесінде орташа төмендеуі.
- Коэффициенттердің орта мөлшеріні төлеу қабілетсіздігімен шақырылған
Айта кететін жағдай, жүйелі тәуеелді басқару
Қорытынды
Қаржы ұйымдарыынң тәуекелдері экономикалық категория ретінде қызметті
Нарықтық қатынас шарттарында пайда мен тәуекелді
Айта кететін жағдай, өзінің қызмет барысында
Сонымен қатар, барлық тәуекелдердің түрлері өзара байланысып, банк
Сондықтан, олардың деңгейінің нақтылы әдісін таңдау, үйлесімді факторларды
Тәуекелдерді басқарудың барабар жүйесі жиынтықта біздің еліміздің қаржы
Банктің ойластырылған ішкі лимиттер мен ережелер жүйесі
Тәуекелдерді басқару нәтижелілігі көптеген жағдайларда ақпараттық жүйе
Банкіде тәуекелдерді басқаруға арналған және ішкі бақылау үшін, сауда
Қадағалауды толық жетілдіру банктермен және институттарымен қаржы
Жоғарыда айтылғандардың негізде келесі қорытынды жасау болады:
Банкілік тәуекелдер проблемасына орында келу
Банкаралық бәсекелетіктің күшеюі барысында кәсіпкерлік қызметтің
Әдебиеттер тізімі
1. Бланк И.А. Основы финансового менеджмента в банках.
2. Осипенко Т.В. О системе рисков банковской деятельности
// Деньги и кредит. 2000. № 4. С 28-30.
3. Винс Р. Математика управления капиталом. Методы анализа
4. Волков С. Стратегия управления рисками// Бизнес и банки.
5. Банковское дело : Стратегическое руководство / Рук.
Банковское дело/ Под ред. доктора экономических наук Г.С. Сейткасимова.
Раева Р. О банковской системе Казахстана // "Банки Казахстана",
Лян Е. Е., «Республика Казахстан – Европейский союз: перспективы
Техническая нота. Доходность и конкуренция банков в Казахстане. Доклад
Аналитический отчет «Финансовый сектор: состояние, проблемы и перспективы» к
Стельмах В.С. Достаточность собственного капитала: критерий и определения
Закон Республики Казахстан от 4 июля 2003 года №
Закон Республики Казахстан от 3 августа 1995 г. «О
Закон Республики Казахстан от 30 марта 1995 года О
Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 2 июня
Закон Республики Казахстан от 3 августа 1995 г. «О
Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 2 июня
Молчанов И.Н., Герасимова И.А. Компьютерный практикум по начальному курсу
Кремер Н.Ш., Путков Б.А. Эконометрика: Учебник для вузов /
Материалы к IV конгрессу финансистов Казахстана. Алматы, 2004
Техническая нота. Стресс-тест банковской системы Казахстана. Доклад Департамента денежной
Годовой отчет АФН за 2005 год.
Постановление Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору
Гаджиев Ф.Р. Управление валютными рисками .// Деньги и кредит.-
Ильясов С.М. Управление активами и пассивами банков. // Деньги
Кулмагамбетов А.Р. Управление финансовыми рисками. // Рынок ценных бумаг
Методология рейтингового анализа коммерческих банков // Рынок ценных бумаг.
А. Ілияс, С.Мақыш «Банк ісі» Алматы, 2002ж
Мақыш С.Б «Коммерциялық банктер операциялары Алматы, 2005ж
Мақыш С.Б «Ақша айналысы және несие» Алматы, 2006ж
Сейтқасымов «Ақша, Несие, Банктер» Алматы, 2005ж
. Интыкбаева С.Ж. Фискальная политика и её роль
Осипенко Т.В. О системе рисков банковской деятельности .// Деньги
Винс Р. Математика управления капиталом. Методы анализа риска для
Бланк И.А. Основы финансового менеджмента в банках. Т. 1.
ҚР ҚНА 2006 ж. жылдық есеп беруі
ҚР ҚНА 2006 ж. жылдық есебі
ҚР ҚНА 2006 ж. жылдық есебі
ҚР ҚНА 2006 ж. жылдық есебі
ҚР ҚНА 2005 ж. жылдық есебі
ҚР ҚНА 2005 ж. жылдық есеп беруі
Закон Республики Казахстан от 3 августа 1995 г. «О
Стельмах В.С. Достаточность собственного капитала: критерий и определения
Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 2 июня
Материалы к IV конгрессу финансистов Казахстана. Алматы, 2004
Техническая нота. Стресс-тест банковской системы Казахстана. Доклад Департамента денежной
2
3
Тәуекелдердің жіктелуі
Несие тәуекелі
мемлеккеттік тәуекел
Басқа тәуекелдер
Нарық тәуекелі
Контржақ тәуекелі
Есеп алды тәуекелі
Есеп беру тәуекелі
эмитент тәуекелі
Баға тәуекелі
Өтімділік тәуекелі
Қажыландыру тәуекел
Сауда тәуекелдері
халықаралық тәуекел
Конвертация тәуекелі
Валюталық тәуекел
Операциялық тәуекел
Жүйелік тәуекел
Құқықтық тәуекел
Беделдік тәуекел
Банк капиталының әр коэффициентіне ықпал
Банкаралық ықпал матрицасы
Жеке банктердің төлеу қабілетсіздігі
Күшейтілген тәртіптегі кешенді байқаудан болған
Екінші қайтара төлеу қабілетсіздік ықпал ету нәтижесі
Күшейтілген тәртіптегі байқау нәтижелеріне арналған жиынтық ықпал