Жоспар:
Кiрiспе---------------------------------------------------------------------------------------.3
І. Бағалы қағаздар нарығының мәні мен қалыптасуы........................................5
1.1. Бағалы қағаздардың мәні, негізгі белгілері, қалыптасуы...........................5
Бағалы қағаздардың тұрлерi.......................................................................9
ІІ. Бағалы қағаздарын нарығын реттеу жағдайы мен оны
2.1 Қазақстан Республикасының бағалы қағаздардың
2.2. Бағалы қағаздардың айналымы және оның өзекті
2.3. Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығын ұйымдастыру мен
ІІІ. Бағалы қағаздар нарығын реттеуде шетелдік тәжірибені қолданудың
Қорытынды---------------------------------------------------------------------------------31
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi---------------------------------------------------------33
Кiрiспе
Бағалы қағаздар нарығы субъектiлерiнiң қатынастары экономикалық-құқықтық механизмге негiзделедi.
Өзiнiң ұйымдық және құрылымдық ерекшелiктерiне орай бағалы қағаздар
Өтпелi кезеңнiң экономикалық тәжiрбиесi дәлелдегенiндей шаруашылықты жетiлдiрудiң нарықтық
Қазақстан Республикасының мемлекетi бағалы қағаздар нарығын құру және
Айтылған мәселелердiң барлығы мемлекетiмiздiң экономикалық дамуының бүгiнгi кездегi
Ұсынылып отырған бағамдық жұмысымның басты мақсаты қазiргi экономикадағы
Бұл бағамдық жұмыс екi ұлкен тараудан тұрады. Олар:
І. Бағалы қағаздар нарығының мәні мен қалыптасуы.
1.1. Бағалы қағаздардың мәні, негізгі белгілері, қалыптасуы.
Жоғарыда баяндалғандардан туындағандай , бағалы қағаздар нарығы –
Бағалы қағаздар нарығы экономиканың барлық субъектілерінің өздеріне қажетті
Бағалы қағаздардың айналымға түсу уақыты мен әдісіне қарай
Бұдан басқа қаржы нарықтарын басқа критерийлер бойынша ажыратады:
Бағалы қағаздар рыногының жұмыс істеуі елдің экономикасында жалған
Қазақстанда қор рыногының қалыптасуы бұрынғы КСРО-ның заңнамасы
Алайда акционерлік қоғамдардың, брокерік және қор биржаларының ары
Нарықтық қатыныстардың серінді даму кезеңі Қазақстан Республикасының
Әлемдік қаржы дағдарысының және экономиканың нақты секторларындағы өндірістің
Бағалы қағаздардың тұрлерi.
Нарықтық экономикада қалыптасып жатқан қаржы нарығының ең маңызды
Акция дегенiмiз, француз тiлiнен акционерлiк қоғам капиталына белгiлi
Шетелдiк тәжiрбиеде әртүрлi акциялар қолданылады: атаулы акция және
Акционерлiк қоғам – өздерiнiң ресурстарын орталықтандыратын немесе тұрғындардың
Облигация дегенiмiз, көрсетiлген кiрiстi оның иесiне төлеу жөнiндегi
Облигацияның бiрнеше түрi болады: мемлекеттiк, жергiлiктi (муниципалды) және
Вексель заң бойынша белгiленген үлгiде толтырылатын құжат. Ол
Аударылатын вексель (тратта), бiр адамның басқа бiреуге, үшiншi
Вексельдiң нысаны оны шығарған елдiң заңымен анықталады. Вексель
Депозиттiк сертификат – бұл банкiмен шығарылатын ақша нарығының
Жинақ сертификаты – ақша салушының депозитiн (белгiлi бiр
Чек – белгiлi бiр нысанындағы банкiден ақша алатын
Есеп айырысу чегiнiң бiрнеше түрi болады: банкпен акцепттелген
Опцион деп контрактіде көрсетілген мерзім ішінде ғана әрекет
Сатып алу опционы кез келген контрактідегі мерзімде, контрактідегі
Фьючерс – тұрақты табысты бағалы қағаздарды тұрақты бағада
Еркін нарықта нақты сатушылар мен сатып алушылар арасында
Қазiргi кезде, кәсiпорындарда және еңбек ұжымдарында енгiзiлген акцияларды
Қазiргi кезде, кәсiпорындарда және еңбек ұжымдарында енгiзiлген акцияларды
Мемлекеттiк бюджетке қосымша қаржы түсiретiн көз ретiнде мемлекеттiк
Жұмыскерлердiң өз кәсiпорынның акцияларын иемденуi салыстырмалы түрде қарапайым
ІІ. Бағалы қағаздарын нарығын реттеу жағдайы мен оны
2.1 Қазақстан Республикасының бағалы қағаздардың
Қазақстан Республикасы Президентінің Бағалы
Бағалы қағаздар ережесі бойынша олорды
Капитал салудың сенімділігіне , табыс әкелудің
Облигацияның бірнеше түрі бар: мемлекеттің ішкі
Бағалы қағаздардың келесі түрі акция болып табылады. Акция-акционерлік
Шетел тәжірибесінде акцияның әртүрлі: есімді (ірі купюрлы)
Акция категория бойынша былай бөлінеді:еңбек ұжымының акциясы кәсіпорын
Еңбек ұжымының акциясы сол кәсіпорында жұмыс істейтіндерге ғана
Акцияны кәсіпорын шығара отырып, екі пайдалылықты көздейді: біріншіден
2.2. Бағалы қағаздардың айналымы және оның өзекті
2003 жылдың 1 қаңтарында Қазақстан Республикасының есеп
2003 жылдың 1 қаңтарына есеп берген шаруашылық субъектілері
Мемлекеттік емес (корпорациялық) бағалы қағаздар жыл аяғында барлығы
2002 жылы төленген сыйақылардың сомасы 7,2 миллиард теңгеге
Жалпы республика бойынша 2003 жылдың 1 қаңтарына сомасы
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі 2004 жылы 126.2
Нәтижесінде Қаржы министрлігінің айналыстағы бағалы қағаздарының көлемі 2004
2004 жылы кірістілік төмендеді: 12айлық МЕККАМ-дар бойынша 5.10%-дан
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 8 қыркұйектегі №941
айналыс мерзімі үш, алты, тоғыз және он екі
айналыс мерзімі бір жылдан астам және толық бес
айналыс мерзімі бес жылдан астам ұзақ мерзімді қазынашылық
айналыс мерзімі бір жылдан астам және толық бес
айналыс мерзімі бес жылдан астам ұзақ мерзімді индекстелген
айналыс мерзімі бес жылдан астам ұзақ мерзімді жинақтық
Ұлттық Банк ноталары эмиссиясының көлемі 2004 жылы 561.9
2004 жылы репо операцияларының көлемі 60.1%-ға 782.4млрд. теңгеге
2.3. Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығын ұйымдастыру мен
Бағалы қағаздар нарығын құру және дамыту шаруашылықты бір
Тауарлар мен қор құндылытарының биржалық сауасы таяу арадағы
Бағалы қағаздар нарығының міндеті – бағалы қағаздарды
Бұл міндеттерді шешу бағалы қағаздар нарығында қызмет етуші
Қазақстан Республикасының заңында көрсетілетін бағалы қағаздар нарығының негізгі
әрбір потенциалды инвестор үшін бағалы қағаздарды эмиссиялаудың барлық
бағалы қағаздар нарығының қатынасушыларының (инвестициялық фирмалардың, қор биржалары
Бұл аталған мекемелердің жұмысындағы кәсіби сапасы туралы қойылатын
Қазақстанда нарықты объективті түрде реттеу үшін мыналар қажет:
Біздің экономикалық жағдайымызда немесе әлемдік нарыққа енуміздегі ең
Қор нарығын мемлекеттік реттеудің қажеттілігін әлемдік тәжірибе көрсетіп
Қазақстанда енді қалыптасқан қор нарығы әзірге жеткіліксіз жағдайда
Бағалы қағаздар нарығына қатысты мемлекеттік саясаттың негізін жасауда
Бағалы қағаздар айналысы сферасындағы жеке бастаманы қолдауға байланысты
Бағалы қағаздар нарығына мемлекеттік ықпал етудің мақсаты мынадай:
микроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ету;
нарықтық ортаның бәсекелестік қабілетін қамтамасыз ету;
бағалы қағаздар нарығы агенттерінің мүдделерін құқықтық және экономикалық
Құқықтық қорғау: бағалы қағаздарды әкімшілік-мемлекеттік тіркеу; бағалы қағаздар
Экономикалық қорғау: бағалы қағаздармен жасалатын операциялар бойынша салықтық
Нарық экономикасы дамыған елдерде инвестициялық бизнесті бақылауға және
Өзін-өзі реттеу екі негізгі элемент арқылы анықталады:
стратегияны анықтаумен айналысатын ұйымдардың өздері мәміле жасау тәжірибесіне
өзін-өзі реттеуші ұйымдар қоғамдық органдар есебінен емес, негізінен
Өзін-өзі реттеу жүз жылы қалыптасып өзінің тиімділігін сақтап
Өзін-өзі реттеу өзінің көп жылдық іс-тәжірибесінде нақты нарықтардың
Соның нәтижесінде әр түрлі дәрежеде өзін-өзі реттеу қалыптасты.
Өзін-өзі реттеудің 4 ұйымдастыру құрылымы болады; өзін-өзі реттеудің
Ұйымдарға заң бойынша немесе үкіметтің тарапынан өзін-өзі реттеуге
ІІІ. Бағалы қағаздар нарығын реттеуде шетелдік тәжірибені қолданудың
Биржаладың бастыпқы кезеңдегі қалыптасуы мемлекеттік қарыздың өсуімен байланысты
Бұл компаниялардың алған жоғары пайлары, олардың акцияларына деген
Еркін бәсеке нарығындағы жағдай мемлекеттік үлестіруді айналып өтіп,
ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы жаппай акционерлік қоғамдардың құрылуы
Әсіресе бағалы қағаздар нарығы АҚШ-та кеңінен дамыды. Егер
Қаржы нарығының ұлттық ерекшеліктеріне байланысты қор биржаларын
Жеке құқықтық сипаттағы қор биржасына классикалық мысал
Топтық құқықтағы сипаттағы биржалар мемлекеттік мекемелер болып
Бірақ соңғы жылдары ағылшын,американ және еуропалық континенттік
Әрбір елде бір ғана емес, қор биржаларының толық
Бірінші типтегі жүйеде елдің қаржы орталығында орналасқан бір
Полицентрлік қор биржасының жүйелері Германияда,
Биржаны өзін- өзі реттеудің әрекет етіп
Ең ақырында, инвесторлар осындай зерттеу негізінде дайындалған ұсыныстарды
Бағалы қағаздарды бағалауға жіберілген акционерлік қоғамдардың экономикалық жағдайын
Листинг процедурасы ТМД елдерінің қор биржаларының іс-тәжірибелеріне біртіндеп
Сондықтан, листинг ережесін енгізу, оны сақтау және бағаланатын
Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының ағымдағы жағдайын, экономиканың өтпелі
Барлық қиын жағдайдада да қор нарығының инвестициялық процестегі
Сондай-ақ, әр түрлі бюджеттен тыс қорларда құрылады. Қаражат
Осындай және басқа да факторлар қор нарығын инвестициялауға
Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының даму болашағы үшін ресурстарды
Мұндай әрекет ету бағдарламасының мемлекеттік деңгейде, оның қаржы
Қорытынды
Нарықтық экономика – адамзат өркениеттiлiгiнiң ең жоғарғы жетiстiгi
Бағалы қағаздар нарығы экономиканың кез-келген саласының өз қажетiне
Бағалы қағаздар нарығы нарықтық экономикада күтпеген кездейсоқ болатын
Капиталдың таза өнiмдiлiгi орташа жылдық табысқа процентпен шаққандағысы,
Бөлiнетiн қаржы массасының өсуiмен байланысты (бiрдей жағдайда) табыстың
Процент мөлшерлемесi – несиеге алған ақша үшiн төлем
Ал жинақталған процент – облигацияға соңғы процент төлеген
Нарықтық экономикада проценттiң атқаратын рөлi, жаңа классиктердiң пiкiрiнше,
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi:
Жалпы экономикалық теория: Оқулық / Ө.Қ.Шеденов, Ә.С.Байжомаров, т.б.-
Жүнiсов Б. және т.б. Нарықтық экономика негiздерi.- Алматы,
Жиенғазиева К.М. Вексель айналымы // Қаржы-қаражат.- 2001.- N
Көшенова Б.А. Бағалы қағаздар нарығы: Оқу құралы.- Алматы:
Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер. Валюталық қатынастары.- Алматы:
Нұрпейiсов Ж. Экономикалық теория негiздерi: Оқу құралы.- Ақмола,
Тоқсейiтов Р.Қ. Экономкалық сөздiк-анықтамалық.- Қарағанды: Болашақ-баспа, 1999.- 240
Экономикалық теория негiздерi: Оқу құралы / Е. Әубәкiров.-
Экономикалық теория, Мауленова С.С., Алматы, 2004
Жѕнiсов Б. жёне т.б. Нарыєтыє экономика негiздерi.- 77
3