Инвестициялық климат

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ. И. Сәтбаев атындағы
Қазақ ұлттық техникалық университеті
Экономика және экология институты
Экономика және минералды ресурстарды басқару кафедрасы
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
кафедра меңгерушісі,
экон.ғылымының д-ры,
профессор, академик
______________ А.К. Ерали
«___ » ______________ 2004 ж.
Дипломдық жҰМЫС
Шетел мен ішкі инвестицияларды тарту мен оларды пайдаланудың тиімділігі
Стандарттау бойынша кеңесші
оқытушы
_______________ С.К. Серікбаев
«____» ___________ 2004 ж.
Пікір жазушы
экон. ғылымының канд., доцент
_________________ А.А. Юсупбаев
«____» ___________ 2004 ж. Жетекшісі:
экон.ғылымының д-ры,
профессор, академик ________________ А.К. Ерали «____» ___________ 2004 ж.
Студент
Биймағамбетов А.Р.
0702. мамандығы
ЭТК-98-1з тобы
Алматы 2004
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық
университеті
Экономика және экология институты
Экономика және минералды ресурстарды басқару кафедрасы
Диплом жұмысын орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке_________________________________________________________
1. Жұмысының тақырыбы: Шетел мен ішкі инвестицияларды
Жоғары оқу орны бойынша _________ «___» __________2004 ж.№
бұйрығымен бекітілген
Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі ___________«____» ___________
3. Жұмыстың негізгі деректері _______________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
4. Диплом жұмысының қысқаша мазмұны:
а) ________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
ә) ________________________________________________________________
________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
б) ________________________________________________________________
________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
5. Сызба жұмыстарының тізімі (міндетті түрдегі сызба жұмыстар ерекше
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Ұсынылатын негізгі әдебиет _________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Тараулары көрсетілген жұмыс бойынша кеңестер
Тарау Кеңесші Мерзімі Қолы
Диплом жұмысын дайындау кестесі
№ Тараулардың аттары, зерттелетін мәселелердің тізімі Жетекшіге ұсыну мерзімі
Тапсырма берілген күні __________________ «____» _________________
Кафедра меңгерушісі _____________________________________ Ерали А.К.
(қолы) А.Ә.Т.
Жұмыс меңгерушісі _____________________________________ Ерали А.К.
(қолы) А.Ә.Т.
Тапсырманы орындауға
қабылдады студент ________________________________Биймағамбетов А.Р.
(қолы) А.Ә.Т.
КІРІСПЕ 5
1 Тарау. ШЕТЕЛДІК ИНВЕСТИЦИЯЛАНДЫРУДЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ 9
1.1Шетелдік инвестицияландырудың ұйымдастырылуының түсінігі, принциптері және ерекшеліктері 9
1.2 Халықаралық инвестициялар түрлері 18
1.3 Халықаралық инвестицияларының ұйымдастырылуының дүниежүзілік тәжірибесі 24
2 Тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫ ШЕҢБЕРІНДЕ ШЕТЕЛ ИНВЕСТИЦИЯЛАРЫНЫҢ
2.1 Қазақстан Республикасының инвестициялық климатының қазіргі кездегі жағдайы 41
2.2 Қазақстан Республика экономикасындағы шетел инвестицияларының жылжуы және
3 Тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАРТУ
3.1 Экономикалық реформалар жағдайындағы мемлекеттің құрылымдық инвестициялық саясаты 67
3.2 Шетел инвестицияларын тарту механизімінің кемшіліктері және оны жетілдіру
ҚОРЫТЫНДЫ 90
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 93
КІРІСПЕ
Дүниежүзі экономикасының ең маңыздысы шаруашылық жүйелердің интеграциялануы. Глобализациялану жағдайында
Капитал өндіріс факторының бірі. Ол товар өндірісі үшін
Сондықтан капитал ресурстарынының тапшылығы елдердің экономикасының дамуына әсерін тигізеді.
Ақырғы кезеңдерде көп елдерде инвестициялық ынталандыру процестері күшейтілуде. Оны
Инвестиция алушы елдің халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуы.
Қаржы жеткіліксіз салаға капиталды тарту.
Шетел ивестицияларының мемлекеттер экономикасын көтеруге белсеңді қатысуын Оңтүстік Шығыс
Қазақстан экономикалық даму деңгейін тұрақтандыру жолында көптеген мәселерді шешуі
Қазақстан табиғи ресурстарға бай, ғылыми-техникалық және экономикалық мүмкіншілігі бар.
Сыртқы сауда, экспорт құрылым өзгерту, экономикалық тұрақтылыққа жету үшін
Егер Қазақстан өз экономикасын жүйелі түрде дамытқысы келсе, онда
Дипломдық жұмысты жазған кездегі көздеген мақсатым шетел инвестицияларын теориялық
Дипломдық жұмыстың міндеттемелері:
Шетелдік инвестицияландырудың ұйымдастырылуының теориялық аспектілері
Қазақстан Республикасындағы шетел инвестицияларының тартылу және қолдану принциптерін талдау
Қазақстан Республикасының инвестициялық саясаты және шетел
инвестицияларын тарту механизімінің болашағы
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен
Дипломдық жұмыстың бастапқы бөлімінде жалпы шетел инвентицияларының ұйымдастырылуының теориялық
Екінші бөлімде, Қазақстан Республикасындағы шетел инвестицияларының тартылу және қолдану
Ал үшінші бөлімде Қазақстан Республикасының инвестициялық саясаты және шетел
Зерттеу объектісі экономика салалары және шетел инвестицияларын тарту механизмі
"Қазақстан 2030" даму стратегиясы, ұлттық және шетел ғалымдардың еңбектері,
1 Тарау. ШЕТЕЛДІК ИНВЕСТИЦИЯЛАНДЫРУДЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1Шетелдік инвестицияландырудың ұйымдастырылуының түсінігі, принциптері және ерекшеліктері
Қазіргі кезде инвестициялар туралы көптеген ғылыми мағлұматтар бар. Қаржы
Экономикалық тұрғыдан инвестиция бұл негізгі қорды қайта құруға, кеңейтуге,
Қазіргі кездегі халықаралық экономикалық ынтымақтастығымен байланысты инвестор қалауынша өз
ресей компанияларының және коммерциялық банктерінің акцияларын;
мемлекеттік қысқа мерзімдік облигацияларын;
мемлекеттік ұзақ мерзімдік облигацияларын;
жергілікті басқарушы органдар облигацияларын.
Осындай бағалы қағаздарға инвестициялаудың көптеген артықшылығы бар:
эмитенттер туралы толық ақпарат алу мүмкіншілігі;
қор және ақша нарығының статистикалық санағын жүргізу.
Сонымен бірге қазіргі кезде ұлттық нарықтарға шетел инвестицияларының қатысуының
Ұлттық нарықтағы операцияларды шетел инвесторлары сол мемлекеттер валютасында жүргізеді.
Ұлттық нарықтағы операцияларды шетел валютасымен жүргізуге болады. Мысалы: 2002
Шетелге инвестициялау кезінде мына факторларды ескеру керек:
1. Психологиялық кедергілер
2. Ақпараттың қиыншылықтар
3. Заң қиыншылықтары
4. Қосымша шығын
5. Халықаралық инвестицияған кезде туындайтын қауіптер
6. Халықаралық инвестициялаудың артықшылығы
1. Психологиялық кедергілер. Халықараылқ инвестициялаумен байланысты психологиялық кедергілер көбінесе
2. Ақпараттың қиыншылықтар. Инвесторларға шетел нарығы мен
3. Заң қиыншылықтары. Шетел инвесторлары капитал орналастыру,
операциялық келісім шарттарға байланысты;
капиталдың өсуіне байланысты;
капитал табысына байланысты (акциялық дивиденттер мен облигациялық пайызға
Операцияға байланысты салық келісім көлеміне пропорционалды болып келеді. Мысалы:
Капиталдың өсуі - бағалы қағаздарды сату бағасымен сатылған бағасының
Шетел инвестициясынан түскен табысты бір елдің заңда тұлғасы инвестициялаған
4. Қосымша шығын. Инвестор шетелге инвестициялаған кезде қосымша шығындарға
шетел нарығындағы делдал үшін комисиондық төлемдер;
мәмлені хаттау үшін төлемдер;
халықаралық инвестициялық портфельді басқару үшін шығындар.
Коммиссиондық төлемақыны қор биржасындағы делдардарға төлейді. Оның көптеген түрлері
Халықаралық инвестиция кезіндегі мәмлені хаттау үшін төлем көбірек, ол
Халықаралық инвестиция портфелін басқару үшін шығын ұлттық портфельді басқару
- халықаралық деректер басылымына жазылуға кеткен қаражат;
- халықаралық нарықты зерттеуге кеткен шығын;
-әр елдің есеп-қисап жүйесінің әр түрлілігімен;
-коммуникациялық байланыс жүйесінің бағасымен ( халықаралық телефон,
компьютерлік жүйе, шетелге сапар ).
5. Халықаралық инвестициялау кезде туындайтын қауіптер
Біріншіден, халықаралық инвестицияларымен байланысты қауіп ішкі нарықпен байланысты. Нарық
Екіншіден, шетелге инвестициялаған кезде сол елдің резиденті болып саналмайтын
6. Халықаралық инвестициялаудың артықшылығы. Жоғарыда айтылған қауіптерге және қиыншылықтарға
Халықаралық инвестицияларының көлемінің өсу себебі ұлттық нарықтан гөрі көбірек
Әр мемлекеттін бағалы қағаздарының курсының кемуі немесе өсуі мүмкін,
Сонымен бірге көптеген елдер ұлттық нарығы тәуелсіз болып келеді,
Халықаралық инвестициялау арқылы табыстылықпен бірге қауіпсіздікті қамтамасыз етуге болады.
Жоғарыда айтылғандай халықаралық инвестиция портфелінің ерекшелігі валюта қауіптілігі болып
Халықаралық инвестициялау принциптері. Инвестиция портфелі белгілі бір бағалы қағаздардан
Сонымен бірге әрбір бағалы қағаз нарығы жеке сегменттерден тұрады
Халықаралық инвестициялаумен айналысатын инвестор портфель құрылымының қалыптасуының принциптерін белгілеуі
1. Мемлекет (валюта) ~ бағалы қағаз түрлері ~ белгілі
2. Бағалы қағаз түрлері ~ мемлекет (валюта) ~ белгілі
3. Бағалы қағаз түрлері ~ белгілі бір бағалы қағаз
4. Белгілі бір бағалы қағаз ~ мемлекет (валюта).
1-ші жағдайда инвестор белгілі бір себептерге сүйенуі мүмкін. Мысалы:
2-ші жағдайда алдымен бағалы қағаз түрі таңдалады (экономиканың белгілі
3-4-ші жағдайлар халықаралық инвестиция портфелінің сегментінің құрылымын белгілуге тән.
Сөйтіп 1-2-ші жағдайда "мемлекет (валюта)~ белгілі бір бағалы қағаз"
Халықаралық портфель құрамын таңдауы инвестордың мақсатымен байланысты. Ондай мақсаттарға
нарық портфель сапасына жақын сапаны алуға ұмтылу (табыстық және
жоғары қауіптілікке келісіп, нарық портфелінен көбірек табыс табуға ұмтылу
Халықаралық портфель құрылымының қалыптасуына бірнеше факторлар әсер етеді: инвесторға
Пассив тәсіліне байланысты нарық капитализациялау құрылымын тексеру жеткілікті.
Актив тәсілін таңдаған кезде бағалы қағаздың болашақтағы сапасын болжау
алдыңғы жылдардағы баға өзгерісі
актив бағасын және оған әсер ететін экономикалық факторларды байланыстыратын
алдыңғы жылдардағы экономикалық фактор және актив бағасының корреляциялық статистикалық
қор және валюта нарығындағы қазіргі кездегі жағдай
қор және валюта нарығындағы жағдайының болашағы туралы мамандардын болжауы.
Халықаралық инвестициялауға қатысатын инвестор биржалық және биржадан тыс брокерлер
Шетел қаржылық басылымдарда халықаралық инвестициялық қор туралы келесі мағлұматтар
инвестиция географиясы
инвестиция салынатын актив түрлері
таза актив туралы мағлұматтын мерзімі
қор акциясының валютасы
қордағы бір акцияның таза бағасы
Сонымен халықаралық инвестициялаумен айналысу үшін:
Халықаралық инвестиция нарығын және валюта нарығымен онда қатысу тәсілдерін
Бағалы қағаздар айырмашылығын білу керек.
Басылымдардағы инвестиция және қаржы нарықтары туралы ақпараттарды
Халықаралық нарықтағы активтер бағасына әсер ететін факторларды және олардын
Халықаралық инвестициялау кезіндегі қауіптілікті азайту тәсілдерін және жабдықтарын білу
Халықаралық инвестиция портфелінің табыстылық көрсеткіштерін санай алу керек.
1.2 Халықаралық инвестициялар түрлері
Қайнар көзіне байланысты дүниежүзі нарығындағы капитал: ресми (мемлекеттік) және
Ресми (мелекеттік) капитал - шетелде орналасқан мемлекеттік бюджет қаражаты.
Жеке меншіктік капитал - жеке меншік фирмалар және екінші
Қолдану сипатына байланысты:
Кәсіпкерлік капитал - өндіріс орындарына пайда табу мақсатында ақша
Ссудалық капитал - проценттік табыс алу мақсатында қарыз беру.
Капиталды салу мақсатына қарай: тікелей және портфелдік инвестициялар.
Портфельдік инвестициялар. 20 ғасырдың 90-шы жылдары бастап портфелдік
Портфелдік инвестиция инвесторға инвестиция салған кәсіпорындарды толық бақылауға хұқық
Бағалы қағаздар дамушы елдерге екі бағыт арқылы келеді:
1. Қарыз алушы мемлекеттін әлемдік қаржы нарығына шығу
2. Ішкі қор нарығына шетел инвестияларын келтіру арқылы.
Шетел портфелдік инвестициялау себептері. Портфелдік инвестициялаудын себептері тікелей инвестициялау
Портфелдік инвестициялар көлемін бағалау. Портфелді инвестициялар көлемі халықаралық мәмле
Тікелей инвестициялар - капиталды орналастырған мемлекетте ұзақ мерзімдік қызығушылықты
Инвестордың инвестиция орналастырған кәсіпорында 10%-тей акциясы немесе сол кәсіпорында
Халықаралық валюта қорының анықтамасы бойынша тікелей инвестицияға инвестордың шетелден
Шетелдік тікелей инвестициялаудың себептері. Тікелей шетел инвестициялардын экспорттау
Капитал экспорттау себептері:
Технологиялық басымшылық. Кәсіпорынның сауда үлесіндегі ғылыми зерттеуге жұмсаған шығын
Жұмысшы күшінің мамандығының деңгейі. Ол жұмысшылардын еңбекақы деңгейімен өлшенеді.
Жарнамалық артықшылық. Ол халықаралық маркетингке қатысу тәжірибеге байланысты. Корпорацияның
Экономикалық масштабы. Көптеген кәсіпкерлер шетелге капитал шығарудын алдында ішкі
Корпорация аумағы. Корпорация аумақтығы үлкен болған сайын тікелей инвестиция
Тағы басқа себептер: тұтынушыға тауарды жеткізу үшін транспорт және
Капитал импортының себептері:
Көбінесе капитал импортының себептері мен экспортының себептері ұқсас. Айырмашылығы
Капитал тапшылығы. Кәсіпорынның қаражат қажеттілігі өскен сайын капитал импорты
Корпорацияның ұлттық бөлімшелер саны. Корпорацияның мемлекет ішіндегі бөлімшелер саны
Өндірістік шығындар. Инвестиция алушы елдің өндірістік шығын деңгейі төмен
Нарық көлемі. Инвестиция алушы мемлекеттін ішкі нарық көлемінің мөлшері
Тікелей инвестициялар көлемін анықтау. Қазіргі кезде барлық тікелей шетелдік
Тікелей инвестициялардың көп бөлігі дамыған мемлекеттердің бір-бірінің экономикасына орналастыру
Тікелей инвестициялауды мемлекет тарапынан қолдау. Тікелей инвестициялар мағынасы ақырғы
Мемлекет тарапынан кепілдік беру. Кепілдік инвестиция алушы және беруші
Шетел инвестицияларын сақтандыру. Оны жеке және мемлекеттік агенттіктер жүргізе
2 жақты салық салымдарын болдырмау. Егер инвестор өз инвестицияларын
Әкімшілік және дипломатиялық қолдау. Тікелей инвестиция салушылар өз елінің
90-шы жылдардағы тікелей инвестициялар ағымынын өсуіне келесі факторлар әсер
өндірістің интеграциялануы және бәсекелестіктін күшеюі салдарынан, трансұлттық корпорациялардын дамушы
мемлекеттердің инвестиция жағдайының жақсаруы және дамуы;
бірқатар мемлекеттер экономикалық даму қарқынының жылдамдауы;
қор нарығының дамуы. Бұрын инвестициялау тек капиталдық қаржыландыру арқылы
көлік және байланыс инфрақұрылымының дамуы тікелей инвестициялардың дамуына әсерін
1997 жылдағы тікелей инвестиция көлемі 1995 жылдағымен бірдей болды.
1.3 Халықаралық инвестицияларының ұйымдастырылуының дүниежүзілік тәжірибесі
Қазіргі кездегі дамушы елдердегі қарыз дағдарысы және халықаралық қаржы
Шетел инвестицияларын реттеу тәсілінің ең маңыздысы салық саясаты. Мемлекет
Дамыған мемлекеттердің инвестициялық саясатының ерекшеліктері Ғылыми
Мысалы, егер1960 жылы тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 66
Бұл бәсекелестік күресті қатаң жүргізудің негізі болып табылады. Осы
Халықаралық капитал қозғалысының тарихында аталған кезең былайша ерекшеленеді, яғни
Екінші дүниежүзілік соғыстың алдында Ұлыбритания капиталының ірі экспортеры болды,
Сонымен бірге, соғыстан кейінгі жылдары АҚШ-тың инвестицияландыруының басты формасы
Сөссіз түрде мынаны атап өту керек, яғни шетелдік жеке
Бұл американдық корпорацияларға, бәсекелестерге қарағанда өте жоғары көрсеткіштерге ие
АҚШ капиталды шетке шығарудан мынандай экономикалық тиімділік алады, яғни
Біздің ойымызша, шетелдегі американдық кәсіпорындар кешенін АҚШ-тың екінші экономикасы
Импорттық капиталды қабылдау, сонымен бірге оларды тарту стратегиясына деген
Сонымен бірге, Батыс Европадағы АҚШ-тың тікелей инвестицияларының аймақтық кесіндісі
Американдық капиталды қолдану жүйесінің салалық палитрасы сан қырлы: коммуникация,
Сонымен бірге айта кететін жайт, американдық капитал негізінде құрылған
Капиталдың күшті экспортерларының бірі ретінде Жапония ерекше орын алады,
Дамушы елдердің инвестициялық саясаты. 70-ші жылдардын басында-ақ көптеген экономистер
Осылайша, Чилидегі реформалардын бірінші кезеңі сыртқы саудамен салыстырғанда капитал
Дегенмен, капитал нарығын ырықтандыру жолындағы кейбір қадамдардын болып жатқандығын
Проценттік мөлшерлемелер, банктік депозиттердің шарттары мемлекеттік бақылау шеңберінен шыға
Шетелдік банктер белгілі бір жеңілдетілген шарттарға ие болды және
Саудалық ырықтандыру бірқатар жағдайлар жасағаннан кейін, реформаның екінші кезеңінде
Бірақ өсіп бара жатқан қарыздық міндеттемелер реформалардын осы кезеңінде
Бұрын айтылғандай, Чилиде елеулі күрделі салымдарды талап етпейтін
Шетел инвесторларды өз капиталын экономиканың кез келген саласына енгізу
Ресей экономикасындағы шетел инвестициялары. Ресей экономикасында шетел инвестициялары 1987
Ресейде шетел инвесторларына ұлттық тәртіп берілуде. Ол дегеніміз оларға
Ресейдің жер қойнауын өндірген кезде (әсіресе мұнай өндірісі)
Шетел инвесторлары өз капиталын орналастырған кезде мемлкеттің инвестициялық климатына
1997 жылдан бастап Ресейдің инвестициялық климат жағдайының қолайлы болуына
Шетел капиталы көбінесе тез пайда әкелетін және шикізатты өндіріп
Ал егер инвестициялардың аймақтық шоғырлануына келетін болсақ бірінші орынды
Портфелдік инвестициялар. Ресейде портфелдік инвестицияларға акционерлік компаниядағы үлесі 10%-тен
Ресйдегі акцияларға деген портфелдік инвестициялау туралы толық мәліметтер жоқ.
Бұл саналымға тікелей инвестициялар жатпады. Резидент еместердің корпоративті бағалы
Ресей компанияларының акциялары дұрыс бағаланбады. Сондықтан портфелдік инвесторлардың келуіне
Ресей қор нарығының тағы бір әлсіздігі, сол нарықтағы айналымда
Ресей компанияларының өтімділігі төмен болғандығына қарамастан, акциялар бағасының өсуіне
1998 жылғы қазан айындағы Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріндегі қаржы дағдарысы
жылы 2-3-ші деңгейдегі компанияларының акцияларының сатылуы тоқтатылды.
Шектеулі масштабта тек өтімділігі жоғары бағалы қағаздар ғана сатылды.
Қарыз міндеттемелерінің эмиссиясы. Қарыздық бағалы қағаздар шетел инвестицияларын дүниежүзі
90-шы жылдардағы евронарықтағы ұзақ мерзімді қаржы ағылымдарының 70-75%-і бағалы
Жаңа индустриялды елдер (ЖИЕ) экономикасындағы шетел инвестициялары. Азия елдерінің
- импортты алмастыратын стратегияны дамыту
- экспорттық потенциал мен базалық салаларды құру
- ғылыми салаларды дамыту
Импортты алмастыратын салалардын даму саясатын жүзеге асыру (50-жылдардын ортасы
ЖИЕ-ге дамыған елдердің нарықтарын толтыруға арналған жаппай өнімді өндіруші
1980-1987 жылдар кезеңінде ҒЗТКЖ-ға қажетті шығындар ЖҰӨ-де 0,6%-тең 2,2%-ке
Осы кезеңде электрондық және электротехникалық өнеркәсіп, металл өңдеу, автомобильдік,
Бұл қайта бағдарлану ЖҰӨ-нің даму қарқының төмендегі деңгейге жеткізуге
1990 жылы Корея, Сингапур, Гонконг, Тайвань сияқты "4 айдаһардың"
1960 жылдарға дейін Оңтүстік Корея, АҚШ көмегі есебінен өмір
60-жылдардын басынан бастап Оңтүстік Корея дамудың экспортқа бағытталған стратегиясын
Шетел капиталын нысаналы және тиімді қолдану "сеулдық" экономикалық ғажайып
1963-1969 жылдар аралығында шетел капиталы ішкі күрделі салымдардын 44%-ін
Уақыт өте шетел капиталының келіп түсуінің белгілі бір формалары
Несиелік капиталдық экспорт өте маңызды болды және ол күрделі
ал тікелей инвестициялар көлемі-1758 млн. долларға тең болды .
1981 жылға дейін тікелей жапондық инвестициялардын жалпы санының
елдің материалдық құндылықтарының 70%-і сыртқы айырбас арналарына тартылды, іс
Оңтүстік Кореядағы өндіріс Батыс технологиясымен менеджментіне негізделді, оның өзі
Оңтүстік Кореяның инвестициялық саясаты экономиканың өте жабық типін қалыптастырды,
Оңтүстік Кореяға шетелдік салымдардын өте қатаң регламеттеуі тән.
Тізім саны 100-ден асатын ауыл және орман шаруашылығы, қаржы
1997 жылғы экономиканы ырықтандыру процесіне Сыртқы сауда ұйымының араласуы
Барлық жапондық несиелер мен қарыздардың 85%-ке жуығы ЖИЕ-дің үлесінде,
Өңдеуші және шикізат өнеркәсіптері-жаподық трансұлттық корпорациялар үшін басым салалар
Оңтүстік-Шығыс Азиядағы Қытай капиталының рөлін ерекше атап өту керек:
Бұл кездегі экономикалық дамудың айырықша құбылыстарының бірі - қытайлық
Ұлттық экономиканың қытайлыққа қарсы бағытталуына жауап бере отырып, жеке
Қытайларға тән ерекше қасиет (үнемділік, ұқыптылық, есептілік) Қытай капиталының
Көптеген қытай зерттеушілердін айтуынша, жетекшілер экономиканың саясаттан жоғары деңгейі,
Тәжірибе көрсеткендей, салынған елдегі қытайлық капитал, мысалы, Индонезияда үкімет
Оңтүстік-Шығыс Азия нарығындағы өз позициясын нығайту мақсатында қытайлық компаниялар
Экономикасы өтпелі кезеңдегі елдердің капитал тарту саясаты. Шығыс Еуропа
Оның позитвті аспектілеріне мыналар жатады:
- экономикалық дамуына ықпал ету;
- жұмыспен қамтамасыз ету;
- жаңа технологиялар базасына көшу;
- білікті мамандарды дайындау.
Өз ресурстарының жеткіліксіздігі әсерінен бүкіл экономиканы реформалау үшін Шығыс
Инвесторлардың өз капиталын салу мынандай себептерге байланысты болды:
- тауарлар мен қызметтер нарығының толығуы;
- білікті жұмысшы күші, шикізат пен энергия ресурстарының
Дамыған елдер халқының қоршаған ортаны қорғау нормаларын қатандатуға
Қабылдаушы жақтың шарттары есебінен пайданы жоғарлатудың және технологиялық өндірістер
Капиталды тартудың мұндай сандық параметірлері төмендегідей:
- әлеуметтік және саяси жағдайдың тұрақтылығы;
- жекешелендіру процесінің үлкен демократиялығы;
- "ашық есік" саясатының ертерек қолдану.
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, жекешелендіру қарқының төмен, экономика мен саяси
Шетел капиталы ағымының елдік векторы ең алдымен Батыс Еуропа
Шығыс және Орталық Еуропа, Ресей бұл кезде елеусіз параметрлерге
Шетел капиталын басқарудың институтционалдық құрылымы көп қырлы және онда
Еуропадағы шетел капиталын тартудың төмендегідей ерекшеліктері бар:
салалық құрылым бойынша шетелдік салымдарды пийдалану палитрасы әр алуан;
алғашқы жылдары қаржылар өнеркәсіптің дәстүрлі салаларына салынды;
үндеуші өнеркәсіп сферасына капиталды орналастырудың жоғары үлес салмағы;
халық шаруашылығының жоғары технологиялық салаларына тікелей шетел инвестицияларын арттыру
үндеуші өнеркәсіптегі капиталдың жоғары үлесі, көлік өндірісінің (жеңіл, жүк,
жердің сауда айналымына кіру проблемасы, сонымен бірге оны алу
Өзіміз білетіндей, шетел капиталы белгілі бір елге әртүрлі жолмен
Салыстырмалы түрдегі аз уақытқа қарамастан, капиталды тарту процесі ұлттық
жекешелендіру процесін жеңілдетті;
бәсекелестік ортаны қалыптастырды;
өндірістердің халықаралық бірлесуіне елдердің қатысу дәрежесін арттырды.
Осылайша, тарихи қысқа мерзімдерде автомобиль, компьютерлік жүйелер өндірісі және
банктік және сақтандыру жүйелерін реформалау белсеңді түрде жүрді;
көптеген елдер шетелдерге тауар шығаруда өз орнын кеңейтті.
Шетел капиталдарын тарту салдарынан туындайтын негативті параметрлер санынан мыналарды
елдің экспорттық саясатын инвестор елдің ішкі нарығындағы мақсаттарға бұру;
Шығыс Еуропа елдері территориясындағы жоғары рентабельсіз, прогрессивті емес дәстүрлі
елдің сауда баланысындағы пассивтің ұлғаюы;
экономикалық өсу қарқыны - тікелей шетел инвесторларын тартуға тура
2 Тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫ ШЕҢБЕРІНДЕ ШЕТЕЛ ИНВЕСТИЦИЯЛАРЫНЫҢ
2.1 Қазақстан Республикасының инвестициялық климатының қазіргі кездегі жағдайы
Инвестициялық климат. Экономикалық реформаларды жүргізу тікелей инвестициялармен байланысты. Дүниежүзі
Инвестициялық климаттың күрделілігімен байланысты, оны макроэкономикалық және микроэкономикалық деңгейде
Макроэкономикалық деңгейде инвестициялық климатқа елдегі экономикалық, саяси, әлеуметтік жағдайлар
Экономикалық тұрғыдан инвестициялық климатқа экономиканың жалпы жағдайы, валюта, қаржы
Әлеуметтік элеметтерінің көрінісі мемлекетте әлеуметтік қайшылықтар болуымен, мемлекеттегі қылмыстық
Микродеңгейде инвестициялық климат екі жақты қатысу арқылы белгіленеді. 1
Инвестициялық климат факторларының 3 түрлі тобы бар:
1. Саяси.
2. қаржылық-экономикалық.
3. Әлеуметтік.
Осы аталған факторлардың ішіндегілердің ең негізгі фактор саяси болып
Шетел инвесторларының айтуынша Қазақстан нарығы тартымды. Қазақстан Республикасы
Осы айтылған факторлар:
Табиғи байлықтар ресурстарын игеру мүмкіндігі (мұнай, газ, түсті металлургия
Геостратегиялық қолайлы орналасуы. Қазақстан халық саны 2 млрд. асатын
Қазақстан экономикалық және қоғамдық трансформациялық процестерінің дамуы бойынша ТМД
Нарық мүмкіншілігі.
Мемлекеттің сыртқы саясаты.
Ішкі саяси тұрақтылық.
Институтционалды өзгерістер Қазақстанның инвестиция тартымдылық көрсеткішін көтереді. Оған мемлекеттік
Сонымен бірге шетел инвестицияларының келуіне тартымдылық факторлары ғана емес,
шетел инветицияларын тарту механизмі;
инвестициялаудың қауіптілігі.
Кәсіпкерлік климатының сандық көрсеткіші инвестициялау қауіптерімен байланысты. Инвестициялау қауіптері
Бірақ шетел инвестицияларының келуін шектейтін факторларға жататындар - мемлекеттік
Шетел инвесторларының айтуынша инвестициялық климатты жақсарту үшін бюрократиялық реформалар
Сонымен, инвестициялық климат жағдайын жақсарту үшін біздің мемлекет
1. Тікелей шетел инвестиицялары арқылы орындалатын мақсаттар. Шетел инвесторларының
қаржыландыру көзінің қосымша капиталдың іздеуі;
мемлекет активтерінің жаңа иелерге көшуі арқылы жекешелендіру процестеріне қатысу;
жаңа өндіріс орындарын салу, соның арқасында экономикадағы жүйелі өзгерістерге
кәсіпорындарды жоғары технологиямен қамтамасыз ету.
2. Тікелей шетел инвестицияларды тарту механизмі. Бұл жерде ұлттық
шетел инвесторларының құқығы және оларға берілетін жеңілдіктердің ұлттық
инвесторлармен тең болу тәртібі;
әртүрлі мемлекеттермен инвесторлардың қызметі мен қолайлы жағдай жасалу тәртібі;
- ұлттық тәртіп шетел және ұлттық инвесторлар қызметін теңестіріледі.
3. Ұлттық мақсатқа байланысты алға қойылған мақсат, оған жету
4. Мүмкін инвесторлардың көздеген мақсаты. Бұл жағдайға оңша көңіл
компания стратегиясы: жаңа нарықты игеру, шығынды қысқарту, Қазақстандағы кәсіпкерлерді
Қазіргі жағдайдағы инвестициялардың бағалануы - инвестициялық климаттың тұрақтылығы; белгілі
Қазақстанның инвестициялық тартымдылығын салыстырмалы түрде бағалау.
Қазақстанның мақсаттары мен шетел инвесторларының алдыңа қойған мақсаттары сәйкес
Осыған байланысты Қазақстан және шетел инвесторларының мақсаттарының сәйкестігін және
Инвестицияларды ынталандыру жолының үш түрін белгілеуге болады:
1.Қаржылық (қарыз, субсидия, несие).
2. Фискалдық (салықты төмендету немесе алып тастау)
3. Әкімшілік (шектеулерді, лицензиялауды алып тастау).
Шетел инвесторларының қызметінің ұлттық экономика саясатымен сәйкестігі:
1. Жаңа ірі инвесторларының келуі
2. Перспективалы экономикалық салаларға инвестициялардың салынуы.
3. Жаңа технологиялар трансферті.
4. Маркетинг және менеджментінің жаңа әдістері.
Шетел инвесторларының қызметінің ұлттық экономика саясатымен арақайшылықтары:
Нарыққа монополияны орнатуға ұмтылыс (Қазақстан кәсіпорындарын бәсекелестікті болдырмау мақсатында
Трансферттік бағаны қалыптастыру (Қазақстан нарығында сатылатын тауарлардың бағасын көтеру,
Қоршаған ортаны ластау.
Қазақстан территориясындағы табиғи байлықты пайдалану.
Қаржы жағынан сенімсіз инвесторларының пайда болуы.
Капитал орналастыруымен байланысты мемлекеттің тартымдылығы "жалпы экономикалық жағдайымен байланысты
Сонымен бірге келесі мәселелерді шешу керек:
инновациялық бағыттың ең тиімді бағытын таңдау;
инновациялық қызметінің дамуы үшін институтционалды құқықты және экономикалық ортаны
ғылыми-техникалық инфрақұрылымды дамыту;
транзиттік экономика кезеңіндегі шарттарға лайықты инновациялық қызметін қаржыландыру механизмін
аймақтық және салалық деңгейдегі технологиялар трансфертінің халықаралық және ұлттық
Инновациялық және инвестициялық қызметтерін мемлекеттік реттеу жүйелеріне басқару объектілеріне
2.2 Қазақстан Республика экономикасындағы шетел инвестицияларының жылжуы және
1992-2002 жылдар арасындағы Қазақстандағы шетел инвестицияларының көлемі 10 млрд.
Кесте-1.Макроэкономикалық және негізгі капиталға инвестициялар көрсеткіштері экономиканың тұрақтандыру
Көрсеткіштер
ЖІӨ, млрд.тг.
Өнеркәсіп өнімінің физикалық
көлемінің индексі, %
Негізгі капиталға
инвестициялау, %
Инфляция (жыл соңындағы
тұтыну бағасы), %
Мемлекеттік бюджет
тапшылығы, %
Мемлекет бюджетіндегі
қаржы тапшылығы, млрд.тг .
Қайнар көзі: Статистика жөніндегі Қазақстан Республика Агеттігі: 1991-2001 ж.ж.
Қазақстандық статистикалық жылнама – 2003 ж. Алматы:2003ж
Ақырғы жылдары ЖІӨ қоры өсіп келеді, ал 2001 жылы
Кесте-2. Кәсіпорындардың және ұйымдардың қаражаттары арқылы негізгі капиталға инвестициялау
Көрсеткіштер 1999 2000 2001 2002
млн,тг. % млн,тг. % млн,тг. % млн,тг. %
Негізгі капиталға инвестициялау 36908 100
мемлекеттік 60771 16,5 67293 11,3 136932 14,5 134944 11,3
жеке меншік
шетелдік инвестициялар
Инвестицияның қайнар көзінің бірі кәсіпорындардың және ұйымдардың қаражаты, олардың
Кесте-3.Қаржы қайнар көзіне байланысты негізгі капиталдағы инвестициялар құрамы (%)
1999 2000 2001 2002
Негізгі капиталдағы
инвестициялар
Оның ішінде:
Бюджеттік
оның ішінде:
мемлекеттік
жергілікт орган
7,0
4,8
2,2
6,3
2,0
4,3
8
2,9
5,1
8,3
3,7
4,6
Кәсіпорындар және ұйымдар қаражаттары 63,1 68,8 63 66,6
Шетел инвестициялары
Шетел инвесторларына ең тартымды болып мұнай-газ секторы, түсті және
Энергетикалық тауар нарығының тұрақсыздығының жағдайында инвестициялар деңгейінің тұрақтылығы Тенгіз,
Сонымен бірге, 2002 жылы өңдеу өнеркәсібіндегі инвестиция көлемі 62%-ке
Шетел инвесторлары үшін тартымдылығы ең аз сала ауыл шаруашылығы.
Қазақстанның ең ірі инвесторлары 1-қосымшада көрсетілген
2001 жылы шетел инвестицияларының көлемі жөнінен 1-ші орында АҚШ,
Қазақстан мұнай-газ көздеріне бай, сондықтан оны өндіруші мемлекеттер қатарына
«Eyromoney» журналының мағлұматы бойынша Қазақстан инвестициялық тартымдылық көрсеткіші бойынша
Қазақстанның және Ресейдің экономикалық байланысы тығыз. 2 жақты тауар
Қазақстанның инвестициялық тартымдылығының салыстырмалы жоғары деңгейі елдегі экономикалық және
Қазақстан реформалар арқасында экономикалық даму деңгейінің тұрақтылығына жетті. 2002
Қазақстан өзінің инвестициялық саясатын шетел инвестицияларының келуіне қолайлы жағдайлар
Қазақстан мен Ресейдің экономикасындағы инвестициялық климаттың қалыптаусының әртүрлілігін келесі
1-шіден, инвестициялық процестегі мемлекеттің рөлі. Қазақсанда экономикалық даму деңгейі
2-шіден, Қазақстан мен Ресейдің аймақтық экономикалық құрылымының әртүрлілігі. Ресейде
Қазақстанның инвестициялық потенциялын және қауіптілік дәрежесін ескергендегі аймақтық инвестициялық
Аймақтар Инвестициялық потенциал Қауіптілік көрсеткіші Тартымдылық көрсеткіш
Алматы қаласы
Астана қаласы
Оңтүстік Қаз. обл.
Павлодар обл. 4 4 11
Қарағанды обл.
Ақтөбе обл. 6 10 7
Солт. Қазақстан обл.
Қостанай обл.
Атырау обл.
Шығыс Қаз. обл.
Қызылорда обл.
Маңғыстау обл.
Жамбыл обл.
Ақмола обл.
Алматы обл.
Батыс Қаз. обл.
Инвесторлар өз ақша қаражаттарын қауіптілік көрсеткіші жоғары, бірақ тиімдірек
Алматыдан басқа аймақтар инвестициялық мүмкіншіліктеріне байланысты үш топқа бөлінеді:
Бірінші топқа жоғары потенциалмен және қауіптілігі жоғары аймақтар -
Инвестиция потенциалының шектеулі, бірақ қауіптілігі төмен аймақтарға - Ақтөбе,
Қазақстан үшін ең қолайлы топқа Павлодар, Қостанай, Атырау, Алматы
Қазақстандағы барлық аймақтардағы инвесторлар үшін шарттар бірдей. Осы себептен
Инвесторлар үшін ең тартымды Қазақстанның минералды-шикізат базасы, ауыр өнеркәсібі
Инвестиция потенциалы жөнінен ең бірінші орынды Алматы қаласы алады.
Келесі топқа өнеркәсібі дамыған аймақтар жатады. Қарағанды - көмір
Келесі топқа жалпы бүкіл мемлекеттің потенциалының тең жартысы жатады.
Аймақтардың әртүрлі көрсеткіштерге бөлінуі 2-7 - қосымшаларда көрсетілген
Осы көрсеткіштер жағынан 1-ші бестікке тек Алматы қаласы кіреді.
Ақырғы жылдары Қазақстанның аймақтық инвестициялық саясаты өндіріс өнеркәсіптік бағытта
Шетел инвестицияларын тарту формалары. Шетел инвестицияларының біздің мемлекетімізге 3
1. Халықаралық қаржы ұйымдарының қарыздары және несиелері;
2. Тікелей инвестициялар;
3. Портфелдік инвестициялар.
Халықаралық қаржы ұйымдарының қарыздары және несиелері. Халықаралық қаржы ұйымдарға
Тікелей инвестициялар. Қазақстан нарық экономикасына көшкеннен кейін, шетел инвестицияларының
Тікелей инвестицияларының тиімділігі анық. Жоғарыда айтылғандай мемлекеттік бюджетке әсер
Қазақстан Республикасына 1993-2001 жылдардағы тікелей шетел инвестицияларының экономикалық қызмет
Тікелей инвестицияларының келуі біріккен кәсіпорындарды ашу, мемлекеттік кәсіпорындарды шетел
Қазақстан Республикасының Ұлттық статистика Агенттігі ақпараттары бойынша, 1997 жылы
Меншік қатынасынын реформациялау процесіне байланысты жалпы экономикалық қайта құрылымы,
Көптеген өтпелі экономикалық кезең мемлекеттерде меншік құқық жүйесінің тұрақтануы
Шетел компаниялары экономиканы қайта құру және өндіріс сферасының тиімділігін
Трансұлттық корпорациялар бөлімшелері дербес, орналастырылған мемлекеттің заңына сәйкес құрылғанына
Трансұлттық бизнесті сипаттайтын шетел секторының бөлігі орналастырылған мемлекетке өзінің
Корпорация ішіндегі қатынасты белгіленген баға мәмлесі деп қарастыруға болады,
Көбінесе шетел және біріккен кәсіпорындар секторының даму масштабы оның
Шетел инвесторлар капиталының қатысуымен байланысты кәсіпорындардың қызмет түріне байланысты
Қазақстан Республикасында әрекет ететін трансұлттық корпорациялардың көп бөлігі мұнай
Мұнай ең көп бөлігі шоғырланған Теңгіз көзін зерттеп өндіруге
Шетел компанияларының салалық орналасуы технологияның даму деңгейінің әртүрлілігін, ақша
Шетел инвестор секторы жергілікті шаруашылық құрылымының даму темпінен бірнеше
Шикізат нарығында біріккен кәсіпорындар көбінесе шикізат секторында
қызмет атқарады, әсіресе тау-кен өндірісінде және энергетикалық кешендерінде. Мысалы,
Кесте-5. Қазақстандағы біріккен және шетел кәсіпорындарының саны
1999 2000 2001 2002
Республика бойынша
Ақмола обл.
Ақтөбе обл.
Алматы обл.
Атырау обл.
Шығыс Қаз. обл.
Жамбыл обл. 21 24
Батыс Қаз. обл.
Қарағанды обл.
Қостанай обл.
Қызылорда обл.
Маңғыстау обл.
Павлодар обл.
Солтүстік Қаз. обл.
Оңтүстік Қаз.обл.
Алматы қаласы
Астана қаласы
кесте-6. 2002 жылдағы біріккен және шетел кәсіпорындарының қызметтерінің негізгі
жалпы өнім, млн тг
экспорты, мың $
импорты $
сатылған тауар, млн.тг.
Қазақстан бойынша
Ақмола обл.
Ақтөбе обл.
Алматы обл.
Атырау обл.
Шығыс Қаз. обл. 15 036,5
Жамбыл обл.
Батыс Қаз. обл.
Қарағанды обл.
Қостанай обл.
Қызылорда обл.
Маңғыстау обл.
Павлодар обл.
Солтүстік Қаз. обл.
Оңтүстік Қаз.обл.
Алматы қаласы
Астана қаласы
Тікелей инвестицияларының келуінің біріккен кәсіпорындар түрлерінен басқа да формалары
Тікелей инвестицияларының тиімді формаларын айтқан кезде тағы бір формасын
Портфелдік инвестициялар. портфелдік шетел инвестициялары Қазақстанда оңша дамымаған, өйткені
Ең басты себеп, Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының дамымағандығы. Қазақстандық
Шетелдік портфелдік инвестициялау көбінесе шетел капиталының мемлекеттік мүлікті жекешелендіру
Кесте-7. Мемлекеттік акцияларды және мүліктік кешеңдерді шетел инвесторлары қатысуымен
Кәсіпорын аты
компания
бағасы (млн.$)
күні Сату формасы (мем акция н/е мүл.кешені)
ГАО "Карагандинский
металлургический
комбинат"
Карагандинская ТЭЦ - 2
ГП "Карагандашахтуголь" АО "Испат-кармет"
Павлодарский
алюминиевый завод
Торгайское
бокситовое управление
Краснооктябрьская
бокситовое управление
Whiteswan Ltd.
АО "Керегетас"
АО "Жезказганцветмет"
Жезказганская ТЭЦ
ТНК "Казхром"
Жезкентский ГОК
08.12.96
25%
АО "Шымкент-
нефтеоргсинтез Kazvit Holding Ltd.
Карагандинская ГРЭС-2
3 Тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ ЖӘНЕ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ТАРТУ
3.1 Экономикалық реформалар жағдайындағы мемлекеттің құрылымдық инвестициялық саясаты
Экономикалық реформалардың ең негізгі бағыты - экономикалық даму қарқынының
Барлық бұрыңғы Совет Одағының құрамына кірген елдер, оның ішінде
Шетел инвестицияларын тарту және тиімді пайдалану басқа мемлекеттермен экономикалық
Қазақстан экономикасы үшін шетел инвестицияларын тарту объективті керек процесс
Шетел инвесторлары үшін ең маңыздысы салық салымдарының жеңілдіктері емес,
Шетелдік инвестицияларды тартудың нақты бағдарламалары керек, сол бағдарламалар негізінде
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық артықшылығы - халықтың жаппай сауаттылығы, арзан жұмысшы
Сонымен, шетел инвестицияларын тарту Қазақстан үшін объективті керек процесс,
Қазақстанға инфляциямен және сыртқы қарыздарды жою жолындағы ең лайықты
Қазақстанның Азиялық аймақтағы стратегиялық жағдайын атап айтқан жөн. Қазақстан
Мемлекеттің инвестициялық саясатының ең басты мақсаты экономиканы елдегі бюджеттен
"Біздің ең бірінші мақсатымыз шетел инвесторларын қорғау болып табылады.
Совет Одағы құлаған кездегі дағдарыстың экономикалық және әлеуметтік салаларына
Сондықтан 1993 жылы Қазақстан Республикасының Жоғарғы Үкіметі үкімі бойынша
Қазіргі кеде "Қазақстан экономикасын қайта құру қоры" өзінің күшін
Құрылымдық-инвестициялау саясатын жетілдіру мақсатында 1997 жылы тағы екі маңызды
Мемлекеттін экономикалық және әлеуметтік дамуына арналған инвестиция саясатының іске
инвестициялық жобалармен байланысты;
мемлекеттік инвестицияларды, бюджеттік қаржыландыруды, бюджеттен тыс қорларды
тікелей басқару;
дифференцацияланған проценттік ставкаларды және жеңілдіктерді енгізу;
экономиканың қазіргі жағдайына байланысты қаржы, баға, несиелендіру саясатын жүргізу;
инвестициялық жобаларды сәйкесінше талдау.
Мемлекетаралық ауқымда құрылымдық-инвестициялық саясатының басты бағыттары:
экономикалық мемлекетаралық интеграциялау (Евразиялық Одақ);
инвестициялық саясатты ұйымдастырудағы және құрастырудағы бірігушілік;
нарық экономикасындағы шаруашылық жағдайларына байланысты құрылымдық-инвестициялық саясатты бірігіп құрастыру;
жалпы қызығушылықты қамтамасыз ететін, бірінші кезекте екі жаққа тиімді
инвесторларды қаіптіліктен қорғау шаралары (кепілдендіру, сақтандыру);
нарық жағдайына бейімделген мамандар даярлау стратегиясының тиімділігін арттыру.
Көптеген мемлекеттерде инновациялық климат деген ұғым қолданылады.
Сонымен бірге келесі мәселелрді шешу керек:
инновациялық бағыттың ең тиімді бағытын таңдау;
инновациялық қызметінің дамуы үшін институтционалды құқықты және экономикалық ортаны
ғылыми-техникалық инфрақұрылымды дамыту;
транзиттік экономика кезеңіндегі шарттарға лайықты инновациялық қызметін қаржыландыру механизмін
аймақтық және салалық деңгейдегі технологиялар трансфертінің халықаралық және ұлттық
Инновациялық және инвестициялық қызметтерін мемлекеттік реттеу жүйелеріне басқару объектілеріне
Сонымен бірге қазіргі кездегі қалыптасқан Қазақстанның инвестициялық климатының жағдайы
Инвестиция жөніндегі Қазақстан Республикасының сауда және индустрия министірлігінің комитеті.
Инвестиция жөніндегі Қазақстан Республикасының сауда және индустрия министірлігінің комитетінің
мемлекет экономикасындағы маңызды салалардағы қолайлы инвестициялық климатқа жағдай жасаужолындағы
жоғары технологияларды, ғылыми-техникалық прогресті, Ноу-Хауды мемлекет экономикасына енгізу;
ұлттық тауар өндіруші кәсіпкерлерді ынталандыру және қолдау, сонымен қоса,
шикізат қорын тиімді пайдалану;
қазіргі менеджмент пен маркетингті қолдану;
нарық жағдайына бейімделген жоғары білікті мамандарды даярлау.
Осы істерді іске асыру кезінде инвестиция жөніндегі Қазақстан Республикасының
Сонымен қатар инвестиция жөніндегі Қазақстан Республикасының сауда және индустрия
Шетел инвестициялары туралы заңдар
"Шетел инвестициялары туралы" заң. Совет Одағы құлаған кездегі дағдарыстың
Сондықтан 1994 жылы "шетел инвестициялары туралы" заң қабылданды. Бұл
Шетел инвестиция субъекттері:
- шетел компаниялары, фирмалары, мекемелері, өнеркәсіп орындары;
- шетел мемлекеттері;
- халықаралық ұйымдар.
Заңда шетел инвесторларына мемлекет тарапынан кепілдік беру және қорғау
Қолайлы құқықтық тәртіп.
Приоритетті саларарда экономикалық жеңілдіктер.
Заңның және саяси өзгерістерден қорғауға кепілдік беру.
Шетел инвесторларына қаржының уақытымен қайтарылуы жөнінде үкімет және үкімет
Қолайлы құқықтық тәртіп.
Заң тарапынан шектелмеген объектілерді инвестиицялаған кезде шетел және
Бұндай тәртіп келесі жағдайларда қолданылмайды:
халықаралық келісім шарттарда көзделген басқа мемлкеттердің жеке және эаңды
мемлекеттік меншікті жекешелендіруіне қатысатын шетел инвесторларына, оны арнайы заңдар
ұлттық инвесторларға заң жүзінде қолданылатын шектеулер шетел инвесторларына да
Приоритетті салалардағы шетел инвесторларына салықтық жеңілдіктерден басқа қосымша жеңілдіктер
Заңның және саяси жағдайлардың өзгеруінен қрғау туралы кепілдік. Егер
Мемлекеттік лауазымдар заңсыз әрекеттерінен қорғау. Шетел инвесторларына тиімсіз заңда
Бұл заң көптеген өзгерістерге ұшырады. 1997 жылдың 2 шілде
1 бап. Шетел инвесторлары бухгалтерлік есеп-қисапты және қаржылық есеп
3 бап. Шетелдік кәсіпорындар жылдық қаржылық есеп беруін және
"Тікелей шетел инвестицияларын мемлекет тарапынан қолдау туралы" заң. 1997
Заңның 4-ші бабында шетел инвестицияларын мемлекет тарапынан қолдау шаралары
- инвестициялық қызметті заң жүзінде кепілдендіру;
- инвесторларға жеңілдіктер беру.
Бұл заңның ең негізгі мақсаты тауар өндірісін, қызмет саласының
Осы мақсатқа жету жолында мына мәселелер шешілуі керек:
жаңа технологияны, Ноу-Хауды енгізу
ішкі нарықты жоғары сапалы тауарлармен қамтамасыздандыру
ұлттық кәсіпкерлерді мемлекет тарапынан ынталандыру
импорталмастырушы өнеркәсібін дамытып, экспорт қабілеттілігін жоғарлату
шикізат қорын тиімді және кешеңді пайдалану
қазіргі менеджмент және маркетингті енгізу
халықты жаңа жұмыс орындарымен қамтамасыз ету
жоғарғы маман иелерін оқыту
қоршаған ортаны жақсарту.
Тікелей шетел инвесторларын қолдау приоритетті салаларда жүреді. Осы айтылған
1. Мемлекеттік гранттар (негізгі қор - жабдықтар, ғимараттар).
2. 5 жылға дейін табыс салығынан, жер, мүлік салықтарынан
Кесте-8. Шетел инвесторлары үшін салықтық жеңілдіктер
Негізгі қорға инвестицияның көлемі белгіленген экономиканың приоритетті секторы Жеңілдіктер
(инвестор досатылатын жылдар)
табыс салығы
Инфрақұрылымдық өндіріс
10 млн АҚШ долл. дейін
10 млн.Ақш дол. астам
4
5
5
5
4
5
Өңдеу өнеркәсібі
1 млн. АҚШ долл. дейін
1-5 млн.Ақш дол. аралығын
5 млн.Ақш дол. астам
2
3
5
3
4
5
3
4
5
Астана салу объектілері
10 млн АҚШ долл. дейін
10 млн.Ақш дол. астам
3
5
4
5
4
5
Әлеуметтік сала және туризм
4 млн АҚШ долл. дейін
4-10 млн. АҚШ долл. аралығында
10 млн.Ақш дол. астам
2
4
5
3
4
5
3
4
5
Ауыл шаруашылығы
1 млн АҚШ долл. дейін
1 млн.Ақш дол. астам
3
5
4
5
5
5
3. Тауар, шикізат, керекті құрал жабдықтарды импорттау кезінде кеден
Осы заңға сәйкес келесі бағыттарта кепілдік беріледі:
Инвестор жарғылық қордағы үлесін қалауынша иемденуге немесе табысты пайдалануға
Қазақстан территориясында нвестордың шығарған заттарды сату жолында монополияны орнатпау.
Қазақстан территориясында инвестор өндірген тауарларды сату кезінде бағаны және
Инвесторды қорғау және бәсекелестік мүмкіншілікті жоғарлату жолында кедеңдік
Инвестор иелігін иемдену жолында мемлекет органдарымен және лауазымды азаматтарының
Осы заңды іс-жүзінде іске асыру үшін инвестиция жөніндегі Қазақстан
ҚР. инвестиция жөніндегі сауда және индустрия министірлігінің комитетінің нұсқаулары
Рамалық келісім "инвесторды ынталандыру және мемлекет тарапынан қолдау тәртібі".
"Жеңілдік алу және мемлекет тарапынан қолдау табу үшін қойлатын
Осы нұсқаулардың негізіне тоқталамыз. Инвестициялық климат 3 фазадан тұрады:
инветициялауға дейінгі
инвестициялық фаза
өндірістік қолдану.
Инвестициялауға дейінгі фазада инвестор ҚР. инвестиция жөніндегі сауда және
Инвестициялық фаза кезінде жобалардың заңды, қаржылық, ұйымдастырушылық негіздері келітруі
Рамалық келісім. ҚР. инвестиция жөніндегі сауда және индустрия министірлігінің
Сонымен, шетел инвестицияларын тарту және қолдану процедурасы қазіргі таңда
Осымен бірге Қазақстан шетел инвестицияларын қолдау мақсатында көптеген мемлекеттермен
Табысқа және мүлікке 2 жақты салық салымын болдырмау туралы
Құқықтық көмек, ақпарат алмасу, қатынас, серіптестік туралы келісім шарт
Инвестицияларды 2 жақты қолдау және ынталандыру туралы келісім-шарттар мына
1. Іске асырылған келісімдер: Тәжікстан, Болгария, Ресей, Бельгия, Люксембург,
2.Болашақта жасалатын келісімдер жобалары Грекия, Нидерланды, Австралия мемлекеттерімен қарастырылуда.
3.2 Шетел инвестицияларын тарту механизімінің кемшіліктері және оны жетілдіру
Қазіргі таңда Қазақстанда шетел инвестициялары үшін қолайсыз жағдайлар қалыптасуда.
Қазіргі жағдайдағы Қазақстан үшін актуалды проблемалардын бірі - бос
Өндіріс салаларындағы инвестицияладың көп бөлігінің шоғырлануы, дамыған мемлекеттердің Қазақстанды
Шетел инвестицияларының тарту барысында көптеген кедергілер бар. Шетел инвесторлары
Бюрократия
Қаржы қауіптілігі
Қазақстанның салық және қаржы тәртібі
Заң инфрақұрылымы
Валюталық бақылау
Осы қиыншылықтарды жою үшін қазіргі таңда Қазақстан үкіметімен көптеген
5 фактордың ішіндегі 2 фактор экономикалық болмағанымен инвестициялардың келуіне
Осы факторлардың ішіндегі елеулі факторға бюрократия жатады. Біздің мемлекетіміздегі
Валюталық қауіптілік инфляциямен және валюта курсының тербелісімен байланысты. Инфляцияның
Девальвацияның тездетілуі, немесе ұлттық валютаның құнсыздануы, немесе
максидевальвация;
Капиталға бақылауды орнату және импорттық шектеулерді енгізу;
Заемдар бойынша процеттін көтерілуі;
Дебитор счеттарының көбеюі, инкассациялық мерзімді ұзарту;
Инфляцияны реттеу мақсатында бағалық бақылады орнату;
Экономикалық және саяси тұрақсыздық;
Капиталдың қашуы;
Шетелдегі бөлімшелер қызметінің жемістігін бағалау жолындағы қиыншылықтар.
Валюталық қауіптіліктің тағы бір элементі - валюта курсының тербелісі.
Салық салу деңгейімен байланысты туындайтын кедергілер инвестициялардан түсетін пайда
Көптеген мемлекеттерде инновациялық климат деген ұғым қолданылады. Қазақстан
Сонымен бірге келесі мәселелрді шешу керек:
инновациялық бағыттың ең тиімді бағытын таңдау;
инновациялық қызметінің дамуы үшін институтционалды құқықты және экономикалық ортаны
ғылыми-техникалық инфрақұрылымды дамыту;
транзиттік экономика кезеңіндегі шарттарға лайықты инновациялық қызметін қаржыландыру механизмін
аймақтық және салалық деңгейдегі технологиялар трансфертінің халықаралық және ұлттық
Инновациялық және инвестициялық қызметтерін мемлекеттік реттеу жүйелеріне басқару объектілеріне
Сонымен бірге қазіргі кездегі қалыптасқан Қазақстанның инвестициялық климатының жағдайы
Шетел инвестицияларын Қазақстан экономикасына тарту стратегиялары және механизмдері. Экономикалық
Бұл стратегия Қазақстнның 2015 жылға дейігі экономикалық саясатын қалыптастыруға
Сонымен бірге Қазақстанның экономикалық потенциалының көп бөлігі жанармай және
Өңдеу және өндіріс өнеркәсібіндегі ең басты проблемаларының бірі капитал
Капитал және тауар экспортын ынталандыру мақсатында экспорттық сақтандыру корпорациясын
Стратегияның негізгі мақсаты инвестициялық және ғылыми-техникалық бағдарламаларды іске асыру,
Даму институттары арқылы Қазақстан өндіріс жүйелерінің бүтіндігін қалыптастыру, өндірістік
Индустриалды даму жолдарында негзігі мәселелерге Каспий теңіз өңірін игеру
Ірі институтционалды инвесторлар ретінде 2-ші деңгейлі банкттер (өйткені қаржы
Портфелдік бағалы қағаздарды басқаратын брокерлік және дилерлік ұйымдарды дамыту
Ғылым сиымды және жоғары технологиялық өндірісті дамыту үшін ескіріп
Мемлекеттік инвестициялар көздері ретінде мемлекеттік және аймақтық бюджет, мемлекет
Бюджеттік инвестициялардың индустриалды салаларға бағытталуы мемлекетік қаржы ұйымдар арқылы
Мемлекеттің инвестициялық саясатының іске асыру құралы ретінде ұлттық компаниялар
Осы стратегияны жүзеге асырылуының арқасында экономикалық құрылымын тиімді өзгертуге;
Әрине, экономикасы әлі жөнде қалыптаспаған (оның ішіне Қазақстан
Шетел инвесторларымен біріккен кәсіпорындардың ұлттық экономикалық құрылымдағы инвестициялаулары регрессивті
Қазақстандағы көптеген Транс Ұлттық Корпорациялары мұнай бизнес сферасында шоғырланған.
Инвестициялардың салаларалық жылжуына қарағанда салалар дамуыедағы технологиялардың тең бөлінбеуі
Инвестициялардың шоғырлануын бұндай жағдайы Қазақстанның 2 секторлы моделінің дамуына
1 сектордағы химия өнеркәсібі, өңдеу және машина жасау өнеркәсібі
2 сектордағы эксопрттық бағыттағы өндіру өнеркәсібі шетел инвесторларының иелігіне
Тиімді қызмет ететін инвесторлар ұлттық экономиканың оңща дамымаған, бірақ
Диверсификация құралы ретінде экспортқа бағытталған шетел кәсіпорындары бола алады.
Қазіргі кезде Қазақстанның ресурстарының көп бөлігі іске қосылмады. Сонымен
ТрансҰлттық Корпорациялары үшін Қазақстан тартымды инвестициялық объект болып
Инвестициялық жобаларға қатысуының алдында ішкі ресурс көздерінің қаншалықты екенің
шикізат қорына қол жеткізу мүмкіншілігі;
негізгі қоры және оның қазіргі кездегі жағдайы;
қаржылық тұрақтылық;
өнімдерінің халықаралық стандартқа сәйкестігі (мысалы, ISO -9001-2000)
Ішкі нарық потенциялын зерттегеннен кейін қазақстандық қаржы ресурстарының шетел
Бағдарлама дайындық және негізгі кезеңдерінен тұруы керек. Дайндық кезеңі
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі кезде Қазақстанда шетел инвестициялары үшін қолайсыз жағдай қалыптасқан.
Шетел инвесторларының әрекеттілігіне кедергі келтіретін негізгі себептер мемлкеттің инвестициялық
Шетел инвесторларының келуіне ықпал ететін негізгі шарттарды келесі түрлерге
тұрақты және жетілдірілген нормативті-хұқылық базаны қалыптастыру;
тұрақты салық жүйесі;
меншік институттарын күшейту;
шетел инвестициялары үшін сақтандыру жүйесін және залог формаларын
инвестициялық шешімдерді қалыптастыру үшін ақпарат жүйелерін қалыптастыру;
халықаралық банктермен жәене қаржы ұйымдарымен ынтымақтастықты нығайту;
Жүргізілген зерттеулер мемлекет экономикасындағы шетел инвестиицяларын тартуын және қолдауының
1. Глобализация жағдайындағы ұлттық экономикалық даму деңгейінің тұрақтандыру жолындағы
Шетел инвесторларының қызметінің ұлттық экономика саясатымен сәйкестігі:
жаңа ірі инвесторларының келуі
перспективалы экономикалық салаларға инвестиицялардың салынуы.
жаңа технологиялар трансферті.
маркетинг және менеджментінің жаңа әдістері.
Шетел инвесторларының қызметінің ұлттық экономика саясатымен арақайшылықтар
нарыққа монополияны орнатуға ұмтылыс (Қазақстан кәсіпорындарын бәсекелестікті болдырмау мақсатында
жеткізуіне шектеу қою);
трансферттік бағаны қалыптастыру. (Қазақстан нарығында сатылатын тауарлардың
бағасын көтеру, алынатын салық көлемін қысқарту);
қоршаған ортаны ластау;
Қазақстан территориясындағы табиғи байлықты пайдалану;
қаржы жағынан сенімсіз инвесторларының пайда болуы.
2. Халықаралық капитал қозғалысының нәтижесі тауар және қызмет саудасыныа
3. Халықаралық инвестициялауының көп жылдық тәжірибесі салдарынан шетел инвестицияларын
4. Қазіргі кездегі Қазақстанның нормативті-құқылық базасы шетел инвестицияларының келуін
5. Шетел инвестицияларын оптималды пайдалануы 3 түрлі формада жүреді
- халықаралық несиелер;
- халықаралық кәсіпкерлік;
- даму үшін ресми көмек.
Инвестицияларды тарту формаларын таңдау мемлекеттің инвестициялық саясатымен байланысты.
6. Шетел инвестициялары Қазақстанның капитал ресурстарының негізгі қайнар көзі
7. Салалық құрылымда шетел инвестициялары көбінесе тау-кең өндірісінде, металлургия
8. Инвестициялық климат жағдайын қолайлы ету үшін:
2 жақты инвестициялық жобаларды құрастыруды ынталандыру;
халықаралық қаржы ұйымдарымен сауда қатынас шеңберінде және
жергілікті атқарушы органдарының ішкі қарыз алу механизмін жетілдіру;
9. 2003-2008 жылдар арадығындағы шетел инвестицияларының көлемін талдау моделі
2008 жлыға дейінгі шетел инвестицияларының жалпы үлесі төмендейтіні оңтайлы
10. Қазақстан 2015 жылы дейінгі индустриалды дамуының негізгі мәселесі
11. Аймақтық деңгейдегі мемлекеттік инвестициялық саясатын бағдарламалық-ұйымдастырушылық жүйесі ретінде
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Законодательство РК. о внешнеэкономической деятельности. Сборник нормативно -правовых актов.
Закон РК. " Об иностранных инвестициях ".
Закон РК. " Об инвестициях и инвестиционных фондах, о
Аманкулова А. "Посткризисная роль государства в капиталообеспечении
устойчивого экономического роста". / Транзитная экономика №6 200,
Ахметова А.Р "Инвестиционная привлекательность регионов движущий фактор устойчивого развития
Балгимбаев Н. "Инвестиционные возможности в нефтяном и газовом секторе
Гейдаров. М.М. "финансирование и кредитование инвестиций / Алматинский
Инвестиционная политика, инвестиционные пректы / Экономика и право
Инвестиционная политика, инвестиционные пректы / Экономика и право
Инвестиционная политика, инвестиционные пректы / Экономика и право
Инвестиционная политика, инвестиционные пректы / Экономика и право
Киреев А. "Международная экономика" 1 часть. Москва: "
Комаров В. "Инвестиционная составляющая: Нельзя не учитывать, что Запад
Кошанов А. "Потенциальная и фактическая роль иностранного сектора в
Кулибаев А.А., Карлик А.Е. "Механизм привлечения иностранных инвестиций. СПб
Мадиярова Д.М., Наурызгалиева А.А. "Международный опыт привлечения иностранного капитала".
Мадиярова Д.М. "Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік"
Мамырова М.К. "Эффективность инвестиции в промышленном производстве" /
"Международные валютно-кредитные и финансовые отношения" /Под.ред. Красавина Л.Н. Москва,
"Международные инвестиции и международные закупки" / Под.ред. Есипова В.Е.
Нурланова Н.К. "Формиравание и использование инвестиций в экономике Казахстана:
Петровский А. "Инвестиционный рейтинг Казахстана повышается" / Казахст.правда
Садыков А. "Инвестиционные цели рядового инвестора: механизм стратификации" /
Статистичекий ежегодник Казахстан 2003 г. Алматы 2003 г.
Строев Е. "Инвестиционная политика государства: российская действитеоьность и зарубежный
Хамитов Е.Н. "Инвестиции в реальный сектор экономики: проблемы оценки
Черкасов В.Е. "Международные инвестиции / Москва, Дело 1999 г.
Черкасов В.Е. "Международные инвестиции / Москва, Дело 2003 г.
Қосымша-1
1993-2000 2001 2002
Барлығы 12562,1 4544,6 4073,5
Австрия 21 0,8 0,2
Бельгия 170,6 0,6 0,8
Вирджин аралы (Ұлыбритания)
Ұлыбритания 1701,9 600,6 622,1
Германия 261,2 47,9 35
Индонезия 247,3 47 0
Индия 4 1,4 2,1
Италия 515,6 488,3 469
Ирландия 27,4 11 4,5
Канада 402,3 490,5 164,1
Кайман аралы
Кипр 48,4 4,3 14,6
Қытай 551,5 211,9 64,7
Лихтенштейн 18,4 21,2 13,2
Нидерланды 398,2 211,1 401,5
Норвегия 42 17,2 18,2
АҚШ 4161,2 1460,3 1007,2
Турция 504 58,9 64,4
Франция 149,8 64,9 123,6
Швейцария 171 360,1 521,3
Оңтүстік Корея
Жапония 303,7 32,1 59,6
Таяу шығыс мемлекеттері
Ресей 162,9 211,6 214,7
Қалғаны 543,8 54,5 58,9
Қайнар көзі: Статистика жөніндегі Қазақстан Республика Агеттігі: 1991-2001 ж.ж.
Қазақстандық статистикалық жылнама – 2003ж. Алматы:2003ж
Қосымша-2. Еңбек ресурстарының сапасы (еңбек потенциалы)
Аймақтар 1999-2000 ж.ж инвестициялық
тартымдылық көрсеткіші жоғары және орта білімді
жұмыс істейтін мамандар
саны (%)
Астана қаласы
Алматы қаласы
Қарағанды обл.
Павлодар обл.
Қостанай обл.
Атырау обл.
Маңғыстау обл.
Шығыс Қаз. обл. 3 35,2
Ақтөбе обл.
Ақмола обл.
Жамбыл обл.
Солт.Қаз.обл.
Батыс Қаз.обл.
Оңтүстік Қаз.обл.
Алматы обл.
Қызылорда обл 16 30,1
Қайнар көзі: Научно-популярный журнал "Спектр развития" №17, 2003
Қосымша-3. Аймақтардың экономикалық күші (өндіріс потенциалы)
Аймақтар 1999-2000 ж.ж инвестициялық
тартымдылық көрсеткіші 2000жылдағы жалпы
регионалды өндірістегі
аймақтардың үлесі (%)
Алматы қаласы
Қарағанды обл.
Атырау обл.
Шығыс Қаз.обл
Маңғыстау обл.
Павлодар обл.
Батыс Қаз.обл.
Оңтүстік Қаз.обл.
Қостанай обл. 5 5,1
Алматы обл.
Ақтөбе обл.
Астана қаласы
Ақмола обл.
Солтүстік Қаз.обл
Қызылорда обл.
Жамбыл бол.
Қайнар көзі: Научно-популярный журнал «Спектр развития» №17, 2003
Қосымша-4. Мононполия деңгейі (Өндірістік потенциал)
Аймақтар 1999-2000 ж.ж инвестициялық
тартымдылық көрсеткіші 1999 ж. Аймақтың негізгі өндіріс түрлеріндегі
монопилистерінің үлесінің
орташа көрсеткіші (%)
Шығыс Қаз.обл.
Қарағанды обл.
Павлодар обл.
Алматы қаласы
Солт.Қаз.Обл.
Қостанай обл.
Алматы обл.
Ақтөбе обл.
Астана қаласы
Ақмола обл.
Атырау обл.
Оңтүстік Қаз.обл.
Жамбыл бол.
Батыс Қаз.обл.
Маңғыстау обл.
Қызылорда обл.
Қайнар көзі: Научно-популярный журнал «Спектр развития» №17, 2003
Қосымша-5. Халықтың табыс деңгейі (тұтыну потенциалы)
Аймақтар 1999-2000 ж.ж инвестициялық тартымдылық көрсеткіші
көреткіші (Қазақстан бойынша орташа көрс.%)
Алматы қаласы 1 187,9
Астана қаласы
Қарағанды обл.
Шығыс Қаз.обл.
Павлодар обл.
Атырау обл.
Маңғыстау обл.
Қызылорда обл.
Ақтөбе обл.
Қостанай обл.
Батыс Қаз. обл.
Солтүстік Қаз.обл.
Жамбыл обл.
Ақмола обл.
Оңтүстік Қаз.обл.
Алматы обл.
Қайнар көзі: Научно-популярный журнал "Спектр развития" №17, 2003
Қосымша-6. Телефонизация деңгейі (инфрақұрылымдық деңгей)
Аймақтар 1999-2000 ж.ж инвестициялық
тартымдылық көрсеткіші
қамтамасыздануы (100 жанұя есебінде)
Алматы қаласы
Астана қаласы
Павлодар обл.
Қарағанды обл.
Шығыс Қаз.обл.
Қызылорда обл.
Маңғыстау обл.
Солтүстік Қаз.обл.
Атырау обл.
Ақмола обл.
Ақтөбе обл.
Батыс Қаз. обл.
Жамбыл обл.
Алматы обл.
Қостанай обл.
Оңтүстік Қаз.обл.
Қайнар көзі: Научно-популярный журнал "Спектр развития" №17, 2003
Қосымша-7. Кіші бизнес белсенділігі (институтционалды потенциал)
Аймақтар 1999-2000 ж.ж инвестициялық тартымдылық көрсеткіші
Алматы қаласы
Астана қаласы
Маңғыстау обл.
Павлодар обл.
Ақтөбе обл.
Қарағанды обл.
Қостанай обл.
Шығыс Қаз.обл.
Солтүстік Қаз.обл.
Атырау обл.
Ақмола обл.
Оңтүстік Қаз.обл.
Жамбыл обл.
Қызылорда обл. 11 4,5
Батыс Қаз. обл.
Алматы обл.
Қайнар көзі: Научно-популярный журнал "Спектр развития" №17, 2003
Қосымша -8. Қазақстан Республикасына 1993-2001 жылдардағы тікелей шетел инвестицияларының
1993-2000
Барлығы 12562,2
Ауыл шаруашылығы, аң аулау орман шар.және балық аулау
ауыл шар.,аң аулау, орман шар. және
осылармен байланысты қызмет
түрлері
балық аулау және балық фермалары
7,4
7,4
0
4,3
0,7
1,4
1,1
Тау-кең өндіріс өнеркәсібі
көмір және лигнит өндіру
мұнай шикізатын және табиғи газды
өндіру
уран рудасын өндіру
металл рудаларын өндіру
басқа да тау-кең салалары 7841,2
22,8
6303
5,8
1500,3
9,3 3078,1
-1,8
3057,8
10,2
2,4
9,5
7,7
2064,9
18,6
11,4
5
Өңдеу өнеркәсібі
ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеу
текстиль және тігін өнеркәсібі
былғары, аяқ-киім тігу
ағаш материалдарын жасау,
полиграфия өнеркәсібі
кокс өнеркәсібі, ядролық
материалдарды жасау
химия өнеркәсібі
резина және пластмассалық
бұйымдар жасау
басқа металл емес минерал өнімдерін
өңдеу
металлургия өнеркәсібі және металл
өңдеу
қара металлургия
түсті металлургия
дайын металл өнімдерін жасау
машина және құрал-жабдықтарды
жасау
электронды және элетрика
құрал-жабдықтарын жасау
санау технологиясы
радио, теледидар және байланыс
құрал-жабдықтары
автокөлік өнеркәсібі
басқа да автотранспорт өнеркәсібі
өнеркәсіптің басқа да салалары 1766,4
409,3
1,7
0,1
10,4
73,6
78,2
3,3
9
1034
372,4
661,3
0,3
8,7
136
2,3
134,3
1,3
0
0,8 641,4
88,2
0,2
0,3
5,3
62,1
8,7
3,9
11,8
389,1
21,9
367,2
0
1,8
67,4
0,5
66,9
0,4
0
2,1 829,5
64,2
1
0,2
6,8
106,3
21,3
0,6
7,7
574,1
7,3
564,7
2,2
1,9
43,1
0,6
43,7
0,5
1,3
0,4
Электроэнергияны, газды және суды
өндіру және тиімді бөлу
433
33,8
17,5
Құрылыс 33,2 31 40,8
Ұй жабдықтарын және автомобилдерді сату және жөңдеу
150,5
62,8
102
Мейрамхана және қонақұй 52,4 24,6 11,8
Транспорт және байланыс 160 161,1 95,2
Қаржы қызметі
ақшалық делдалдық қызмет
басқа да қаржылық делдалдық қызмет
сақтандыру
басқа да қаржы қызметі 206,4
193,3
4,4
3
6,7 44,4
24,1
21,2
1,4
-2,2 11,8
-0,9
10
1,5
1,1
Жылжымайтын мүлікпен байланысты операциялар, кәсіпорындарға жалға беру
1432,8
456,5
841,4
Мемлекеттік басқару, білім беру, сақтандыру және әлеуметтік қызмет көрсету
118,1
6
13,4
Жоғарыда аталған категорияға
жатпайтын қызмет түрлеріне
360,8
0
0
Қайнар көзі: Қазақстандық статистикалық жылнама – 2003ж. Алматы:2003ж
Қосымша-9. Шетел инвесторлар капиталының қатысуымен байланысты кәсіпорындардың қызмет түріне
2001
Кәсіпорындар саны Өдірілген өнім(жұмыс,
Шаруашылық түріне байланысты
Ауыл, аң, орман шар.
балық аулау шар.
Тау-кең өндірісі
Өңдеу өнеркәсібі
Электроэнергия, газ, су өндіру және бөлу
24 45063,8
Құрылыс саласы
Көлік, тұтыну тауарларын сату, жөндеу
1671 8951,9
Мейрамхана және қонақүй саласы
Көлік және байланыс
Қаржы саласы
Жылжымайтын мүлікті
сату, жалға беру
Білім беру сферасы
Сақтандыру 34 0,2
коммуналды, әлеуметтік
қызмет көрсету
2002
Кәсіпорындар саны Өдірілген өнім(жұмыс,
Шаруашылық түріне байланысты
Ауыл, аң, орман шар.
балық аулау шар.
Тау-кең өндірісі
Өңдеу өнеркәсібі
Электроэнергия, газ, су өндіру және бөлу
24
Құрылыс саласы
Көлік, тұтыну тауарларын сату, жөндеу
1671
Мейрамхана және қонақүй саласы
Көлік және байланыс
Қаржы саласы
Жылжымайтын мүлікті
сату, жалға беру
Білім беру сферасы
Сақтандыру 34
коммуналды, әлеуметтік
қызмет көрсету
Қайнар көзі: Қазақстандық статистикалық жылнама – 2003ж. Алматы:2003ж
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
студентінің диплом жобасына
ПІКІР
Биймағамбетов А.Р.
Мамандығы 0702 – Экономика және менеджмент әлеуметтік ортада
және салалар бойынша
Диплом жобасының (жұмысының) тақырыбы
Шетел мен ішкі инвестицияларды тарту мен оларды пайдаланудың тиімділігі
мына құрамда орындалған:
ә) график сызбалар 6 парақ
а) түсіндірме жазба 77 бетте
ЖОБА БОЙЫНША ЕСКЕРТУ
Дипломдық жоба күнтізбелік графигімен сәйкес жасалған. Диплом қорғаушы диплом
Осы жұмыс істеуде дипломшы өзінділігін және белсенділігін жоғары дәрежеде
Тақырыбы «Шетел мен ішкі инвестицияларды тарту мен оларды пайдаланудың
Бірінші тарау инвестициялардың экономикалық мәнін зерттеу мен оларды тарту,
Екінші тарауда Қазақстан Республикасының инвестициялық ахуалы талданып, шетел каптиалын
Қортындыда зерттеу тақырыбы бойынша негізгі қортындылар жасалған.
Осы мәселелерді өз бетімен шешті. Өзінің теоретикалық дайындығын және
Айтылғындарды ескере отырып дипломдық жоба өте жоғары деген бағаға
ЖОБА БАҒАСЫ
Жоба өте жоғары бағаға сәйкес келіп отыр. Ескертулер жоқ.
Пікір беруші
экон. ғылымының канд., доцент ___________ Юсупбаев А.А.
(қолы)
«____» ___________ 2004 ж.
Қ.И.Сәтбаев атындағы
Қазақ ұлттық техникалық университеті
Экологиялық-экономика институты
Экономика және минералды ресурстарды басқару кафедрасы
Диплом жобасы
жетекшісініҢ пікірі
Диплом қорғаушы Биймағамбетов А.Р.
Тақырыбы: Шетел мен ішкі инвестицияларды тарту мен оларды
пайдаланудың тиімділігі
Пікірде төмендегілер көрсетілуі тиіс: диплом қорғаушының міндеттері мен оларды
Пікір бағасы (өте жақсы, жақсы, қанағаттанарлық, қанағаттанғысыз) жоғарыда келтірілген
Дипломда негізгі екі бөлімін қарастырып, олардың мәнділігін және қарастырып,
Бірінші тарау инвестициялардың экономикалық мәнін зерттеу мен оларды тарту,
1.1. Қазақстан экономикасының инвестиция тартудың теориялық және тәжірибелік негіздері
1.2. Инвестиция тартудың негізгі формалары
1.3. Қазақстан экономикасына инвестиция тартудың объективті қажеттілігі
Екінші тарауда Қазақстан Республикасының инвестициялық ахуалы талданып, шетел каптиалын
2.1 Қазақстан экономикасының инвестиция ахуалы
2.2. Шетел инвестицияларын тартудың негізгі мәселесі
Айтылғандарды ескере отырып дипломдық жоба өте жақсы деген бағаға
Диплом жобасының жетекшісі
экон.ғылымының д-ры,
профессор, академик
__________________________
(қолы)
Мадиярова Д.М. . "Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік"
Мадиярова Д.М. . "Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік"
Красавина «МВФО»
Красавина «МВФО»
Мадиярова Д.М. . "Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік"
Мадиярова Д.М. . "Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік"
Қайнар көзі: Статистика жөніндегі Қазақстан Республика Агенттігі: 1991-2001 ж.ж.
Қайнар көзі: Статистика жөніндегі Қазақстан Республика Агенттігі: 1991-2001 ж.ж.
Қайнар көзі: Научно-популярный журнал "Спектр развития" №17, 2003
Аль-Пари №4-5. 2002 г.
Қайнар көзі: Статистика жөніндегі Қазақстан Республика Агенттігі: 1991-2001 ж.ж.
Қайнар көзі: Статистика жөніндегі Қазақстан Республика Агенттігі: 1991-2001 ж.ж.
Қайнар көзі: Аль-Пари, №4-5. 2002 ж. 45 бет.
Ахметова А.Р. «Спектр развития»
Назарбаев Н.А. «Казахстан 2030» 1997 г.
4